مبانی مشروعیت حکم غیابی در فقه امامیه با نگاهی به فقه اهل سنت

محورهای موضوعی : فصلنامه مطالعات میان رشته ای فقه

مصطفی غفوریان نژاد ¹ , ملیحه غلامی ²

1 - استادیار گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی، موسسه آموزش عالی حکیم طوس، مشهد، ایران. (نویسنده مسئول ): [e-mail]
2 - دانشجوی دکترای تخصصی حقوق خصوصی، دانشکده علوم انسانی، واحد تربت حیدریه، دانشگاه آزاد اسلامی، تربت حیدریه، ایران. : [e-mail]

تاریخ دریافت : 1400/02/04 تاریخ پذیرش : 1400/03/21 تاریخ انتشار : 1400/03/01

کلید واژه: فقه امامیه, فقه اهل سنت, مبانی مشروعیت, حکم غیابی,

چکیده مقاله :

برای فصل نزاع میان افراد، اصل، حضور طرفین دعوی در جلسه‌ی دادرسی است. زیرا در شرع مقدس اسلام و حقوق اسلامی مقتضای ولایت قاضی نسبت به متداعیین، قضاوت با حضور آنان است. یعنی خوانده یا وکیل وی باید در مراحل دادرسی حاضر شوند و دفاعیات خود را نسبت به دعوی مطرح نمایند و یا در صورت عدم حضور، به دادگاه مربوطه لایحه تقدیم نمایند. تا بدین‌وسیله از تضییع شدن حقوق وی جلوگیری شود. اما در برخی موارد دادرسی بدون حضور یکی از طرفین دعوی تشکیل می‌گردد، این امر یکی از موضوعات حائز اهمیت در قضا و دادرسی است. حکم غیابی نیز همانند دیگر موضوعات فقهی باید مستند به منابع و مبانی پذیرفته شده باشد. مهم ترین مبنای شرعی حکم غیابی آیاتی از قرآن؛ احادیث و روایات منقول از ائمه معصوم (ع) همراه با اجماع فقیهان و حکم عقل است. در همین راستا به بررسی و تحلیل هر یک از این منابع همت گماردیم و با نگاهی مختصر به فقه اهل سنت سعی در بررسی همه جانبه‌ی این موضوع در فقه اسلامی داشتیم. پژوهش حاضر از نوع توصیفی تحلیلی بوده و به روش کتابخانه‌ای با استفاده از ابزار فیش به رشته تحریر درآمده است. از مجموع مطالب و استدلال‌ها این نتیجه حاصل شد که در دادرسی غیابی با عنایت به برخی مبانی می‌توان گفت؛ در هر صورت حاکم موظف است قبل از صدور حکم و برای شنیدن دفاعیات مدعی‌علیه او را به محکمه دعوت نماید و در صورت عدم حضور مدعی‌علیه، قاضی مجاز به محاکمه‌ی غیابی و صدور حکم غیابی خواهد بود.

چکیده انگلیسی:

Attendance of litigants in trial is a principle for settling a lawsuit among parties because in divine Sharia of Islam and Islamic law, the presence of parties in the hearing validates the authority of the judge over trial, i.e. summoned party or his trustee (agent) must attend the trial and submit his defenses of the claim to the court or submit a bill to the court in the case of absence to prevent violation of his rights. However in some cases, the trial proceeds in the absence of a litigant of the lawsuit. This is an important issue in judgment and trail. Like other issues in jurisprudence, judgment by default needs to depend on authenticated sources and bases. The most fundamental and legitimate sources and bases for absent verdict include Quranic verses, tradition of immaculate Imams, consensus of jurist and reason. Therefore, we have studied and analyzed each of this sources while briefly considering Sunni jurisprudence in all aspects of the issue. The Current study has been a descriptive analytic research which has employed library method through note-taking instrument. In sum, it was concluded that in trial by default, considering some foundations, it can be said that in any condition, it is incumbent on the judge to summon the defendant to trail before issuing any verdict but in the case of the defendant’s absence, he is permitted to proceed a default judgment and issue the verdict in absence.