دین، پساسکولاریسم و همبستگی اجتماعی

محورهای موضوعی : مسیحیت

زهرا خشک جان ¹

1 - استادیار جامعه شناسی سیاسی دانشگاه شهید باهنر کرمان

تاریخ دریافت : 1401/08/15 تاریخ پذیرش : 1401/08/15 تاریخ انتشار : 1401/06/01

کلید واژه: پساسکولاریسم, همبستگی اجتماعی, جامعه‌شناسی دین, رویکردهای نئودورکیمی, دین مدنی,

چکیده مقاله :

دین، حوزه حاصلخیزی از معناست که فارغ از توحیدی یا غیر توحیدی بودن، یکی از پربارترین، معنادارترین و تاثیرگذارترین نظام‌های معنایی است که بشر، تجربه کرده و هرگز نتوانسته است (حداقل به طور کامل) از دایره نفوذ و تاثیر آن عبور کند. متن حاضر به دنبال بررسی نظری تاثیر دین (به عنوان یک نظام معنایی جمعی) بر همبستگی و کنش اجتماعی سیاسی در نظریه‌های جامعه‌شناسی دین کلاسیک (با تاکید بر وبر و دورکیم) و خوانش‌های نوین از آن است. از دید جامعه‌شناسان دین مدرن مانند ترنر، برگر و لوکمان، دوران حاضر، بیش از آنکه سکولار باشد، دورانی از تجربه رویکردهای پساسکولار و یا بازگشت امر قدسی به زندگی فردی و اجتماعی است. ریشه این نظریه‌های نوین که به آنها رویکردهای نئودورکیمی اطلاق می‌شود، در دیدگاه امیل دورکیم به دین، به عنوان عنصر اصلی انسجام و همبستگی اجتماعی و تاکید بر خصلت نامیرایی دین است. آنچه اکنون به عنوان الهیات عملی ظهور کرده است، نوعی دینداری مبتنی بر کنشگری اجتماعی و سیاسی است که فرد را به عنوان یک شهروند، به نظام معنایی جمعی و قدسی شده، پیوند می‌زند، حتی اگر این امر قدسی، بازتعریف، در دسترس و ابهام زدایی شده باشد.

چکیده انگلیسی:

Religion is a fertile context of meaning, regardless of whether it is monotheistic or non-monotheistic, it is one of the most fruitful, meaningful and influential systems that human beings have been experiencing and have never been able to ignore it completely. The present article seeks to theoretically examine the impact of religion (as a collective meaning system) on social integration and socio-political practices in the classic theories of sociology of religion (especially that of Weber, Durkheim and Simmel) and new readings of it. According to modern sociologists of religion such as Turner, Berger, and Lukman, the present epoch, is more a period of experiencing post-secular approaches or a return of the sacred to individual and social life than of secular ones. The main claim of these new theories (neo-Durkheimian approaches) is to consider religion as a key element of social integration and to emphasis on the immortality of religious meaning in the modern and postmodern world. What has now emerged as practical theology is a kind of practice-based religiosity and social and political activism that connects the individual as a citizen to a collective and sanctified meaning system.

منابع و مأخذ:

آرون،ریمون. مراحل اساسی سیر اندیشه در جامعه‌شناسی، ترجمه باقر پرهام، انتشارات علمی فرهنگی، تهران، ۱۳۹۶.

خشک جان، زهرا. برساخت گرایی اجتماعی و مسئله معنا، انتشارات کویر، تهران، ۱۳۹۹.

------------، دین و همبستگی اجتماعی، مروری بر نظریه و رویکردهای مختلف دین، مسئله معنا و همبستگی اجتماعی، پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات، تهران، ۱۴۰۰.

دورکیم، امیل. صور بنیانی حیات دینی، مترجم باقر پرهام، نشر مرکز تهران، ۱۳۸۳.

روسو، ژان ژاک. قرارداد اجتماعی، ترجمه مرتضی کلانتریان، تهران، نشر آگه، ۱۳۷۹.

علمی، قربان. «دین مدنی»، مقالات و بررسی‌ها، پاییز و زمستان، 1384، دوره 38، شماره 100.

فروند ژولین. جامعه‌شناسی ماکس وبر، ترجمه عبدالحسین نیک گهر، نشر توتیا، تهران. ۱۳۸۳.

فریزبی، دیوید. گئورگ زیمل. ترجمه شهناز مسمی پرست، تهران، انشارات ققنوس، ۱۳۹۳.

Bakhtin, Mikhail, The Dialogic Imagination: Four Essays, University of Texas Press. 1982.

---------------------, The Duvakin Interviews, Bucknell University Press. 1973.

Bellah, N. Robert, The Broken Covenant: American Civil Religion in Time of Trial, University of Chicago Press, 2006.

Durkheim, E. The Division of labour in Society. New York. the free press, 1964.

Geertz Clifford, Interpretation of Cultures, Basic group pub, NY, 1973.

Heelas Paul, Woodhead Linda. The Spiritual Revolution: why religion is giving way to spirituality?, Wiley-Blackwell, London. 2005.

Hermans C.A.M. Social Constructionism and Theology, Brill Press, Koln, 2002.

Luckmann, Thomas. The Invisible Religion: The Problem of Religion in Modern Society, MacMillan Publishing Company. 1967.

Moltmann, Jürgen, Theology of Hope. Minneapolis, Fortress Press,1967.

Moltmann, Jürgen. The Crucified God. Minneapolis, Fortress Press, 1985.

Osmer, Richard. Practical Theology: An Introduction, Eerdmans Publication, 2008.

Ramp, W. Effervescence, Differentiation and Representation in Elementary Forms the Religious Life of Durkheim. London. Routledge.1998.

Turner Bryan. the sociology of religion, Willy-Blackwell pub, Oxford, 2010.

VanderVan, Johannes. social constructionism and practical theology, Nottingham Uni press. 2002.

Weber, Max. sociology of religion, Beacon press, Boston. 1963.