تأملی بر سیر تمایز مقام گردآوری و مقام داوری در فلسفه و روش‌شناسیِ علم
محورهای موضوعی : فلسفه
کلید واژه: مقام گردآوری, مقام داوری, نگرش منطقی-توصیه‌ای, روش‌شناسی علم, رایشنباخ, پوپر,
چکیده مقاله :
توجیه‌پذیری گزاره‌های معرفتی یکی از دغدغه‌های مهم و اصلی فیلسوفان در تاریخ علم بوده است. طرح تمایز میان مقام گردآوری و مقام داوری نیز در راستای پاسخ‌گویی به این مسأله است. هدف این مقاله، گزارش و تحلیل سیر این تمایز در فلسفه‌ی علم و نقد آن است. مقام گردآوری، ظرف اکتشاف قوانین و نظریه‌ها و مقام داوری، ظرف موجّه‌ساختن آن نظریه‌هاست. موافقان تمایز گردآوری/داوری هر یک بنابر رویکرد فلسفی خویش، خوانش‌هایی ازاین تمایز داشته‌اند: تعاقب این دو فرآیند از بُعد زمانی و منطقی، اخذ مقام گردآوری به‌عنوان فرآیندی واقعی در علم و مقام داوری به‌عنوان چارچوبی دستوری برای علم، گردآوری برخوردار از تحلیل تجربی در برابر تحلیل منطقیِ داوری، داوری متعلق به حیطه‌ی فلسفه‌ی علم و گردآوری مختص به حوزه‌های تاریخ، روان‌شناسی و جامعه‌شناسیِ علم، تفاوت پرسش‌های ناظر به هر یک از دو مقام، قابلیت تفکیک میان تاریخ درونی و بیرونی علم، گردآوری برخوردار از منظر تاریخی-توصیفی در برابر منظر منطقی-دستوریِ داوری. اخذ این تمایز در فهم روش علم قابل نقد است که عبارتند از: ابهام این دو فرآیند به لحاظ زمانی و منطقی، دخالت مؤلفه‌های منطقی در گردآوری، عدم انحصار تمایز به دو مقام و ضرورت تمایز حداقل سه‌گانه، دخالت مؤلفه‌های غیرعقلانی در داوری، عدم تبیین رشد فراهنجاری علم و تنوع روی‌آوردها در داوری.
Justifiability of knowledge statements has always been of the philosophers’ most important and original concerns. The introduction of the distinction between the context of discovery and the context of justification is also an attempt to answer this dilemma. The aim of the Context of discovery is to discover the context of scientific laws and theories, while the context of justification aims at justifying the context of theories. Each proponent of discovery/justification distinction, has, according to his/her philosophical approach, some interpretation of this distinction: temporal and logical Sequence of these two processes, considering the context of discovery as a factual and historical process of science and the context of justification as a normative framework for science, logical analysis of the context of justification vs. the context of discovery with its empirical analysis, belonging of the context of justification to the scope of philosophy of science and the context of discovery being particular to the field of history, psychology and sociology of science, the difference of the questions pointing out to each context, separation of internal and external history of science, normative perspective of discovery vs. factual perspective of justification. Using such a distinction in understanding the method of science can be criticized concerning: uncertainty of both contexts as temporal and logical processes, intervention of logical factors in the context of discovery, the distinction not being limited to the two contexts and the necessity of existing at least a three-fold distinction, the irrational and non-logical factors involved in the context of justification, the Para-normative growth of science and the diversity not being explained in the context of discovery.
_||_