جایگاه رویکرد سیاسی ـ معنوی سرمایه‌اجتماعی در پیروزی‌های دوران دفاع مقدس

محورهای موضوعی : فصلنامه علمی تحقیقات سیاسی و بین المللی

نعمت الله همراهی ¹ , فریدون اکبرزاده ² , شیوا جلالپور ³ , حامد محقق نیا ⁴

1 - دانشجوی دکتری علوم سیاسی واحد اهواز، دانشگاه آزاد اسلامی، اهواز، ایران
2 - استادیار گروه علوم سیاسی واحد اهواز، دانشگاه آزاد اسلامی، اهواز، ایران
3 - گروه علوم سیاسی، واحد اهواز،دانشگاه آزاد اسلامی،اهواز،ایران
4 - استادیار گروه علوم سیاسی، واحد اهواز، دانشگاه آزاد اسلامی، اهواز، ایران

تاریخ دریافت : 1401/08/09 تاریخ پذیرش : 1401/11/10 تاریخ انتشار : 1401/10/01

کلید واژه: جمهوری اسلامی ایران, عراق, دفاع مقدس, سیاسی, سرمایه‌اجتماعی, پیروزی,

چکیده مقاله :

در خلال جنگ تحمیلی، فرهنگ پایداری و مقاومت مردمی که با تاکید بر اصولی همچون ظلم ستیزی و شهادت طلبی جمهوری اسلامی ایران غنی‌تر هم شده بود، نقش مهمی در برابر نیروهای مهاجم ایفا کرد. جنگ آزمون بسیار بزرگی برای روحیه مقاومت و شکیبایی ملی بود. بر همین اساس پژوهش حاضر باهدف ارزیابی جایگاه رویکرد سیاسی ـ معنوی سرمایه‌اجتماعی در پیروزی‌های دوران دفاع مقدس به روش کتابخانه‌ای به نگارش درآمده است. یافته‌ها نشان می‌دهد: سرزمین ایران در طول تاریخ خود به‌خصوص در دویست سال گذشته موردتهاجم دشمنان قرارگرفته و بخش‌هایی از مناطق راهبردی خود را ازدست‌داده است. اما در حماسه هشت سال دفاع مقدس با توجه به رهبری کاریزمایی امام خمینی (ره) و بهره‌مندی از آموزه‌های دینی و تشیع انقلابی، شهادت گرایی روحیه ایثار و فداکاری درراه خدا، فرهنگ مهدویت و غیبت و... توده‌های مردم به سمت جبهه‌های جنگ هجوم آوردند و رزمندگان ایرانی در یک جنگ نامتقارن، دشمن متجاوز را وادار به عقب‌نشینی و شکست نمودند. یکی از شاخص‌های مهم این تحقیق که آن را با سایر پژوهش‌ها متفاوت می‌سازد نقش باورهای عمیق مذهبی و قدرت معنوی در پیروزی‌های رزمندگان ایرانی درروند تحولات جنگ تحمیلی عراق علیه ایران می‌باشد.

چکیده انگلیسی:

which was enriched by emphasizing principles such as anti-tyranny and martyrdom of the Islamic Republic of Iran, played an important role against the invading forces. The war was a great test for the spirit of national resistance and patience. Based on this, the present study was written with the aim of evaluating the place of the political-spiritual approach of social capital in the victories of the holy defense period. The findings show: Iran's land has been attacked by enemies throughout its history, especially in the last two hundred years, and has lost parts of its strategic areas. But in the saga of eight years of holy defense, considering the charismatic leadership of Imam Khomeini (RA) and benefiting from religious teachings and revolutionary Shiism, martyrdom, the spirit of self-sacrifice and sacrifice in the path of God, the war fronts. They brought and the Iranian soldiers forced the aggressor to retreat and defeat the aggressor in an asymmetric war. One of the important indicators of this research, which makes it different from other researches, is the role of deep religious beliefs and spiritual power in the victories of Iranian fighters in the course of the developments of the Iraq-imposed war against Iran.

منابع و مأخذ:

-اسپوزیتو، جان، ال )1393(، انقالب ای ران و بازتاب جهانی آن، ترجمه محسن مدیر شانه چی، تهران، انتشارات باز

-جوادی، ریحانه )1395(، جستارهای در سرمای ه اجتماعی ایران، تهران، پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطاتپژوهشکده تحقیقات اسالمی )1387(، قم، انتشارات زمزم

هدایتافتخاری، اصغر و همکاران )1389(، »قدرت نرم و سرمای ه اجتماعی«، تهران، انتشارات دانشگاه امام صادق )ع(

خطیبی، محمد )1391(. ارزشها در دفاع مقدس، تهران: انتشارات زمزم هدایت وابسته به پژوهشکده علوم اسالمی امام صادق )ع(. -صحیفه امام، مجموعه آثار امام خمینی، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، چاپ اول، تهران، 1378ردادی، محسن و اصغر افتخاری )1390(، »منابع قدرت نرم سرمای ه اجتماعی در اسالم«، تهران، انتشارات دانشگاه امام صادق )ع(. -فیلد، ف جان )1392(، سرمای ه اجتماعی، ترجمه غالمرضا غفاری و حسین رمضانی، تهران، انتشارات کو ثر. - ابوالفتحی، محمد و مختار نوری )1392(، »تأثیر سرمای ه اجتماعی بر افزا ی ش قدرت نرم جمهوری اسالمی ای ران«، فصلنامه علمیپژوهشی پژوهشنامه انقالب اسالمی، سال دوم، شماره .6

-اطهری، سید حسین )1391(، »تأثیر رهبری امام خمینی )ره( بر سرمای ه اجتماعی در جری ان انقالب اسالمی ایران«، فصلنامه علمیپژوهشی پژوهشنامه انقالب اسالمی، سال اول، شماره .4 (1384 -« فصلنامه تحقیقات سیاسی بینالمللی، دانشگاه آزاد اسالمی واحد شهرضا، شماره هفتم، صفحه 59-94

پناهی، محمدحسین و اشرف امینی )1390(، »دولت رانتی، اقتصاد دولتی، فرهنگ سیاسی و سرمایه اجتماعی در ایران 1368)  صص 29-43

-پورسعید، فرزاد )1391(، »امام خمینی )ره( و مد ی ری ت نرم دفاع ملی، مطالعه موردی جنگ تحمی لی«، فصلنامه مطالعات راهبردی، شماره .57

-پوستین چی، زهره و ابراهیم متقی )1390(، »زبان سیاسی مقاومت اسالمی در س یاست بین الملل«، فصلنامه پژوهشهای روابط بینالملل، دوره نخست، شماره یکم.

-حسینی، حس ین )1383(، »رهبری و بسیج اجتماع ی در جنگ: نمونه دفاع مقدس«، فصلنامه سیاست دفاعی، سال دوازدهم، شماره .47 ژئوپلیتیکی کردی«، فصلنامه تحقیقات سیاسی بینالمللی، دانشگاه آزاد اسالمی واحد شهرضا، شماره سی و هشتم، صفحه 129-156

حیدری بنی، عزتاهلل عزتی، محمدرضا حافظنیا، حیدر لطفی )1398(، »ریشههای بحران ژئوپلیتیکی عراق و تداوم مقاومت ضد

-دارا، جلیل )1389(، بررسی نقش سرمای ه اجتماعی در موقعیت جریان اسالمگرا، فصلنامه علمی

– پژوهشی مطالعات انقالب اسالمی، سال هفتم، شماره .21 دوفصلنامه مطالعات دفاع مقدس و نبردهای معاصر، دوره ،3 شماره ،2 صفحه 245-280

رحمانی، غالمعباس؛ محسن هادی طحان؛ اعظم عالیشوندی و الهه صادقی )1400(. سرمایههای اجتماعی و معنوی دفاع مقدس ،

-ردادی، محسن )1387(، سرمایه اجتماعی و امنیت اجتماعی، راهبرد یاس، شماره .16

-سیاهپوش، امیر )1387(، »فراتحل یل مطالعات سرما ی ه اجتماع ی در ای ران«، راهبرد فرهنگ، شماره سوم.

-ساک ی زاده، مراد )1386(، »بررسی جامعهشناسی عوامل مؤثر بر موقعیتهای ای ران در جنگ با عراق«، مدیریت نظامی، شماره .28 -شعبانی ساروئی، رمضان )1384(، »استراتژ ی دفاع مردمی و تأثیر هوی تی آن«، فصلنامه مطالعات مل ی، سال ششم، شماره .3

-شریفیان ثانی، مریم )1380(، »سرمای ه اجتماع ی، مفاهیم اصلی و چارچوب نظری«، فصلنامه علمی و پژوهشی رفاه اجتماعی، سال ،1 شماره .2

-شهرام نیا، امیرمسعود و فرزانه السادات خدامی )1388(، »تحوالت جدید ایران و جهان«، قزوین، نخستین همایش بینالمللی دانشگاه بینالمللی امام خمینی.

-صالحنیا، علی و حسین بختیاری )1397(، »اولویتبندی تهدیدات امنیت ملی جمهوری اسالمی ایران با روش تحلیل سلسلهمراتبی(AHP»(، فصلنامة مطالعات راهبردی سیاست گذاری عمومی، دورة ،8 شمارة ،27 صص: -277 .255

-علینی، محمد )1391(. سرمایه اجتماعی در آموزههای اسالمی. قم: بوستان کتاب.

-فصیحی، اماناهلل )1389(. اسالم و سرمایه اجتماعی با تأکید بر رویکرد فرهنگی. تهران: پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات.

-قدسی، امیر، )1389(، »جا ی گاه سرمای ه اجتماعی در بازتولید قدرت نرم جمهوری اسالمی ا ی ران « فصلنامه راهبرد دفاعی، سال هشتم، شماره .30 مقدس، دوره ،7 شماره 1 ، شماره پیاپی 25

کشیشیان سیرکی، گارینه )1400(، »تأثیر سرمایه اجتماعی بر امنیت ملی در دوران دفاع مقدس« فصلنامه علمی مطالعات دفاع

-کوهکن، علیرضا )1388(، »مؤلفههای سرما ی ه اجتماع ی اسالمی«، راهبرد یاس، بهار ،1388 شماره .17

-مهدوی، ابوالقاسم و حمید عزی ز محمدلو )1397(، »تحل یل عوامل کالن مؤثر بر فرای ند انباشت سرمای ه اجتماعی در ای ران«، فصلنامه مجلس و راهبرد، سال ،25 شماره .93 سال نهم، شماره 36

محمدی، یداهلل )1397(، »انقالب اسالمی و تقابل و روی ارویی دو چهره نرمافزاری و سختافزاری قدرت«، فصلنامه مصباح، جایگاه رویکرد سیاسی -معنوی سرمایه اجتماعی در پیروزی های/... 43 45

کتابی، محمود و یونس مقتدر )1397(، بررسی رابطه سرمایه اجتماعی و قدرت نرم ایران، نشریه رهیافت انقالب اسالمی، شماره فصلنامه مدیریت اسالمی، مقاله ،3 دوره ،24 شماره ،2 صفحه 77-104

موالئی آرانی، مهدی و مصباح الهدی باقری کنی )1395(. بررسی عوامل جهت دهنده سرمایهاجتماعی در دوران دفاع مقدس،

-همتی، ایرج و ابوالفضل دالوری )1394(، »استراتژ ی جنگ و رفتار سیاست خارجی«، پژوهش نامه علوم سیاسی، سال دهم، شماره سوم.