تأمّلی بر جایگاه سرمایه اجتماعی در فقه امامیه و آموزههای اسلامی
محورهای موضوعی : فصلنامه مطالعات میان رشته ای فقهسیدابراهیم حسینی 1 , فرزاد نوابخش 2 , فرانک سیدی 3
1 - دانشجوی دکترای تخصصی رشته جامعه شناسی اقتصادی و توسعه ، دانشکده علوم انسانی ، واحد اراک، دانشگاه آزاد اسلامی، اراک، ایران.seyedebrahimh1@gmail.com
2 - دانشیارگروه علوم اجتماعی، دانشکده علوم انسانی ، واحد اراک، دانشگاه آزاد اسلامی، اراک، ایران. (استاد راهنما و نویسنده مسئول)
f.navabakhsh@iau-arak.ac
3 - استادیار گروه علوم اجتماعی، دانشکده علوم انسانی ، واحد اراک، دانشگاه آزاد اسلامی، اراک، ایران. (استادمشاور) f.saidy@iau-arak.ac.ir
کلید واژه: سرمایه اجتماعی, اسلام, اعتماد, فقه امامیه, قواعد فقهی,
چکیده مقاله :
به نظر جامعه شناسان در ابتدای تشکیل هر نظام اجتماعی، روابط متقابل افراد با یکدیگر و روند آن در تشکیل و استمرار حیات اجتماعی جامعه تأثیرگذار است. این روابط متقابل و کیفیت آن که امروزه تحت عنوان سرمایه اجتماعی مورد مطالعه قرار می گیرند، در دهه های اخیر توجّه گسترده صاحب نظران در حوزه های مختلف سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی را به خود جلب نموده است. علیرغم اینکه سرمایه اجتماعی مفهومی نوین در ساحت علوم انسانی و اجتماعی است، لیکن به نظر می رسد که می توان با مرور موشکافانه قواعد فقهیِ موجود در فقه امامیه و به طور کلّی آموزه های اسلامی، سویه هایی قابل توجّه از جایگاه سرمایه اجتماعی در آن ها را بازشناخت. پژوهش پیش روی با همین هدف و ضمن اتّخاذ روش توصیفی - تحلیلی، مبادرت به بازشناسی و تأمّل در جایگاه مقوله سرمایه اجتماعی در فقه امامیه و آموزه های اسلامی نموده است. یافته های پژوهش، حاکی از آن است که قواعد فقهی و آموزه هایی همچون اخوت اسلامی، فرهنگ ایثار، وقف، قاعده لاضرر، قاعده نفی عسر و حرج، حرمت اعانه بر اثم، حرمت ربا و تجویز قرض الحسنه از مهمترین جلوه های توجّه قانونگذار اسلامی به مقوله سرمایه اجتماعی و لزوم محافظت از آن می باشند.
Sociologists believe that mutual relationships among people and their trends are effective on the formation and continuity of the social life of a society from the beginning of the formation of any social system. These mutual relationships and their quality, which today are studied under the title “social capital,” have attracted extensively the attentions of the knowledgeable in different fields of political, social, economic, and cultural. Despite the fact that social capital is a modern subject in the area of humanities and social sciences, but it seems that by studying exhaustively jurisprudential rules in Imamieh jurisprudence and Islamic teachings in general, one can recognize the remarkable aspects of social capital status in them. The present research aimed at the same objective and, through adopting descriptive-analytical methods, tried to recognize and reflect on the status of social capital subject in Imamieh jurisprudence and Islamic teachings. The research findings showed that jurisprudential rules and teachings such as prohibition of detriment, distress and constriction, prohibited contributions to sin, prohibition of usury, order for interest-free loans are of the most important manifestations of Islamic legislator's attention to the subject of social capital and the necessity of its protection.
_||_