تبیین شاخص های موثر بر افزایش کیفیت فضا در ارسن های شهری (مطالعه تطبیقی ارسن میدان نقش جهان اصفهان و ارسن گنجعلی خان کرمان)

محورهای موضوعی : معماری

سیدمحمدرضا موسوی ¹ , میترا کلانتری ^{2 *} , محمد بهزادپور ³ , مهدی خاک زند ⁴

1 - دانشجوی دکتری مهندسی معماری، واحد پرفسور حسابی تفرش، دانشگاه آزاد اسلامی، تفرش، ایران.
2 - استادیارگروه مهندسی معماری، واحد پرفسور حسابی تفرش، دانشگاه آزاد اسلامی، تفرش، ایران.
3 - استادیار گروه معماری،واحد هشتگرد، دانشگاه آزاد اسلامی، هشتگرد، ایران.
4 - دانشیار گروه معماری و شهرسازی، دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه علم و صنعت ایران، تهران ،ایران.

تاریخ دریافت : 1403/08/30 تاریخ پذیرش : 1404/02/13 تاریخ انتشار : 1404/03/27

کلید واژه: کیفیت فضا, ارسن نقش جهان, ارسن گنجعلی خان, اصفهان, کرمان,

چکیده مقاله :

ارسن شهری, مجموعه ای از ساختمان هاست که نیازهای شهری را برآورده می کند. دو نمونه از ارسن های بزرگ میدان نقش جهان اصفهان و ارسن گنجعلی خان کرمان است. شاخص هایی به عنوان عوامل ارتقا دهنده کیفیت محیط در این ارسن ها هستند که این  پژوهش به دنبال تبیین آنهاست. ، بر این اساس هدف اصلی پژوهش حاضر تبیین شاخص های ارتقا دهنده کیفیت محیط در ارسن میدان نقش جهان اصفهان و ارسن گنجعلی خان می باشد. در این پژوهش توجه مدیران شهری را به سازماندهی، زیباسازی و ارتقا کیفیت محیط و تجهیزات آنها را در راستای جذب کاربران سوق می دهیم. روش پژوهش تلفیقی از کار کتابخانه ای و کار میدانی با بررسی منابع تاریخی، جغرافیایی، ثبت و ضبط اطلاعات مرتبط با بناها می باشد که به تبیین سبک معماری، شاخص های معماری، ویژگی های مصالح به کار رفته و جداره ها، کیفیت محیط و تزیینات به کار رفته در بنا می پردازد. پژوهش حاضر به دنبال یافتن پاسخ این دو سوال که ارسن نقش جهان و ارسن گنجعلی خان کرمان باهم چه نقاط مشترکی دارند؟ 2-شاخص های موثر بر افزایش کیفیت محیط  در ارسن های فوق کدام اند ؟ و اهدافی از قبیل  1-واکاوی شاخص های ارتقا دهنده کیفیت محیط در ارسن نقش جهان و ارسن گنجعلی خان کرمان 2-تبیین وجوه اشتراک و افتراق ارسن میدان نقش جهان و ارسن گنجعلی خان کرمان می باشد. طبق نتایج پژوهش شاخص های مربوط به خوانایی فضا، وجود کاربری های متنوع، بافت کف سازی و رنگ جداره ها، محصوریت، نفوذپذیری، یادآوری فرهنگ و تاریخ معماری گذشته ایران، عدم ورود ماشین، مبلمان مناسب و نورپردازی شبانه از جمله شاخص های مشترک ارتقا دهنده کیفیت محیط ارسن ها می باشند.

چکیده انگلیسی:

An urban complex is a collection of buildings that meet urban needs. Two examples of large squares are Naghshe Jahan Square and Ganjali Khan Square in Kerman. There are indicators as factors that improve the quality of the environment in these squares that this research seeks to explain. The research directs the attention of urban managers to organizing, beautifying, and improving the quality of their environment and equipment in order to attract users. The method is a combination of library work and fieldwork by examining historical and geographical sources, recording and recording information related to buildings, which explains the architectural style, architectural indicators, characteristics of the materials used and the walls, the quality of the environment, and the decorations used in the building. The research seeks to find answers to these two questions: What do Naghshe Jahan Square and Ganjali Khan Square in Kerman have in common? 2- What are the indicators effective in increasing the quality of the environment in the above squares? And the objectives are as follows: 1- To analyze the indicators that improve the quality of the environment in the Arsan of Naqsh-e Jahan and Arsan of Ganjali Khan, Kerman 2- To explain the similarities and differences between the Arsan of Naqsh-e Jahan and Arsan of Ganjali Khan, Kerman. According to the results of the research, the indicators related to the readability of the space, the existence of diverse uses, the texture of the flooring and the color of the walls, the enclosure, the permeability, the reminder of the culture and history of the past architecture of Iran, the absence of cars, appropriate furniture and night lighting are among the common indicators that improve the quality of the Arsan environment.

منابع و مأخذ:

1-اسپيرن، آن وينسون (1384)، زبان منظر، مترجم: سيد حسين بحريني وبهناز امين زاده، انتشارات دانشگاه تهران
2-الکساندر کريستوفر (1376)، عرصه هاي زندگي جمعي وزندگي خصوصي، مترجم: منوچهر مزيني، انتشارات دانشگاه تهران، چاپ سوم
3-اهري، زهرا( 1380)، مکتب اصفهان در شهر سازي، انتشارات دانشگاه هنر، چاپ اول
4-برک پور، ناصر، از باغ هاي ديروزي تا پارک هاي امروزي، گفتگو با هماايراني بهبهاني
5-برخوردار, بابک, زارع, لیلا, مختاباد امرئی, سید مصطفی. (1400). بازخوانی نقش هویت اجتماعی در ساخت فضای جمعی (نمونه مورد مطالعه: میدان نقش جهان اصفهان به‌مثابۀ فضای جمعی عصر صفوی). منظر, 13(56), 30-43. doi: 10.22034/manzar.2021.265457.2108
6- پاکزاد، جهانشاه (1386)، مباني نظري وفرايند طراحي شهري، انتشارات دانشگاه بهشتي، چاپ دوم.
7-پیربابائی محمد تقی، ایرانشاهی رحیم. واکاوی نقش فرهنگ وقف در تکوین ارسن های شهری بر اساس نظریه ساخت یابی. فرهنگ معماری و شهرسازی اسلامی. ۱۳۹۹; ۵ (۲) :۱۷-۳۶
8-پویان امیراحسان، قنبران عبدالحمید، حسین‌زاده عباس. بازخوانی نقش عناصر بصری ادراکی گذرهای بافت تاریخی یزد به منظور سامان‌دهی نظام ادراکی شهروندان. نشريه علمي مرمت و معماري ايران. ۱۳۹۹; ۱۰ (۲۲) :۷۱-۸۶
9- پیرنیا، محمدکریم ، 1389، سبک شناسی معماری ایرانی، سروش دانش، تهران
10- پیرنیا، محمدکریم ، 1390، آشنایی با معماری اسلامی(ساختمان های درون شهری و برون شهری)، سروش دانش، تهران
11-حمزه نژاد، مهدی، و صیریفیان پور، مصطفی. (1397). سلسله مراتب تشخّص عناصر شهر در ارسن شهری در سبک های شهرسازی دوران اسلامیایران. پژوهش های معماری اسلامی، 6(4 (پیاپی 21) )، 85-102. 
12-حجت عیسی، بلالی اسکویی آزیتا، یزدانی ثنا. مطالعه تطبیقی ساختار کالبدی و کارکردی میدان صاحب آباد تبریز و میدان نقش جهان اصفهان در ادوار تاریخی. پژوهش‌هاي معماري اسلامي. ۱۳۹۸; ۷ (۱) :۲۱-۴۲
13-دلاکه، حسن و بهزادفر، مصطفی و قلعه نویی، محمود و بختیار، آمنه،1401،افزایش حضورپذیری در فضاهای شهری با رویکرد همساختی رفتار و محیط کالبدی (نمونه موردی: میدان انقلاب شهر اصفهان): آمایش محیط
14-دوزدوزانی, یاسمین, اعتصام, ایرج, تقی‌زاده, محمد. (1394). مقایسه رضایتمندی شهروندان میادین نقش جهان، بهارستان، دل کامپو و ناوونا از طراحی میادین اجتماع پذیر شهری. فصلنامه علمی و پژوهشی پژوهش و برنامه ریزی شهری, 6(21), 103-120.
15-دادفر, پیام, کریمی فرد, لیلی, دولت آبادی, فریبرز. (1400). تجربه فضایی و ادراک حسی: بازخوانش فضا در معماری (نمونه موردی: مسجد گوهرشاد). پژوهشنامه خراسان بزرگ, 12(45), 17-30.
16- رحمانی، سارا و حمید ندیمی، تأملی در کیفیت و معنی محیط، مجله باغ نظر، 1398، 1، 16، 60-51.
17-سهیلی، جمال الدین،1387،از نقش جهان تا کامپیدولیو،https://civilica.com/doc/1004498
18-شهابی نژاد, علی. (1400). سیر شکل‌گیری میدان نقش ‌جهان اصفهان (علمی پژوهشی). مطالعات معماری ایران, 8(15), 113-131. doi: 10.22052/1.15.113
19-صارمی، حمیدرضا و معروفی، حسام،1396،بررسی تطبیقی حس دلبستگی مکان در نمادهای شهری دوره اصفهانی و مدرن؛ نمونه موردی میدان آزادی و میدان نقش جهان،https://civilica.com/doc/764039
20-قویدست، شایان و قویدست، علیرضا و حمله داری، شهرزاد،1398،میدان امام (نقش جهان) اصفهان به مثابه یک کلیت یکپارچه بررسی تطبیقی ویژگی های میدان امام (نقش جهان) اصفهان با خصلت های بنیادی پانزده گانه کریستوفر آلکساندر،https://civilica.com/doc/1142184
21-فروتن راد, فرناز, زمانی, بهادر. (1401). سنجش قرارگاه‌های رفتاری در میادین شهری؛ مطالعه تطبیقی میدان نقش جهان و میدان امام علی در اصفهان. جغرافیا و توسعه فضای شهری, 9(1), 127-152. doi: 10.22067/jgusd.2022.69021.1019
22- نوربرگ-شولتس، کریستیان ، 1391، معنا در معماری غرب، مهرداد قیومی بیدهندی، ترجمه و نشر آثار هنری، تهران
23-غفاری, عباس, میرغلامی, مرتضی, شفائی, بیتا. (1400). ادراک تباین صوتی در تجربۀ حرکت در فضاهای بازار تبریز. باغ نظر, 18(100), 59-78. doi: 10.22034/bagh.2020.250345.4676
24- عطایی، آذین و همکاران، تبیین اثرپذیری ادراک انسانی از محیط در گونه های متفاوت باغ شهر بررسی تطبیقی باغ شهرهای دهکده و مهرشهر، فصلنامه پژوهش های معماری اسلامی ، 1401، 1، 4، 83
25- گروتر، یورگ کورت، 1386، زیبایی شناسی در معماری، جهانشاه پاکزاد و عبدالرضا همایون، انتشارات دانشگاه شهیدبهشتی، تهران
26-معماریان، غلامحسین، 1387، معماری ایرانی، سروش دانش، تهران.