رِباط رامِشت: خدمات و اقدامات تاجری ایرانی در مکه در سده ششم هجری

محورهای موضوعی : تاریخ و تمدن اسلامی

منصور داداش نژاد ¹

1 - ندارد

تاریخ دریافت : 1392/07/21 تاریخ پذیرش : 1392/09/13 تاریخ انتشار : 1392/12/01

کلید واژه: رامشت, مکه, رباط,

چکیده مقاله :

ابو القاسم رامِشت (د 534)، تاجر خیّر ایرانی، در مکه و اماکن دیگر آثار ممتاز و ماندگاری از خود به جای گذاشت. خدمات وی در شهر مکه، مانند ساختن رباطی که کارکرد پژوهشی و آموزشی داشت، تهیه جامه کعبه و ساختن ناودان طلا برای آن، در منابع کهن عربی، برخلاف منابع فارسی زبان، بازتاب به نسبت گسترده‌ای یافته است. این نوشتار با گردآوری اطلاعات پراکنده مرتبط با رامشت، در صدد است این ایرانی گمنام در عصر حاضر و مشهور در عصر خویش را بازشناسی نماید تا از خلال این بررسی، گوشه‌ای از سهم ایرانیان در شکوفایی و استمرار تمدن اسلامی بازنمایانده گردد.

چکیده انگلیسی:

Abul-Qasim Ramesht(d.534 AH) was a generous Iranian merchant who left lasting and prominent works in Mecca and other places, including the institution of a ribāt (fortress) that was a place for investigation and education; the preparation of kiswat al Ka'aba (Ka'aba’s cover) and building a golden gutter  for it. Although his achievements have been depicted in the Arabic sources, his biography and the description of his works were not hinted at Persian sources. This paper, by collecting the scattered information about Abul-QasimRamesht, attempts to introduce his Iranian merchant who is unknown today but was famous at his time. Thereby, to illuminate a part of Iranians' contribution in the prosperity of Islamic civilization.  

منابع و مأخذ:

ابراهیم، محمد کریم، العلاقة التجاریة بین عدن و الهند خلال القرنین السادس و السابع الهجریین، مجله المورخ العربی، شماره 33، سال 1407هـ .

ابن اثیر، على بن محمد، الکامل فی التاریخ، بیروت، دار صادر، 1385هـ .

ابن اثیر، على بن محمد، اللباب فی تهذیب الانساب، بیروت، دار صادر ، 1414 هـ .

ابن جبیر، أبو الحسن محمد بن أحمد، رحلة ابن جبیر، بیروت، دار و مکتبة الهلال، بی تا.

ابن حوقل، صورة الارض، بیروت، دار صادر (افست لیدن)، 1938م.

ابن خلکان، احمد بن محمد، وفیات الأعیان و أنباء أبناء الزمان، قم، منشورات الشریف الرضی، 1364ش.

ابن ظافر، صفی الدین محمد بن محمد حسن خزرجی، اخبار الاولیاء المسمی رساله صفی الدین بن ظافر، قاهرة، مکتبة الثقافة الدینیة، 1430هـ .

ابن ظهیره، محمد بن محمد، الجامع اللطیف فی فضل مکة و أهلها و بناء البیت الشریف، قاهرة، مکتبة الثقافة الدینیة، 1423هـ .

ابن عساکر، علی بن الحسن بن هبة الله الدمشقی، تبیین کذب المفتری، بیروت، دار الکتاب العربی، 1404هـ .

ابن فهد، عبد العزیز بن عمر، غایة المرام بأخبار سلطنة البلد الحرام، مکة، جامعة أم القرى، 1406هـ .

ابن فهد، عمر بن محمد، اتحاف الوری باخبار ام القری، تحقیق فهیم محمد شلتوت، مکه، جامعه ام القری، 1426هـ .

ابن فهد، عمر بن محمد، الدر الکمین بذیل العقد الثمین فی تاریخ البلد الأمین، بیروت، دار خضر، 1421هـ .

ابن قاضى شهبه، ابو بکر بن احمد، تاریخ ابن قاضی شهبة، دمشق، المعهد العلمى الفرنسى للدراسات العربیة، 1418هـ .

ابن قاضى شهبه، ابو بکر بن احمد، مناقب الإمام الشافعی و طبقات أصحابه، دمشق، دار البشائر، 1424هـ .

ابن کثیر، إسماعیل بن عمر، البدایة و النهایة، بیروت، دار الفکر، 1398هـ .

ابن مجاور، یوسف بن یعقوب، تاریخ المستبصر، صفة بلاد الیمن و مکة و بعض الحجاز، قاهرة، مکتبة الثقافة الدینیة، 1996 م.

با مخرمة، عبدالله طیب بن عبد الله، قلادة النحر فی وفیات أعیان الدهر، بیروت، دار المنهاج، 1428هـ. .

برزالى، قاسم بن محمد، المقتفى على کتاب الروضتین المعروف بتاریخ البرزالی، بیروت، المکتبة العصریة، 1427هـ .

حسین شافعی، حسین عبد العزیز، الاربطة فی مکة المکرمة منذ البدایات حتی نهایة العصر المملوکی، مراجعه: عباس صالح طاشکندی، مکة المکرمة، موسسة الفرقان للتراث الاسلامی، 1426هـ .

خزرجی، علی بن الحسن، العقود اللؤلؤیة فی تاریخ الدولة الرسولیة، تحقیق محمد بسیونی عسل، بیروت، دار صادر، 1329.

خلیفه بن عبدالله الخیلفه، احجار المعلاة الشاهدیة بمکة المکرمة،‌ ریاض،‌ مکتبة الملک فهد الوطنیة، ‌2004.

دوغان، اسرا، تاریخ حج‌گزاری ایرانیان، قم، نشر مشعر، 1389ش.

دهخدا، علی اکبر، لغت نامه، تهران، انتشارات دانشگاه تهران.

دیار بکرى، حسین بن محمد، تاریخ الخمیس فی أحوال أنفس نفیس، بیروت، دار صادر، بی تا.

ذهبى، محمد بن احمد، تاریخ الإسلام و وفیات المشاهیر و الأعلام، بیروت، دار الکتاب العربی، 1409هـ .

سبکى، عبد الوهاب بن على، طبقات الشافعیة الکبرى، بیروت، دار إحیاء الکتب العربیة، بی تا.

سخاوى، محمد بن عبد الرحمن، التبر المسبوک فی ذیل السلوک، قاهرة، دار الکتب و الوثائق القومیة، 1424هـ .

سخاوى، محمد بن عبد الرحمن، الضوء اللامع لأهل القرن التاسع، بیروت، منشورات دار مکتبة الحیاة، بی تا.

سلامى، محمد بن رافع دمشقی، تاریخ علماء بغداد المسمى منتخب المختار، بیروت، الدار العربیة للموسوعات، 1420هـ .

سمعانى، عبد الکریم بن محمد، الانساب، حیدر آباد، دائرة المعارف العثمانیة، 1382هـ .

سمهودى، على بن احمد، وفاء الوفاء بأخبار دار المصطفى، بیروت، دار الکتب العلمیة، 2006م.

سنجارى، على بن تاج الدین، منائح الکرم فی أخبار مکة و البیت و ولاة الحرم، مکة، جامعة أم القرى، 1419هـ .

صباغ، محمد بن احمد مکی، تحصیل المرام فی أخبار البیت الحرام و المشاعر العظام و مکة و الحرم و ولاتها الفخام، مکة، مکتبة الأسدى،  1424هـ .

طبری، علی بن عبد القادر، الأرج المسکی، ریاض، المکتبة التجاریة، 1416هـ .

عاملى، رضى الدین بن محمد، تنضید العقود السنیة بتمهید الدولةالحسنیة، قم، معهد الدراسات لتحقیق انساب الاشراف،  1388ش.

عبدری، جمال الدین محمد بن علی، الشرف الاعلی فی ذکر قبور مقبرة باب المعلا، تحقیق منصور بن صالح ابو ریاش، مکة المکرمه، فهرسة مکتبة الملک فهد الوطنیة اثناء النشر، 1421هـ .

عصامى، عبد الملک بن حسین، سمط النجوم العوالی فی أنباء الاوائل و التوالی، بیروت، دار الکتب العلمیة، 1419هـ .

فارسى، عبد الغافر بن اسماعیل، تاریخ نیسابور: المنتخب من السیاق، قم، جماعة المدرسین فی الحوزة العلمیة، 1403هـ .

فاسی، تقی الدین محمد بن احمد، الزهور المقتطفة من تاریخ مکة المشرفة، ریاض، مکتبة نزار مصطفى الباز، 1418هـ .

فاسی، تقی الدین محمد بن احمد، العقد الثمین فی تاریخ البلد الامین، تحقیق محمد عبد القار احمد عطا، بیروت، دار الکتب العلمیة، 1419هـ .

فاسی، تقی الدین محمد بن احمد، شفاء الغرام باخبار البلد الحرام، تحقیق علی عمر، قاهرة، مکتبة الثقافة الدینیة، 2007م.

فعر، محمد فهد عبد الله، تطور الکتابات و النقوش فی الحجاز منذ فجر الاسلام حتی منتصف القرن السابع الهجری، جده، تهامة للنشر، 1405هـ .

کردی، محمد طاهر مکی، التاریخ القویم لمکة و بیت الله الکریم، بیروت، دار خضر، 1420هـ .

مقریزى، احمد بن على، درر العقود الفریدة فی تراجم الاعیان المفیدة، بیروت، دار الغرب الإسلامی، 1423هـ .

نواب، عواطف محمد یوسف، الرحلات المغربیة و الأندلسیة مصدر من مصادر تاریخ الحجاز فی القرنین السابع و الثامن الهجریین، ریاض، مکتبة الملک فهد الوطنیة، چاپ اول، 1417هـ .

نویری، شهاب الدین أحمد بن عبد الوهاب، نهایة الارب فی فنون الأدب‏، قاهرة، دار الکتب و الوثائق القومیة، 1423هـ‏.

نهروانى، محمد بن احمد، کتاب الإعلام بأعلام بیت الله الحرام، مکة مکرمة، المکتبة التجاریة، 1416هـ.

هیلة، محمد حبیب، التاریخ و المؤرخون بمکة من القرن الثالث الهجری إلى القرن الثالث عشر، مکة مکرمة، الفرقان للتراث الاسلامی، 1994م.

یاقوت حموی، معجم البلدان، بیروت، دار صادر، 1995م.