جهانی شدن و روابط شمال و جنوب
محورهای موضوعی : فصلنامه علمی تحقیقات سیاسی و بین المللی
صمد کلانتری
1
(استاد و عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد شهرضا)
عبدالرسول خلیلی
2
(دانشجوی دکترای علوم سیاسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد شهرضا Pajohesh@freezones.ir)
کلید واژه: جهانی شدن, بحران مالی جهانی, شمال, جنوب, شرکت های چندملیتی, سرمایه گذاری خارجی, بدهی خارجی, تقسیم نابرابر بین المللی کار, کمیسیون برانت,
چکیده مقاله :
هانی شدن فرایندی است که بنا به تحولات گسترده ای که در زندگی بشری به ویژه در چند دهه ی اخیر رخ داده است، هم چنان در حال رشد بوده و بنا به تحولات صورت گرفته، جامعه ی جهانی به این سمت حرکت می کند. این فرایند به صورتی پیچیده در زمینه های اجتماعی، سیاسی، فرهنگی و تکنولوژی و به ویژه اقتصادی به سرعت رو به گسترش است و سویه ها و جلوه های تازه ای به روی سامانه های سیاسی در ابعاد گوناگون گشوده است. بسیاری از متفکران اقتصادی معتقدند که، اولین حرکت در خصوص جهانی شدن اقتصاد به قرن نوزدهم باز می گردد. از نظر این گروه از افراد، اقتصاد در آن زمان با توجه به شرایط آن روز، یک اقتصاد جهانی بوده است، به طوری که دوره ی بین سال های 1870 تا 1914 را دوره ی طلایی ادغام اقتصادی نام گذاری کرده اند. از جمله عوامل مؤثر بر جهانی شدن در اواخر قرن نوزدهم، افزایش حجم تجارت بوده است. لیکن بنا به دلایل متعدد از جمله، اعتراضات تولید کنندگان ملی در مخالفت با روند تجارت آزاد، وقوع جنگ جهانی اول، بحران بزرگ در سال های 32-1929، جنگ جهانی دوم و تمایل دولت ها به سمت اعمال سیاست های استقلال طلبانه ی اقتصادی تداوم روند جهانی شدن به فراموشی سپرده شد. پس از اتمام جنگ جهانی دوم، با تاسیس نهادهایی همچون سازمان ملل متحد (1945)، صندوق بین المللی پول، بانک جهانی (بانک بین المللی ترمیم و توسعه) در 1945 و گات (1947)، اولین قدم ها در جهت هماهنگ سازی کشورها در زمینه های سیاسی و اقتصادی برداشته شد. جنبه ی اصلی فرایند جهانی شدن اقتصاد، همانا روند ادغام و وابستگی آن در کشورهای مختلف است که روابط شمال - جنوب را می توان در چارچوب آن مطرح ساخت. دو عامل مهم مقوله ی جهانی شدن که رابطه ی مستقیمی با یکدیگر دارند، همانا بازارهای هدف جهانی و موضوع دولت - ملت است که در اثر رقابت بازارهای جهانی با یکدیگر، در نوردیده شده یا به عبارتی، مرزهای ملی امروزه مانند دیوارهای شیشه ای است که ماورای آنها قابل مشاهده هستند. به عبارتی دیگر، پیشرفت فناوری اطلاعات و ارتباطات موجبات همگرایی و مشابهت الگوهای رفتاری، مصرفی، شیوه و فرهنگ زندگی را در میان افراد به وجود آورده است و حتی روابط بین واحدهای سیاسی -اقتصادی - اجتماعی و بازیگران مربوط به آن که طیف گسترده ی مبادلات بین کشورها را در بر می گیرد، تحت تاثیر قرار داده است. بنابراین فرایند جهانی شدن اقتصادی، جهت گیری اقتصاد ملی کشورها را به سوی اقتصاد جهانی متحول ساخته و فعالیت هایی که قبلاً در چارچوب ملی تنظیم می شد اکنون به صورت جهانی و مطابق با نیازمندی های بازار جهانی انجام می شود. در این فرایند است که آینده و سرنوشت کشورهای جنوب و شمال به هم گره خورده است. در این پژوهش در پرتو گفتمان نظری جهانی شدن و با تکیه بر جهانی شدن اقتصاد سیاسی، به شناسایی و معرفی فرصت ها و بازدارنده ها و تهدیدهای رشد و توسعه ی جهان، موسوم به شمال - جنوب می پردازیم.
Globalization is a process which has taken place in the past decade and the world community is moving in that direction. This process is taking place in social، political، cultural and technological arena particularly it is expanding in the field of economy. Many thinkers believe that the first move for globalization started in nineteen century. There was considerable increase in the volume of trade during 1870 till 1914 and some called this period the "golden period of economic integration" but later development slowed down this process. These developments were opposition to free trade by national producers، First World War، the Great Recession of 1929-1934 and the tendency of the governments to have independent economic policies. The main aspect of globalization of economy is the process of integration and dependence in different countries. It is in this framework that the North-South relations are discussed. Two important factors of globalization which have direct relations with each other are world target market and the problem of nation-states. The international competition transcends the national boundaries and they become like glass walls which one can see through them. In other words the advances in information technology and communication lead to integration and similarity of pattern of behavior، consumption، way of life and culture among the people of the world. Globalization also includes and affects the relations among political، economic and social units and wide range of interaction among them. Thus the process of globalization of economy has directed the orientation of national economies towards world economy and the activities which were formulated within national framework now are decided on world basis according to need of world markets. It is in this process that the future and the fate of the North and the South countries are tied together. The present article in the light of theoretical framework of globalization and with emphasis on globalization of political economy identifies the opportunities، the deterrent factors and the threats to the growth and development of the world. A world which is called the North-South.