(بررسی تطبیقی شاخصه ها و مولفه های ساخت شناختی معماری بناهای دولتی ـ عمومی دوران پهلوی در شهر تهران)

محورهای موضوعی : معماری

یوسف گودرزی ¹ , مهرداد متین ² , وحید قبادیان ³

1 - گروه معماری، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.
2 - گروه معماری، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران. (نویسنده مسئول) [e-mail]
3 - گروه معماری، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.

تاریخ دریافت : 1401/04/29 تاریخ پذیرش : 1401/06/22 تاریخ انتشار : 1401/06/01

کلید واژه: تهران, معماری, پهلوی, شاخصه‌ها, مولفه‌های ساخت‌شناختی,

چکیده مقاله :

هدف از این پژوهش بررسی تطبیقی شاخصه‌ها و مولفه‌های ساخت‌شناسی معماری بناهای دولتی-عمومی دوره پهلوی اول و پهلوی دوم در شهر تهران می‌باشد. از آن‌جا که ﭘﮋوﻫﺶهای مشابه اکثراً به توصیف، تاریخ‌نگاری و دسته‌بندی بناها بسنده کرده و کمتر به مولفه‌های سبک‌شناختی پرداخته‌اند. لذا این پژوهش به دنبال میزان تأثیر مولفه‌های ساخت‌شناختی در ایجاد شاخص‌ها (رویکردهای غالب نظری) در معماری بناهای دولتی-عمومی می‌باشد.‌ در این مجال مولفه‌های سبک‌شناختی تأﺛﯿﺮﮔﺬار در نظریات ﻣﻌﻤﺎری ﻣﻌﺎﺻﺮ اﯾﺮان ﻣﻮرد مطالعه و بررسی ﻗﺮار گرفت. روش ﭘﮋوﻫﺶ ﺑﻨﯿﺎدی-ﻧﻈﺮی ﺑﻮده و از ﻃﺮف دﯾﮕﺮ ﻧﺘﺎﯾﺞ به‌دست ‌آمده از ﭘﮋوﻫﺶ ﻓﻮق ﻣﯽ‌ﺗﻮاﻧﺪ به‌عنوان راهبرد ﺟﻬﺖ بهبود وضع موجود معماری قرار گیرد بنابراین از نوع تحقیقات کاربردی نیز می‌باشد. همچنین ماهیت ﭘﮋوﻫﺶ به‌صورت تحلیلی-ﺗﺎرﯾﺨﯽ است زیرا ﺑﻪ ﺑﺮرﺳﯽ ﭘﺪﯾﺪه‌های ﺗﺎرﯾﺨﯽ و تأﺛﯿﺮﭘﺬﯾﺮی ﻣﻌﻤﺎری معاصر ﺑﻪ آن ﭘﺮداﺧﺘﻪ می‌شود و از ﻃﺮﻓﯽ ﻫﻢ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﯾﻨ‌ﮑﻪ ﭘﺪﯾﺪه‌ﻫﺎ ﺟﻨﺒﻪ ﮐﯿﻔﯽ دارﻧﺪ ﻣﻮرد ﺑﺮرﺳﯽ و ﺗﺤﻠﯿﻞ ﻗﺮار گرفتند. در این راستا مولفه-های ساخت‌شناختی به‌عنوان زیرمجموعه‌های شاخصه‌های معماری دوران پهلوی استخراج شده امتیاز و وزن‌دهی در آن با نرم افزار Topsis صورت گرفت. با توجه به امتیازات کسب شده شاخصه‌های ملی و باستان‌گرا و غرب‌گرا با میانگین درصد 39.9 در جایگاه نخست شاخصه‌های پهلوی اول قرار گرفتند. همچنین مولفه‌ی کاربرد عناصر بومی و تاریخی همراه با موتیف‌های اسلامی که ذیل شاخصه‌ی سنت‌گرا می باشد، با مقدار Ci 0.459 رتبه نخست مولفه‌های ساخت‌شناختی دوره‌ی پهلوی اول را به خود اختصاص داده است. همچنین شاخصه مدرن با میانگین درصد 41.35 در جایگاه نخست شاخصه‌های پهلوی دوم قرار گرفت. مولفه‌ی استفاده از هندسه‌ی ایرانی-اسلامی نیز که ذیل شاخصه سنت‌گرا می‌باشد، با مقدار Ci 0.455 رتبه نخست مولفه‌های ساخت‌شناختی دوره‌ی پهلوی دوم را به خود اختصاص داده است.

چکیده انگلیسی:

The purpose of this research is to compare the architectural features and structural components of government-public buildings of the first Pahlavi period and the second Pahlavi period in Tehran. Since in the present research the influencing factors and theories of contemporary architecture in Iran are studied and investigated, on the one hand, the research was theoretical and on the other hand, the results obtained from the above research can be used as a strategy to improve the current state of architecture. It is also a type of applied research. Also, the nature of the research is analytical-historical because it is devoted to the investigation of historical phenomena and the influence of contemporary architecture, and on the other hand, considering that the phenomena have a qualitative aspect, they were examined and analyzed. In this regard, the components of cognitive construction as subsets of Pahlavi era architectural features were scored and weighted with Topsis software. According to the points obtained, the national, archeological and western indicators with an average percentage of 39.9 were placed in the first place among the first Pahlavi indicators. Also, the component of the use of native and historical elements along with Islamic motifs, which is under the traditionalist index, has the first rank of the components of the cognitive construction of the first Pahlavi period, with a Ci value of 0.459. Also, the modern indicator with an average percentage of 41.35 was ranked first among the second Pahlavi indicators. The component of the use of Iranian-Islamic geometry, which is under the traditionalist index, has taken the first place among the components of the cognitive construction of the second Pahlavi period with a value of Ci 0.455.