بررسی تطبیقی حکمت‌های عملی در دیوان دعبل خُزاعی و ناصرخسرو
محورهای موضوعی : ادبیات تطبیقی (فارسی- انگلیسی)
رضا جلیلی
1
(گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشکدۀ علوم انسانی، دانشگاه آزاد اسلامی نیشابور، نیشابور، ایران.)
دکتر مهدی نوروز
2
(گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشکدۀ علوم انسانی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد نیشابور، نیشابور، ایران.)
کلید واژه: ناصرخسرو, حکمت عملی, آموزه‌های اخلاقی, دعبل خزاعی,
چکیده مقاله :
در حوزۀ مسائل حکمی، میان شاعران عرب و فارسی زبان قرابت فکری وجود دارد که این امر، ناشی از ریشه های دینی مشترک است. از این بین، دعبل خزاعی و ناصرخسرو، به عنوان دو شاعر شیعه مذهب، تحت تأثیر منابع اصیل اسلامی، به حکمت های عملی (شامل بایدها و نبایدهای اخلاقی) توجّه ویژه ای نشان داده اند. بررسی ها نشان می دهد که در میان بایدهای اخلاقی مواردی چون خردگرایی و علم آموزی؛ سخاوت و دهش؛ همنشین صالح و نیکو و بردباری و صبر برجسته بوده است. همچنین، نبایدهای اخلاقی مشترک در دیوان دو شاعر، عبارت است از: دنیاستیزی؛ غرور و فخرفروشی؛ حسدورزی؛ خلف وعده و پیمان شکنی و عیب جویی. دیدگاه دعبل و ناصرخسرو در ارتباط با آموزه های خردگرایی و علم آموزی و دنیاستیزی با وجود نزدیکی، تفاوت هایی هم دارد. ناصر به نیّت آگاهی بخشی به مردمی که تحت تأثیر تبلیغات دروغین خلافت عبّاسی در گمراهی بودند، بر کارکرد های اجتماعی، سیاسی و اخلاقی علم و عقل تأکید ورزیده، امّا دعبل، تنها به وجه تعلیمی آن اشاره کرده است. همچنین، نگاه دعبل به دنیا و مظاهر آن، دووجهی (مثبت و منفی) و رویکرد ناصرخسرو تک بُعدی (منفی) است. شیوۀ بیان حکمت های عملی در دیوان ناصرخسرو، غالباً صریح و در اشعار دعبل، مستقیم و غیرمستقیم است.
there is a mental affinity between the Arab and Persian poets due to their common religious and cultural roots. in this regard, Dabal Khuzai and Naser Khosrow, as two Shiite poets, have been particularly impressed with mental and moral issues under the influence of genuine Islamic sources. examining the verdicts of two poets with a comparative approach (American) and a descriptive-analytical method, in two sections of praise and blessing, shows that among the teachings of admonition, such as rationalism and science-learning, "generosity and despair"; "good companion"; "tolerance and patience" it has been prominent. also, the doctrines of the decree in the court of the two poets are "sacredness"; "pride and hypocrisy"; "jealousy"; "vicious promise"; "defamation"; "defamation". the views of Dabal Khuzai and Naser Khorsrow have differences based on the teachings of rationalism and science education and the "worldly" are also close. Nasser emphasized on the social, political and moral functions of science and intellect to the people who were aware of the false prophecies of Abbasid caliph under the influence of the false propaganda of Abbasid caliphate, but Dabal Khuzai referred only to its ethical point of view. also, Dabal's glance at the world and its manifestations is twofold (positive and negative) and Naser Khosrow's approach is one-dimensional (negative). the way in which the terms of a sentence are expressed in Naser Khorshw's court is often explicit in the poems of the Dabal, sometimes direct and sometimes indirect. also, the verbal matters in Naser Khosrow's poems are expressed more coherently.
_||_