بررسی اثر تاریخ‌های مختلف کاشت بر روند تغییرات شاخص‌های فیزیولوژیکی و عملکرد ارقام برنج در شمال خوزستان

محورهای موضوعی : زراعت

عبدالعلی گیلانی ¹ , سید عطاءاله سیادت ² , سامی جلالی ³ , کاوه لیموچی ⁴

1 - استادیار، عضو هیأت علمی بخش اصلاح و تهیه نهال و بذر، مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان خوزستان، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، اهواز، ایران.
2 - 2- استاد دانشگاه کشاورزی و منابع طبیعی رامین
3 - 3- کارشناس ارشد زراعت، مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی خوزستان
4 - 4- دکتری زراعت. باشگاه پژوهشگران جوان و نخبگان، واحد دزفول، دانشگاه آزاد اسلامی، دزفول، ایران.

تاریخ دریافت : 1397/05/10 تاریخ پذیرش : 1397/05/10 تاریخ انتشار : 1396/12/01

کلید واژه: عملکرد, برنج, تاریخ‌های کاشت, شاخص‌های فیزیولوژیکی,

چکیده مقاله :

این پژوهش به منظور بررسی روند تغییرات شاخص های فیزیولوژیکی و عملکرد برخی ارقام رایج برنج در سال های 1385 و 1386 در مزرعه ایستگاه تحقیقات کشاورزی شاوور استان خوزستان اجرا شد. آزمایش به صورت کرت های یکبار خرد شده در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار بود. تاریخ کاشت به عنوان فاکتور اصلی و ارقام برنج به عنوان فاکتور فرعی در نظر گرفته شد. تاریخ های 15 اردیبهشت، 5 خرداد، 25 خرداد در کرت های اصلی و ارقام شامل هویزه و حمر (متحمل) عنبوری قرمز و چمپا (حساس) و رقم پرمحصول دانیال (نیمه متحمل) در کرت های فرعی قرارگرفتند. نتایج تجزیه مرکب نشان داد بیشترین عملکرد دانه مربوط به تاریخ کاشت مطلوب (5 خرداد) بود که نسبت به کشت زود هنگام (15 اردیبهشت) 5/62 درصد افزایش تولید داشت. برتری شاخص‌های فیزیولوژیکی به‌خصوص در زمان خوشه‌دهی، دوام سطح برگ در طی دوره رسیدگی و هم‌چنین ظرفیت تجمع ماده خشک بیشتر (گنجایش دانه×تعداد دانه در مترمربع) از جمله دلایل این افزایش محسوب می‌شوند. در میان ارقام، عملکرد دانه رقم هویزه بر سایر ارقام برتری داشت و نسبت به دو رقم حساس به گرمای عنبوری قرمز و چمپا به ترتیب از 9/50 و 3/36 درصد عملکرد بیشتری برخوردار بود. ارقام حساس به گرما علی‌رغم داشتن شاخص سطح برگ حداکثر بیشتر به دلیل سرعت رشد محصول، بازدهی فتوسنتزی و سرعت رشد نسبی پایین‌تر، از عملکرد دانه کمتری برخوردار بودند.

چکیده انگلیسی:

In order to evaluation of trend yield and physiological indices variation of some current Rice cultivars an experiment was carried out in split-plot arrangement using randomized complete blocks design with three replication. In 2006 and 2007 years at Shavoor Agricultural Research Station in Khuzestan province. For exposing rice cultivars to different higher temperature regimes, main plots were assigned to three sowing dates from 5 May with 20 days intervals and cultivars namely: Hoveizeh, Hamar (heat tolerance) Ghermez Anbori, Champa (heat sensitive) and Danial (relatively heat tolerant) were randomized in sub-plots. The results of combined analysis of variance showed that the highest grain yield was harvested from the second sowing date (26 May). It was the superior to first sowing date (5May) with 62.5 percentages. The reason of higher yield related to superior physiological indices in panicle exertion, LAD in ripening duration and also higher dry matter storage potential. In among cultivars, Hoveizeh was the superior to other cultivars and had higher yield related to Ghermez Anbori, Champa with 50.9 and 36.3 percentage respectively. In spite of heat sensitive cultivars had higher of Maximum leaf area index but their's crop growth rate, net assimilation rate and relative growth rate were lower.

منابع و مأخذ:

1-     امام، ی. ۱۳۸۶. زراعت غلات. چاپ سوم. انتشارات دانشگاه شیراز.

2-  مرادی، ف. 1375. بررسی اثر فیزیولوژیکی تنش گرما بر 6 رقم برنج در خوزستان. پایان‌نامه کارشناسی ارشد، مجتمع عالی آموزشی و پ‍ژوهشی کشاورزی رامین، دانشگاه شهید چمران اهواز.138 ص.

3-   نور محمدی، ق. ع، سیادت و ع، کاشانی. 1376. زراعت، جلد اول غلات انتشارات دانشگاه شهید چمران اهواز، 446 صفحه.

4-      Akita, S. 1982. Studies on competition and compensation of crop plants. I. Effects of planting density on the yield component in rice plant. Science reports of Faculty of Agriculture, Kobe University. 15:17-20.

5-      Ali, M. Y., and Rahman, M. M. 1992. Effect of seedling age and transplanting time on late planted Aman rice. Bangladesh Journal of Training and Development 5: 75-83.

6-      Anonymous. 1979. Annual report, International Rice Research Institute Los Banos, Philippines. 132-135.

7-      Cock, J. H. and Yoshida, S. 1972. Accumulation of 14c-Labeled carbohydrate before flowering and its subsequent redistribtion and respiration in the rice plant. Procedings of the Crop Science Society of Japon. 41: 226-234.

8-      Guangnan, W. and Jiling, T. 1989. Physiological characteristics of high yielding rice cultivars in Chaina, progress in irrigation rice. IRRI.

9-      Hair, O.  M., Katyal, S. K., Dhiman, S. D. and Sheoran, Q. P. 1999. Physiological parameters and grain yield as in fluenced by time of transplanting and rice
(oryzo sativa. L.) hybrids. Indian .Journal of Agronomy. 44(4): 696-700.

10-  Horie, T. Baker, J. T., Nakagawa, H. and Matsui, T. 2001. Crop ecosystem responses to climatic change: rice. In: Reddy, K. R., Hodges, H. F. editors. Climatic change, plant productivity and global implications. New York, N. Y. (USA): CAB I publishing. P: 81-106.

11-  Horie, T., Yoshida, H., Shiraiwa, T., Nakagawa, H., Kuroda, E., Sasaki, T., Hagiwara, M., Kobata, T., Ohnishi, M. and Kobayashi, K. 2003. Analysis of genotype by environment interaction in yield formation processes of rice grown under a wide environmental range in Asia. 10. Asian Rice Network (ARICENET) research and preliminary results. Japanese Journal of Crop Science. 72 (Extra issue2): 88-89.

12-  Lee, y. J. and Yang, C. M. 1999. Relationsh of plant growth and chlorophyll content in field –grown Rice. Chinese Journal Agronomy Metodology. 6(4)191-200.

13-  Lu, J., Okawa,T. and Hirasawa, T. 2000. The effect of irrigation regimes on the water use, dry matter production and physiological responses of paddy rice.Plant and Soil. 223(1/2): 209-218.

14-  Maurice, S. B-Ku. 2000. Metabolically modified rice exhibits surperior photosynthesis and yield, ISB New Report. http://www.biotech-info.net-metabolically.html.

15-  Murchi, E., Jian Chang, Y., Stella, H., peter, H. and Shaobing, P. 2002. Are there associations between grain filling rate and photosynthesis in the flag leaves of field grown rice? Journal of Experimental Botany. 53(378): 2217-2224.

16-  Steven, D. Linscombe. 2004. Plant Management Network. Rioce Response to Planting Date Differs at Two Locations in Louisiana.

17-  Sumi, A., Hakoyama, S., Weng, J. H., Agata, W. and Takeda, T. 1996. Analysis of plant characteristics detemining ear weight increase during the ripening period in rice (oryza Sativa.L.) II. The role of the reserved carbohydrate at heading stage upon the receptive efficiency of at heading stage upon the receptive efficiency of assimilation products in spikelets.  Japanese Journal of Crop Science. 65:214-221.

18-  Sun, Y. F., Liang, J. M. Ye, J. and Zhu, W. Y. 1999. Cultivation of super- high yielding rice plants. China Rice. 38-39.

19-  Wada, Y., yun, S., sasaki, H. Meeda, T., Mivra, K. and wadanabe, K. 2002. Dry matter production and nitrogen absorption of Japonica-Indica hybrid rice cultivars grown under upland conditions-a comparison with Japonica cultivates. Japanese Journal of Crop Science. 71(1): 28-35.

20-  Yoshida, S. 1973. Effects of temperature on growth of the rice plant in a controlled environment. Soil science and plant nutrition (Tokyo) 19:299-310.

21-  Yoshida, S. and Parao, F. T. 1976. Climatic in fluence on yield and yield component of lowland rice in the tropics. Pages 471-494 in climate and rice. International Rice Research Institute. P. O. Box993. Manila. Philippines.

22-  Ziska, L. and Manalo, P. A. 1996. Increasing night temperature can reduce seed set and potential yield of tropical rice. Australian Journal of Plant Physiology. 23. 791-794.