ملاحظات ژئوپلیتیکی سیاست های انرژی چین در منطقه سازمان همکاری شانگهای
محورهای موضوعی : فصلنامه علمی تحقیقات سیاسی و بین المللی
الهه کولایی
1
(استاد و عضو هیات علمی گروه مطالعات منطقه ای دانشگاه تهران)
ماندانا تیشه یار
2
(دکترای مطالعات بین الملل دانشگاه جواهر لعل نهرو، هندوستان و استادیار مهمان دانشکده مطالعات جهان، دانشگاه تهران)
کلید واژه: امنیت, چین, آسیای مرکزی, ژئوپلیتیک, انرژی, اقلیت های قومی, سازمان همکاری شانگهای,
چکیده مقاله :
پس از آنکه چین سیاست انجام اصلاحات در ساختارهای اقتصادی خود را از پایان دهه ی 1360 در پیش گرفت، اقتصاد این کشور با شتاب چشمگیری گسترش یافت و بر میزان مصرف انرژی در بخش های گوناگون اقتصادی افزوده شد. با رشد نیاز چین به انرژی، مساله ی ی امنیت دسترسی به این کالا، به یکی از موضوعات مهم در سیاست خارجی این کشور و در روابط این کشور با مناطق پیرامونی، تبدیل شد. اما گسترش حضور چین در سطح منطقه ای، تنها به خاطر وابستگی این کشور به انجام واردات انرژی و تلاش برای ایمن سازی راه های دستیابی به آن نیست؛ بلکه، این امر را باید در چارچوبی کلان تر و با در نظر گرفتن اهداف اقتصادی و برنامه های سیاسی این کشور در نظر گرفت. در واقع، افزایش پیوندهای میان چین و کشورهای رو به توسعه و گسترش حضور منطقه ای این کشور را باید در چارچوب افزایش نفوذ و جایگاه سیاسی این کشور در سطح بین المللی دید و نباید آن را تنها به تلاش این کشور برای دسترسی به منابع انرژی فروکاست. در مجموع، اینطور به نظر می رسد که اگرچه مساله ی تامین امنیت انرژی نقش مهمی در شکل دهی به رفتار منطقه ای و جهانی چین بازی می کند، اما نتوانسته است سیاست خارجی این کشور را به طور کامل پیرو این دست ملاحظات نماید. در این نوشتار تلاش خواهد شد تا نشان داده شود در حالی که انرژی عامل مهمی در سیاست خارجی چین در روابط این کشور با کشورهای عضو سازمان همکاری شانگهای است، اما این طور به نظر می رسد که انرژی بیشتر نقش ابزاری کاربردی برای پیشبرد منافع ژئوپلیتیکی چین در این منطقه را بازی می کند و برای درک ماهیت سیاست های انرژی چین، باید در چارچوبی کلان تر به بررسی اولویت های چندگانه سیاست های امنیتی و رقابتی چین با دیگر کشورها در منطقه ی سازمان همکاری شانگهای پرداخته شود.
After China started the policy of implementing reforms in its economic structure from 1990, the economy expanded enormously and took great leap forward and the consumption of energy in different sector of the economy increased. With the increase in the need of China for energy, the question of the security of access to energy became one of the important issues of the foreign policy of this country and also in relations of China with countries in its periphery. But the expansion of China’s presence in the region is not only due to China’s dependence to the import of energy and making safe the routes of access to it. This policy of China should be regarded in a wider framework and taking into consideration its economic and political objectives. In fact the increase in the ties of China with the developing countries and the expansion of its presence in region should be interpreted in the direction of increasing its influence and position at the international level and should not be considered merely for the sake of access to energy sources. On the whole it seems that the question of supply of energy though plays an important role in shaping China’s regional and global behavior but it cannot make the foreign policy of this country dependent on this type of considerations. In present paper an attempt has been made to show that though energy is an important factor in relations of China with the countries of Shanghai Cooperation Organization, nevertheless it seems that energy is having more an instrumental role for furtherance of geopolitical interest of that country. For understanding the nature of China’s energy policy one should study in a wider perspective the multiple preferences of security policies and competition of this country with other countries in Shanghai Cooperation Organization region.