نشانه شناسی تعلیم و تربیت در داستان زال و رودابه

محورهای موضوعی : شاهنامه

اسحاق طغیانی ¹ , سید مرتضی هاشمی ² , خدایار مختاری ³

1 - استاد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه اصفهان
2 - استادیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه اصفهان
3 - دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه اصفهان

تاریخ دریافت : 1392/12/10 تاریخ پذیرش : 1393/03/26 تاریخ انتشار : 1393/09/10

کلید واژه: شاهنامه, اسطوره, فردوسی, تعلیم و تربیت, زال و رودابه, نشانه ها,

چکیده مقاله :

تعلیم و تربیت انسان‌ها در شاهنامة فردوسی که سند معتبر و دیرپای فرهنگ اصیل ایران زمین است، مقام ارزشمندی را در سایة تاریخ داستانی این قوم علم دوست به خود اختصاص داده است. موضوع تعلیم در شاهنامه همواره به شیوة مستقیم و غیر مستقیم در بخش های مختلف به خصوص در داستان زال و رودابه برجسته شده است. در این جستار، نویسندگان برآنند تا با ذکر نمونه هایی، نشانه‌هایی از انواع تعلیم و تربیت عاطفی، عقلانی، اجتماعی، اخلاقی و دینی را بر اساس زبان نشانه بر پایة نظریات بارت، لوی استروس، کالر، دوسوسور و اکو تحلیل کنند و تعالیم انسانی و جهانی را از این داستان استخراج و تبیین نمایند. نتایج این مطالعه نشان می دهد داستان در تربیت عاطفی و اجتماعی به ترتیب بیشترین و کمترین فراوانی را داراست و انواع دیگر آن در حد تعادل است و با علم نشانه شناسی نیز از نظر ابیاتِ نشانه دار و بی نشانه سازگار است.

چکیده انگلیسی:

The education of people in Shahnameh as a valid document gets a valuable place in the history of fictions among Iranians longstanding culture. The most important thing in Shahnameh is the fact that the didactic issues have been stressed in its stories both directly and indirectly especially in the story Zal and Roodabeh. In this paper the authors try to give examples of signs of education in the fields of emotion, wisdom, society, ethics and religion. After that, based on views of sign language of   Barthes –Claude Lévi-Strauss, de Saussure and Echo they have been analyzed. Therefore global human teachings could be extracted from these stores. The present research paper with the help of table and figure method shows that a story has a higher frequency in the emotional education and the least frequency in social education. In other stories there is a balance of 1407 couplets. Surprisingly, the science of semiotics from perspective of marked and unmarked couplets are the same. 

منابع و مأخذ:

1- الماسی، علی محمد. (1384). تاریخ آموزش و پرورش اسلام و ایران، تهران: امیرکبیر.

2- اکو، امبرتو. (1378). ‌نشانه شناسی، ترجمة پیروز ایزدی، تهران: ثالث.

3- حکمت، علیرضا. (1350). آموزش و پرورش در ایران باستان، تهران: مؤسسه تحقیقات و برنامه ریزی علمی و آموزشی.

4- حمیدیان، سعید. (1383). سعدی در غزل، تهران: قطره.

5- دبیر سیاقی، محمد. (1380). برگردان روایت گونه شاهنامه فردوسی به نثر، تهران: قطره.

6- رستگار فسایی، منصور. (1381). فردوسی و هویت شناسی ایرانی (مجموعه مقالات درباره شاهنامه فردوسی)، تهران: طرح نو.

7- رهبر، محمدتقی. (1379). اخلاق و تربیت اسلامی، تهران: سمت.

8- شعاری نژاد، علی اکبر. (1364). روان شناسی رشد، تهران: اطلاعات.

9- شعیری، حمیدرضا. (1385). تجزیه و تحلیل نشانه- معنا شناختی گفتمان، تهران: سمت.

10- عزتی، ابوالفضل. (1366). آموزش و پرورش اسلامی، تهران: بعثت.

11- عنصر المعالی، کیکاووس بن اسکندر. (1366). قابوس نامه، تصحیح غلامحسین یوسفی، تهران: علمی و فرهنگی.

12- فردوسی، ابوالقاسم. (1379). شاهنامه، به کوشش سعید حمیدیان، تهران: قطره.

13- کالر، جاناتان. (1390). در جستجوی نشانه ها (نشانه شناسی، ادبیات، واسازی)، ترجمه لیلا صادقی و تینا امر الهی، تهران: علم.

14- کریستین سن، آرتور. (1367). ایران در زمان ساسانیان، ترجمه رشید یاسمی، تهران: محمد.

15- لبیبی، محمدمهدی. (1387). زندگی و مرگ مؤلف، نگرشی انتقادی به آرای رولان بارت، تهران: نقد افکار.

16- مایر، فردریک .(1374). تاریخ اندیشه‌های تربیتی، ترجمه علی اصغر فیاض، تهران: سمت.

17- مطهری، مرتضی. (1358). مقدمه ای بر جهان بینی اسلامی، تهران: صدرا.

18- معتمدی، غلامحسین. (1372). انسان و مرگ، تهران: مرکز.

19- وکیلیان، منوچهر. (1381). تاریخ آموزش و پرورش در اسلام و ایران، تهران: دانشگاه پیام نور.

20- یلمه ها، احمدرضا. (1390). «بررسی تطبیقی اشعار فردوسی و حافظ»، پژوهشنامه ادبیات تعلیمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد دهاقان، سال 3، ش 11: 175- 153.