ساخت دستوری و بلاغی ترکیب‌‌های وصفی و اضافی پی در پی و اهمیت آن در شعر امین‌پور

محورهای موضوعی : زبان و ادبیات فارسی

منوچهر جوکار ¹ , شیما فاضلی ²

1 - دانشیار زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه شهید چمران اهواز
2 - دانشجوی دکتری زبان ادبیات فارسی، دانشگاه شهید چمران اهواز

تاریخ دریافت : 1397/04/09 تاریخ پذیرش : 1398/04/05 تاریخ انتشار : 1398/05/15

کلید واژه: قیصر امین‌پور, ارزش‌های هنری, ترکیب وصفی پی در پی, ترکیب اضافی پی در پی, ساخت دستوری و بلاغی,

چکیده مقاله :

نوآوری در شعر معاصر به تغییر قالب، محدود نمی‌شود. شاعران معاصر به برخی از آرایه‌های ادبی و ظرفیت‌های مختلف آن نیز نگاهی نوآورانه داشته‌اند و با کاربردهای تازه، گه‌گاه برخی از اصول بلاغت کهن را به نقد کشیده‌اند. یکی از این نوآوری‌ها ساخت ترکیب‌های تازة وصفی و اضافی پی در پی و کاربرد اثرگذار آن در بدیع و صورخیال است. قیصر امین‌پور یکی از شاعران برجسته نسل انقلاب، با رویکرد ویژه به ترکیب گروهی واژه‌ها ـ به تعبیر بلاغت کهن تتابع اضافاتـ هم در قالب‌های سنتی و هم آزاد، به این نوع ترکیب‌سازی علاقة خاصی نشان داده است. ترکیبات وصفی و اضافی طولانی در شعر امین‌پور دارای ویژگی‌های دستوری و زبانی ویژه‌ای هستند و در خلاقیت‌های ادبی و هنری او تأثیرگذار به نظر می‌رسند، در حالی که گذشتگان غالباً چنین کاربردی را از عیوب سخن به شمارآورده‌اند. در این پژوهش که به روش توصیفی-تحلیلی انجام شده، ساخت دستوری و بلاغی این ترکیبات و نقش و اهمیت آن در شعر امین‌پور مورد بررسی قرار گرفته است. حاصل پژوهش بیانگر این است که ترکیبات طولانی از ویژگی‌های اساسی دو مجموعه آینه‌های ناگهان و دستور زبان عشق هستند و در تنفس صبح و گل‌ها همه آفتابگردانند به نسبت کم‌تری دیده می‌شوند. امین‌پور در تصویر مفاهیم انتزاعی و نیز واقعیت‌های ملموس پیرامونی، این ترکیبات را به کمک عوامل دستوری، بیانی و بدیعی به گونه‌ای در خلال آثار خود به کار برده است که موجب غنای زبان، افزایش قدرت تصویری و موسیقایی، ایجاز، ابهام هنری، تداعی حالات و معانی و تأثیر هر چه بیشتر شعر شده است.

چکیده انگلیسی:

Compounding is an innovation in language surface that can be studied at tw0 sections: word formation and adjectival and additional compounds. These two methods have been in attention for contemporary poets and the second kind has special value among post revolution traditionalist poets, although Qeisar Aminpour had impressive success in making new compounds and words, but with a special approach toadjectival and additional compounds in both new and traditional poems, he has more used the second kind of compounding in his works. This application, after using routine language, has made the main feature of language for him. Theadjectival and additional compounds in Aminpour's poetry has metaphorical, conceptual and sometimes nominative compounds which brevity, music and introduction removing are from the important applications of them. These compounds in addition to grammatical and lingual style have had a kay role in literature and art style of the poet. This research wishes to study the structure of adjectival and additional compounds in Aminpour's poetry, how he uses these compounds in his poems and their role and importance in syntactic, literary structure and his artistic expression

منابع و مأخذ:

1. آقا حسینی، حسین و مجاهد غلامی، (1389)، «جلوه­های جمال­شناختی سبک هندی در شعر پایداری قیصر امین­پور»، نشریة ادبیات پایداری دانشگاه شهید باهنر کرمان، س1، ش2.


2. آقاحسینی، حسین و نافلی، مریم، (1391)، «فرصت نایاب در آینة صور خیال»، نشریة ادبیات پایداری دانشگاه شهید باهنر کرمان، ش7، ص1-27.


3.  امین­پور، قیصر،( 1379)، تنفس صبح، تهران: سروش، چاپ سوم.


4. ----------1، (1381)، آینه­های ناگهان، تهران: نشر افق، چاپ چهارم.


5. ----------2، (1381)، گل­ها همه آفتابگردانند، تهران: مروارید، چاپ سوم.


6. ----------، (1386)، دستور زبان عشق، تهران: مروارید، چاپ چهارم.


7.  بهداروند، ارمغان، (1388)، این روزها که می‌گذرد، تهران: نقش جهان.


8. جورکش، شاپور، (1385)، بوطیقای شعر نو، تهران: ققنوس، چاپ دوم.


9. حاج سید جوادی، حسن، (1382)، بررسی و تحقیق در ادبیات معاصر ایران، تهران: گروه پژوهشگران ایران.


10. حسن لی، کاووس، (1386)، گونه­های نوآوری در شعر معاصر، تهران: ثالث، چاپ دوم.


11. حسینی، سید حسن، (1380)، «اضافه و ترکیب اضافی در شعر بیدل»، مجلة شعر، ش29، ص22-29.


12. حسینی، مریم، (1388). «نقد ساختاری دستور زبان عشق سرودة قیصر امین­پور»، نامة پارسی، ش48-49، ص34-58.


13. شفیعی کدکنی، محمدرضا، (1358)، موسیقی شعر، تهران: آگاه.


14.  شمیسا، سیروس، (1368)، نگاهی تازه به بدیع، تهران: فردوس.


15. -----------، (1382)، سبک­شناسی شعر، تهران: فردوس، چاپ نهم.


16. -----------،(1379)، بیان و معانی، تهران: فردوس، چاپ ششم.


17. صالحی، پریسا و نیکوبخت، ناصر، (1391)، «واژه­گزینی­های شعری قیصر امین­پور از منظر تحلیل گفتمان انتقادی»، پژوهش­ زبان و ادبیات فارسی، ش24، ص75-99. 


18.  صدقی، حسین و عظیم­زاده، امیر علی، (1392)، «بررسی موسیقی و صورخیال در شعر جنگ نصرالله مردانی»، نشریه ادبیات پایداری، ش9، ص187-211.


19. طباطبایی، سید مهدی، (1393)، «تأثیر بیدل بر شعر انقلاب اسلامی(با تکیه بر اشعار علی معلم، قیصر امین­پور، فاضل نظری)»، مجله­ ادبیات انقلاب اسلامی، ش1، ص6-36.


20. عابدی، محمد و علی جولا، الهام، ( 1394)، «ترکیب­سازی و هم­آیی واژگانی در شعر انقلاب اسلامی و پایداری»، نشریة ادبیات پایداری دانشگاه شهید باهنر کرمان، ش13، ص205-226.


21. علی­پور، مصطفی، (1380)، ساختار شعر امروز، تهران: فردوس، چاپ دوم.


22.  فتوحی، محمود، (1389)، بلاغت تصویر، تهران: سخن، چاپ دوم.


23. کاردگر، یحیی، (1395)، «بررسی اوج و فرود آرایه­های بدیعی در شعر فارسی»، پژوهش­نامة نقد ادبی و بلاغت، س5، ش2، ص74ـ85.


24. مهدی­پور، محمد، (1384)، «نصرالله مردانی شاعر حماسه و خون و استاد ترکیب­آفرینی»، علامه، ش6، ص249-270.-یگانه، سپیده و نیک منش، مهدی، (1394)، «تأثیر بیدل بر غزل شاعران نسل اول انقلاب اسلامی»، ادبیات انقلاب اسلامی، ش2، ص7-25.