بررسی فقهی حقوقی حضانت کودک از طرف مادر؛ چالش‌ها و راهکارها

محورهای موضوعی : فصلنامه مطالعات میان رشته ای فقه

آمنه مظلوم زاده ¹ , عبدالرضا جمال زاده ² , رقیه شهابی ³

1 - دانشجوی دکتری فقه و مبانی حقوق اسلامی، واحد تهران شمال، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران. [e-mail]
2 - دانشیار گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی، واحد تهران شمال، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران. (نویسنده مسئول): [e-mail]
3 - استادیارگروه فقه و مبانی حقوق اسلامی، واحد ورامین- پیشوا، دانشگاه آزاد اسلامی، ورامین، ایران. [e-mail]

تاریخ دریافت : 1400/12/26 تاریخ پذیرش : 1401/02/25 تاریخ انتشار : 1401/02/01

کلید واژه: ولایت, مادر, کودک, حضانت, پدر, جد پدری,

چکیده مقاله :

حضانت کودک از سوی مادر از موضوعات مهمی است که همواره در فقه و حقوق محل بحث و اختلاف نظر بوده است. در این مقاله تلاش شده به بررسی چالش‌های فراروی حضانت کودک از سوی مادر پرداخته‌شده و حتی‌المقدور راهکارهای رفع این چالش‌ها ارائه گردد. روش تحقیق مقاله حاضر توصیفی تحلیلی بوده و از روش کتابخانه‌ای استفاده‌شده است. یافته‌ها بر این امر دلالت دارد حضانت مادر با دو چالش مهم مواجه است؛ نخست؛ عدم ولایت مادر بر فرزند و دوم: اسقاط حق حضانت مادر در صورت ازدواج مجدد. منع ولایت مادر بر فرزند به‌طور مطلق پذیرفتنی نیست زیرا مادر نسبت به حفظ فرزند و اموال وی دلسوزتر و مهربان‌تر است، ضمن اینکه در عرف جامعه امروز و همچنین با توجه به توانایی زنان در اداره امور خانواده و بیرون از خانواده، ولایت مادر بر فرزند، پذیرفته‌شده است. در خصوص ازدواج مجدد نیز نمی‌توان یک سویه چنین شرایطی را صرفاً برای مادر قائل شد درحالی‌که برای مردان این محدودیت وجود ندارد و با ایجاد ترس در مادر، از ازدواج مجدد وی ممانعت به عمل آورد. به عنوان نتیجه‎گیری می‌توان گفت که از منظر فقهی، حکم ولایت قهری نه از احکام تعبدی بلکه از احکام عقلایی است. از طرفی با کوچک شدن خانواده در عصر حاضر و از طرفی بالا رفتن سطح تحصیلات و حضور اجتماعی زنان جعل ولایت قهری برای مادر و امکان ازدواج مجدد زنان، مهم‌ترین راهکار رفع چالش‌های موجود است.

چکیده انگلیسی:

Custody of the child by the mother is one of the important issues that has been discussed in jurisprudence and law. In this article, an attempt has been made to examine the challenges facing child custody by the mother and, if possible, to provide solutions to address these challenges. The research method of this article is descriptive-analytical and the library method has been used. Maternal custody faces two important challenges; Lack of guardianship of the mother over the child and revocation of the mother's custody in case of remarriage. Prohibition of maternal guardianship over the child is absolutely unacceptable because the mother is more compassionate and kind in protecting the child and her property, while in today's society and also due to the ability of women in managing family affairs and outside the family, maternal guardianship over the child, accepted. In the case of remarriage, such a condition can not be imposed on the mother alone, while for men there is no such restriction and the mother can be prevented from remarrying by creating fear in her. From the jurisprudential point of view, the ruling of compulsory guardianship is not one of the rules of worship but one of the rules of reason. On the one hand, with the shrinking of the family in the present age, and on the other hand, the rising level of education and social presence of women, forgery of forced guardianship for mothers and the possibility of remarriage of women is the most important way to solve the existing challenges.