تحلیل گفتمان انتقادی فیلم مرد پولادین با تکیه بر مباحث متافیزیکی پاردایم ترنس مدرنیسم
محورهای موضوعی : مدیریت رسانهمهدی یعقوبی 1 , علی اکبر فرهنگی 2 , سید جمال الدین طبیبی 3
1 - دانشکده مدیریت واحد علوم و تحقیقات دانشگاه آزاد اسلامی
2 - مدیر گروه مدیریت رسانه دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات
3 - مدیرگروه مدیریت خدمات بهداشتی ودرمانی (ارشد و دکتری )
کلید واژه: متافیزیک, پارادایم ترنس مدرنیسم, فیلم مرد پولادین, تحلیل گفتمان انتقادی,
چکیده مقاله :
در قرن بیست و یکم سینما به عنوان هنر هفتم همچنان نقشی تاثیرگذار در انتقال پیام ایفا می کند. همنشینی پارادایم های علمی و هنر سبب مشارکت این دو در روند تولید محتوی و انتقال مفاهیمی گشته که ارتباطی چند سویه با هر دو زمینه دارند. در این میان پیوند سینما با پارادایم های غالب در هر دوره زمانی به مثابه منبع تولید محتوی کارا با قابلیتهای ویژه در تولید و بازنمایی مفاهیم، مورد توجه همگان واقع شده و مخاطبان بسیاری را مجذوب خویش ساخته است. در این پژوهش، نگارنده به دنبال بازنمایی نشانه های متافیزیکی پارادایم جدید ترنس مدرنیسم در فیلم "مرد پولادین" ساخته زک اسنایدر می باشد. در این راستا جستجوی عناصر متافیزیکی و کشف لایه های معنایی و ایدئولوژیک پنهانی در فیلم، با استناد به نظریه تحلیل گفتمان انتقادی فرکلاف با رویکرد پدام صورت گرفته است. روش انجام این پژوهش برای جمع آوری مفاهیم متافیزیکی پارادایم ترنس مدرن توصیفی-تحلیلی بوده است. نگارنده با تحلیل گفتمان فیلم به این نتیجه رسید که گفتمان متافیزیکی بازنمایی شده در فیلم مرد پولادین نمایانگر گفتمان پارادایم جدید ترنس مدرن است. البته شیوه های گفتمانی مثل اسطوره، منجی، آینده، بیانگر بخش از گفتمان حاکم بر فیلم است که نمی توان آنها را گفتمان های حاکم دانست. یافته های تحقیق بیان گر مهم ترین عوامل تأثیرگذار مربوط به بوجود آمدن عرصه ای جدیدی در هزاره سوم برای بشر با رویکرد پارادایم ترنس مدرن و تاثیر آن بر سینمای هالیوود می باشد.
In the twenty-first century, cinema, as the seventh art, continues to play an important role in transmitting the message. The combination of scientific and art paradigms has contributed to their participation in the process of content creation and the transfer of concepts that have a multi-faceted relationship with both fields. In the meantime, cinematic linkage with dominant paradigms at any time as a source of productive content with special capabilities in the production and presentation of concepts has become popular and has attracted many audiences. In this research, the author seeks to represent the metaphysical signs of the new Trans-modernism paradigm in Zack Snyder's "Man of the Paladin". In this regard, the search for metaphysical elements and the discovery of hidden semantic and ideological layers in the film, based on the theory of critical discourse analysis of Freclough, has been carried out with the approach of PADM. The methodology used to collect the metaphysical concepts of the modern trans-modern paradigm is descriptive-analytic. By analyzing the discourse of the film, the author concluded that the metaphysical discourse featured in Steel Man film represents the discourse of the new modern Trance paradigm. Of course, discursive practices such as mythology, savior, future represent a part of the ruling discourse that can not be regarded as ruling discourse. The findings of the research reveal the most important factors affecting the emergence of a new field in the third millennium for human beings with the Trans-modernism Paradigm approach and its impact on Hollywood cinema
_||_
تحلیل گفتمان انتقادی فیلم مرد پولادین
با تکیه بر مباحث متافیزیکی پاردایم ترنس مدرنیسم
چکیده
در قرن بیست و یکم سینما به عنوان هنر هفتم همچنان نقشی تاثیرگذار در انتقال پیام ایفا می کند. همنشینی پارادایم های علمی و هنر سبب مشارکت این دو در روند تولید محتوی و انتقال مفاهیمی گشته که ارتباطی چند سویه با هر دو زمینه دارند. در این میان پیوند سینما با پارادایم های غالب در هر دوره زمانی به مثابه منبع تولید محتوی کارا با قابلیتهای ویژه در تولید و بازنمایی مفاهیم، مورد توجه همگان واقع شده و مخاطبان بسیاری را مجذوب خویش ساخته است. در این پژوهش، نگارنده به دنبال بازنمایی نشانه های متافیزیکی پارادایم جدید ترنس مدرنیسم در فیلم "مرد پولادین" ساخته زک اسنایدر می باشد. در این راستا جستجوی عناصر متافیزیکی و کشف لایه های معنایی و ایدئولوژیک پنهانی در فیلم، با استناد به نظریه تحلیل گفتمان انتقادی فرکلاف با رویکرد پدام صورت گرفته است. روش انجام این پژوهش برای جمع آوری مفاهیم متافیزیکی پارادایم ترنس مدرن توصیفی-تحلیلی بوده است. نگارنده با تحلیل گفتمان فیلم به این نتیجه رسید که گفتمان متافیزیکی بازنمایی شده در فیلم مرد پولادین نمایانگر گفتمان پارادایم جدید ترنس مدرن است. البته شیوه های گفتمانی مثل اسطوره، منجی، آینده، بیانگر بخش از گفتمان حاکم بر فیلم است که نمی توان آنها را گفتمان های حاکم دانست. یافته های تحقيق بيان گر مهم ترين عوامل تأثيرگذار مربوط به بوجود آمدن عرصه ای جدیدی در هزاره سوم برای بشر با رویکرد پارادایم ترنس مدرن و تاثیر آن بر سینمای هالیوود می باشد.
واژگان کلیدی: پارادایم ترنس مدرنیسم، فیلم مرد پولادین، تحلیل گفتمان انتقادی، متافیزیک
مقدمه
مفاهیم متافیزیکی یا فوق حسی با هر رویکرد ایدئولوژیکی که باشند و از طریق هر رسانه ای که بازنمایی شوند، غالباً فرض هایی درباره جهان هستی و چگونگی ادراک و معنای آن به مخاطب القاء می کنند. متن فیلمهای بزرگ را می توان بیانیه هایی قلمداد کرد که بیانگر تعابیر خاصی از جهان معاصر، مشکلات پیش رو و راه حل های آنها و با رویکردهای اسطوره، منجی، آینده و آخر الزمان عرضه می شود. سینمای هالیوود بعنوان یکی از تاثیر گذارترین صنایع فرهنگی در دنیا با بهره گیری از ظرفیتهای درام و جذابیت سینما این نقش را ایفا می کند. تا بحال با تمرکز بر کیفیت بهره گیری از ظرفیتهای تخیل و سویه ای اسطوره ای درام که ابزار همیشگی سینما بوده به جنبه های متافیزیک سینما پرداخته شده است. ثمره این ماجرا این بوده که مخاطبان خود را برای درک جهان خارج از رجوع به خود واقعیت بی نیاز فرض می کنند و همه چیز را نه آن گونه که هست بلکه آن گونه که بر پرده سینما به تصویر کشیده شده، در می یابند. سینما با برجسته کردن ویژگی های مثبت و یا منفی برای افراد، تصویری عمومی از مفاهیم را برای سیستم فکری حاکم بر جامعه بازتولید و در مقیاس کلان تکثیر می کند. فرض نگارنده این است که فیلم های متافیزیکی سینمای هالیوود تصویری هدفمند از واقعیت پیش رو و نه تخیل، در ارتباط با متن اجتماعی و فرایندهای ایدئولوژیک پارادایم جدید ترنس مدرن را به مخاطبان خود القاء می کنند. در این راستا نگارنده، روش تحلیل گفتمان انتقادی را به منظور عینیت بخشیدن به بنیان های فکری و پارادایمی سازندگان فیلم و یافتن فراپیام فیلم" مرد پولادین" را به عنوان مطالعه موردی، مورد تجزیه و تحلیل قرار داده است.
اهداف و سوالات پژوهش
هنر و رسانه متاثر از فکر و اندیشه جهانی است که می تواند معانی و راه های دیدن جهان را نشان دهد. این جستار بر آن است تا به واکاوی مفاهیم فوق حسی در مطالعات پارادایم ترنس مدرن و انطباق آن با مفاهیم متافیزیکی مطرح در فیلم "مرد پولادین" بپردازد. این فیلم از جمله فیلمهای هالیوودی است که بنظر می رسد گفتمان متافیزیکی حاکم بر فیلم حاصل دغدغه امتداد پارادایمی و استنباطات فکری و فرایند ایدئولوژیک نرم مطرح در پارادایم ترنس مدرن می باشد و رهیافت آن در قالب پرداختن به موضوعات کشف و شهود و تعامل با مقولات ماورایی بمنظور آینده سازی برای بشر است. بگمان نگارنده این فیلم حاصل دید فراملی و حتی فرا سیاره ای این پارادایم است. در کشور ما این مفاهیم فوق حسی علی رغم داشتن پتانسیل های مذهبی و تاریخی، در قالب فیلم کمتر به نمایش درآمده است و این در حالی است که پیوسته تحت تاثیر هجمه های فراوان از سوی اینگونه فیلم ها هستیم. نگاه نظری و بررسی اجمالی که تحلیل اینگونه فیلم ها ارائه می کنند بیانگر این هست که تم و مایه اصلی اینگونه فیلم ها مفاهیم متافیزیکی هستند که به اشکال مختلف بازنمایی شده اند و توافق عمومی روی بارهای معنایی و مفهومی آنها وجود ندارد.به گفته جان فیسک مخاطبان یک کالای فرهنگی می توانند از عین کالا برداشتهای متفاوتی داشته باشند. وی می گوید:« می توان صاحب ثروت شد، اما تصاحب معنا و لذت، کار بسیار دشوار است»(1)
پس با آنکه کارگردان فیلم خواسته باشد « داستان اسطوره قهرمان» را به نمایش بگذارد، پژوهشگران و نقد نویسان هم نظریات خود را –بدون در نظر داشت دیدگاه کارگردان- دارند، اما سوالی که باقی می ماند اینست که ادعای کارگردان و نقد نویسان به چه اندازه به واقعیت نزدیک است ؟ ضمن اینکه بایستی اذعان کرد گفتمان اسطوره ای به تخیل بیشتر متمایل است تا واقعیت. بعبارت دیگر آیا گفتمان متافیزیکی حاکم بر فیلم بر مبانی گفتمان پارادایم ترنس مدرن استوار است؟ و گفتمان های دیگر بخشی بیانگر بخشی از گفتمان حاکم می باشد؟ این پژوهش فهم مولفه های متافیزیکی پارادایم ترنس مدرن و چگونگی بهره گیری و ترکیب شاخصه های آن برای ارائه معنای مرجح فیلم به عنوان فیلمی با گفتمان پارادایم ترنس مدرن را در دستور کار خود دارد.
چارچوب نظری
تصویر سینما از مفاهیم متافیزیک بمنزله درختی است که ریشه در گذشته دارد و برای تحلیل آن ناگزیر باید به شناخت ریشه های فکری آن پرداخت. در واقع مفاهیم متافیزیک در حیطه اندیشه، ذهن و احساسات بشر جای دارند. شناخت درست این مفاهیم و معنای حقیقی و پنهان در آنها معرف عقاید، افکار فلسفی و رویاها و تجربیات روانی-اجتماعی انسان هاست. تحول در این مفاهیم، معرف تحول شکل زندگی، دگرگونی ساختارهای اجتماعی و تحول اندیشه و دانش است.
پارادایم ترنس مدرن یا ترانوگرایی یک جنبش فرهنگی – فلسفی است که ابتدا توسط ماریا رودریگز در یکی از مقالاتش مطرح گردید.(2) در این پارادایم سنت و مدرنیته در کنار همدیگر قرار دارند.(3) این پارادایم تفکری است که به دنبال ترکیب بهترین واقعیت های پیشا مدرن، مدرن و پستمدرن است. ترنسمدرن به نظر میرسد که تا اندازهای تحت تأثیر فعالیتهای سری و رازآلود برخاسته از دوران رنسانس است. (4)
پارادایم ترنس مدرنیسم پایه های مدرنیسمی و پست مدرنیسمی را همچنان حفظ کرده است و بسرعت در حال ریشه دواندن و اعلام استقلال است. سبک و سیاق این پارادایم تصویر ذهنی آینده بشری را بگونه ای متفاوت ساخت و پرداخت می کند و نظم نوین جهانی جدیدی را به تصویر می کشد که گریز ناپذیر و تفکیک شده است و تنها راه نجات و حیات بشر را "کشف و شهود همراه با کارکرد منطقی ذهن بر می شمارد (4). ترنس مدرن الگوی انتقادی در حال توسعه بر اساس پارادایم های مدرنیسم و پست مدرنیسم است (5) و بدنبال ایجاد حالت تعادل میان سنت، طبیعت و جامعه مدرن است.(6،7) به نمایش گذاردن معنویتی فردی و لجام گسیخته بدون توجه به الهی بودن آن، از جمله اهداف این پارادایم است(4).
این پژوهش به تحلیل گفتمان فیلم مرد پولادین می پردازد که از جمله فیلم های روایتگر آینده ای هولناک و تیره برای بشر است. داستان فیلم در ابتدا به مقابله با مکتب جبرگرایی درتمدن فوق پیشرفته در سیاره در حال فروپاشی می پردازد. افرادی که معتقد به آزادی انتخاب هستند ریشه افول تمدن در این سیاره را در اصول جبرگرایی شان می داند. این فیلم تصویرگر جهان افسرده دنیای هزاره سوم همراه با فضاسازی های مبهم در میان معماری و سازه های متفاوت می باشد. آینده سازی که در بسیاری از بلاک باسترهای مشابه مشاهده می شود؛ ساخت تمدنی بر اساس الگوی ترنس مدرن که تصویرگر زندگی مشترک و بظاهر مسالمت آمیز میان انسان و سازه های انسان نما می باشد.
انتخاب فیلم "مرد پولادین" بعنوان موضوع مطالعه از آن جهت اهمیت دارد که به ارائه شکلی متافیزیکی از اعتقادات معنوی می پردازد. این فیلم، در دراز مدت می تواند نگرش و گرایش را به ادیان آسمانی را به چالش بکشد و بی آن که انگ ضد دینی بخود بزند، در واقع مقوله های متافیزیکی بخاطر جذاب بودنشان در فضای معنوی خود ساخته نسبت به روابط درونی پدیده های خدا شناسی، هستی شناسی، انسان شناسی و بسیاری از مقولات ماورایی دیگر، موضع ایدئولوژیک می گیرد و به مخاطبان این را القا کند که " تنها راهی که می توانی بفهمی قدرتت چقدر می باشد اینست که محدودیت هات رو تست کنی"1.
روش پژوهش
سينمای معاصر به منزلة ابزاري براي بيان خواسته ها و عقايد و در راستاي تزريق بار فرهنگي مدنظر يا ارائة چشم انداز يا اجراي سناريوهايي از پيش طراحي شده مورد استفاده قرار می گیرد. رويكرد سينماي متافیزیک و فضای پارادایمی حاکم بر آن در راستاي ارائة چشم اندازي از آن چه مطلوب قدرتهاي هاليوودي است از تصويرسازي هاي سینما بي بهره نبوده است. در سينماي تصویر پرداز متافیزیک از تصويرسازي هاي اسطوره ای استفادة زیادی شده است. روش پژوهش در اين مطالعه بر شيوة "تحليل گفتمان انتقادی با رویکرد پدام" فيلمی اسطوره ای در فضای متافیزیکی یعنی "مرد پولادین" استوار بوده است. براي گزينش فيلم، با بهره گيري از نظر اساتيد، یکی از فيلم هايي كه در مضمون فوق حسی به تصوير درآمده انتخاب شده است .در این پژوهش، نگارنده با خوانشی انتقادی به دنبال شناسایی و مطابقت نشانه های متافیزیکی در گفتمان های موجود در فیلم "مرد پولادین" بر اساس پارادایم ترنس مدرن باشند و اینکه رد پای مفاهیم متافیزیکی این پارادایم در این اثر گفتمان غالب بوده است؟
تحلیل گفتمان عناصر داستانی، با استناد به نظریه تحلیل گفتمان انتقادی فرکلاف با رویکرد پدام در پنج سطح توصیف، تفسیر و تبیین صورت گرفته است. برای توصیف و فهم الگی متافیزیکی پارادایم ترنس مدرن در مرحله نخست از روش توصیفی- تحلیلی، با استفاده از مطالعات کتابخانه ای، بهره برده شده است که در نگاره 1 گرد آوری شده است
روش عملياتي تحليل گفتمان
مراحل فرايند روش پدام، شباهت هايى با روش فركلاف دارد. همانگونه كه فركلاف تاكيد دارد روش تحليل گفتمان بر سه مرحله «توصيف»،« تفسير» و«تبيين» تاکید می کند، روش پدام نيز در تلاش است كه اين مراحل را با توجه به پنج سطح تحليل كه عبارتند از «سطح سطح»، « عمق سطح»، «سطح عمق»، «عميق» و «عميق تر» مورد توجه قرار دهد(8).
در« سطح سطح » يا فوقاني ترين لايه متن، ساختار بيروني و شكل بيان يا نمود گفتمان را مي توان جست وجو كرد. « عمق سطح » عميق ترين لايه سطحي متن است و ساختار دروني یا محتواي بیان را دربردارد. در« سطح - عمق » يعني فوقاني ترين سطح از عمق محتوای مشخص متن قرار دارد. انتخاب حوادث داستاني يا خبري يا موضوع مطرح شده در متن و دليل اين انتخاب در اين لايه از متن واقع شده است. در آخرين يا عميق ترين لايه، يك متن ساختارهاي كلان واقع شده است محتواي گفتمان، نقش و كاركرد اجتماعي متن و نقش آن در فرهنگ و دانش اجتماعي - فرهنگي مخاطب و سرانجام ساختارهاي فرهنگي، اجتماعي و حتى تاريخي، در برگيرنده متن از جمله ساختارهاي كلاني هستند كه شكل دهنده اين عميق ترين لايه متن يعني «عمق – عمق» محسوب مي شوند (9)
« سطح عمق »،« عمق سطح» ، « سطح سطح » به سه شکل در اين روش سه مرحله محور اساسى زير مطرح شده اند:1-برداشت از اصل متن،2 - جهت گيرى وگرايش متن، 3 - تحليل توجيهى با توجه به ساير گرایش هاى متن(10). به عبارت ديگر، متن به عنوان يكي از بخش هاي اصلي تحليل بايد مورد توجه و مطالعه جدي قرار گيرد . در مرحله بعد، جهت گيري ها و گرايش هاي متن به شكل جزئي و كلي و با توجه به لایه هاي سطحي و عميق متن در سطوح مختلف مورد توجه، مطالعه و ارزيابي قرار مي گيرد.
در اين شيوه تحليل شامل دو مرحله است: مرحله عميق و مرحله « عمق عمق » مرحله عميق تر كه اولى براى مرحله نسبتاً كلان «عمق عمق» و دومى براى مرحله كاملا كلان متكى بر ساختارها و اطلاعات مرتبط فرهنگى، سياسى، اجتماعى، دينى و تاريخى طراحى شده است (11).
ادبیات پژوهش
سينما يكي از وسايل ارتباطي است كه با وجود عمر كوتاه صدساله به سبب جذابيت هاي خاص به سرعت جاي خود را در زندگي مردم باز كرد. اين رسانه همواره بيش از وسيلة سرگرمي بوده است؛ زيرا فيلم ها نقش به سزايي را در شكل گيري فرهنگ برعهده داشته اند. هدف از ساخت فيلم بيان مقاصد گوناگون انحرافي، آموزشي، اطلاعاتي، و تفريحي يا بيان پيام هاي اجتماعي و سياسي است؛ هريك از اين مقاصد به گونه اي پنهان ارزش ها و نگرش هاي افراد را تغيير مي دهد (12)
فیلم مرد پولادین یکی از گونه فیلم هایی است که ماهیت و کیفیت مفاهیم فوق حسی را به تصویر می کشد و این مفاهیم فارغ از محدودیتهای زمانی و مرزهای جغرافیایی می باشد- زیرا که مفاهیم متافیزیکی در فیلم در قالب فرا بشری با شمایل انسانی در میان فضای مدرن و پست مدرن هزاره سوم و در دل قاره آمریکا رخ می دهد و به نجات بشر کمک می کند. مبانی نظری این پژوهش بر مولفه های متافیزیکی پارادایم ترنس مدرن استوار است.
اعتقاد به وجود مقولات فوق حسی در همه اقوام و طوایف بشری جزو فرهنگ قومی، بومی و ملی به شکل آیین ها و رسومات تبلور یافته است. در این میان اساطیر منعکس کننده تعلقات و دیدگاه های هرجامعه نسبت مباحث متافیزیکی مثل خیر و شر، خدایان و دلاوری های قهرمانان و موجودات افسانه ای می باشند. در این پژوهش منظور از فیلمهای متافیزیک فیلمهایی هستند که در آنها معرفت علمی به حقایق فوق حسی بتصویر کشیده می شود. فیلم های متافیزیکی و ماوراءالطبیعه، امروزه بگونه ای باور پذیر برای مخاطب شده اند که گویی هیچ وقت افسانه،جادو و توهم قلمداد نمی شدند. اگر روزی این مفاهیم براساس پارادایم مدرنیسم، مقابل حقیقت و در تقابل با عقل و واقعیت قرار می گرفت امروز ریشه در پارادایم علمی و فلسفی پیدا کرده است. اکثر قریب به اتفاق این نوع فیلمها دلیل وجود معانی و مفاهیمی است که در نهایت منجر به اعتلای معنویت در مخاطب شود. مفاهیم متافیزیکی در بسیاری از فیلم های هالیوودی بحدی تاثیر گذار شده اند که فراتر از یک فرهنگ و جامعه ای خاص قلمداد می شوند. باید پذیرفت که ایدئولوژیها، تئوریها یا هر پیام دیگری همواره در فیلمها کدگذاری میشوند به این امید که مخاطبان، آن پیغامها را دریافت کنند چرا که فیلمسازان نویسندگانی هستند که برای خلق تمناهای ذهنی خود مدیوم سینما را بهترین گزینه جان بخشیدنِ اثر هنری خود به حساب میآورند. در این میان نیاز به استفاده از ابزاری بنام اسطوره، می تواند بر جذابیت این مفاهیم و باور پذیری آن به لحاظ ریشه داشتن در باورهای دیرین هر جامعه و قومی بسیار موثر واقع شود. بشر امروز به واسطه زیست در جهانی که پیوسته در حال دگرگونی های بنیادین است، بیش از هر زمانی به روح اسطوره قهرمانی نیاز دارد(13). زیرا، اسطوره قهرمان به وضوح دارای جاذبه ای شگفت انگیز و اهمیت روانی فوق العاده عمیق است (14).اسطوره ها نماد انسانهایی شده اند که توجه ما را به مفاهیم، آیین ها و باورهای دیرین بشری جلب کرده اند. بعبارتی دیگر تبیین کننده ارزشهای اجتماعی، تاریخی، هویتی و ملی بشریت شده اند. به نظر نگارنده اسطوره ها آمیزه های ذهنی هستند که با ریشه گرفتن از منظومه فکری پارادایمی، معرف تحول شکل زندگی، تجربیات روانی – اجتماعی، و تحول اندیشه و دانش می باشند و بگونه ای باور پذیر، هدایت کننده حافظه جمعی شده اند و بنوعی زبان بیان تمدن اکنون بشررا بعهده گرفته است.
ترنس مدرنیسم موج پارادایمی جدیدی است که در حال پیشروی در قلمرو مفاهیم متافیزیک امروز سینمای هالیوود شده است.
سیر تکوین مفاهیم متافیزیکی سینما حاصل تاثیر پذیری از سه پاردایم مدرنیته، پستمدرنیته و ترنسمدرنیته (سهگانه دیالکتیک: تز، آنتیتز و سنتز) میباشند. براساس این تز می توان گفت حقیقت نه در تز و نه در آنتیتز، بلکه در ترکیبی از این دو پیدا میشود. لذا جامع ترین نوع این مفاهیم را می توان در تصویر پردازی برپایه پارادایم ترنس مدرن دانست. بنابر تفکر این پارادایم، این مدل مفاهیم متافیزیک شجره نامههایی از اندیشه و معنويات زندگي بشر می باشند که قابلیت این را دارند که گفتگوی بین فرهنگی معتبری را فراهم آورند از این رو می توانند ظرفیت گسترده ای برای ذخیره و حفظ ابداعات فرهنگی برای بقا بشریت را بوجود آورند. در این میان ترنسمدرنیته و فضای آن را دارای توانایی بالقوه و مثبتی است که میتواند با اصول و انگارههایش در مورد دغدغههای جهان یا همان آینده بشر پلی ارتباطی بوجود آورد. اينكه چگونه بتوانیم این مفاهیم را كه مغز و جوهره انديشه شهودي هستند را به حال بشر امروز گره بزنيم مهمترين مسئله این پارادایم است.
پارادایم ترنس مدرنیسم
مفهوم ترنسمدرنیته یک تئوری بسیار پیچیده است که در ابتدا توسط گیشی (3،15،16) بهعنوان مسیری فراتر از پست مدرنیسم (9) و نظم جدیدی بنام دنیای ترنس مدرن مطرح گردید (18-22، 23، 17-16، 25 ،26، 27، 28، 29، 19، 30، 6). پارادایم ترنس مدرن تفکری در حال پدید آمدن است که امید میرود تا نیازهای بشر را مرتفع ساخته و چشمانداز جدید احیاشدهای را به وجود آورد. «وقتی به روند تکامل انسانی می نگریم و روند فعلی تغییرات بشری را مورد ملاحظه قرار می دهیم مشاهده می شود که بشریت در مسیر تکامل خود نیازمند تغییراتی است که این تغییرات چون به صورت عمده در تمامی شئون زندگی از قبیل سیاست، علم، مذهب و پارادیم های فلسفی است به عنوان تغییر پارادیم(17) از مدرنیسم به ترنس مدرنیسم شناخته می شود(22). ترنس مدرنیسم به مانند یک چتر تغییرات فلسفی و سیاسی و اخلاقی و اقتصادی در حال وقوع را در ذیل خود جمع آورده است)22).
بر اساس نتایج نظرسنجی انجام شده درسراسرجهان، بشر امروز شاهد ظهور یک پارادایم( 15،24) جدید وتغییر آگاهی جهانی است. از جمله موارد مهمی که مدعای این تغییرات در دنیای امروز بشر عنوان شد موضوع ارزشهای اجتماعی درحال ظهور بود. این تغییرات بعنوان ترنس مدرنیسم از بسیاری از جنبشهای فلسفی تأثیر می پذیرد. می توان گفت تأکید آن بر معنویت از بسیاری از جنبشهای عرفانی و رازآمیز درطول دوران رنسانس و ماقبل آن یعنی یونان باستان، تأثیر پذیرفته است. علاوه براین، این جنبش از فلسفه ماوراءالطبیعه تأثیر پذیرفته و از چهره های مختلف اواسط قرن نوزدهم در آمریکا که مشهورترین آنها «رالف والدو امرسون » است، ایده برداری می کند(5).
ترنس مدرنیسم پارادایمی است که ریشه در پارادایمهای قبلی خود پیشامدرن، مدرن و پست مدرن دارد و تلاش می کند با بهره گیری از بهترینهای این پارادیم ها به منظومه فکری خود سامان بخشد. مبانی فکری این پارادایم ریشه در جریان فلسفه غرب دارد باین معنا که مستقلاً و با ترکیبی از ترکیب عقل وشهود ذهنی به تعالی زندگی آینده بشر و تمدن آینده دامن بزند. بشر خود می خواهد منجی خودش باشد فلذا نیاز به اسطوره انسانی دارد. انسان به توان خویش پی برده و می داند که تکنولوژی تا حدی می تواند جوابگوی مسائل مبتلا به بشری باشد. تکنولوژی می تواند بخش از تمدن آینده بشر را رقم زند اما حل مشکلات بشری نیاز به توان و نیرویی خاص و ویژه دارد که نیازمند شهود می باشد. این تفکر منبعث از عمده ترین مکتب فکری حاکم بر سینمای امروز غرب در قالب موجود فرابشری و اسطوره ای بویژه در فیلمهای متافیزیکی سینمای هالیوود بصورت منجی بشر آینده ترسیم شده است. در این روایت فیلمهای متافیزیکی هالیوود، شخصیت داستان است به قهرمان تبدیل شده و ما را به همزاد پنداری با خود وا می دارد. از اینرو نوعی انعطاف در درک و نسبی گرایی در مواجهه با جهان را پیشنهاد می کند.
این تفکر در گام نخست با ترسیم فضایی اسطوره ای و باستانی در پی تصویر سازی و مقایسه رفتارها و اشتراکات میان گذشته بر فضای غیرطبیعی و حال مبتنی بر فضای طبیعی است و با این عمل نوعی مقایسه بین تحولات و ریشه های رخداد آنها بین گذشته و دنیای مدرن امروز را انجام می دهد. در مورد پارادایم ترنس مدرنیسم تعریف زیر بیان شده است:
- شیوه ای از تفکر که ترکیبی از شهود و معنویت همراه با کارکرد منطقی ذهن است. (3)
- تفکری است که به دنبال ترکیب بهترین واقعیتهای پیشا مدرن، مدرن و پستمدرن است. ترنسمدرن به نظر میرسد که تا اندازهای تحت تأثیر فعالیتهای سری و رازآلود برخاسته از دوران رنسانس است (4)
نکته اینکه منظور از معنویت در جنبش فکری یا پارادایم ترنس مدرنیسم بمعنای تلاش فرد در رابطه با یافتن جواب نهایی به سوالاتی در مورد درک از زندگی، مفاهیم و معانی مرتبط با امور مقدس یا متعالی می باشد.(32)
این پارادایم می کوشد تا از رخداد های متافیزیک و ماوراءالطبیعه که در پیرامون دنیای رخ می دهد استفاده کرده و ریشه آنها را در بین اسطوره ها و افسانه ها و مباحث متافیزیکی که بنوعی افسانه قلمداد می شوند،رمزگشایی و چهره علمی به آنها بدهد. علمی که بشر امروزی بدنبال کشف و آن است و بنظر می رسد بایستی برای رسیدن و دستیابی آن از شهود خود یعنی رفتن و ارتباط با موجودات و دنیاهایی غیر از زمین بهره گیرد.
ترنس مدرنیسم اگرچه می کوشد تجمیع مدرنیته، پسامدرن، وسنت گرایی باشد اما به واقع میان این پارادایم ها سرگردان است؛ زیرا به لحاظ متدولوژیک از روشهای مدرن سود می جوید و اساس خود را بر خود بنیادی خرد جزئی بشری قرار داده است؛یعنی مفهومی که مدرنیته، علم آن را به دوش می کشد و از سوی دیگر برای تعالی او و برون رفت از بحرانهای پارادایم های خود ساخته بشری دست به دامان کشف و شهود شده است. انسان مدرن با جدایی از ادیان سنتی(الهی و غیر الهی) خود، آرامش خود را نیز از دست داده است و بنابراین باید گونه ای از آیین بشری را به جای آن بنشاند. پارادایم ترنس مدرنیسم از بعد کشف و شهود، ریشه در سنت دارد و تلاش می کند تا به قویترین حوزه های فکری بشر امروز تبدیل شود. از طرف دیگر این سنخ از تفکر شهودی، از ابتدای ظهور آن تا به امروز، به شدت در معرض تفکرات یونان و مصر باستان و برخی از حوزه های تفکری شرق دور نیز قرار داشته و دارد.
مؤلفه های متافیزیکی پارادایم ترنس مدرنسیم
از اواخر قرن نوزدهم مدرنیزه کردن ملتها به بهانه پیشرفت و توسعه شروع شد. مدرنیزه کردن ملتها به معنی تبدیل آنها ازجوامع سنتی مبتنی بر کشاورزی به جوامعی که به رشد اقتصادی، علمی و فناورانه توجه دارند، بود. نتیجه این تغییر، تغییر در ارزشها از شکل سنتی به شکل سکولار آن است. مدرنیزه یک نگاه نژادپرستانه است. مدرنیزه کردن در دنیای امروزی به معنی غربی کردن ملتها و فرهنگ ها می باشد و به نوعی نابود کردن تمدنهای قدیمی خاورمیانه و آفریقا را در دستور کار خود دارد (33،34) .
توجه به معنویت، از مؤلفه های اصلی ترنس مدرنیسم است. البته معنویت در این نگاه، معنایی بسیار عام و شامل دارد و هرگونه ارتباط با ماورای مادی را خواه از طریق دین و مذهب و خواه از هر طریق دیگر را شامل می شود. در واقع، دین و معنویت در این نگاه لزوما به یک معنا نیستند؛ بلکه با یکدیگر همپوشانی دارند. دین یا مذهب، رویکردی انحصاری و متن محور دارد و عموماً نسبت به سایر جهانبینی ها و نظامهای فکری، بسته عمل می کند. ضمن آنکه، بخش عمیق هر دینی، بعد معنوی آن است. ترنس مدرنیسم تلاش می کند این نوع معنویت عام را مبنا قرار دهد و از این طریق از مدرنیسم عبور می کند، اما پیشرفتهای علمی و دستاوردهای انقلاب فناوری و دوران روشنگری را رد نمی کند؛ در عین حال، این به معنای پذیرش پست مدرنیسم (که در آن همه ارزشها و دیدگاه اها شکلی کاملاً نسبی به خود می گیرد و هر گونه حقیقت نفی می شود) یا پیشامدرنیسم (که ناظر بر حاکمیت روابط فئودال است) نمی باشد (35).
از دیدگاه نظری، ترنس مدرنیسم یک الگوی منتقد برای مدرنیسم و پست مدرنیسم محسوب می شود که از خارج از سیستم و جامعه غربی به آن نگاه می کند و به دنبال یک حالت تعادل میان سنت، طبیعت و جامعه مدرن است که به صورت حفظ ارزشهای خوب آنها بتواند یک جایگزین برای مدرنیسم ارائه دهد. تغییرات اقلیم و آب وهوا، بحران جهانی مالی، حمله اتمی از مهمترین چالشهای دنیای مدرن در عصر امروز است و این بحرانها ما را برآن می دارد تا به دنبال یک جایگزین برای مدرنیسم باشیم(36).
در جدول ذیل مولفه ها استخراج شده از متون علمی مرتبط با این پارادایم با جزییات دقیق تر آورده شده است:
نگاره 1 دراینجا وارد شود
جمع آوری و تحلیل یافته ها
نگاهی به فیلم «مرد پولادین»
یکی از دلایل اصلی انتخاب فیلم مرد پولادین بعنوان مطالعه موردی،فضاسازی و تصاویر سیاره کریپتان خانه یک تمدن فوق پیشرفته است که قرنهاست به مکتب جبرگرایی پایبند است. اما این سیاره به دلیل ناپایداریِ هسته مرکزیِ سیاره در حال فروپاشیست و لحظات آخر خود را سپری میکند. ساکنین کریپتان بر سر اینکه چگونه با این مسئله مقابله کنند در این لحظات آخر با یکدیگر به نزاع بر خاستهاند. کودتایی انجام میشود که در آن ژنرال زاد، سعی در تصرف و کنترل اوضاع را دارد. اما دیری نمیپاید که کودتایش شکست خورده و محکوم به حبس در یک سیاهچاله میگردد. از سوی دیگر جُر-اِل که ریاست دیوان عالی آکادمی علوم و دانش کریپتان را بر عهده دارد برای نخستین بار بطور مخفی فرزندی به روش زایش طبیعی به دنیا میآورد. او معتقد به آزادی انتخاب است و ریشه افول تمدن کریپتون را در اصول جبرگراییشان می داند. نام فرزند پسر خود را کَل-اِل میگذارد. سپس جر-ال در وسط مخمصه کودتا به مرکز زاد و ولد سیاره رفته و پایگاه دادههای دی ان آی تمدن کریپتان (بنام کودکس) را ربوده، آن را به خانه خود آورده و درون ژن فرزند خود دانلود (مخفی) کرده و نوزاد را سپس در لحظات آخر با یک سفینه نجات راهی مکانی دور دست در عالم (به نام سیاره زمین) میکند.
زاد (قبل از دستگیریاش) جر-ال را به جرم ربودن کودکس و ارتداد (در تخطی از اصول جبرگرایی) به قتل میرساند. مدتی کوتاه سپری میشود و سیاره کریپتان بالاخره از هم میپاشد و تمدنش دار فانی را وداع میکند. اما موج مهیب انفجار کریپتان قفل اسارت ژنرال زاد در سیاهچال را شکسته و او همدستانش را آزاد میکند؛ و او تصمیم میگیرد که بدنبال یافتن کودکس راهی فضا شود تا بلکه تمدن خود را به شیوهای که خود می داند از نو در سیارهای دیگر احیا کند.
سفینه حاوی نوزاد (کل-ال) در مزرعهای در کانزاس فرود میآید و نوزاد توسط یک زوج مزرعه دار یافت شده و نجات مییابد. آنها اسم این فرزند را کلارک میگذارند و کلارک توسط همین والدین جدید زمینی اش بدور از چشم مردم بزرگ میشود. سالها میگذرد و کلارک پی به قدرت نهانی خود میبرد و برای یافتن جواب سوالهای خود راه سلوک را بر میگزیند: بطور ناشناس از شهری به شهری دیگر رفته و در میان مردم بطور ناشناس تنها زندگی میکند و مردم را کمک میکند. تا اینکه بالاخره پی به حقیقت مبدأ و هویت خود میبرد. اما این زمان مصادف میشود با ورود ژنرال زاد به زمین. زاد کودکس را از کلارک مطالبه میکند و قصدش ایجاد تمدنی جدید با کمک کودکس بر اساس فرهنگ کریپتان بر روی زمین است. اما در این راستا او قصد دارد زمین را فدای این کار خود کند. کلارک، یا همان سوپرمن، به دفاع از زمین بر میخیزد و فیلم تا انتها نبرد میان کلارک و زاد را به تصویر میکشد. در نهایت زاد مغلوب میشود اما کلارک نیز مجبور میشود که همچنان در غیبت زندگی کند و بطور مخفی به زندگانی خود ادامه دهد تا روزی که بشر آمادگی ظهورش را داشته باشند.
نگاره 2 دراینجاواردشود
تحلیل سطح چهارم(عمیق)
مرحله ی عمیق تحلیل ناظر به نوعی تفسیر از سطح سوم تحلیل و تعیین رویکردهای مشابه و متفاوت در این ستون (تحلیل توجیهی) است.در این مرحله با توجه به نتایج بدست آمده، تفسیر کلی مربوط به آنها تحت عناوین یا واژه های کلان تر که نوعی از رویکرد کلان را ترسیم می کند،انجام می گیرد.در حقیقت آنچه که در این مرحله اتفاق می افتد،ایجاد رابطه میان دال های بدست آمده با گفتمان های موجود و بینامتنیت هایی است که می توان با دال های مزبور مفصل بندی کرد.به همین دلیل آنچه که حاصل می شود،تحت یک عنوان کلی می آید.این عناوین کلی ،گویای یک رویکرد کلی تری است که فیلم بدنبال بازنمایی آنهاست.آنچه که در ستون سوم جدول بالا آمده است،میان خود مشترکاتی دارند که بر اساس نوعی از رابطه مفهومی مطرح شده است.که این رابطه مفهومی تداعی کننده یک دال بزرگتری است که این دال بزرگتر، خود بر اساس گفتمان ها وبینامتنیت هایی است که در ذهن نویسنده فیلم نامه شکل گرفته است و در مرحله «عمیق»، به آنها توجه می شودو به نحوی مورد کشف قرار می گیرند .
در اینجا به لحاظ اختصار، نگاره 3 یعنی مرحله ی عمیق،با توجه به دال های کلان تر مشترک موارد مرتبط در ستون سوم(تحلیل توجیهی) نگاره 2 به شکل زیر تهیه شده است:
نگاره 3 در اینجا وارد شود
تحلیل سطح پنجم (عمیق تر)
در این سطح همانگونه که در فیلم های قبلی به آن پرداخته شد، با استفاده از سطح چهارم، مقایسه سلول های جدول، فضای کلی گفتمانی فیلم مورد تحلیل قرار می گیرد. این مرحله را می توان بر مبنای روش فرکلاف ،تبیین و بر اساس روش پدام، مرحله تحلیل عمیق تر قلمداد کرد.در این مرحله متن،بینامتن و فرامتن ،هم زمان مورد توجه قرار گرفته و تحلیل نهایی ارائه می شود.
در نهایت به نوعی از شاخص سازی که شیوه ای از ارزش گذاری است می رسیم که به عنوان "استراتژی گفتمانی ترنس مدرنیسم "حاکم بر این فیلم را مشخص می کند.
کمبود منبع انرژی بهانه جنگ قدرت و سفر بیگانگان برای یافتن منابع انرژی جدید در عالم هستی می باشد. موجوداتی هوشمند و در اوج تکنولوژی که به زمین سفینه ای را می فرستند آن هم سالها قبل از پیدایش بشر امروزی. موجودی فرا زمینی با قواهایی خاص فرا بشری مثل توان درمانگری، قدرت بدنی بالاتر هم سن و سالهای خودش.فیلم به این می پردازد که بشر در این عالم هستی تنها نیست و بایستی با موجودات بیگانه ای قدرتمند تعامل و ارتباطی اجباری داشته باشد. عدم تایید پنتاگون علی رغم رویت و مواجه شدن با سفینه ای متعلق به سیصد هزار سال دال بر پنهان کاری هایی است که این بار در قالب فیلم پدیدار شده و هر از چند گاهی در جراید و اخبار این پنهان کاری آشکار می شود و جراید و رسانه ها نیز از بیان این گونه اخبار منع می شوند.
کارگردان در جای جای قصه فیلم می خواهد به مخاطب بفهماند که زنجیره بزرگ وجود نهتنها به فراموشی سپرده شد، بلکه یافتم منبع انرژی می تواند بعنوان کشف هسته مشترک جریانهایی سنت بمعنای گذشته و مدرنیته بمعنای حال میتواند موضوع مطالعه علمی و عملی واقع شود. این نوع زندگی نه تنها مختص گذشتگان یا به تعبیر فیلم موجودات بیگانه نیست بلکه در شرایط فعلی و در درون زندگی مدرن نیز در حال رخ دادن است.
بعبارت دیگر تفکر غالب در فیلم همان پارادایم ترنس مدرنی است که بدنبال یافتن ترکیبی از بهترینهای سنت در پیشامدرن و بهترینهای تجربیات مدرنیته در قالب منبع انرژی معنوی عمیقا آزاد اندیشانه و ارتباط با ماورا و حقایق فوق حسی که تاکنون برای بشر بصورت لاینحل باقی مانده است، میباشد. لذا به دنبال کشف کردن سنتها و حقایق فوق حسی و عقلانی جلوه دادن آنها باشد.اینگونه فیلمه درحال تغییر دائقه مخاطب می باشند.دیگر کسی را کمتر می توان یافت که از مقولات حسی گریزان باشد و نخواهد با اینگونه مسائل ارتباط نداشته باشد .علاوه براین این موضوعات بتریج مرزهای علم بشر یعنی فیزیک را در می نوردد و در بسیاری از فیلمهای مشابه می توان نشانه های بسیاری از از بین رفتن مرزهای فیزیکی و رفتن به ابعاد یا دنیاهای دیگر در این دنیا یافت.
از طرفی دیگر این فیلم می خواهد بیان کند که صرفا نگاه ابزاری به تکنولوژی ما را از رسیدن به حقیقت بازمیدارد. بعبارت دیگر اگر قائل باشیم که تکنولوژی در مسیر تکامل بشر باعث آسیبهای فراوانی شده است، جنبه ای بنام کشف وشهود در فضای موضوعات متافیزیکی و توان های ماوراء الطبیعه در کنار تکنولوژی یا فراتر از تکنولوژی می تواند برای تعالی و ارتقاء بشر مورد ملاحظه جدی قرار گیرد.
در جایی از فیلم گفته می شود سوپرمن نمادی از بهترین های سیاره و دنیای خود می باشد و آمده تا با بهترین های این دنیا تعامل و همکاری و بعبارتی ارتباط پیدا کند. زمین و انسان زمینی همچنان بعنوان اصل و اساس تفکر در این پارادایم و در فیلم قلمداد می شود و حتی پیش بینی آینده بشر و نقش موجودات بیگانه در همکاری و تعامل و حتی هدایت بشر ولی با محوریت بشر در فیلم بارها مورد توجه قرار می گیرد. بیگانگان امروزه مورد وثوق تمامی اقوام و جوامع و ملتها می باشد چرا که بیگانگان در همه جای این سیار یعنی زمین حضور یافته اند. پارادایم ترنس مدرنیسم اذعان بر این دارد که همه تمدنها نیاز به پذیرش بیگانگان دارند، آن هم به هرصورتی که میسر می باشد. این تفکر راه را بسوی تعالی بشر باز میکند ازدواج و یا ارتباط سوپر من با زنی از نژاد بشر حاکی از بوجود آمدن نسلی التقاطی از بشر و بیگانگان دارد. رد پای تفکر ترنس مدرنیسم در همه جای فیلم دیده می شود. بطور مثال سوپر من دارای قدمتی باستانی و حتی فراتر آن است و پارادایم ترنس مدرنیسم معتقد به احترام و پایبندی به این گونه مباحث که از آن به سنت نام می برد، می باشد. در اغلب سکانسهای فیلم دیده می شود حتی بیگانگان نیز بایستی قوانین بشر را بعنوان محور تعامل و ارتباط با زمینیان بشمار آورند.
بنابراین محورهای اساسی گفتمانی مربوط به فیلم که حاصل تحلیل عمیق تر است و به نوعی «تبیین» را بازگو می کند به شرح زیر است:
- ترنس مدرنیسم همچنان تکنولوژی محور حتی فراتر از تکنولوژی امروزین بشر در قالب استفاده از تکنولوژی موجودات غیر بشری است
- تمامی ارتباطات غیر وابسته به ریاضیات و علوم، از افسانه ها / استعارات و جانبداری های فرهنگی و سیاسی شکل می گیرند.
- رسانه های جمعی در جوامع اصالت دارند.
- جهانی شدن به صورت کثرت گرایی فرهنگی رخ می نماید و با یک جهان به هم پیوسته با تمرکز قدرت مواجه هستیم.
- تکامل ریاضیات به عنوان فرا روایت این دوره به شمار می رود. و گسترش سایبرنتیک خصوصه این عصر است. ترنس مدرنیتی فرهنگی با مرکزیت چند گانه دارد که اهدافی چون احیاء وحدت در جهان با بکارگیری از کانونهای چند مرکزی فرهنگی را مدنظر قرار می دهد.
-تعامل بین سنت و مدرنیته: تمايل جامعهي غرب (بهعنوان يك كل) بهسوی مفاهيم كهن براي پاسخگويي به مسائل جامعه و فرهنگ مدرن از طريق بازگشت جزئی به صور فرهنگي سنتي و اتحاد مجدد با آن به وجود آمده است»
- بوجود آوردن معنویتی منعطف در جهت رشد معنویت سازمان نیافته ( بین سنت و ترنس مدرنیته)
- افراد آینده گرا کسانی هستند که بدنبال یافتن روزنه ای به آینده هستند و این رویکرد را با بازگشت به ریشه ها میسر می باشد.
- - اتصال بشر به فرصتهای تکاملی پیش رو و یافتن منبع انرژی معنوی عمیقا آزاد اندیشانه (3).
- - تاکید بر معنویت و علوم ماوراء الطبیعه برخاسته از دوران راز آلود رنسانس بعلاوه ترکیبی از شهود و معنویت همراه با کارکرد منطقی ذهن.(4)
- فلسفه فرا روح و ارتباط فرد بطور شخصی با چیزی که او را خدا می نامد( 37)
- تعالی گرایی منظور تعامل با مجموعه متنوعی از ایدهها و ارزشهای مدرن، سنت و موجودات نامتعارف و غیرمادی می باشد(37)
- معنویت در جنبش فکری یا پارادایم ترنس مدرنیسم بمعنای تلاش فرد در رابطه با یافتن جواب نهایی به سوالاتی در مورد درک از زندگی، مفاهیم و معانی مرتبط با امور مقدس یا متعالی می باشد ( 32).
-استفاده از فرهنگ های باستانی که دارای پتانسیل کافی بشری برای به وجود آوردن فرهنگ چندگانه که بعد از مدرنیته و کاپیتالیسم می باشند. (34).
- جهانی شدن به معنای «عشق سفر به مکانهای بیگانه، ناشناخته و موجودات بیگانه و مرموز(تعامل بین بشر با موجودات بیگانه و متافیزیک(38).
-تغییر ذهن جهان با نیاز سنجی و استفاده از ظرفیتهای معطل(تعاملات بین بشری و تکنولوژی مثل ازدواج کامپیوترها و ....). (3)
- استفاده از شهود بشر بهمراه کارکرد ذهنی(کشفیات بشر که مبتنی بر عقل بشری می باشد منتج به تغییرات چشمگیری نشده بلکه سازماندهی تعاملات بشری به بن بست رسیده لذا به همان میزان که نیاز به دلیل و برهان داریم به شهود نیز نیازمندیم. (15)
- هدایت معنوی همراه با عدم پذیرش یقینیات دینی در سطح جامعه و در سطح فرد(3)
- همه تمدنها نیازمند پذیرش بیگانگان می باشند بهر صورت ممکن و این باعث تعالی بشر می شود و این با عدم پذیرش یقینیات دینی میسور می باشد(3 )
-بوجود آوردن معنویتی منعطف در جهت رشد معنویت سازمان نیافته ( بین سنت و ترنس مدرنیته) (3)
- افراد آینده گرا کسانی هستند که بدنبال یافتن روزنه ای به آینده هستند و این رویکرد را با بازگشت به ریشه ها میسر می باشد. (3)
نتیجه گیری
ترنس مدرنیسم به کشف و شهود شهرت دارد و در هر حوزه ای که رخنه می کند تغییر ارزشهای جامعه بشری که مرکزیت آن تعالی گرایی با محوریت رشد فردی می باشد را در دستور کار خود قرار می دهد. در این پژوهش با استفاده از روش تحلیل گفتمان انتقادی و رجعت دهی نتایج تحلیل به پارادایم ترنس مدرن فهمیده شد که مفاهیمی بدست آمده حاصل نگاه گفتمان متافیزیکی این پارادایم است. تحلیل گفتمان انتقادی فیلم مرد پولادین نشان داد این فیلم بعنوان متن رسانه ای هنری، همه مختصات یک اثر ترنس مدرنی را دارا می باشد. وجود آشوب در جامعه بشری، وجود اسطوره یا منجی برای حل آشوب، ابزارهای انسانی ، تکنولوژیک ، ماورایی حل آشوب و آینده ترسیمی پس از آن اذعان بر تفکر پارادایم ترنس مدرن دارد. مباحث فوق حسی در این فیلم حاکی از تغییر نحوه مدیریت جهان بمنظور یافتن مسیری در دنیای پرآشوبی است که جزم اندیشی مدرنیته و التقاط و شکاکیت پست مدرنیته آن را بوجود آورده اند تا انسان را ازآستانه آشوب و بینظمی به سمت نظم جدید اجتماع سوق دهد. این پارادایم انسان را موجودی سرگردان می داند که در تکاپوی یافتن روزنه ای بمنظور دستیابی به آگاهی های معنوی و حضور غیر مادی (روحی یا ...) بشر می باشد و با استفاده از ترکیب عقل و شهود همراه با کارکرد منطقی ذهن، انسان نقش اصلی در تحولات آینده را ایفا کند. اسطوره اینگونه فیلمها موجودی تمام و کمال نیست، مقدس هم نیست، بلکه نقاط ضعف و قوتی دارد که بایستی برای تعامل با بشر و آینده سازی در چارچوب منظومه فکری یا بعبارت دیگر پارادایم سیاره ای ترنس مدرنسیم ملاحظه شود.
به نظر می رسد که اینگونه فیلم ها بتدریج ژانر علمی- تخیلی را کم رنگ کرده است چراکه به مخاطب این را القا می کند تا به حالات متافیزیکی و ماورایی باصطلاح معنوی خود توجه داشته باشد و آن را واقعیتی موجود در زندگی خویش ببیند.
مفاهیم فوق حسی از جمله پدیده های اجتماعی مشترک در همه جوامع و ملتها اعم از بومی و ملی هستند که البته اختلافات بسیاری راجع به علل پیدایش، منشا و دیگر مسائل آن وجود دارد؛ و همچنین میزان شناخت اندکی نسبت به این پدیده تاثیر گذار در فرهنگ ایرانی، وجود دارد. اغلب فهم هایی که راجع به این مسئله در ایران شده است یا رویکرد افراطی و طردی و یا رویکردی تفریطی و جذبی مخصوصا در چارچوبه تصویر و سینما داشته اند. در این میان فارغ از نزاع های موجود بر سر این پدیده فرهنگی، خلأیی شناختی، بین افراد، دیده می شود؛ شناختی که امروز بیشتر از قبل بدان نیازمندیم چرا پدیده فیلمهای هالیوودی در این عرصه که تنها به دنبال القای فهم خود از این پدیده، و تاثیرات آن بر فرهنگ امروز ایرانیان می باشد.
مکتب جدید ترنس مدرنیسم که مدعیان آن اعتقاد دارند پس از پست مدرنیسم پارادایم غالب در غرب می باشد معتقد است که بشر امروز بدنبال گفتمان غالب بر پارادایم های ماقبل است و بر این اساس بدنبال ارتقاء بشری می باشد. بنظر می رسد که در این پارادایم حس، بیشتر و سریعتراز واژه ها شکل یافته اند بنابراین بیشتر بایستی بدنبال مفاهیم بود نه واژه ها. زیرا که بدلیل فضای تعاملی بین ماده و ماورای ماده مبدعان این پارادایم هنوز در حال واژه یابی هستند.
پارادایم پست مدرن آميزه اي است از انواع نگرش ها و مفاهیم متافیزیکی. اقبال مبدعان این پارادایم نسبت به طرح مفاهيم متافیزیکی اغلب با چارچوب کشف و شهود بشری و آفر ينش و خلق نسخه هاي نويني از این کشفیات و تلاش در راستاي تكوين رمزگان متافیزیک در پيكرة فیلمهای از این قبیل، از جملة اين فنون و نگرش هاي نوين به شمار مي رود. از جمله دلايل حضور متافیزیک در متن آثار سینمایی ترنس مدرن، همساني بسياري از مضامين متافیزیکی مطرح در آن با تجارب گوناگون بشري است، با نگاهی ساده می توان دریافت که گويي با رواياتي گوناگون از داستاني واحد در این فیلمهای روبه رو هستیم.تسري پيچيدگي هاي زندگي ترنس مدرن بر متن آثار سینمایی به ياري مفاهیم متافیزیکی، از ديگر اهداف مبدعان ترنس مدرن از تكوين رمزگان متافیزیکی در اين آثار به شمار مي رود. در ادامه بايستي به انگيزه هاي هنرمند ترنس مدرنيست در برساختن قهرماني ترنس مدرن در برابر اسطوره اي اشاره نمود. ديدگاه وي مبني بر سيطره نداشتن ساختاري نظا م مند بر دنياي مدرن و پست مدرن و تلاش در راستاي جبران مافات به ياري نظام هاي پارادایم ترنس مدرن كه خود خالق آن است و نه خداوند. اسطوره عصاره تفکر و اعتقادات بشر و توانهای ماورایی آن در قالب پارادایم ترنس مدرن قابل تعریف است. این اسطوره قادر می باشد تا حدی نیازهای معنوی و مادی بشر امروز را اقناء کند. ترنس مدرن بدنبال جهش معنایی و باور پذیری مفاهیم متافیزیکی است که جلوه آنرا نمی توان در پارادایمهای مدرن و پست مدرن یافت. اسطوره نمایان در این فیلم نماینده تفکر پاردایمی است که به نمایندگی از بشر و دیگر موجودات بدنبال یافتن روزنه است تا از فرصتهای احتمالی تعامل با موجودات ماورایی و قدرتهای ماورایی در آینده استفاده کند.
منابع
1-استوری،جان(1389).مطالعات فرهنگی درباره فرهنگ عامه.ترجمه حسین پاینده.تهران: نشر آگه
2- Magda, R. M. R. (2004). Transmodernidad. Barcelona, ES: Anthropos.
3- Luyckx. Marc, The transmodern hypothesis: towards a dialogue of cultures ,Futures 31 (1999) 971–982
4-Ateljevic,Irena (2013)“Visions of Transmodernity:A New Renaissance of our Human History? ”Integral Review.Vol.9,No.2
5- Cole, Mike. Psychology Press, 2008, p. 68
6- Ray, P.H. 2008. The potential for a new, emerging• culture in the U.S. Chapter 2: The Cultural Creatives. Report on the 2008 American value survey.
7- Middendorf, B (1999) Cultural Creatives: Cultural Creatives making a difference for the future, Conscious Choice, January Edition.
8-بشير.حسن ، چابكي. رامين ، مهرباني فر. حسين (1390)، بيداري اسلامي و ايرا ن هراسي: تحليل گفتمان مطبوعات غربي.صفحه 64-65.
9--ميرفخرأيي، تژا (1383). فرآيند تحليل گفتمان، تهران: مركز مطالعات و تحقيقات رسانه ها.
10- بشير، حسن ( 1385)، تحليل گفتمان: دريچه اى براى تحليل ناگفته ها، تهران: مركز تحقيقات دانشگاه امام صادق (ع).
11--بشير، حسن (1390)، رسانه هاى بيگانه: قرائتي با تحليل گفتمان. تهران: انتشارات سيماي شرق.
12- جوادي يگانه، محمدرضا و حميده هاتفي (1387) . فصلنامه ،« پوشش زن در سينماي پس از انقلاب اسلامي ». انجمن ايراني مطالعات فرهنگي و ارتباطا ت س 4، ش 11
13-Pearson, C.S. (1998). The Hero Within: Six Archetypes We Live By New York: Harper Collins.
14-یونگ، کارل گوستاو و همکاران.(1352).انسان و سمبول هایش(ترجمه ابوطالب صارمی).تهران: امیرکبیر
15- Ghisi, M. L. (2006). Transmodernity and transmodern tourism. Keynote at the 15th Nordic Symposium in Tourism and Hospitality Research: Visions of Modern Transmodern Tourism. 19th – 22nd of October, Savonlinna, Finland
16-Ghisi,M.L.(2008).The knowledge society a breakthrough toward genuine sustainability.Cochin: Arunachala Press, 114 p.
17- Ghisi, M. L. (2010). Towards a Transmodern Transformation of our Global Society: European Challenges and Opportunities. Futures Studies.:15(1 ):pp 39 - 48.
18- Ateljevic, I. (2008). Transmodernity, changing our (tourism and hospitality) world?Available at: http://www.nztri.org/node/236 Date of access: 23 March, 2010.
19-ATELJEVIC, I. (2011). Transmodern critical tourism studies: a call for hope and
transformation. Tourismo em analise, 22(3):497-515.
20- Ateljevic, I. 2012. Can transmodern tourism help change the world? Presentation at UHPA Conference "Sustainability for competitiveness in tourism. Zagreb, 22-23 November,2012.p 65.
21-Ateljevic, I. 2013a. Transmodernity: integrating perspectives on societal evolution.Futures, 47:38-48.
22-ATELJEVIC, I. 2013b. Visions of transmodernity: a new renaissance of our human history.Integral review, 9(2):200-219.
23- Drycker, P. 1993. Post capitalist society. New York: Harper Collins publishers. 232 p.
24- GHISI. M.L. 2007. The European Union in a time of world transformation. EU workshop•syllabus, 1-35. April 14-15, 2007
25- Granskog, J.E. 2003. Spirit matters: an exploration of shamanic techniques to transform the environment. Flagstaff, AZ: Southwestern anthropological association newsletter, 44(2):22-26.
26- Inayatullah, S. (2005). Spirituality as the fourth bottom line? Futures.: 37(6):pp 573-579.
27-Kale, S. H. (2005). Spirituality, religion, and globalization. Journal of Macromarketing 24(2),92-107.
28- Kapoor, R. 2010. Signs of emerging planetary transformation. Futures, 42:1035-1039.
29-Pritchard. A, MORGAN, N. & ATELJEVIC, I. 2011. Hopeful tourism: a new transformative perspective. Annals of tourism research, 38(3):941-963.
30-Rifkin, L. 2005. The European dream: how Europe's vision of the future is quietly
eclipsing the American dream. New York: Penguin. P.448
31- Rodriguez, M.r. 2004. Globalization as transmodern totality. Translated: Chapter 1 of Transmodernidad. Barcelona: Anthropos. http://transmodern-theorv.blogspot.com/ Date of
access: 17 November 2011.
32- Koenig, HG, McCullough, ME, Larson, DB. A history of religion, science and medicine. In: Koenig, HG, McCullough, ME, Larson, DB, editors. Handbook of religion and health. New York (NY): Oxford University Press; 2011. Chapter 2; p 24–49
33-Brugger ,Bill and Hannan, Kate ,Modernisation and revolution, London : Croom Helm, 1983 60 p
34- Dussel, E. (2002). World-system and “trans”-modernity. Nepanthia: Views from the South, 3(2), 221-244.
35- Inayatullah .Sohail , Spirituality as the fourth bottom line, Futures.Vol 37 No 6.(2005) 573–579. 574 .
36- Attwood, S. (2014). A Future To Pine For Transmodernist Movement In Japan. [Dissertation]: School Of Social Science University Of Adelaide.
37- Takanashi,Y (2009) Emerson and Zhu Xi:the role of the "scholar" in pursuing "peace", The Japanese Jouenal of Americak Studies.20
38- Paul H. Ray SPRING 1996, “The Rise of Integral Culture” (edited version) V. 37, PAGE 04
جدوال پژوهش
نگاره 1 : مولفه های متافیزیکی پارادایم ترنس مدرنیسم(گردآوری: نگارنده)
بیگانهدوستی(بیگانهپرستی): عشق سفر به مکانهای خارجی و رازآلود بمنظورتعالی بشر: تعامل با مجموعه متنوعی از ایدهها و ارزشهای مدرن، سنت و موجودات نامتعارف و غیرمادی میباشد. | -ترنس مدرن مدرنیته را تعالی بخشیده به عبارتی مدرنیته «از آستانه آشوب و بینظمی به سمت نظم جدید اجتماع» سوق مییابد: خطی نبودن مسیر این پارادایم ها |
ارتباط با طبیعت و عالم هستی(چشم انداز سیاره ای) - ابعاد درونی و معنوی انسان و ارتباط آن با دیگر اشیا و رویدادهای دنیا - تحولات و تغییرات تکنولوژیکی و کشفیات جدید فضایی -یافتن روزنه ای از آگاهی های معنوی و حضور غیر مادی (روحی یا ...) برای بشر بمنظور استفاده از فرصتهای تکاملی پیش رو و یافتن منبع انرژی معنوی عمیقا آزاد اندیشانه(غیر الهی منظور است) | - معنویت فردی منظور روانشناسی تعالی فرد و معنویت تعالی فردی بهواسطه رویکرد میانرشتهای (معنویت و فیزیک بودائیست) می باشد - معنویات(روح گرایی): فلسفه فرا روح و ارتباط فرد بطور شخصی با چیزی که او را خدا می نامد - ادیان های خاص - روانشناسی فراشخصی |
-تصمیم گیری تعاملی بین افراد: دستورات فرامینی(رییس و مرئوس) در هیچ نوع سازمانی اعم از مذهبی و غیر مذهبی وجود ندارد. | - محور ترنس مدرن: گفتگوی بین فرهنگ ها مسیر قدرتمند برای ایجاد صلح - جهان بینی خود ساخته جدید توسط بشر - تعامل همه تمدن ها با بیگانگان برای باز کردن راهی برای تعالی بشر |
ترکیبی از شهود و معنویت همراه با کارکرد منطقی ذهن و استفاده از تکنولوژی در تحولات آینده | حقوق مشترک مردان و زنان و رابطه متعادل بین زن و مرد - اهمیت زنان و مباحث مربوط به زنان بخشی از قالب معنوی مدنظر ترنس مدرن |
چشم انداز جدید که احیاگر بشر: یافتن هسته مشترک بین ادیان یعنی آشیانه بزرگ وجود هسته مشترک سنتهای حِکمی بزرگ جهان و ادیان پیشامدرن. - رد یقینیات همه مذاهب ادیان ابراهیمی - داشتن هنر بهمراه دین(با تعریف خاص) و اخلاقیات - تاکید بر معنویت و علوم ماوراء الطبیعه برخاسته از دوران راز آلود رنسانس - معنویت سازمان نیافته بمعنای مورد وثوق قرار گرفتن شهود فردی | وابستگی متقابل فرهنگها و ازبین رفتن تفاوتها و رتبه بندی بین فرهنگها و تعامل جهانی بین همه افراد بشری - طلوع فرهنگ یکپارچه - ظهور ارزشهای اجتماعی و فرهنگ های جدید - ارزش های التقاطی یا خلق ارزشهای غیر نسبی. نزدیک تر شدن فرهنگ ها و ادیان نسبت به پارادایمهای دست ساخته بشری: تغییر و ارتقاء فرهنگ |
-تکیه بر وجدانیات بجای ایمانیات الهی برای ساختن اجتماعی بهتر - کنار گذاشتن تعصبات دینی و پویا دانستن سنت دینی و فرهنگی(بی ثباتی و تغییر آن) - حقیقت امری فردی است | ترنس مدرنیسم جامع: بر پایه تفکر یکپارچگی یعنی تنوع بخشیدن به حقایق، هم معنوی و هم مادی و از طرفی توانایی بهکارگیری نظرات از هر جا و مکانی |
نگاره 2: سه سطح اولية روش تحليل گفتمان انتقادي بررسی فیلم مرد پولادین
| سطح سطح | عمق سطح | سطح عمق |
1 | پدر سوپرمن به شورای کریپتونی ها (غیرزمینی ها) پیشنهاد می دهد بدلیل پایان رسیدن منابع انرژی بدنبال انرژی جدیدی باشند | موجوداتی بشکل انسان در اوج تکنولوژی که انرژی سرزمینشان در حال اتمام است | یافتن منبع انرژی هدف بیگانگان |
2 | پدر و مادر سوپر من موجوداتی بظاهر انسان هستند ومی خواهند فرزندشان را بخاطر آشوبهای سیاره شان به سیاره ای امن بفرستند که در آن موجوداتی هوشمند بنام انسان وجود دارد. سوپر من در این سیاره خدای انسانها قرار است بشود. | وجود سوپر من در زمین بعنوان موجودی فرازمینی و رشد و نمو او مثل افراد بشر(کودکی تا جوانی و ..) | تلاش بیگانگان برای ارتباط با بشر(انسانها) |
3 | سوپرمن می تواند درون بدن انسان های زمینی را ببیند. پدر خوانده سوپرمن از او می خواهد از قواهایش حتی برای نجات انسان ها استفاده نکند به سوپرمن می گوید که مردم (انسان ها) چیزی را درک نکنند ازش می ترسند. سوپرمن توان درمان دارد. | انسانهایی با قدرت فرا بشری که حتی به سن کودکی هم می تواند وجود داشته باشد | توجه به توانهای فرابشری (متافیزیکی) |
4 | سوپر من از پدرش می پرسد آیا این نیرو را خدا بمن داده؟ پدرش سفینه فضایی موجودات فرازمینی را نشان می دهد و می گوید تو و عناصر این سفینه فضایی متعلق به این دنیا(زمین) نیستید و می گوید خودت بگو که آیا در این جهان هستی ما تنها هستیم؟ تو برای هدف والایی به اینجا فرستاده شده ای. و سرانجام روی فرا خواهد رسید که تو انتخاب کنی که آیا مغرورانه می خواهی در مقابل نسل بشر بایستی؟ | اثبات وجود بیگانگان نیرومند به شکل کودک در میان انسانها. هدفمند بودن حضور بیگانگان در میان انسانها. | تعامل بین انسانها و بیگانگان |
5 | در صحنه ای فیلم نشان داده می شود که سفینه فضایی بیگانگان حدود بیست هزار سال پیش به این سیاره (زمین) امده است و در زیر یخها مدفون شده و خبرنگار نتیجه می گیرد که فردی که دیده و سفینه مورد نظر منشا کاملا غیر زمینی دارد. پنتاگون این موضوع را تایید نمی کند | بیگانگان از مدتها قبل حتی قبل وجود نژاد بشر در زمین حضور داشته اند | تلاش برای اثبات وجود بیگانگان حتی قبل از نسل بشر امروزی |
6 | مدیر خبر گزاری می گوید من در مورد موجودات بیگانه ای که بین ما زندگی می کنند چیزی چاپ نمی کنم | رسانه های جمعی در جوامع صاحب قدرت هستند | تاکید بر وجود بیگانگان در بین مردم |
7 | پدر سوپر من می گوید بدنبال جایی برای سکونت بوده اند و این سفینه برای شناسایی به زمین ارسال شده بود سالها پیش. آنها تمام ناشناخته ها را کشف کرده اند. به سوپر من می گوید تو همانطور که بخشی از کریپتونی بخشی از زمین هم هستی. تجسمی از بهترین های دو دنیا. برای مردم زمین راهنما باش و به آنها امید بده تا آنها به سرنوشت ما که نابود شدیم گرفتار نشوند. | موجودات بیگانه خود را جزو افراد بشر می دانند و منجی بشر | تعامل بین دو نژاد بشر و موجودات بیگانه |
8 | نماد بشکل S روی لباس سوپر من به معنای تجسم بارقه های بنیادی ترین باور و پتانسیل وجودی خیلی ها برای تبدیل به خوبی | اس: نماد بعنوان خوبی ها | تداعی مثبت ایجاد کردن در موردانسانها یا قهرمانان بیگانه |
9 | ايده ي به جلو حرکت کردن رو به مردم زمين خواهي داد.نسلی پیش از تو خواهند بود .آنها خواهند لغزید.آنها سقوط خواهند کرد و در زمانش وقتي که خورشيد طلوع کنه به تو ملحق خواهند شد و در زمانش به آنها کمک خواهي کرد که نا شناخته ها را بشناسند | پیش بینی آینده بشر و نقش موجودان بیگانه در همکاری و تعامل و حتی هدایت بشر | حمایت بیگانان از بشر و پیش بینی شناسایی و کشف ناشناخته ها |
10 | به او اعتماد کرده بودم.چون مطمئن بود که بايد صبر کنم.اعتماد کردم که دنيا آماده نيست.تو چي فکر مي کني؟ | دنیا هنوز آماده پذیرش بیگانگان نیست ولی در استانه تحولی قرار داریم | آینده بشر در تعامل با بیگانگان ترسیم می شود |
11 | شماها تنها نيستيد.از سيگنال آر اس اس مي آید.شماها تنها نيستيد(بزبانهای مختلف و برای تمام مردم دنیا پخش می شود بصورت صوتی و تصویری).تلفن منم همين طور.اسم من ژنرال "زاد" هستش.من از دنيايي دور تر از اينجا اومدم.از دريايي از ستاره ها گذشتم تا اينجا رسيدم.براي مدتي دنياي شما به يکي از شهروندان ما پناه داده .درخواست دارم تا اين مرد رو بهم تحويل بديد. براي دلايل نامعلوم اين فرد انتخاب کرده تا موجوديت خودش رو از شما پنهان کنه.سعي کرده شبيه شما باشه.قيافش شبيه شماست ولي از جنس شما نيست | جهانی شدن حضور بیگانگان در سراسر زمین و در بین همه اقوام و جوامع و تاکید بر وجود افرادی بشکل بشر ولی با نژاد بیگانگان | رسمیت دادن به حضور بیگانگان در تمام زمین |
12 | سوپرمن در نوجوانی کتاب افلاطون را می خواند. | کتاب افلاطون نماد حق و حقیقت:رساله افلاطون یا الهیات افلاطونی درباره جاودانگی روح که تاکید بر دورکردن فلسفه از صبغه دینی و الهی | بشرسالاری یا اومانیسم |
13 | پدر سوپر من باو می گوید: يه روزي، وقتي زمان درستش فرا رسيد مي توني پُلي بين دو نژاد باشي. علاوه براین او عاشق زنی از جنس زمین می شود. | ازدواج با بیگانگان بعنوان پل بین دو نژاد | تغییر سنخیت و جنسیت بشر |
نگاره 3: تحلیل سطح چهارم (عمیق) فیلم مرد پولادین
ردیف | دال مرکزی | موارد مرتبط تحلیل توجیهی از جدول بالا |
1 | یافتن منبع انرژی هدف بیگانگان | 1 |
2 | توجه به توانهای فرابشری (متافیزیکی) | 3،4 |
3 | تلاش برای اثبات وجود بیگانگان حتی قبل از نسل بشر امروزی و در بین انسان های امروزی و تعامل بین آنها و رسمیت بخشید به این موضوع بصورت اختلاط جنسیتی | ،13،5،6،4،7،11،2 |
4 | تداعی مثبت ایجاد کردن در موردانسانها یا قهرمانان بیگانه | 8 |
5 | حمایت بیگانان از بشر و پیش بینی شناسایی و کشف ناشناخته ها در آینده | 7،10 |
6 | وجود بیگانگان در قالب انسان | 11 |
7 | تقدس زدایی از ادیان الهی | 12 |
[1] بخش از سکانس فیلم مرد پولادین