مولفه‌ها و مبانی نظم منطقه‌ای مطلوب عربستان سعودی درغرب آسیا (2020-2015)

محورهای موضوعی : فصلنامه علمی تحقیقات سیاسی و بین المللی

مه سیما عبداللهیان ¹ , مصطفی بروجردی ²

1 - دانشکده روابط بین الملل وزارت امور خارجه
2 - دانشکده روابط بین الملل وزارت امور خارجه

تاریخ دریافت : 1401/01/21 تاریخ پذیرش : 1401/03/30 تاریخ انتشار : 1401/02/01

کلید واژه: عربستان سعودی, غرب آسیا, موازنه‌سازی, نظم منطقه‌ای, اتحاد وائتلاف,

چکیده مقاله :

عربستان سعودی بعد از تحولات منطقه‌ای موسوم به بهار عربی و خیزش‌های مردمی در جهان عرب، با احساس تهدید از تحولات نوین، ایجاد تغییراتی در راهبرد منطقه‌ای خود را آغاز کرد؛ بخش بزرگی از تغییرات ایجاد شده در رویکرد منطقه‌ای عربستان با پادشاهی ملک سلمان و به‌خصوص قدرت گرفتن محمد بن سلمان در ارتباط بوده است. پژوهش حاضر با هدف بررسی و تحلیل چگونگی شکل‌گیری نظم منطقه‌ای مطلوب عربستان سعودی این سوال را مطرح کرده است که: نظم منطقه‌ای مطلوب عربستان دارای چه ویژگی‌ها و مولفه‌هایی می‌باشد و سازوکارها و ابزارهای تحقق آن کدام‌اند؟ با استفاده از روش مطالعه توصیفی و کتابخانه-ای و به عنوان پاسخی احتمالی، پژوهش این فرضیه را مطرح می‌کند که نظم منطقه‌ای مطلوب عربستان در محیط پیرامونی خود مبتنی بر برتری‌جویی سخت و نرم، تعریف شدن به‌عنوان بازیگر برتر منطقه‌ای در جهان عرب و موازنه‌سازی در منطقۀ خاورمیانه است و پژوهش چنین نتیجه می‌گیرد که عربستان با وجود موانعی که وجود دارد، استقرار این نظم را از طریق ایجاد اتحاد و ائتلاف با کشورهای منطقه، جذب حمایت‌های آمریکا و رژیم صهیونیستی و تقویت تسلیحات و توان نظامی خود دنبال می‌کند.

چکیده انگلیسی:

Following the Regional developments known as Arab Spring and the popular uprisings in the Arab world, Saudi Arabia, sensing threatened by the new developments, initiated altering its regional strategies. A great portion of the changes made in the regional approach of Saudi Arabia has been linked to the reign of King Salman, and particularly to the rise to power of Crown Prince Mohammed bin Salman. Aiming to study and analyze the modality of the formation of desirable regional order of Saudi Arabia, the question arises: "What are the characteristics and components of the desirable Regional order of Saudi Arabia and what are its mechanisms and practical tools?" As a probable answer, the study reasons that the desirable regional order of Saudi Arabia in its periphery (Arabian Peninsula) is based on "hard and soft hegemony", "being defined as a dominant regional player in the Arab world (countries with cultural and social commonalities with Saudi Arabia)" and " "Balancing in the Middle East region," And the study concludes that Saudi Arabia seeks to establish this order by building"alliance and coalition with the countries of the region", "attracting the support of America and the Zionist regime", and "strengthening its armament and military capabilities".

منابع و مأخذ:

براهیمی، نبیالله،(1386،)«تأملیبر مبانیو فرهنگ مکتب کپنهاگ»،فصلنامةسیاست خارجی،سال بیست ویکم،شماره2،صص439-458.

-احمدی، حمید (1395)،«مجموعة مقالات اولینکنفرانس امنیتی تهران: نظم امنیتی منطقهای در غرب آسیا (جلد دوم)»، ویراستةسیدجلالدهقانی فیروزآبادی و بهزاد

احمدی لفورکی، تهران: مؤسسة فرهنگی مطالعات و تحقیقات بینالمللی ابرار معاصر تهران.

-احمدیان، حسن،(1397،) عربستان سعودی: تحولات، چالش ها و چشم انداز، ویراستة مهدی شاپوری و یاسرنورعلیوند، تهران:پژوهشکدة مطالعات راهبردی.

-اسدی، علیاکبر،(1396،)«سیاست خارجی عربستان سعودی: منابع، اهداف و مسائل»، فصلنامة مطالعات راهبردی،20(1،)صص107-133.

-اسدی، علیاکبر،(1397،)«عربستان سعودی و نظم منطقهای: ازهژمونیگراییتاموازنه سازی»،مجلة جستارهای سیاسی معاصر پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی،9(3،)صص27-52.

-بوزان، باری (1390،)«ایالاتمتحدهو قدرت بزرگ: سیاستهای جهانی در قرن بیستویکم»، ترجمة عبدالمجید حیدری، تهران: پژوهشکدة مطالعات راهبردی.

-بوزان، بری، ویور، الی (1388،) مناطق و قدرت ها: ساختار امنیت بین الملل، ترجمة رحمان،قهرمان پور، تهران: پژوهشکدة مطالعات راهبردی.

-پرتو، امین،(1397،) عربستان سعودی: تحولات، چالش ها، چشم انداز،ویراستةمهدی شاپوری، یاسر نورعلیوند، تهران:پژوهشکدةمطالعاتراهبردی. -حاجییوسفی،امیرمحمد،(1383،)«آمریکاوعربستانپسازاشغالعراق:سیاستپیشگیری دموکراتیک»،فصلنامةعلمی ترویجیمطالعاتخاورمیانه،22(1،)صص27-46.

-زراعتپیشه، نجف،(1384)، برآورد استراتژیک عربستان سعودی،تهران: موسسه فرهنگی ابرار معاصر. -سلمانی،(1385،)«اصول و مبانی تحلیل امنیت؛یافتههاوکاستیهایمکتب کپنهاگ»، گفتگوی علمی، ماهنامةنگرش راهبردی،78(2،)صص139-154.

-شهاب، سلام جبار،(2012،)«الدولة الریعیة وصیاغة النظم الاقلیمیة (دول الخلیج انموذجاً)»،مجلة السیاسیة و الدولیة، الجامعة المستنصریة، العدد21.

-صادقی، حسین و احمدیان، حسن،(1389)،«عربستان سعودی: از هژمونی نفتی تا رهبری منطقهای»، فصلنامة بینالمللی روابط خارجی،2(3،)صص137-170.

-عبدالشافی، عصام،(2016،)السیاسة السعودیة و القضایا الاقلیمیة (الجزء الاولک نشاه و تأسیس العلاقات الامریکیة–السعودی،)دراسات سیاسیة،2مایو2016، المعهد المصری للدراسات السیاسیة و الاستراتجیة 112/ فصلنام ة تحقیقات سیاسی و بین المللی  شمارة 50  بهار 1401

-قهرمان پور، رحمن،(1399،) رقابت نظم های منطقه ای در غرب آسیا: نظم مطلوب ایران، عربستان و ترکیه،تهران: مؤسسة مطالعات و تحقیقات بینالملل ابرار معاصر تهران.

-کعب، احمد،(1398،) رئالیسم سعودی: مطالعه ای در روابط بین الملل،تهران: جوینده. -مددی، جواد،(1396) ، مشق شلیک: روند و آثار ائتلاف های عربستان علیه ایران،تهران: مؤسسة اندیشهسازان نور. -همتیگلسفیدی،حجتالله،(1388،) حضور ناتو در کشورهای جانشین شوروی؛ ریشه ها و عوامل: با تأکید بر منطقه آسیای مرکزی،کتاب مجموعه مقالات پانزدهمین همایش آسیای مرکزی و قفقاز؛گسترشناتو به آسیای مرکزی و قفقاز: ابعاد و پیامدها، دفتر مطالعات سیاسی وبینالمللی