بررسی پدیده شرجی در شهر رشت و تأثیر آن در آسایش حرارتی
محورهای موضوعی : اقلیم شناسی
سید سعید موسوی
1
(دانشجوی دکتری اقلیم شناسی، گروه جغرافیا، واحد رشت، دانشگاه آزاد اسلامی، رشت، ایران)
پرویز رضائی
2
(دانشیار، گروه جغرافیا، واحد رشت، دانشگاه آزاد اسلامی، رشت، ایران)
بهمن رمضانی گورابی
3
(استاد، گروه جغرافیا، واحد رشت، دانشگاه آزاد اسلامی، رشت، ایران)
کلید واژه: شهر رشت, اقلیم, آسایش حرارتی, دما و رطوبت, شرجی,
چکیده مقاله :
اﻗﻠﯿﻢ ﯾﮑﯽ از پیچیده ﺗﺮﯾﻦ دﺳﺘﮕﺎهﻫﺎی ﻃﺒﯿﻌﯽ ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪه در ﮐﺮه زمین است. اﯾﻦ دﺳﺘﮕﺎه از ﻋﻨﺎﺻﺮ و اﺟﺰاء ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن ﺑﻪ ﻫﻤﺮاه اثر متقابل آنها تشکیل شده اﺳﺖ. ﻧﺘﯿﺠﻪ ﮐﻨﺶ و واکنش اﯾﻦ ﻋﻨﺎﺻﺮ و اﺟﺰاء اﻗﻠﯿﻤﯽ، ﺗﮑﻮﯾﻦ ﭘﺪﯾﺪهﻫﺎی ﻣﺨﺘﻠﻒ آب و هوایی اﺳﺖ. ﯾﮑﯽ از ﭘﺪﯾﺪهﻫﺎی اﻗﻠﯿﻤﯽ ﮐﻪ در ﺳﻄﺢ اﯾﺮان و ﺟﻬﺎن ﺗﻮﺟﻪ ﮐﻤﯽ ﺑﻪ آن ﺷﺪه، ﭘﺪﯾﺪة ﺷﺮﺟﯽ اﺳﺖ. از این رو دیدگاه و هدف این پژوهش، تحلیل و ارزیابی اثر اقلیم بر شرایط آسایش و راحتی فیزیولوژیک انسان تحت تأثیر پدیده شرجی است. پژوهش از نوع کاربردی و با روش توصیفی-تحلیلی انجام شده است. داده‌های مورد استفاده شامل متوسط حداقل، حداکثر و روزانه دما، رطوبت نسبی، بارش، فشار بخار و دمای نقطه شبنم در دوره آماری40 ساله(2019-1979) است. جهت تحلیل داده ها از شاخص-های شدت شرجی، فشار بخار جزیی و درجه شرجی استفاده شده است. محدوده مورد مطالعه در این تحقیق شهر رشت در استان گیلان است. نتایج تحقیق بیانگر اثر بیشتر عنصر دما در برقراری آسایش حرارتی و نقش بی بدیل فشار بخار آب و دمای نقطه شبنم در فیزیک ساخت و ساز است. با وجود پایین بودن رطوبت نسبی در ماههای ژوئن و جولای و آگوست و سپتامبر، میزان شرجی و بیشترین ناراحتی گرمایی در این ماهها دیده می‌شود و ماه آگوست شدیدترین مقدار شرجی را دارا است. جهت برقراری آسایش حرارتی علاوه بر ایجاد سایه به تهویه طبیعی هوا نیز نیاز است و در این راستا راهکارهایی نیز ارائه شده است.
Climate It is one of the most complex Natural devices known on Earth. This device is composed of various elements and components along with their interaction. The result of the action and reaction of these elements and climatic components is the formation of various climatic phenomena. One of the climatic phenomena that has received little attention in Iran and the world is the sultry phenomenon. Therefore, the view and purpose of this study is to analyze and evaluate the effect of climate on human physiological comfort and convenience under the influence of sultry phenomenon. The research is of applied type which has been done by descriptive-analytical method. The data used include average minimum, maximum and daily temperature, relative humidity, precipitation, steam pressure and dew point temperature in the statistical period of 40 years(1979-1979). For data analysis, indices of sampling intensity, partial steam pressure and sampling degree have been used. The study area in this research is the city of Rasht in Gilan province. The results indicate the greater effect of temperature element in establishing thermal comfort and the irreplaceable role of water vapor pressure and dew point temperature in construction physics. Despite the low relative humidity in June, July, August and September, the amount of sultry and the most heat disturbance is seen in these months, and August has the most severe amount of sultry. In order to establish thermal comfort, in addition to creating shade, natural air conditioning is also needed, and in this regard, solutions have been provided.
1- آرمش، محسن(1391): تحلیل مکانی امکان وقوع پدیده شرجی در جنوب ایران با استفاده از سامانه اطلاعات جغرافیایی، سومین همایش ملی ژئوماتیک، تهران، صص 234-222
2- اسماعیل‌نژاد، مرتضی(1392): پردازش داده‌های اقلیمی(جلد اول-چاپ اول)، فکربکر
3- اصلاح‌عربانی، ابراهیم(1387): کتاب گیلان، جلد اول و دوم(چاپ سوم)، پژوهشگران
4- باعقیده، محمد و همکاران(1392): بررسی آماری و سینوپتیکی پدیده شرجی در استان‌های شمالی ایران(گیلان، مازندران، گلستان)، فضای جغرافیایی، سال 13، شماره 43، 152-135
5- باعقیده، محمد و همکاران(1396): بررسی مقایسه‌ای تنش‌های حرارتی در سواحل شمال و جنوب ایران، تحقیقات سلامت در جامعه، دوره 3 ، شماره 2، 11-1
6- بحرینی، سید حسین و کریمی، کاظم(1393): برنامه‌ریزی محیطی برای توسعه سرزمین(چاپ پنجم)، تهران، دانشگاه تهران
7- برنا، رضا و شاعری کریمی، نساء(1395): تحلیل زمانی و مکانی پدیده شرجی در استان خوزستان با استفاده از شاخص شدت شرجی و آزمون من-کندال، جغرافیا(انجمن جغرافیای ایران)، سال 14، شماره 48، صص 233-214
8- برنا، رضا و جهان، آیگین(1393): بررسی پدیده شرجی در استان بوشهر با استفاده از شاخص شدت شرجی، دومین کنفرانس ملی مدیریت و مهندسی سیلاب با رویکرد سیلابه‌ای شهری، صص 16-1
9- حنفی، علی(1399): تعیین تقویم زمانی آسایش اقلیمی به‌منظور برنامه‌ریزی گردشگری در شهرهای منتخب توریستی کشور، مهندسی جغرافیایی سرزمین، دوره 4، شماره 8، صص 274-259
10- حسینی، سید علی و همکاران(1392): مکان‌یابی جهات بهینهٔ توسعهٔ فیزیکی شهر رشت با استفاده از مدل AHP، چشم‌انداز جغرافیایی در مطالعات انسانی، سال 8، شماره 23، ص 72-55
11- خسروی، محمود و علیجانی، بهلول و الماسی، فائقه(1392): تحلیل آماری پدیده شرجی در استان خوزستان، نخستین کنفرانس ملی آب‌وهوا شناسی، دانشگاه تحصیلات تکمیلی، کرمان، ایران، صص 13-1
12- خسروی، محمود و علیجانی، بهلول و الماسی، فائقه(1393): تحلیل همدیدی سامانه‌های شرجی در استان خوزستان، نشریه پژوهش‌های اقلیم‌شناسی، سال 5، شماره 17و 18، صص 72-57
13- خوش‌اخلاق، فرامرز و همکاران(1390): تحلیل آماری پدیده شرجی در استان خوزستان، یازدهمین کنگره جغرافیدانان ایران، تهران، ایران، صص 7-1
14- دفتر مرجع ملی هیئت بین‌الدولی تغییر اقلیم(IPCC,1396)، آشکارسازی ارزیابی اثرات و چشم‌انداز تغییر
اقلیم در ایران طی قرن بیست و یکم، پژوهشکده اقلیم‌شناسی، مشهد، صص 44-1
15- رحیمی دانش، سروناز و همکاران(2019): بررسی تأثیر معماری همساز با اقلیم در فرم‌یابی برج مسکونی(شهر رشت)، ششمین کنفرانس بین‌المللی عمران، معماری و علوم محیط‌زیست، استکهلم، سوئد، صص 13-1
16- زمرشیدی، حسین(1395): معماری ایران: اجرای ساختمان با مصالح سنتی(چاپ سیزدهم)، تهران، زمرد
17- سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی استان گیلان(1398): سالنامه آماری استان گیلان، معاونت آمار و اطلاعات
18- سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی کشور(1395): مقررات و معیارهای طراحی و اجرایی جزئیات تیپ ساختمانی(جلد اول: اقلیم و ویژگی‌های ساختمانی)، چاپ سوم، نشریه 1–167
19- سلامتی هرمزی، وحید و رمضانی نژاد، اصغر(1395): بررسی آماری شاخص شرجی در سیستم اطلاعات جغرافیایی و ماهواره نوا جهت استحصال آب(استان هرمزگان)، اولین کنفرانس بین‌المللی مخاطرات طبیعی و بحران‌های زیست‌محیطی ایران، راهکارها و چالش‌ها، اردبیل، مرکز همایش‌های بین‌المللی دانشگاه محقق اردبیلی، صص 14-1
20- قائدی، سهراب(1396): تغییرات آب‌وهوایی و پدیده شرجی در شهرهای ساحلی(مطالعه موردی: استان هرمزگان)، مطالعات عمران شهری، دور اول، شماره 2، صص 210-193
21- طاووسی، تقی و همکاران(1393): ارزیابی شاخص شدت شرجی در تحلیل رخدادهای شرجی بندر چابهار در توسعه گردشگری، اولین کنفرانس ملی جغرافیا،گردشگری منابع طبیعی و توسعه پایدار، ص 8
22- کاویانی، محمدرضا(1360): بررسی اقلیمی پدیده شرجی در سواحل و مناطق جنوب کشور، نشریه تخصصی جغرافیدانان ایران، دوره 1، شماره 3، صص 59-36
23- کسمایی، مرتضی(1395): اقلیم و معماری(چاپ هشتم)، تهران، انتشارات خاک
24- کره بندی، زهرا و سلیقه، محمد و علیجانی، بهلول(1398): بررسی و تحلیل توزیع فضایی پدیده شرجی در سواحل شمالی خلیج‌فارس، فصل‌نامه جغرافیای طبیعی، سال 12، شماره 44، صص 49-31
25- کهریزی، فرانک و ناصر زاده، محمدحسین و علیجانی، بهلول و احمدی، اسماعیل(1397): تعیین تقویم شرجی و علل سینوپتیک آن در سواحل جنوب کشور، محیط‌زیست طبیعی، منابع طبیعی ایران، دوره 71، شماره 2، صص 226-213
26- کیقبادی‌فر، مهدی(1395): تحلیلی بر فراوانی و شدت روزهای شرجی در ایران، پایان‌نامه کارشناسی ارشد رشته جغرافیا، دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه رازی کرمانشاه
27- مجرّد، فیروز و ذوالفقاری، حسن و کیقبادی‌فر، مهدی(1398): تحلیل ویژگی‌های روزهای شرجی در ایران، نشریه تحلیل فضایی مخاطرات محیطی، سال 6، شماره4، صص36-19
28- مسعودیان، سیدابولفضل(1390): آب و هوای ایران(چاپ اول)، تهران، شریعه توس
29- مولایی‌پارده، اصغر و سلحشور، فریبا(1393): تأثیر تغییر اقلیم بر روی شرجی(ایستگاه آبادان)، همایش ملی تغییرات اقلیم و مهندسی توسعه پایدار کشاورزی و منابع طبیعی، صص14-1
30- میر موسوی، سید حسین و همکاران(1393): بررسی شاخص شدت شرجی استان گیلان در راستای توسعه گردشگری. دومین همایش ملی بیابان با رویکرد مدیریت مناطق خشک و کویری، دانشگاه سمنان، سمنان، ایران، صص13-1
31- واتسون، دانلد و لبز، کنت(1399): طراحی اقلیمی(چاپ15)، ترجمه: وحید قبادیان و محمد فیض‌مهدوی، دانشگاه تهران.
32- Ashrae Handbook.,(2017): Fundamentals, American Society Of Heating, Refrigerating And Airconditioning Engineers, Atlanta
33- Blazejczyk, K.,(2006): Climate And Bioclimate Of Poland, Geographia Polonica,
No77:3148.
34- Bartoszek, K., And A. Węgrzyn.,(2013): Sultry Days In The Lublin And Nałęczów
Region From 1966 To 2010. Geographical Studies, 133: 21-34 (In Polish With
English Abstract).
35- Endler, C., And A. Matzarakis.,(2010): Climate And Tourism In The Black Forest During The Warm Season, International Journal Of Biometeorology No 55:173–186.
36- Falarz, M.,(2005): Days With Sultry Weather In Poland. Geographical Review, Vol 5, Pp.311- 323.
37- Gost 30494 Standards, (2011): Residential And Public Buildings, Microclimate Parameters For Indoor Enclosures, Russian.
38- Ichim. P., And Sfîc. L.,(2020): The Influence Of Urban Climate On Bioclimatic Conditions In The City Of Ias, I, Romania, Journal/Sustainability 2020, 12, 2-18
39- Majewski, G.,And Przewoźniczuk, W. And Kleniewska. M.,(2013): The Effect Of Urban Conurbation On The Modification Of Human Thermal Perception, As Illustrated By The Example Of Warsaw (Poland). Theor. Appl. Climatol, 116: 147-154.
40- Naderi, E.,(1398): Relative Humidity And Comfort. Retrieved 2021, July. 29, From Upgreen Grid Information Network.
41- Sharluo, R.G.,(1935): The Assessment Of Sultriness)Part I:A Temperature–Humidity Index Based On Human Physiology And Clothing Science(, Journal Of Applied
Meteorology,42:861-873.
42- Steadman, R. G.,(1979): The Assessment Of Sultriness. Part I: A Temperature- Humidity Index Based On Human Physiology And Clothing Science. Journal Of Applied Meteorology, 18:861-73.
43- Shi, X., Lu. Ch., And Xu. X.,(2011): Variaibility And Terends Of High Temperature High Humidity, And Sultry Weather In The Warm Season In China During Period 1961- 2004, Journal Of Applied Meteorology And Climatology, 50, 127-144.
44- Singh, A. And Agrawal, M.(2008): Acid Rain And Its Ecological Consecoences, Journal Of Environmental Biology,29(1), 15-24.
45- Staiger, H,. Laschewski, G,. Wetterdienst, D,. And Matzarakis, A,.(2016): Theoretical And Applied Climatology, 131(1-2)
46- Vladut, A.,(2016): Thermal Comfort Within Oltenia Plan, Oltenia Journal For Studies In Natural Sciences, Vol. Xxxii/1, 115-121
47- Wypych, A.,(2009): Twentieth Century Variability Of Surface Humidity As The Climate Change Indicator In Kraków(Southern Poland),Theoretical And Applied Climatology,No.101:475-482.
48- Wereski, S, And S. Wereski.,(2012): The Methods Of Determining Sultriness Based On Meteorological Data From Lesko During The Period 1981-2010. Review Of Geophysices, 2: 223-232 (In Polish With English Abstract).
49- Xiquan, W., & Yanbang, G.,(2010): The Impact Of An Urban On The Summer Heat Wave And Sultry Weather In Beijing City, Vol 55, Pp.1657-1661.
(سازمان هواشناسی کشور)50- https://data.irimo.ir
_||_