شیخ محمود شبستری و مسئلۀ کثرت ادیان

محورهای موضوعی : مسیحیت

عباس گوهری ¹ (ندارد)
امین رضا نوشین ² (ندارد)

تاریخ دریافت : 1388/10/02 تاریخ پذیرش : 1388/12/01 تاریخ انتشار : 1388/07/01

کلید واژه: شیخ محمود شبستری, کثرت ادیان, کثرت گرایی, شمول گرایی, حصر گرایی,

چکیده مقاله :

سنجش، تأیید یا تکذیب هیچ یک از آرای معطوف به واقعیت کثرت ادیان، همچون حصرگرایی 4شمول گرایی 5 یا کثرت گرایی 6 دینی، که از مهم ترین مباحث دو حوزۀ فلسفۀ دین و کلام جدید به شمارمی آیند، مقصود این نوشتار نیست. بلکه این پژوهش بی هیچ ارزشداوری، تنها در پی تبیین رویکرد یکی ازمتأملان و عارفان شهیر ایرانی اسلامی نسبت به مقولۀ کثرت ادیان است و می کوشد تا پرده از چهرۀ رأیخاص وی دربارۀ این مقولۀ مهم بردارد. هرچند که در حاشیه، به خود مدعای کثر تگرایی و رابطۀ آن باتجارب دینی نیز می پردازد و از منظری پدیدار شناختی، این دو امر را بررسی می کند.شیخ محمود شبستری که از عرفای نامدار ایرانی اسلامی، و از نظریه پردازان عرصۀ اندیشۀ دینیعرفانی به شمار می آید، محور و منظور این نوشتار است. وی که در ارایۀ آرای مربوط به دین، بر بنیادجهان بینی عرفانی تکیه دارد، کوشیده است تا حاصل تأملات خویش را به هر دو زبان نظم و نثر، و در مطاویآثاری ارجمند اما موجز به ظهور رساند. از وی، همچون برخی دیگر از عرفا، دربارۀ مقولۀ کثرت ادیان نیزرأی و نظری باقی مانده است. قصد این نوشتار پرداختن به رأی واقعی او دربارۀ مسئلۀ تکثر ادیان است، تابدین وسیله شعاعی هرچند کم رنگ، به ویژه دربارۀ آرای معطوف به کثرت ادیان بر اندیشۀ شبستری به طورخاص، و عرفان اسلامی به طور عام بیافکند و رأی شیخ را در این باره بازنماید. نگارنده برآن باور است کهحاصل کار نه تنها به شبستری، که به سایر عارفان اسلامی نیز قابل تعمیم است، زیرا همگی این بزرگان، چنانکه فروتر تبیین خواهیم نمود، از نظر فکری و به ویژه فلسفی، در یک محدودۀ زمانی و تحت سیطرۀ یک نظامو سنت اندیشگانی واحد به سر می برده اند.

چکیده انگلیسی:

The aim of this essay is not judging about exclusivism, inclusivism orpluralism as such, rather, it tries to explain the ideas of the well-knownIranian Muslim mystic, Shiykh Mahmūd Shabistarī, on pluralism.Moreover, by employing phenomenological method, this essay is goingto deal with the concept of pluralism and its relation with religiousexperiences.Shiykh Mahmūd is a famous mystic and also a distinguished theorist inthe field of religious-mystical thoughts. He takes a mystical approachto religious ideas and expresses his views through concise treatises inprose and verse. Like many mystics he frequently deals with differentaspects of the multiplicity of religions. This essay attempts to surveyhis exact opinion on pluralism, so that it may throw new light onShabistarī’s view in particular and Islamic mysticism in general.