تدبیر حفظ‌الصحه بدن در ایران عصر صفوی
محورهای موضوعی : تاریخ و تمدن اسلامی
محمدعلی پرغو
1
(دانشیار گروه تاریخ و موسسه تاریخ و فرهنگ ایران، دانشگاه تبریز، تبریز، ایران.)
جواد علیپور سیلاب
2
(پژوهشگر پسادکتری، موسسه تاریخ و فرهنگ ایران، دانشگاه تبریز، تبریز، ایران.)
کلید واژه: عصر صفوی, طب, بدن, حفظ‌الصحه, درمان,
چکیده مقاله :
یکی از جنبه‌های جالب و مغفول مانده در مطالعات تاریخ اجتماعی، موضوع بهداشت بدن از منظری تاریخی است، ازاین‌رو پژوهش حاضر درصدد واکاوی این مسئله است که طبیبان عصر صفوی چه درک و فهمی نسبت به بدن داشتند و از چه تدابیری جهت حفظ صحت یا مقابله و درمان انواع امراض استفاده می‌کردند؟ پژوهش حاضر از حیث هدف، مطالعه‌ای کاربردی است. تدابیر صحی شناسایی‌شده در پژوهش حاضر می‌تواند به‌عنوان مداخلات کارآمد، مؤثر و کم‌هزینه، در ارائه سبک زندگی سالم موردتوجه متصدیان حوزه سلامت و بهداشت قرار گیرد. داده‌ها با روش کتابخانه‌ای گردآوری شده و مطالب با روش توصیفی - تحلیلی ارائه شده است. یافته‌های پژوهش حاضر نشان می‌دهد که طبیبان عصر صفوی با عطف توجه به آرای طبیبان سابق در چارچوب آموزه‌های طب اخلاطی و ذیل عنوان امور طبیعیه به تعریف بدن و مفاهیمی چون تندرستی، صحت و بیماری، پرداخته‌اند. رویکرد رفتاری طبیبان از طریق مراجعه به آرای طبیبان سابق و نیز تجارب شخصی خود، در گام اول متوجه صیانت از تندرستی بدن از طریق حفظ تعادل اخلاط بدن و بازگرداندن تعادل بدان در هنگام بروز بیماری بود. حفظ صحت بدن، رابطه مستقیمی با مراعات سفارش‌های پیشگیرانه طبیبان در باب اصول شش‌گانه هوا، مأکول و مشروب، حرکت و سکون، خواب‌وبیداری، اعراض نفسانی و احتباس/استفراغ داشت. در گام دوم و در صورت ابتلا به بیماری، متناسب با عامل بیماری‌زا، از شیوه‌های مختلف درمانی استفاده می‌شد.
One of the most interesting and Neglected aspects of social history studies is the issue of body health from a historical perspective, the present study seeks to investigate the perception of the Safavid physicians about the body and what measures they used to maintain health(hygiene)or to deal with and treat various diseases. The present study is an applied study in terms of purpose. The health measures identified in the present study can be considered efficient, effective, and low-cost interventions in providing a healthy lifestyle by healthcare providers. Data were collected by library method and materials were presented by descriptive-analytical method. The findings of the present study indicate that the physicians of the Safavid era, by paying attention to the opinions of former physicians, defined the body and concepts such as wellness, health and disease in the framework of the teachings of humours view medicine and under the title of"omure-e tabiyye".The behavioral approach of physicians by referring to the opinions of former physicians as well as their own experiences, in the first step was aimed at protecting the health of the body by maintaining the balance of the body's temperament and restoring the balance to it when the disease occurs. Keeping the body healthy had a direct relationship with observance of physicians preventive recommendations regarding the six principles of "Hava, Makoul va mashroob, Harakat va sokon, Khab va bidari, Aaraz-e nafsani, Ehtebas va estefrag".In the second step, in the case of disease, according to the pathogen, different treatment methods were used.