چگونگی شکل گیری رفتارهای سیاسی در انتصابات مدیران در سازمانهای دولتی (مطالعه موردی سازمان بیمه سلامت ایران)
محورهای موضوعی : توانمندسازی سرمایه انسانیمحمد رضا شیری 1 , سعید باقرسلیمی 2 * , بیژن شفیعی 3
1 - دانشجوی دکتری، گروه مدیریت، واحد رشت، دانشگاه آزاد اسلامی، رشت، ایران
2 - استادیار، گروه مدیریت، واحد رشت، دانشگاه آزاد اسلامی، رشت، ایران
3 - استادیار، گروه مدیریت، واحد رشت، دانشگاه آزاد اسلامی، رشت، ایران.
کلید واژه: رفتار سیاسی , انتصاب مدیران , رفتارهای سیاسی سازمانی , بیمه سلامت,
چکیده مقاله :
هدف از انجام پژوهش حاضر، پژوهشی پیرامون شکل گیری رفتارهای سیاسی در انتصاب مدیران در سازمانهای دولتی (سازمان بیمه سلامت ایران)است. پژوهش از حیث روش ترکیبی، با منطق استقرایی در بخش کیفی و قیاسی در بخش کمی و از حیث هدف، بنیادی است. جامعه آماری پژوهش در فاز کیفی شامل اساتید، متخصصان و خبرگان دانشگاهي در زمینه رفتار سازمانی و منابع انسانی و همچنین خبرگان سیستم دولتی هستند که تعداد 15 نفر به روش نمونه¬گیری هدفمند و با رویکرد گلوله برفی تا رسیدن به اشباع نظری انتخاب شدند و در بخش کمی، کارکنان سازمانهای دولتی (سازمان بیمه سلامت ایران) ایران بودندکه تعداد 380 نفر به روش نمونه گیری در دسترس انتخاب شد. ابزار گردآوری داده¬ها در بخش کیفی، مصاحبه نیمه¬ساختاریافته و مبتنی بر رویکرد داده بنیاد و در بخش کمی، پرسشنامه محقق¬ساخته بود. . یافته¬های پژوهش در بخش کیفی، 6 مقوله برخاسته از رویکرد داده بنیاد را از منظر عوامل علی، مقوله محوری، عوامل بستر ساز و مداخله گر وپیامدهای اجرای رفتارهای سیاسی ایجاد نمود که در قالب الگوی رفتارهای سیاسی ارائه داده شد. در بخش کمی، مدل مذکور در نمونه آماری مورد آزمون قرار گرفت. نتایج این بررسی نشان داد که الگوی رفتارهای سیاسی از برازش مناسب برخوردار است. بر این اساس می¬توان گفت که با اجرای الگوی به دست آمده در این پژوهش می¬توان شاهد پیامدهای مثبتی از حیث اجرای رفتارهای سیاسی در سازمان بیمه سلامت شد.
The purpose of the present research is to investigate the formation of political behaviors in the appointment of managers in government organizations (Iranian Health Insurance Organization). The research is based on the combined method, with inductive logic in the qualitative part and analogical in the quantitative part, and in terms of the goal, it is fundamental. The statistical population of the research in the qualitative phase includes academic professors, specialists and experts in the field of organizational behavior and human resources, as well as government system experts, 15 of whom were selected by purposive sampling and snowball approach until reaching theoretical saturation. The quantitative part was the employees of government organizations (Iran Health Insurance Organization) of which 380 people were selected by available sampling method. The data collection tool in the qualitative part was a semi-structured interview based on the Foundation's data approach, and in the quantitative part, a researcher-made questionnaire. The findings of the research in the qualitative part created 6 categories arising from the foundation's data approach from the perspective of causal factors, central category, background and intervening factors, and the consequences of the implementation of political behaviors, which were presented in the form of a model of political behaviors. In the quantitative part, the mentioned model was tested in the statistical sample. The results of this study showed that the model of political behavior has a good fit.
1. طاهری حاجی وند احسان و همکاران (1399)، تجزیه وتحلیل شکل گیری دانش میان رشته ای «ژنوپولیتیک» و تبیین رفتار سیاسی بر مبنای طبیعت ژنتیک انسانی ، فصلنامة تحقیقات سیاسی و بینالمللی
دانشگاه آزاد اسلامی واحد شهرضا . 4(3): 47-67.
#
2. ابراهیم پور آهندانی، ع.، جعفری نیا، س.، حسن پور، ا.، و خیراندیش، م. (1398). الگوی عوامل بروز رفتارهای سیاسی انحرافی در صنعت بانکداری؛ کاربرد رویکرد کیفی. مطالعات توسعه اجتماعی ایران، 11(4)، 157–171.
#
3. اسلامی, ا. (1401). بررسی رفتارهای دینی و سیاسی شهروندان حنفی‌مذهب: جزءپژوهی شهر گرگان. پژوهش های ادیانی, 10(19), 180–210. #
4. اسماعیلی رنجبر، ح.، و سلاجقه، س. (1397). تاثیر رفتار سیاسی بر اثربخشی سازمان. ارائه شده در دومین کنفرانس علمی پژوهشی دستاوردهای نوین در مطالعات علوم مدیریت، حسابداری و اقتصاد ایران..
#
5. انصاری، باقر. (1401). مدیریت تعارض منافع در بخش عمومی. مطالعات حقوق عمومی (حقوق). 5(2): 1-23.#
6. امیری، افلاطون؛صدیقی خودیدک، مرضیه (1397)، بررسی رابطه رفتار سیاسی و سلامت سازمانی در دانشگاه علوم پزشکی شهرستان بم ،مطالعات مدیریت و کارآفرینی . 4(1): 117-134.
#
7. بیکزاد جعفر ، رزمجو مریم ، رحمتی مریم (1399) الگوسازي تأثیر مدیریت جهادي و رفتار سیاسی بر بهره وري نیروي انسانی با نقش واسطه اي فضیلت سازمانی، فصلنامه توسعه مدیریت منابع انسانی. 16(6): 36-56.
#
8. بیکزاد، جعفر، رزمجو، مریم، و رحمتی، مریم. (1400). الگوسازی تأثیر مدیریت جهادی و رفتار سیاسی بر بهره‌وری نیروی انسانی با نقش واسطه‌ای فضیلت سازمانی. توسعه مدیریت منابع انسانی و پشتیبانی، 60(16)، 27–54.#
9. پورصادق, ن., زعفرانی, ر. ذ., و رضایی, ا. (1397). شناسایی معیارهای ارزیابی رفتار سیاسی مدیران ارشد بانک مسکن ایران با استفاده از تکنیک‌آزمایش وتحلیل‌تصمیم‌گیری(DEMATEL)- دلفی فازی. 3(8): مدیریت فردا .
#
10. پورکمره، مونا. (1399). رفتارهای سیاسی مثبت و منفی در سازمان وعوامل موثر برآن، ششمین کنفرانس ملی علوم انسانی و مطالعات مدیریت.
#
11. ترک زاده، ج.، ایزدی، ف.، و مزگی نژاد، س. (1399). شیوع رفتارهای سیاسی در انواع ساختارهای سازمانی با واسطه‌گری منابع قدرت: مطالعه آموزش‌وپرورش استان فارس. پژوهش های راهبردی مسائل اجتماعی ایران، 9(2)، 135–158.
#
12. ترک زاده، ج.، و فریدونی، ف. (1397b). پیش‌بینی شیوع رفتارهای سیاسی سازمانی در انواع جو سازمانی. جامعه شناسی کاربردی، 29(3)، 117–138.
#
13. ثنائی, م., جعفریانی, ح., و سامانیان, م. (1401). بازنمایی الگوی رفتار سیاسی مدیران دولتی با رویکرد پدیدارشناسی. مطالعات رفتار سازمانی, 11(1): 55–82.
#
14. خدادادنژاد، ع.، غلامی، ع.، و دانش فرد، ک. ا. (1399). شناسایی علل شکل گیری رفتارهای سیاسی کارکنان با رویکرد فردی و فرهنگ سازمانی در شرکت بهره برداری نفت و گاز گچساران. مدیریت منابع انسانی در صنعت نفت، 12(45)، 61–84.
#
15. رحمن‌نژاد، ارسلان، یاری‌حاج‌عطالو، جهانگیر، ملکی‌آوارسین، صادق، و حسنی، رفیق. (1400). مدل یابی ساختاری سکوت سازمانی بر اساس ادراک از رفتارهای سیاسی و حسادت سازمانی با نقش میانجی سازگاری شغلی (مطالعه موردی:کارکنان). تدریس پژوهی، 23(9)، 1–20.
#
16. رضائیان، ع. (1393). مبانی سازمان و مدیریت. انتشارات سمت.
#
17. زارعی محمد آبادی ، محمد جواد ، شاکر اردکانی ، محمد ، (1397) بررسی تأثیر مدیریت جهادی و فضیلت سازمانی بر رفتار سیاسی کارکنان ، فصلنامه علمی ـ پژوهشی مدیریت اسلامی. 2(5): 153-127.
#
18. سالاريان¬زاده، محمدحسين. جعفري سيريزي، مهدي. يارمحمديان، محمدحسين. ماهر، علي. (1390)آموزش مديران وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشكي بر اساس الگوي شايستگي مدار، مدیریت اطلاعات سلامت. 8(8): 43-56.
#
19. سلطانی فتح, م., کیاکجوری, د., اسلامی, س., و فرخ سرشت, ب. (1400). ارائۀ مدلی به منظور شناسایی سبک رفتار سیاسی مدیران در بخش خصوصی. مجله علمی “مدیریت فرهنگ سازمانی,” 20(2), 353–373. #
20. سلاجقه سنجر، رستخیز مهسا (1400) بررسی رابطه بین مهارت¬های سیاسی مدیران بر رفتار سیاسی آنها با توجه به نقش میانجی ادراک از فضای سیاسی در دستگاه¬های اجرایی شهر کرمان ، پژوهشنامه اورمزد، 5(4):36-56.
#
21. سمیعی اصفهانی، ع.، شفیعی سیف آبادی، م.، و یعقوب نیا، ح. (1397). فرهنگ سیاسی و تأثیر آن بر رفتار نخبگان و توسعه سیاسی در دوره پهلوی دوم. جامعه شناسی سیاسی ایران، 1(1): 105–129.#
22. شهریاری، ح. (1399). رفتار سیاسی-اجتماعی ویروس کرونای جدید (کووید-19) (با نگاهی به شرایط سیاسی-اجتماعی ایران). پژوهشنامه علوم سیاسی، 5(2 ): 147–182.
#
23. طالقانی، م.، علوی، س.، و بانکی، س. (1397). بررسی رابطه ادراک کارکنان از رفتارهای سیاسی مدیران و تعهد سازمانی کارکنان: مطالعه نقش میانجی بدگمانی شناختی. علوم مدیریت ایران، 3(5)، 33–52.
#
24. طاهری, محمد‌حسین, و عطایی, محمد. (1400). طراحی مدل رفتار سیاسی در سازمان های دولتی ایران. رویکردهای پژوهشی نوین در مدیریت و حسابداری, 3(5): 1078–1098.
#
25. ططري منوچهر و همکاران (1398 ) ، ارائه الگوی اثر بدبینی سازمانی و رفتار سیاسی بر سلامت سازمانی کارکنان وزارت ورزش و جوانان ،مجله پژوهش های کاربردی در مدیریت ورزشی . 2(4): 89-100
#
26. عابدیان دهاقانی، ش.، نقشبندی، س. ص. ا.، و صفانیا، ع. م. (1399). طراحی مدل اثر امنیت شغلی و رفتارهای سیاسی بر بدبینی و منزلت سازمانی (مورد مطالعه: فدراسیون های منتخب ورزشی). دوماهنامه مطالعات مدیریت ورزشی. 7(11): 35-55.
#
27. عباس نژاد, ح., عادل زاده, پ., و پاشایی فخری, ک. (1400). بررسی کارکرد رفتار سیاسی – سازمانی در حکایت شیر و گاو در کلیله و دمنه. فصل نامه علمی تفسیر و تحلیل متون زبان و ادبیات فارسی (دهخدا), 13(5): 197–218.
#
28. عزب دفتر، آسیه و رجبی فرجاد ، حاجیه ( 1398) ، تأثیر حکمرانی خوب بر سلامت سازمانی با توجه به نقش میانجی رفتار سیاسی. چشمانداز مدیریت دولتی. 1(3): 141-169
#
29. علوی, س., و دوستی, م. (1401). طراحی الگوی رفتار سیاسی در تصمیمگیری راهبردی مدیران ورزش ایران. نشریه علمی دانش سیاسی, 18(1): 199–218.
#
30. عیدی، حسین، کریمی، جواد، و محمدی عسکرآبادی، مسعود. (1398). اثر شایسته سالاری منابع انسانی بر اثربخشی سازمانی؛ نقش میانجی نوآوری سازمانی. مدیریت منابع انسانی در ورزش، 6(2 )، 195-205. #
31. غلامی، ع.، خدادادنژاد، ع.، و دانش‌فرد، ک. (1400). شناسایی، تبیین و سنجش علل شکل گیری رفتارهای سیاسی با رویکرد سازمانی در سازمانهای دولتی ایران. فصلنامه مدیریت توسعه و تحول، 1400(46)، 91–99.
#
32. کیخا عالمه ، شه بخش قلمی ایمان ، (1399) بررسی نقش سوداگری اداری بر بازتابهای مضمحل کننده شغلی با نقش میانجی رفتار سیاسی کارکنان ، مجله فرایند مدیریت توسعه . 3(3): 26-49.
#
33. محمدزاده، حسين، و نديمي، نصراله. (1401). رابطه نوع هویت قومی با رفتار سیاسی و ارزش‌های فردی دبیران (مطالعه موردی: دبیران مقطع متوسطه شهرستان کامیاران). فصلنامه جامعه پژوهی فرهنگی. 13(1). 1-19.
#
34. مختاری رباب ، صفانیا علی محمد ، پورسلطام حسین (1396) بررسی رابطه عوامل درون سازمانی با رفتار سیاسی براساس نقش تعدیل کنندگی مهارت سیاسی و اراده سیاسی در صنعت ورزش ، واحد علوم وتحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران
#
35. مختاری, ر., صفانیا, ع. م., و پورسلطانی زرندی, ح. (1398). آزمون مدلی از عوامل تأثیرگذار بر رفتارهای سیاسی در سازمانهای ورزشی. مدیریت ورزشی (حرکت), 11(1): 119–131.
#
36. موسوی، س. ن. ا.، و زارع، ف. (1396). بررسی نقش رفتارهای سیاسی بر بروز رفتارهای منافقانه با توجه به نقش میانجی معنویت. مطالعات رفتار سازمانی، 6(4)، 161–187.
#
37. مولائی، ز.، و یاری حاج عطالو، ج. (1400). نقش مهارت های ارتباطی مدیران بر رفتارهای سیاسی در مدارس متوسطه شهرستان مراغه.
#
38. ملازهی، امین. (1395). رابطه عدالت سازمانی و جو سازمانی با تعهد سازمانی معلمان مدارس ابتدایی. رهیافتی نو در مدیریت آموزشی، 7(2 (پیاپی 26))، 201-213. #
39. نقش بندی, س. ا., میرانی, ک. (1398). اعتباریابی پرسش نامة ادراک رفتارهای سیاسی سازمانی. مطالعات مدیریت ورزشی (پژوهش در علوم ورزشی). 11(3): 139–156
#
40. نصیری، نرگس. (1399). نقش آموزش بر بهره وری نیروی انسانی. مدیریت تبلیغات و فروش (رهیافتی در مدیریت بازرگانی)، 1(2 )، 30-44.
#
41. نیک پی مطلق بناب، ابراهیم، سپاسی، حسین، نوربخش، پریوش، و نوربخش، مهوش. (1400). طراحی مدل علی روابط سبک های رهبری و مدیریت دانش کارکنان با نقش میانجی پذیرش فناوری اطلاعات. مدیریت ارتباطات در رسانه های ورزشی. 9(2): 109-121.
#
42. Amah, O. E. (2022). The role of political prudence and political skill in the political will and political behavior relationship. Journal of Business Ethics, 1 (2), 341–355.
#
43. Bargsted, M., Ortiz, C., Cáceres, I., & Somma, N. M. (2022). Social and Political Trust in a Low Trust Society. Political Behavior, 1–20.
#
44. Berlin, T. V., Handayani, R., & Oemar, F. (2022). Organizational Culture and Job Satisfaction: The Dark Side of Organizational Politics. SAINS ORGANISASI, 1(2), 141–151.
#
45. Bode Leticia,(2017), Feeling the pressure: Attitudes about volunteering and their
#
46. Cheung Lewis T.O.,(2019), How does political orientation influence one’s environmental attitude and behaviour? Debate over country park conservation in Hong Kong, Environmental Science and Policy.
#
47. Elbanna, S. (2018). The constructive aspect of political behavior in strategic decision-making: The role of diversity. European Management Journal, 36(5), 616–626.
#
48. Ferris, G. R., Ellen III, B. P., McAllister, C. P., & Maher, L. P. (2019). Reorganizing organizational politics research: A review of the literature and identification of future research directions. Annual Review of Organizational Psychology and Organizational Behavior, 6(4), 299–323.
#
49. Garg, A., & Tiwari, P. (2015). A synthesis of literature on ethics program for political behaviour in organization. EDITORIAL ADVISORY BOARD, 6,
#
50. Gintis, H. (2016). Homo Ludens: Social rationality and political behavior. Journal of Economic Behavior & Organization, 1(3), 95–109.
#
51. Hall, A. B., & Yoder, J. (2022). Does homeownership influence political behavior? Evidence from administrative data. The Journal of Politics, 84(1), 77-89..
#
52. Hedva Vinarski-Peretz,(2017), The Shadow Dance of Political Climate: Engagement in Political Behavior in Local Government Authorities, European Management Journal.5950: 43-64.
#
53. KOÇAK, D. (2020). The Relationship between Political Behavior Perception and Prosocial Motivation-Mediating Role of Organizational Trust. Business & Management Studies: An International Journal, 8(1), 329–350.
#
54. Lieberthal, K. (2017). The Organization of Political Power and Its Consequences: The View from the Inside. In Critical Readings on the Communist Party of China 4(40: 199-221.
#
55. Rajabi Farjad, H., & Azab Daftari, A. (2019). The Effecting for Good Governance with Organizational Health and the mediating role of Political behavior. Public Administration Perspaective, 10(1), 141–170.
#
56. Said Elbanna ,2018,The Constructive Aspect of Political Behavior in Strategic Decision-Making:The Role of Diversity, European Management #Journal
مجله توانمندسازی سرمایه انسانی دوره 8، شماره 1، بهار 1404 صص. 29- 43 |
چگونگی شکلگیری رفتارهای سیاسی در انتصابات مدیران در سازمانهای دولتی (مطالعه موردی: سازمان بیمه سلامت ایران)
محمدرضا شیری1، سعید باقرسلیمی *2، بیژن شفیعی3
تاریخ دریافت: 28/08/1403
تاریخ پذیرش: 11/11/1403
https: //doi.org/10.71837/jhce.2025.0ewz-ey43
چكيده
هدف از انجام پژوهش حاضر، بررسی چگونگی شکل گیری رفتارهای سیاسی در انتصابات مدیران سازمان های دولتی (مطالعه موردی سازمان بیمه سلامت ایران) است. پژوهش از حیث روش ترکیبی، با منطق استقرایی در بخش کیفی و قیاسی در بخش کمی و از حیث هدف، بنیادی است. جامعه آماری پژوهش در فاز کیفی شامل اساتید، متخصصان و خبرگان دانشگاهي در زمینه رفتار سازمانی و منابع انسانی و همچنین خبرگان سیستم دولتی هستند که تعداد 15 نفر به روش نمونهگیری هدفمند و با رویکرد گلوله برفی تا رسیدن به اشباع نظری انتخاب شدند و در بخش کمی، کارکنان سازمانهای دولتی (سازمان بیمه سلامت ایران) ایران بودندکه تعداد 380 نفر به روش نمونه گیری در دسترس انتخاب شد. ابزار گردآوری دادهها در بخش کیفی، مصاحبه نیمهساختاریافته و مبتنی بر رویکرد داده بنیاد و در بخش کمی، پرسشنامه محققساخته بود. پایایی و روایی پرسشنامه توسط تکنیک دلفی و ضریب نسبی روایی محتواCVR) ) و روایی سازه محاسبه شد و پایایی سوالات پرسشنامه توسط ضریب آلفای کرونباخ بالاتر از 7/0 برآورد شد. به منظور تجزیه و تحلیل دادهها در بخش کیفی از نرم افزار کیفی MAXQDA11 و در بخش کمی از روش میانگین، انحراف معیار در بخش آمار توصیفی توسط نرم افزار آماری SPSS23 و در بخش آمار استنباطی از روش تحلیل مسیر توسط نرم افزار آماری Smart PLS3 استفاده شد. یافتههای پژوهش در بخش کیفی، عوامل موثر بر انتصاب مدیران را دسته بندی نمود.
کلید واژهها: رفتار سیاسی، انتصاب مدیران، رفتارهای سیاسی سازمانی، بیمه سلامت
مقدمه
بي‌شک، دنيای امروز دنيای انسان‌ها است و متوليان سازمانهای مختلف انسان‌ها هستند. سازمانها بدون وجود انسان نه‌تنها مفهومي نخواهند داشت، بلکه ادارة آنها نيز ميسر نخواهد بود (نقش بندی و میرانی، 1398). رفتارهای سیاسی پدیده اجتناب ناپذیر در زندگی سازمانی است مدیران نمیتوانند و نباید این گونه رفتارها را در سازمان از بین ببرند چرا که بعضی از رفتارهای سیاسی کارکردی هستند و میتوان از آن برای نیل به اهداف سازمانی بهره جست از دیدگاه مایز و آلن رفتار سیاسی عبارت از از نفوذ در دیگران از طریق راههای غیرقانونی برای حصول به نتایجی که مجاز و قانونی نیست از نظر کوئین رفتار سیاسی شامل فعالیت‌هایی است که عمدتاً برای افزایش قدرت قانونی یا قدرت مرجعیت افراد و گروهها به کار گرفته میشود (مقیمی و رمضان، 1392).
حوزه رفتار سیاسی سیر طعنه آمیزی از توسعه را تجربه کرده است. در طول نسل گذشته، این رشته افزایش چشمگیری در دانش در مورد نحوه تفکر مردم در مورد سیاست، مشارکت سیاسی و تصمیم گیری سیاسی خود ایجاد کرده است (دالتون، 2000). سازمان مجموعه‌ای از افراد، گروهها و ائتلافها که هر کدام دارای باورها، ارزش‌ها، انتظارات، برداشت‌ها و اهداف خاص خود هستند. این افراد و گروهها برای تامین اهداف و نیازهای خود با توجه به منابع محدود وکمیاب سازمان در حال رقابت هستند. این اهداف و نیازها و به تبع آن، رقابت‌ها، زمینه‌ای هستند برای شکلگیری و بروز فعالیت‌ها و رفتارهایی که از آن به عنوان رفتارهای سیاسی در سازمان نام می‌برند که می‌تواند باعث ایجاد و افزایش استرس، نارضایتی شغلی و سازمانی، عدم اعتماد، کاهش عملکرد و بهره‌وری در سازمان شود. برهمین اساس، روزن (2014) معتقد است رفتار سیاسی در سازمان بوده و در اکثر مشاغل سازمان اثر منفی بر عملکرد سازمان دارد. رفتار سیاسی می‌تواند موجب پیامدهای مثبت مانند ایجاد ائتلاف، توانایی شبکه‌سازی، دقت نظر در تصمیم‌گیری‌ها، ایجاد انگیزه و بالا بردن توان رقابت در افراد و گروهها و در نهایت بالا بردن عملکرد و بهره‌وری نیز گردد (خدادادنژاد و همکاران، 1399). ادبیات مهم در علوم سیاسی و اقتصاد سیاسی نشان میدهد که گروه‌های ثروتمندتر و دارای موقعیت بالاتر، بیشتر در سیاست مشارکت می‌کنند (هال و یودر، 2022). برای درک سازمانها، میتوان آنها را سیستم‌های سیاسی تصور کرد. این تشبیه کمک میکند تا روابط ناشی از قدرت را در مناسبات سازمانی بهتر درک کنیم. اگر قبول داشته باشیم که در سازمان روابطی ناشی از قدرت ایجاد میشود، باید سیاست و رفتارهای سیاسی را عضو ضروری بدانیم (خواستی و ضامنی، 1395). رفتار سیاسی و داشتن فرهنگ سیاسی بخش مهم و در عین حال زمینه‌ساز سیاست‌های داخلی و خارجی هر کشور و یا هر سازمان به حساب می‌آید. به تعبیر دیگر میان باورها و الگوهای محیط اجتماعی و اقدامات سیاسی دولتمداران رابطه وجود دارد. این رابطه آنچنان عمیق است که اکثر جامعه‌شناسان و اندیشمندان سیاسی معتقدند رفتارسیاسی مدیران، کارکنان و سرپرستان عمدتا خواستگاه فرهنگی دارد. (سمیعی اصفهانی و همکاران، 1397) سياست، كوشش ديرينۀ انسان شناسي است كه از آغاز تمدن وجود داشته است؛ ازاين رو نيست كه فقط در سازمان هاي امروزي وجود داشته باشد؛ اما بايد گفت امروزه سازمان ها، زمينۀ باروري و پرورش و رشد سياست اند و سياست يکي از واقعيت‌ها ي زندگي سازماني محسوب مي شود (ترک زاده و فریدون، 1397).
يك ديدگاه غيرسياسي مي تواند ما را هدايت كند تا متقاعد شويم كه كاركنان و اعضاي سازمان هميشه در جهت تامين هدفهاي سازمان گام برميدارند و بدانگونه رفتار مي كنند. برعكس يك ديدگاه سياسي موجب خواهد شد تا بسياري از چيزهايي را كه مي بينيم به صورت نوعي رفتار نامعقول و بدون منطق در سازمان بپنداريم. بر همين اساس مي توان استدلال كرد مثلا چرا كاركنان و اعضاي سازمانها، اطلاعات را نزد خود نگه ميدارند و مي كوشند تا آنها را پنهان نمايند، ميزان توليد و بازدهي خود را محدود مي كنند، درباره موفقيتهاي خود تبليغات زيادي مي نمايند، شكستهاي خود را پنهان مي كنند، در آمار و ارقام مربوط به عملكرها دست مي برند تا وجهه بهتري به خود بدهند و دست به كارهاي مشابهي ميزنند تا بتوانند اثربخشي و كارآيي سازمان را بسيار عالي نشان دهند (کاکمار و فریس، 1993). با تمام این اوصاف سوال زیر در اذهان مطرح میشود:" آیا رفتار سیاسی می‌تواند نقشی سازنده در تصمیم گیری استراتژیک داشته باشد". به عبارت دیگر آیا تصمیم گیرندگان می‌توانند برای پیشبرد ثروت سازمان خود رفتار سیاسی انجام دهند؟
تناقض جالب توجهی که در مورد نقش سیاست در مدیریت موفق وجود دارد و توسط پینتو (2000) مورد بحث قرار گرفته است، نمونه ای از چنین بحث‌های تئوری است. پینتو استدلال میکند که بیشتر ما تمایل داریم رفتار سیاسی را با انزجار ببینیم و درگیر شدن در رفتار سیاسی را شخصاً ناپسند و سازمانی تلقی کنیم. علاوه بر این، او ادعا میکند که منکر این نیست که رفتار سیاسی، بد یا خوب، اغلب یکی از نیروهای اصلی در سازمانها است و تصمیم گیرندگان موثر اغلب قادر و مایل به استفاده از تاکتیک‌های مناسب سیاسی برای پیشبرد اهداف سازمانی خود هستند (البانا، 2018). رفتار سياسي مي تواند به صورت اعمال يك قدرت مثبت يا منفي باشد. سياست يعني استفاده از قدرت براي انجام دادن كارها (چه خوب و چه بد). دو پديده عدم اطمينان و تعارض دو امر طبيعي و اجتناب ناپذيرند و سياست راه يا طريقي براي حل اين مسائل و به هم نزديك كردن نظرهاي مخالف و سر انجام حصول توافق است. سياست شامل بحث هاي غير رسمي است كه موجب مي شود طرفين به توافق برسند و تصميماتي گرفته شود كه اگر غير از اين بود آنان به بن بست مي رسيدند و آن مسائل حل نمي شد (دفت 1377).
همانگونه توضیح داده شد در بروز رفتار سیاسی عوامل سازمانی و عوامل فردی در خصوص منافع و منابع موجود در سازمان بسیار حائز اهمیت میباشند و یکی از مهمترین عواملی که در بروز رفتار سیاسی در سازمانها می‌تواند بسیار موثر باشد، انتصابات مدیران در سازمانهای دولتی میباشد. متاسفانه امروزه شاهد بروز بیشتر رفتار سیاسی در جهت کسب منافع فردی و سازمانی از جمله در انتصاب پستهای مدیریتی در سازمانها و ادارات دولتی هستیم که مطمعنا بروز و ازدیاد این گونه رفتارها، علل و عواملی در پهنای آن نهفته است که لازمه جدا شدن و فاصله گرفتن از این گونه رفتارها در وحله اول شناخت علل بروز این رفتارها در سازمانها و بررسی و تحلیل این عوامل و در نهایت تعیین راهکار در جهت تعدیل و جلوگیری از آن میباشد.
البته باید به این نکته توجه داشت که ماهیت برخی از پستها، همچون استانداران، فرمانداران شهرستانها و بخشداریها و... ماهیتی سیاسی داشته و لزوم انتصابات خود امری سیاسی و نیازمند رفتارهای سیاسی میباشد که هدف از این تحقیق آن دسته از پستهای مدیریتی میباشد که جنبه حرفه ای دارند و کسب اینگونه پستها نیازمند داشتن تخصص و تجربه کافی و وافی در زمینه‌های مرتبط با خود است. کما اینکه از بین عوامل مختلف، شناخت جهت گیری سیاسی افراد به عنوان یکی از متغیرهای قوی در پیش بینی سطح رفتار سیاسی در سازمان پیشنهاد شده است (چانگ، 2019). در جهت ارتباط مابین رفتار سیاسی و بحث رهبری میتوان گفت که رفتار سیاسی نوعی نفوذ غیررسمی را نشان میدهد که یک عنصر اساسی رهبری است. بعلاوه، دانشمندان معتقدند كه رهبران باید برای كارآمد بودن، از نظر سیاسی مهارت داشته باشند و در مدیریت سیاست‌های سازمانی مستعد هستند. با این وجود، علیرغم معرفی ده‌ها سال پیش، اخیراً نظریه‌های رهبری سیاسی توجه بیشتری به ادبیات علوم سازمانی نشان دادهاند (پارکر و همکاران، 2013). انتصابات هم در رده عوامل سازمانی و هم در رده عوامل فردی جای میگیرند زیرا پستهای مدیریتی نسبت به تعداد پرسنل محدود بوده (عوامل سارمانی) و هم این افراد هستند که به دلایل مختلف شخصی از جمله کسب قدرت، منابع و منبع شخصی و یا گروهی که به آن تعلق دارند به دنبال به دست آوردن و کسب پستهای مدیریتی در سازمانهای دولتی هستند.
در سومین برنامه راهبردی معاونت بهداشتی دانشگاه علوم پزشگی گیلان اجرای ناکامل نظام انتصابات مدیران به عنوان یکی از 5 شاخص اصلی شناسایی شده نقاط ضعف در ماتریس SWOT میباشد که این خود نشاندهنده اهمیت موضوع در جهت بررسی بیشتر و تحلیل چرایی آن میباشد. وزارت بهداشت و دستگاههای و سازمانهای زیر مجموعه آن مانند سازمان بیمه سلامت ایران، بنا بر اهمیت وظایف و جایگاه بهداشت و درمان و همچنین بیمه در اجتماع و دستگاههای اجرایی، از جایگاه بالا برخوردار بوده و کسب قدرت و به دست آوردن منابع، خود در بروز رفتار سیاسی بستر را محیا نموده و انتصاب مدیران درنبود برنامه مدون و یا ضعف در اجرای برنامه‌های ارزیابی عملکرد و کمبود و نقص اطلاعات منابع انسانی، بسیار با شایسته سالاری فاصله داشته است.
از این رو این تحقیق ضمن تبیین عوامل موثر بر شکل گیری رفتارهای سیاسی در کل به تبیین عواملی می‌پردازد تا در خصوص شکل گیری این رفتارها در راستای انتصابات مدیران گام برداشته و با شناسایی این عوامل بتوان به مدیران ارشد و تصمیم گیرندگان سطح اول سازمانها و دستگاهها دولتی کمک نمود تا با شناخت این عوامل ضمن مدیریت رفتارهای سیاسی و در نظر گرفتن تمامی جوانب، در انتصاب مدیران از بهترین شیوه‌ها استفاده نمایند و رفتارهای سیاسی در جهت کسب منافع شخصی در سازمان را تعدیل و کاهش دهند.
چهارچوب نظری پژوهش
طبق گفته‌های مورورهد و گریفین (2010)، هشت روش رفتار سیاسی وجود دارد: 1) کنترل اطلاعات؛ 2) کنترل خطوط ارتباطی؛ 3) استفاده از متخصصان خارجی؛ 4) کنترل دستور کار؛ 5) بازی کردن. 6) ساختن تصویر؛ 7) ساختار ائتلافها ؛ و 8) کنترل پارامترهای تصمیم گیری. تمام گروهها و سازمانها به یک اندازه سیاسی رفتار نمی‌کنند، زیرا عوامل مختلفی در ایجاد رفتار سیاسی نقش دارند. در زیر تعدادی از این عوامل که در رفتار سیاسی موثر میباشند، بیان می‌شوند:
عوامل فردی رفتار سیاسی: از نظر صفات شخصی، کارکنانی که خود نظارتی زیادی دارند، کانون کنترل رفتارهایشان درون زا میباشد وآنها نیاز شدیدی برای کسب قدرت دارند، همچنین با احتمال بیشتری به رفتارهای سیاسی دست می‌زنند؛نسبت به محرک‌های اجتماعی، حساسیت بیشتری از خود نشان می‌دهند، سازگاری اجتماعی بالایی از خود به نمایش می‌گذارند و در رفتار سیاسی نسبت به کسانی که خود نظارتی کمتری دارند، مهارت بسیار زیادتری دارند. افرادی که خود را مسئول رفتارهایشان می‌دانند، از آن جایی که بر این باورند که می‌توانند محیطشان را نیز کنترل نمایند، بیشتر در معرض وسوسه قرار دارند.
عوامل سازمانی رفتار سیاسی: فعالیت‌های سیاسی، بیشتر حاصل ویژگی‌های سازمانی است تا تفاوت‌های فردی، زیرا اکثر سازمانها تعداد زیادی نیروی انسانی دارند که دارای ویژگی‌های شخصی گوناگونی هستند، ولی نوع رفتار سیاسی موجود در آنها بسیار متفاوت است. همچنین باید گفت که رفتار سیاسی به وضعیت‌ها و فرهنگ‌های معینی دامن می‌زند، به ویژه هنگامی که منابع سازمانی رو به کاهش باشد یا هنگامی که الگوی موجود منابع، دستخوش تغییر و تحول میشود، این رفتار بیشتر جلوه میکند (قاسمی، 1388).
در پژوهشی که با عنوان" آموزش مديران وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشكي بر اساس الگوي شايستگي مدار" توسط" محمدحسين سالاريانزاده و همکاران" انجام گرفت به این نتیجه رسیدند که براي ارتقاي عملكرد مديران، توجه به مأموريت سازماني و تواناييهاي علمي و اجرايي مورد نياز آنها ضروري است. اين تجربه نشان ميدهد كه الگوي شايستگي مدار، شيوهاي مناسب براي ارتقاي عملكرد فردي- شغلي- سازماني به حساب مي آيد و مي توان با استفاده از ظرفيتهاي موجود، آن را در سطوح سازماني و مديريتي وزارت بهداشت و سازمانهای زیر مجموعه به كار گرفت) سالاريانزاده، 1390). و همچنین در ارایه نقاط ضعف برنامه استراتژیک دانشگاه علوم پزشکی واحد همدان بی توجهی به شایسته سالاری با کسب امتیاز بالا در رده اول نقاط ضعف جای گرفت که شواهد بروز آن را به شرح ذیل درج نمودند:
1- عدم کارایی سیستم ارزشیابی و ارزیابی عملکرد کارکنان 2- کم ثباتی مدیریت‌ها و جابجایی مدیران در بخشهای مختلف 3- عدم نظارت بر سیستم ثبت اطلاعات کارکنان 4- مدرک گرایی در انتخاب مدیران به جای شایستگی 5- نبود سیستم مشخص برای شناسایی و پرورش مدیران.
تمامی موارد فوق ضمینه را برای بروز رفتار سیاسی مهیا میکند در جایی که در انتصاب مدیران به شایسته سالاری توجه کافی نمیشود، مطمعنا استفاده از رفتار سیاسی در کسب قدرت و انتصاب مدیران جایگاه ویژه ای خواهد یافت که تقریبا این مسئله در اکثر مراکز و دستگااههای دولتی و در تمامی استانها یکنواخت میباشد. همینطور در برنامه استراتژیک فوق یکی دیگر از نقاط ضعف شناسایی شده با کسب نمره اهمیت 5 از 5، کمبود مهارتهای مورد نیاز در سطوح مختلف مدیریتی میباشد که با شواهد: وجود ضعف در آموزش مدیران و همچنین استفاده از افراد خاص در سمتهای مدیریتی بدون طی کردن دوره‌های لازم و نداشتن تجربه کافی در صدر نقاط ضعف قرار گرفته است.
و همچنین پژوهشی که در سال 93 با عنوان" ارزیابی مهارتهای مدیریتی مدیران پژوهشی دانشگاه‌های علوم پزشکی به منظور تعیین اهداف آموزشی" توسط" دکتر سعید آصفزاده" با هدف ارزیابی مهارتهای مدیریتی مدیران پژوهشی دانشگاه‌های علوم پزشکی کشور و به منظور تعیین اهداف آموزشی این گروه انجام گردید، در یک مطالعه توصیفی برای 78 نفر معاونان و مدیران پژوهشی 39 دانشگاه علوم پزشکی کشور به نتایج قابل تاملی دست یافت که در مجموع حدود 60% مدیران مهارتهای مدیریتی خود را زیاد و 40% متوسط یا کمتر ارزیابی نمودند. مهارتهای متدلوژیک؛ شامل پژوهشهای کیفی، تجزیه و تحلیل دادهها، منابع اطلاعات از ضعف بیشتری برخوردار بودند: در مورد مهارتهای اداری و مالی، نیاز آنان به بودجهبندی و مقررات مالی بیش از سایر موارد بود. مهارتهای ادراکی و طراحی، نگرش سیستمی، طراحی و طرحریزی، تحلیل موقعیت و آیندهنگری از نقاط ضعف حدود 74 % مدیران بود. در مورد مهارتهای انسانی، 86 % مدیران در جلب مشارکت مردم، 64% آنها در همکاری بین سنجشی و 52% در شیوه اجرای بحث گروهی ضعف داشتند. مدیران بیشترین وقت خود را صرف مهارتهای متدلوژیک در سازمان می‌نمودند (7/35%) و به ترتیب مهارتهای ادراکی (4/22%)، اداری و مالی (15/%4)، انسانی (14/5%)، تکنولوژیک (8/11%)، در رده‌های بعد قرار داشتند. همچنین علایق شخصی با 7/39% بیشترین تأثیر را در انگیزه مدیران پژوهش برای کار داشت، وظایف سازمانی با 8/26% پس از آن قرار داشت. نتیجه‌گیری: مهارتهای مدیران پژوهشی دانشگاهها در موارد متدلوژیک، تکنولوژیک، اداری و مالی، ادراکی و طراحی و انسانی براساس نتایج مطالعه باید در قالب برنامه‌های آموزشی تقویت گردد (آصف زاده، 1393).
دلایل رفتار سیاسی رابرت مایلز4 عقیده دارند که به ۵ دلیل رفتار سیاسی در سازمان به وقوع می‌پیوندد که عبارتند از هدفهای مبهم کمبود منابع تکنولوژی و محیط تصمیم‌های برنامه ریزی نشده و تغییر سازمانی. بسیاری از هدفهای سازمانی به خودی خود مبهم هستند سازمانها بیشتر از چنین هدف‌ها با عنوان افزایش حضورمان در بازارهای جدید یا افزایش سهم مان در بازار حمایت میکند اما این گونه هدف به دلیل آنکه مردم طیف وسیعی است رفتارها را به عنوان تسهیل کننده‌های تحقق هدف مشاهده می‌کنند زمینه را برای رفتار سیاسی مساعد میکند البته واقعیت این است که ممکن است، بسیاری از این رفتارها در عمل برای بهره برداری شخصی از افراد طراحی شده باشند به عنوان مثال، ممکن است مدیریت عقیده داشته باشد که سازمان باید هدف خود را مبنی بر ورود به بازار جدید را به جای تشکیل یک بخش جدید در داخل سازمان از راه خرید یک شرکت جدید تحقق بخشد (گریفین و همکاران، 1393).
محمدزاده و نديمي (1401) مقاله اي را با عنوان رابطه نوع هویت قومی با رفتار سیاسی و ارزش‌های فردی دبیران (مطالعه موردی: دبیران مقطع متوسطه شهرستان کامیاران) منتشر نمودند. این تحقیق نشان داد رفتار سیاسی معلمان ممکن است سیاسی باشد یا نباشد و رفتار سیاسی آن ها لزوما قومی نیست. ثنايي و همكاران (1401) مقاله اي را با عنوان بازنمایی الگوی رفتار سیاسی مدیران دولتی با رویکرد پدیدارشناسی منتشر نمودند. این مفاهیم شامل: کنترل دسترسی به اطلاعات، سرزنش و حمله به دیگران، تقویت یک تأثیر مطلوب، خشنودسازی دیگران، ایجاد شبکۀ ارتباطی، مطرح‌‌کردن خویش ازطریق سایر افراد قدرتمند، گروه‌سازی، حمایت و همدلی، مقاومت در برابر تغییر، بازی با زمان، برخورد معکوس و نمایش آرامش است. بررسی دقیق رفتارها نشان میدهد میان مدیران دولتی ایران درباب مقوله قدرت، عامل حفظ قدرت، حائز اهمیت است که آن نیز رفتار سیاسی واکنشی به‌همراه خواهد داشت. مرتضوی و همکاران (1393) در مقاله ای تحت عنوان کشف و بازنمایی الگوی بومی رفتار سیاسی مدیران؛ رویکرد داده بنیاد با هدف شناخت رفتارهای رایج سیاسی و منطق استفاده از این رفتارها به دست مدیران بخش خصوصی بود. طاهری حاجی وند و همکاران (1399) در پژوهشی تحت عنوان تجزیه وتحلیل شکل گیری دانش میان رشته ای «ژنوپولیتیک" و تبیین رفتار سیاسی بر مبنای طبیعت ژنتیک انسانی با علم به اینکه فاصلة کوتاهی پس از اکتشاف ژنها و خصوصاً حصول یافته ها و دستاوردهای جدید در علم ژنتیک، آشکار شد که علاوه بر برخی صفات ظاهری و جسمانی، رفتار انسان نیز تحت تأثیر طبیعت ژنتیک درونی وی قرار دارد. فانی و همکاران (1393) در مقاله ای تحت عنوان تبیین نقش میانجی ادراک سیاست سازمانی بین رفتار سیاسی کارکنان و عوامل فردی، شغلی و سازمانی عنوان نموده اند که فعالیت سیاسی، به طور ذاتی در همة تعاملات وجود دارد، بنابراین، به عنوان یکی از عناصر تشکیل دهندة سازمانها محسوب می شود. نتایج حاصله از این پژوهش نشان داد عوامل شغلی و سازمانی از طریق برداشت از سیاست بر رفتار سیاسی اثر داشت. از میان متغیرهاي عوامل شخصی تنها تأثیر ماكیاولگرایی از طریق برداشت از
سیاست بر رفتار سیاسی تأیید شد و فرضیات مربوط به تأثیر كانون كنترل و خودپایشی بر رفتار سیاسی مورد تأیید واقع نشد.
عزب دفتر، آسیه و رجبی فرجاد، حاجیه (1398)، در پژوهشی تحت عنوان تأثیر حکمرانی خوب بر سلامت سازمانی با توجه به نقش میانجی رفتار سیاسی با هدف تبیین تأثیر حکمرانی خوب بر سلامت سازمانی با نقش میانجی رفتار سیاسی در اداره مالیات شمال و شرق تهران انجام شد یافته هاي این پژوهش نشان داد رفتار سیاسی در رابطه بین حکمرانی خوب و سلامت سازمانی نقش میانجی را به خوبی ایفا میکند و نیز متغیرهاي حکمرانی خوب و سلامت سازمانی بر رفتار سیاسی تأثیر مثبت و معناداري وجود دارد.
پارکر5 (2013) در مقاله ای تحت عنوان پشتیبانی سیاسی رهبر: تجدید نظر در رفتار سیاسی رهبر عنوان نمودند از نظر تاريخي، سياست سازماني و رفتار رهبر سياسي، منسجم و منفي بوده است. ساختار پشتیبانی سیاسی رهبر تعریف شده است و پیشینه‌های آن با استفاده از چشم انداز سرمایه اجتماعی تبیین می‌شوند. علاوه بر این، از تئوری تبادل اجتماعی برای توضیح پیامدهای حمایت سیاسی رهبر استفاده میشود. مشارکت در زمینه ادبیات رهبری و سیاست‌های سازمانی و جهت‌های تحقیق آینده بحث شده است. اگر بخواهیم مبنای رفتار سیاسی بر انتصابات را در قالب یك مدل مفهومي ترسیم نمائیم، ابتدا لازم است تا در خصوص متغیرها و مولفه‌های آن توضیحاتي بیان گردد. در ابتدا در خصوص عوامل موثر بر رفتار سیاسی و پیش نیازهای مورد نیاز اجرای آن به مباني نظری پژوهشگران این عرصه در قالب جدول 1 اشاره مي شود:
جدول 1. استخراج عوامل موثر بر رفتار سیاسی
عنوان | متغیرهای کلان | متغیرهای فرعی | منبع |
|---|---|---|---|
بررسی و تحلیل جنبه‌های مثبت و منفی رفتار سیاسی | جنبه‌های مثبت و منفی رفتار سیاسی | پیشینه‌ها و همبستگی‌های سیاست مثبت و منفی در رشته‌های مدیریت. | (کاپوتنیس و یونانیس6 2016) |
عوامل اثر گذار بر رفتار سیاسی در سازمان | سازمانی | تمرکز | (مختاری، محمئ صفانیا، و پورساطان، 1395) |
رسمیت | |||
مشارکت | |||
عدالت | |||
شغلی | استقلال | ||
بازخورد | |||
تنوع مهارت | |||
ارتباط با مدیر | |||
فردی | سن | ||
جنسیت | |||
ماکیاولگری | |||
خود نظارتی | |||
تاثیر رفتار سیاسی بر اوای کارکنان | آوای کارکنان | آوای نوع دوستانه آوای مطیع آوای تدافهی | (درویش و شمس، 1396) |
عوامل اثر گذار بر رفتار سیاسی | عوامل فردی | خود بازبینی جدید مرکز کنترل درونی تطابق اجتماعی بالا سرمایه گزاری برای سازمان مشاغل مشابه درک شده انتظار موفقیت | (رابینز و جاج، 1393) |
عوامل سازمانی | تخصیص مجدد منابع انسانی فرصت گرفتن ترفیع اعتماد کم ابهام در وظایف سیستم ارزیابی عملکرد مبهم فرضیه تخصصی پاداش مجموع صفر تصمیم گیری دموکراتیک فشار شدید برای افزایش عملکرد مدیران ارشد خودخواه | ||
رفتار سیاسی رهبران | رفتار سیاسی | تاریخ منفی امکانات مثبت رفتار سیاسی رهبر مثبت | (پارکر و همکاران، 2013) |
حمایت سیاسی رهبر | تاثیر سرمایه اجتماعی رهبر بر حمایت سیاسی با توجه به محیط پاسخگویی | محیط سیاسی اراده سیاسی رهبر توانایی سیاسی رهبر | |
نتایج حمایت سیاسی رهبر بر اساس ارتباطات رهبر و ویزگیهای پیروان | اثر بخشی شهرت انسجام زنده مانده تعهد رفتار شهروندی | ||
عوامل اثر گذار بر رفتار سیاسی در سازمان | عوامل منابع انسانی | انتخاب پرسنل ارزیابی عملکرد تبلیغات جبران خسارت | (فروزانفرد، 1395) |
عوامل سازمانی | کمبود اطلاعات شفافیت ارتقاء گروه به جای عملکرد فردی. | ||
نگرشهای مختلف به رفتار سیاسی | نگرش منفی نگرش طبیعی نگرش سازمانی |
|
|
سطوح رفتار سیاسی | سطح فردی | پیگیری منافع فردی | قاسمی (1393) |
سطح ائطلافی | تشریک مساعی جهت پیگیری منافع گروهی افرادی که رارای منافع مشترکی هستند دارای مرزهای متغیری هستند انعطاف در ساختار سیال در عضویت منعطف در ساختار دوره ائظلاف موقتی نیروی سیاسی بالاقوه در سازمان موضوع گرا | ||
سطح شبکه ای | تشریک مساعی در پیگیری منلفع همگانی اجنماعات عیر منسجم منافع کلی به دنبال حمایت اجنمتعی کار بلندمدت و گسترده مردم گرا | ||
انواع رفتار سیاسی | رفتار سیاسی مشروع | رفتار سیاسی مشروع عمودی - داخلی رفتار سیاسی مشروع افقی - داخلی رفتار سیاسی مشروع عمودی - خارجی رفتار سیاسی مشروع افقی - خارجی | قاسمی (1393) |
رفتار سیاسی نامشروع | رفتار سیاسی نا مشروع عمودی - داخلی رفتار سیاسی نا مشروع افقی - داخلی رفتار سیاسی نا مشروع عمودی - خارجی رفتار سیاسی نا مشروع افقی - خارجی | ||
عوامل موثر بر رفتار سیاسی | عوامل فردی | صفات شخصی وابستگی شغلی انتظارات از موفقیت | قاسمی (1393) |
عوامل سازمانی | ابهام در نقش میزان اعتماد در افراد سیستم ارزشیابی عملکرد نضمیم گیری مبتنی بر رای افراد | ||
الگوهای عقلایی و سیاسی در سازمان جهت تصمیم گیری |
|
| دفت، 1389 |
قدرت در سازمان و عوامل اثر گذار بر رفتار سیاسی | برای درک قدرک در سازمان باید به ساختار و رفتار فرد توجه کرد |
| دفت، 1389 |
شگردهای سیاسی رفتارهای سیاسی | ساختار سازمانی | انتخاب هر نوع ساختار سازمان خود به خود منافع یک عده را تامین و یک عده را به خطر می‌اندازد به همین دلیل تصمیم گیری بر اساس (به اندازه کافی خوب بودن) جای حداکثر سازی را میگیرد | رابینز 1391 |
روششناسی پژوهش
هدف از این پژوهش شناخت عوامل موثر بر شکل گیری رفتار سیاسی مبتنی بر انتصابات مدیران در ادارات دولتی (سازمان بیمه سلامت ایران) میباشد. این پژوهش از نظر روش تحقیق در فاز اول از نوع استقرایی و در فاز دوم از نوع قیاسی و از نظر هدف در فاز اول اکتشافی و در فاز دوم توصیفی و از نظر نتیجه پژوهش در فاز اول بنیادی و در فاز دوم کاربردی و از نظر داده‌های پژوهش در فاز اول کیفی و در فاز دوم کمی میباشد. در گام اول با استفاده از مطالعات کتابخانه ای و نظریه‌های داده بنیاد، عوامل موثر در رفتار سیاسی در سازمانهای دولتی، با توجه به ادبیات تحقیق شناسایی می‌گردند و در پایان این مرحله مدل مفهومی ارایه می گردد. در گام دوم به وسیله مصاحبه نسبت به شناسایی آندسته از رفتارهایی که در هنگام انتصابات مدیران بیشتر خود را بروز می دهند اقدام نموده که می تواند منجر به شناسایی و تفکیک رفتارهای سیاسی مخرب از سازنده گردد. در پایان این گام نیز مدل مفهومی ارایه خواهد شد. و در گام سوم و نهایی در جهت تایید و یا رد مدل تدوین شده نهایی با استفاده از روش های پژوهش کمی، تکنیک های دلفی پرسشنامه ای مبتنی بر داده‌های حاصل از مرحله کیفی، مدل مورد آزمون قرار خواهد گرفت و اعتبار و اجماع متخصصین بر مدل مفهومی پژوهش مورد سنجش قرار میگیرد. مراحل انجام کار به این صورت بود که با خبرگانی که بعدا ویژگی آنها ذکر خواهد شد مصاحبه هایی انجام گرفت فهرستی از دیدگاه و نظرات آنها تهیه شد، اظهار نظر های تکراری حذف و از نقطه نظرات ارائه شده، مولفه ها استخراج گردید. جامعه آماری در فاز اول و بخش کیفي پژوهش را اساتید، متخصصان و خبرگان دانشگاهي در زمینه رفتار سازمانی و منابع انسانی و همچنین خبرگان سیستم دولتی با دارا بودن یکی از مشخصات عضو هیات علمی دانشگاه و صاحب نظر در خصوص رفتار سیاسی، دارای حداقل 5 سال سابقه تدریس و دارای مقالات تالیفی و پژوهش در خصوص رفتار سیاسی می باشد و همچنین کارمندان شاغل در ادارات دولتی که ملاک های ما برای انتخاب آنها داشتن حداقل 15 سال سابقه کار در سازمانهای دولتی (سازمان بیمه سلامت ایران) و سابقه کار در پست های مدیر کل یا معاون بوده است. روش نمونه گیری در پژوهش حاضر، نمونه گیری هدفمند است. ابزار جمع آوری اطلاعات در این پژوهش در فاز اول مصاحبه نیمه ساختاریافته بود در مرحله دوم برای تایید کدهای استخراج شده از خبرگان از روش دلفی استفاده شد. در مرحله سوم برای برازش مدل از معادلات ساختاری، تحلیل عاملی تاییدی استفاده گردید که با استفاده از نرمافزار Smart PLSو SPSS صورت گرفته است.
یافتههای پژوهش
با استفاده از بصیرت معنی دار (کلایزی، 1978) باید توضیحی جامع از پدیده مورد بررسی را در یک ساختار منظم و بدون ابهام طبقه بندی کرد.
جدول 2. ساختاربندی و طبقهبندی پدیدهها
کدگذاری انتخابی | کدگذاری محوری | کدگذاری باز اولیه | |
|---|---|---|---|
عوامل علّی |
برون سازمانی | خط مشی دولت | |
انتخابات | |||
فرهنگ جامعه | |||
تعاملات برون سازمانی | حامیان مالی | ||
نمایندگان مجلس | |||
کارکنان ارشد دولت | |||
نمایندگان ولی فقیه | |||
توجه به نظر خبرگان در انتصابات | |||
قوانین کشور | |||
فردی | تلاش برای کسب منافع | ||
روابط حزبی | |||
حمایت دوستان قدیمی | |||
تجربه و سابقه | |||
مهارت | |||
روابط با مدیران | |||
سازمانی | شایسته/بایسته سالاری | سطح ارتباطات | |
سطح مهارتی تجربی | |||
فرهنگ سازمانی | |||
قوانین سازمانی | شفاف سازی گردش شغلی | ||
ویژگی های شغل | |||
ارتباط سیاست و مدیریت در سازمان | |||
مرجع تامین بودجه | بازار آزاد | ||
دولت | |||
شکل 1. مدل مفهومی تحقیق (خروجی نرم افزار MAXQDA)
در این مطالعه شرایط علی عبارت بودند از عوامل برون سازمانی، و درون سازمانی که عوامل درون سازمانی خود به عوامل فردی و سازمانی تفکیک می گردد و به این معنی است که تا زمانی که این عوامل محقق نشود و وجود نداشته باشد پدیده بوجود نخواهد آمد.
محقق در مرحله پنجم در شکل گیری رفتارهای سیاسی در انتصاب مدیران منابع انسانی سی و هفت مولفه فوق الذکر (مرحله چهارم) را در شش بعد کلی و اساسی (ساختار سازمانی، جو سازمانی، آموزش و توسعه، جذب و بکار گیری کارکنان، برون سازمانی، تعارض منافع) با استفاده از نظرات استاد راهنما و مشاور استخراج کرد. سرانجام برای اعتبار بخشی، شرکت کنندگان نتایج آنالیز را ارزشیابی می نمایند.جهت تایید نهایی نزد 16 تن از اساتید رشته ی مدیریت دولتی در شاخه های مختلف ارسال گردید و بازخوردهای حاصله گویای تایید مدل و الگوی بدست آمده از مصاحبه ها و مراحل شش گانه انجام پذیرفته بوده است.
برآورد و آزمون الگوهای اندازهگیری (الگوهای عاملی تاییدی)
جهت مشخص کردن اینکه شاخصها تا چه اندازه برای الگوهای اندازهگیری قابل قبول میباشند ابتدا باید تمام الگوهای اندازهگیری را جداگانه مورد تحلیل قرار گیرد. تحلیل عاملی تأییدی مدل پژوهش با استفاده از نرمافزار PLS اجراشده است. بارهای عاملی مدل در حالت تخمین استاندارد میزان تأثیر هرکدام از شاخصها یا گویهها را در توضیح و تبیین واریانس نمرات متغیر یا عامل اصلی نشان میدهد. با توجه به جداول 2 میتوان بارهای عاملی هر یک از گویهها و شاخصها را برای هر یک از ابعاد مدل تحقیق مشاهده نمود. همان‌طور که نتایج نشان میدهد تمامی بارهای عاملی بزرگ‌تر از 0.5 هستند که نشاندهنده روایی از نوع همگرا است (سبحانی فرد، 1395: 76). نتایج تحلیل عاملی تأییدی و روایی همگرا برای مقوله محوری را به تفکیک هر متغیر در جدول 2 نشان داده میشود.
جدول 3. بارهای عاملی، ضرایب معناداری عوامل علی با استفاده از PLS
شاخص ها | بار عاملی | ضرایب معناداری | تأیید یا رد روابط |
|---|---|---|---|
خط مشی دولت | 799/0 | 132/8 | تأیید |
انتخابات | 727/0 | 414/6 | تأیید |
تعاملات برون سازمانی باحامیان مالی، نمایندگان مجلس و.... | 706/0 | 721/6 | تأیید |
توجه به نظر خبرگان در انتصابات | 793/0 | 612/7 | تأیید |
تأثیرگذاری سیاست مبتنی بر نتایج | 797/0 | 783/5 | تأیید |
تلاش برای کسب منافع | 822/0 | 492/5 | تأیید |
روابط حزبی و جناحی | 727/0 | 468/5 | تأیید |
حمایت دوستان قدیمی | 701/0 | 707/5 | تأیید |
تجربه و سابقه | 738/0 | 621/7 | تأیید |
مهارت | 732/0 | 666/5 | تأیید |
روابط با مدیران | 757/0 | 732/5 | تأیید |
انگیزه ها، خصوصیات موفقیت آمیز سیاسی | 747/0 | 809/5 | تأیید |
فرصت گرفتن ترفیع | 738/0 | 718/5 | تأیید |
محرک‌های شناختی و عاطفی رفتار سیاسی در محل کار (*) | 745/0 | 444/5 | تأیید |
وابستگی شغلی | 715/0 | 602/5 | تأیید |
شایسته سالاری | 755/0 | 398/5 | تأیید |
فرهنگ سازمانی | 731/0 | 377/5 | تأیید |
قوانین سازمانی | 727/0 | 532/5 | تأیید |
اندازه سازمان | 701/0 | 577/5 | تأیید |
ارتباط سیاست و مدیریت در سازمان | 713/0 | 611/5 | تأیید |
خط مشی های سازمان | 749/0 | 701/5 | تأیید |
رفتار سیاسی در محل کار | 803/0 | 789/6 | تأیید |
محیط سیاسی در سازمان | 816/0 | 931/6 | تأیید |
مرجع تامین بودجه | 707/0 | 498/6 | تأیید |
بحث و نتیجه گیری
بر اساس مصاحبههای انجام‌شده و مطالعه متون تخصصی مرتبط با ادبیات رفتارهای سیاسی و نتایج حاصل از کدگذاری انتخابی، عوامل موثر بر شکلگیری رفتارهای سیاسی در سازمانهای دولتی عبارتند از:.خط مشی دولت - انتخابات - تعاملات برون سازمانی باحامیان مالی، نمایندگان مجلس و....- توجه به نظر خبرگان در انتصابات - تأثیرگذاری سیاست مبتنی بر نتایج - تلاش برای کسب منافع - روابط حزبی و جناحی- حمایت دوستان قدیمی - تجربه و سابقه - مهارت - روابط با مدیران - انگیزه ها، خصوصیات موفقیت آمیز سیاسی - فرصت گرفتن ترفیع - محرک‌های شناختی و عاطفی رفتار سیاسی در محل کار - وابستگی شغلی - شایسته سالاری - فرهنگ سازمانی - قوانین سازمانی - اندازه سازمان- ارتباط سیاست و مدیریت در سازمان - خط مشی های سازمان - رفتار سیاسی در محل کار - محیط سیاسی در سازمان - مرجع تامین بودجه. در هر سازمانی و به ویژه در سازمان های دولتی حرکت در درون یک محدوده مشخص و تعیین شده اتفاق خواهد افتاد که این محدوده چنانچه شفافیت لازم را نداشته باشد، منجر به شکل گیری ائتلافات درون سازمانی خواهد شد. همچنین مساله انتخابات که به صورت دوره های 4 ساله در کشور برگزار میگردد، منجر به تغییر رویهها از سوی سیاست گذاران معرفی شده گردیده و عمدتا آنچه عملا شاهد آن هستیم این است که با وقوع انتخابات، عزل و نصبهای جدیدی در سازمان های دولتی متاثر از انتخابات و فرد برگزیده دیده می شود. همچنین به دلیل این که امروزه سازمان ها نمی توانند بدون تعامل با محیط بیرونی به ادامه فعالیت بپردازند، تعاملات برون سازمانی با سازمانهای مختلف یا با حمایتگران مالی و نمایندگان مجلس دور از انتظار نیست به گونهای که روابط بر ضابطه پیشی گرفته و سازمانها را بیمارنموده است. آنچه در دامنه و محدوده انتصابات سیاسی رخ خواهد داد، تأثیرگذاری سیاست مبتنی بر نتایج - تلاش برای کسب منافع - روابط حزبی و جناحی- حمایت دوستان قدیمی می باشد که همگی روابطی خارج از استانداردها و ضوابط تعیین شده در هر سازمان است. همچنین یکی از مهمترین معیارهای عزل و نصب ها در حالت استاندارد در کلیه سازمان ها فارغ از نتایج ارزشیابی عملکردی کارکنان، بحث تجربه و سابقه می باشد که این از دو جنبه مثبت و منفی قابل بحث است زیرا سابقه کاری که در آن اثری از توانمندسازی و کسب مهارت وجود نداشته باشد، قاعدتا منجر به تاثیرات مثبتی در پیشرفت امور سازمانی نخواهد داشت. همچنین توانمندی و مهارت نیز می تواند دلیل محکمی در بروز رفتارهای سیاسی شایسته در سازمان باشد زیرا انتخاب کارکنان مبتنی بر اصول و قاعده شایسته سالاری خواهد بود. عامل دیگری که به عنوان یکی از عوامل تاثیرگذار بر رفتارهای سیاسی در سازمان معرفی گردبد، انگیزه ها و خصوصیات موفقیت آمیز سیاسی می باشد. چنانچه افراد به طور ذاتی یا اکتسابی از توانمندی سیاسی برخوردار باشند یا ارتباطاتی با افراد سیاسی رده بالا داشته باشند عمدتا برای مدیران سازمان ها که تفکر سیاسی در اولویت انتخاب هایشان است، مد نظر قرار می گیرند. همچنین از آنجایی که هر سازمانی در استقرار و بقای خود و پیشبرد اهداف سازمانی وابسته به تامین بودجه می باشد، حوزه ای که در این زمینه از سازمان حمایت می کند همواره در انتخاب ها و رویه های سازمانی نقش کنترل گری را خواهد داشت و به دلیل انتظاراتی که در ازای ارائه امتیازات با سازمان مربوطه داشته است، ممکن است تقاضاهایی خارج از استاندارد به ویژه در انتصاب افراد مد نظر داشته باشد. همچنین فرهنگ سازمانی از این بعد که تا چه اندازه طرفدار شایسته سالاری باشد یا خیر می تواند بر انتخاب های سیاسی در سازمان نقش داشته باشد و در بسیاری از موارد علاوه بر خط مشی های تعیین شده در سازمان به دلیل ارزش ها و باورهای موجود در سازمان تناقضاتی را در رفتارهای مدیران ایجاد نماید. فرهنگ غالب جامعه و تاثیر آن بر خرده فرهنگ های داخلی در یک سیستم اداری به راحتی مشاوره های مراکز قدرت و ذینفعان بیرونی در امر انتصابات و تفویض پستهای مهم و کلیدی در سازمانها را پذیرا می باشد.
پذیرش توصیه های برون سازمانی در امر انتصابات، این برداشت را در داخل در بین کاکنان ایجاد می نماید که یکی از راههای کسب پستهای مدیریتی در سازمانهای دولتی و کسب قدرت و جایگاه ویژه، ارتباط با مراکز قدرت و عوامل و ذینفعان بیرون از سازمان می باشد. انتخابات، فرهنگ حاکم بر جامعه، حامیان مالی و تامین کنندگان بودجه، نقش کارکنان ارشد و حتی بازنشستگان، قوانین کشور و از همه مهمتر نقش نمایندگان محترم مجلس شورای اسلامی را نمی توان در بروز و یا عدم بروز رفتارهای سیاسی در یک سازمان دولتی را به عنوان عوامل بیرونی نادیده انگاشت.
براساس دسته بندیهای صورت گرفته شده توسط محقق و همچنین نتایج دلفی تمرکز، رسمیت در قوانین و فرایند کاری سازمان، پیچیدگی در ساختار سازمانی، ماموریت های سازمان، سقف شیشهای، سیستم ارزشیابی عملکرد، تصمیمگیری مبتنی بر رای افراد، اراده سیاسی رهبر، توانایی سیاسی رهبر در تحقق رفتار سیاسی، تعداد مراجعین/ذینفعان، میزان مشارکت در تصمیم گیری افراد و سیستم ارزیابی عملکرد مبهم می تواند در شکل گیری رفتار سیاسی نقش داشته باشد. ساختار سازمانی شیوه‌ای است که به وسیله آن فعالیت‌های سازمانی تقسیم، سازماندهی و هماهنگ می‌شوند. سازمانها، ساختارهایی را به وجود می‌آورند تا فعالیت‌های عوامل انجام کار را هماهنگ کرده و کارهای اعضاء را کنترل کنند. ساختار سازمانی تصریح میکند که وظایف، چگونه تخصیص داده شوند، چه شخصی به چه کسی گزارش دهد و سازوکارهای هماهنگی رسمی، همچنین الگوهای تعاملی سازمانی که باید رعایت شوند کدامند. ساختار سازمانی تعیین‌کننده روابط رسمی و نشان دهنده سطوحی است که در سلسله مراتب اداری وجود دارد و حیطه کنترل مدیران را مشخص میکند.
ساختار سازمانی تحت تأثیر اهداف، خط مشی، فاصله قدرت، فن آوری اطلاعات و ساختار اداری، اندازه سازمان و کنترل حاکم بر سیستم قرار دارد. ساختار سازمانی، چارچوبی است که مدیران برای تقسیم و هماهنگی فعالیت‌های اعضای سازمان آن را ایجاد می‌کنند. هر یک از این عوامل تاثیر گزار فوق به تنهایی می تواند در بروز و یا تعدیل رفتار سیاسی در یک سیستم و سازمان دولتی تعیین کننده باشند.
همچنین سیستم ارزشیابی عملکرد نیز مساله ای است که نحوه پاداش ها و تنبیهات افراد سازمان به راحتی توسط این سیستم در صورتی که استاندارد محور نباشد، صورت می گیرد. شــناخت پيامــدهاي مــورد انتظار ارزشيابي عملكرد در بـه مـديران كمـك مـيكنـد كـه بـراي دستيابي بـه آن پيامـدها بـر فرآينـد ارزشـيابي تمركـــز كننـــد. پيامـــدهاي مـــورد انتظـــار ارزشيابي عملكرد شامل: 1 -بهبـود عملكـرد 2- شناخت نيازهاي آموزشي و بهـسازي پرسـنلي 3 - فــراهم كــردن مبنــايي بــراي پــاداشهــا و انگيزش مـيباشـد. انتظـار مـيرود كـه يـك سيستم ارزشيابي عملكرد روا و پايـا اطلاعـاتي درباره نقـاط قـوت و نيازهـاي فـرد ارزشـيابيشونده براي مديران و همچنين فردي كه مـورد ارزشـيابي قـرار گرفتـه، فـراهم كنـد. اگـر ايـن اطلاعات در جهت تقويت نقـاط قـوت ارزشـيابي شــونده و برنامــهريــزي بــراي فــراهم كــردن پيـشرفت در زمينـههـايي كـه نيـاز اسـت مـورد اســتفاده قــرار گيــرد، مــيتوانــد باعــث بهبــود عملكــرد، انگيــزش و بهــرهوري شــود. در غیر اینصورت ابزاری برای بروز رفتارهای سیاسی مخرب و سمی از سوی مدیران می باشد که میت واند منجر به نارضایتی کارکنان و عملکرد منفی گردد.
بر اساس یافته ها می توان گفت که در سازمانها سياست يك واقعيت زندگي است. آنان كه نتوانند متوجه رفتارهاي سياسي بشوند نمي توانند اين واقعيت را درك كنند كه سازمان يك سيستم سياسي است. اگر امكان داشت همه سازمانها و گروههاي رسمي موجود در درون سازمانها با اين خصوصيات تعريف شوند دنيا گلستان مي شد: حامي و پشتيبان، هماهنگ، بي غرض، بدون نظر شخصي، مورد اعتماد و اطمينان، ياري دهنده، خيرخواه و داراي روح تعاون و همكاري. يك ديدگاه غيرسياسي مي تواند ما را هدايت كند تا متقاعد شويم كه كاركنان و اعضاي سازمان هميشه در جهت تامين هدفهاي سازمان گام برميدارند و بدانگونه رفتار مي كنند. برعكس يك ديدگاه سياسي موجب خواهد شد تا بسياري از چيزهايي را كه مي بينيم به صورت نوعي رفتار نامعقول و بدون منطق در سازمان بپنداريم. بر همين اساس مي توان استدلال كرد مثلا چرا كاركنان و اعضاي سازمانها، اطلاعات را نزد خود نگه ميدارند و مي كوشند تا آنها را پنهان نمايند، ميزان توليد و بازدهي خود را محدود مي كنند، درباره موفقيتهاي خود تبليغات زيادي مي نمايند، شكستهاي خود را پنهان مي كنند، در آمار و ارقام مربوط به عملكرها دست مي برند تا وجهه بهتري به خود بدهند و دست به كارهاي مشابهي ميزنند تا بتوانند اثربخشي و كارآيي سازمان را بسيار عالي نشان دهند.
لازم است که در تدوین چشمانداز یا ماموریت سازمانی به توانمندسازی کارکنان توجه شود. استراتژی های و راهبردهای مناسب تدوین شود. شرایط و امکانات لازم برای اجرایی کردن استراتژی های توانمندسازی فراهم گردد.
رفتار سیاسی همیشه رفتار بدی در سازمانها نیست از این رو باید رفتارهای سیاسی مخرب را اداره کرد و اگر چه بسیاری از مدیران اجرایی موفق می‌گویند که آنها بدون استفاده از رفتار سیاسی پیشرفت کردند اما واقعیت این است که مهارتهای سیاسی هم مهم هستند در حقیقت مطالعات نشان میدهد که آگاهی یافتن از سیاستها و استفاده از مهارتهای سیاسی عمل مثبتی است و چنانچه مدیری بخواهد هم اثربخش و هم موفق شود راههای ماهرانه برای او مهم هستند اعمال رفتار سیاسی باید با توجه به آنچه برای یک سازمان مفید است باشد.
همانگونه که پیشتر بدان اشاره شد سیاست یکی از ارکان جدا ناپذیر یک سازمان دولتی می باشدو جداکردن بعد سیاسی از امور سازمانهای دولتی دور از انتظار به نظر می رسد. بعد سیاسی در کنار ابعاد مدیریتی و حقوقی، تشکیل دهنده ابعاد مدیریت دولتی در سازمان دولتی می باشد و از اینرو بروز رفتارهای سیاسی در امورات مختلف یک سازمان توسط کارکنان و مخصوصا مدیران یک امر اجتناب ناپذیر می باشد.
دیدگاه بسیاری از افراد در خصوص رفتار سیاسی بیشتر بر جنبه منفی آن متمرکز می باشد اما می بایست به این امر واقف بود که رفتار سیاسی می تواند جنبه های مثبت متعددی داشته باشد.
اکثر ارگانهای دولتی برای بفا نیاز به تصویب، تخصیص و اخذ بودجه از ارگانهای ذیربط از جمله مجلس شورای اسلامی و سازمان برنامه و بودجه دارند و چانه زنی های نرسوم بده بستانهای معمول. همچنین ایجاد ارتباطات گسترده جهت تخصیص و اخذ این بودجه ها، نیازمند رفتار سیاسی و ایجاد ارتباطات سیاسی از سوی مدیران ارشد این دستگاه ها می باشد.
یکی از وظایف مدیران ارشد و حتی مدیران میانی و کارکنان، معرفی بهتر عملکرد و کارایی دستگاه خود در راستای خدمت گزاری به شهروندان می باشد. ایجاد ارتباط مثبت و ایجاد فضایی در راستای معرفی این خدمات از طریق مختلف از جمله تریبونهای نماز جمعه و حتی تریبون مجلس شورای اسلامی و رایزنی با نماینگان محترم مجلس شورای اسلامی جهت تصویب قوانین تسهیل کننده در راستای دست یابی به اهداف سازمانی، می تواند بیان کننده یک رفتار سیاسی مثبت باشد.
بنابراین می توان به این نتیجه رسید و عنوان نمود که آندسته از رفتارهای سیاسی که در راستای منافع سازمانی صورت میپذیرند را به عنوان رفتار سیاسی مثبت و آندسته از رفتارهای سیاسی که در راستای منافع شخصی، گروهی و جناحی گام برمیدارند را رفتار سیاسی منفی معرفی نمود.
آنچه که مشخص است هدایت این گونه رفتارها و سمت و سو دادن آنها به سمت حداکثر نمودن منافع سازمانی از وظایف مدیران ارشد میباشد و آنچه که محرز میباشد مدیران هیچ گاه نباید و نمیتوانند در راستای حذف، سرکوب و تنبیه این گونه رفتارهای شایع در سازمان گام بردارند.
منابع
طاهری حاجی وند احسان و همکاران (1399)، تجزیه وتحلیل شکل گیری دانش میان رشته ای «ژنوپولیتیک» و تبیین رفتار سیاسی بر مبنای طبیعت ژنتیک انسانی، فصلنامة تحقیقات سیاسی و بینالمللی دانشگاه آزاد اسلامی واحد شهرضا. 4(3): 47-67.
ابراهیم پور آهندانی، ع.، جعفری نیا، س.، حسن پور، ا.، و خیراندیش، م. (1398). الگوی عوامل بروز رفتارهای سیاسی انحرافی در صنعت بانکداری؛ کاربرد رویکرد کیفی. مطالعات توسعه اجتماعی ایران، 11(4)، 157–171.
اسلامی، ا. (1401). بررسی رفتارهای دینی و سیاسی شهروندان حنفی‌مذهب: جزءپژوهی شهر گرگان. پژوهش های ادیانی، 10(19)، 180–210.
اسماعیلی رنجبر، ح.، و سلاجقه، س. (1397). تاثیر رفتار سیاسی بر اثربخشی سازمان. ارائه شده در دومین کنفرانس علمی پژوهشی دستاوردهای نوین در مطالعات علوم مدیریت، حسابداری و اقتصاد ایران.
انصاری، باقر. (1401). مدیریت تعارض منافع در بخش عمومی. مطالعات حقوق عمومی (حقوق). 5(2): 1-23.
امیری، افلاطون؛صدیقی خودیدک، مرضیه (1397)، بررسی رابطه رفتار سیاسی و سلامت سازمانی در دانشگاه علوم پزشکی شهرستان بم،مطالعات مدیریت و کارآفرینی. 4(1): 117-134.
بیکزاد جعفر، رزمجو مریم، رحمتی مریم (1399) الگوسازي تأثیر مدیریت جهادي و رفتار سیاسی بر بهره وري نیروي انسانی با نقش واسطه اي فضیلت سازمانی، فصلنامه توسعه مدیریت منابع انسانی. 16(6): 36-56.
بیکزاد، جعفر، رزمجو، مریم، و رحمتی، مریم. (1400). الگوسازی تأثیر مدیریت جهادی و رفتار سیاسی بر بهره‌وری نیروی انسانی با نقش واسطه‌ای فضیلت سازمانی. توسعه مدیریت منابع انسانی و پشتیبانی، 60(16)، 27–54.
پورصادق، ن.، زعفرانی، ر. ذ.، و رضایی، ا. (1397). شناسایی معیارهای ارزیابی رفتار سیاسی مدیران ارشد بانک مسکن ایران با استفاده از تکنیک‌آزمایش وتحلیل‌تصمیم‌گیریDEMATEL) ) دلفی فازی. 3(8): مدیریت فردا.
پورکمره، مونا. (1399). رفتارهای سیاسی مثبت و منفی در سازمان وعوامل موثر برآن، ششمین کنفرانس ملی علوم انسانی و مطالعات مدیریت.
ترک زاده، ج.، ایزدی، ف.، و مزگی نژاد، س. (1399). شیوع رفتارهای سیاسی در انواع ساختارهای سازمانی با واسطه‌گری منابع قدرت: مطالعه آموزش‌وپرورش استان فارس. پژوهش های راهبردی مسائل اجتماعی ایران، 9(2)، 135–158.
ترک زاده، ج.، و فریدونی، ف. (1397b). پیش‌بینی شیوع رفتارهای سیاسی سازمانی در انواع جو سازمانی. جامعه شناسی کاربردی، 29(3)، 117–138.
ثنائی، م.، جعفریانی، ح.، و سامانیان، م. (1401). بازنمایی الگوی رفتار سیاسی مدیران دولتی با رویکرد پدیدارشناسی. مطالعات رفتار سازمانی، 11(1): 55–82.
خدادادنژاد، ع.، غلامی، ع.، و دانش فرد، ک. ا. (1399). شناسایی علل شکل گیری رفتارهای سیاسی کارکنان با رویکرد فردی و فرهنگ سازمانی در شرکت بهره برداری نفت و گاز گچساران. مدیریت منابع انسانی در صنعت نفت، 12(45)، 61–84.
رحمن‌نژاد، ارسلان، یاری‌حاج‌عطالو، جهانگیر، ملکی‌آوارسین، صادق، و حسنی، رفیق. (1400). مدل یابی ساختاری سکوت سازمانی بر اساس ادراک از رفتارهای سیاسی و حسادت سازمانی با نقش میانجی سازگاری شغلی (مطالعه موردی:کارکنان). تدریس پژوهی، 23(9)، 1–20.
رضائیان، ع. (1393). مبانی سازمان و مدیریت. انتشارات سمت.
زارعی محمد آبادی، محمد جواد، شاکر اردکانی، محمد، (1397) بررسی تأثیر مدیریت جهادی و فضیلت سازمانی بر رفتار سیاسی کارکنان، فصلنامه علمی ـ پژوهشی مدیریت اسلامی. 2(5): 153-127.
سالاريانزاده، محمدحسين. جعفري سيريزي، مهدي. يارمحمديان، محمدحسين. ماهر، علي. (1390) آموزش مديران وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشكي بر اساس الگوي شايستگي مدار، مدیریت اطلاعات سلامت. 8(8): 43-56.
سلطانی فتح، م.، کیاکجوری، د.، اسلامی، س.، و فرخ سرشت، ب. (1400). ارائۀ مدلی به منظور شناسایی سبک رفتار سیاسی مدیران در بخش خصوصی. مجله علمی “مدیریت فرهنگ سازمانی،” 20(2)، 353–373.
سلاجقه سنجر، رستخیز مهسا (1400) بررسی رابطه بین مهارتهای سیاسی مدیران بر رفتار سیاسی آنها با توجه به نقش میانجی ادراک از فضای سیاسی در دستگاههای اجرایی شهر کرمان، پژوهشنامه اورمزد، 5(4):36-56.
سمیعی اصفهانی، ع.، شفیعی سیف آبادی، م.، و یعقوب نیا، ح. (1397). فرهنگ سیاسی و تأثیر آن بر رفتار نخبگان و توسعه سیاسی در دوره پهلوی دوم. جامعه شناسی سیاسی ایران، 1(1): 105–129.
شهریاری، ح. (1399). رفتار سیاسی-اجتماعی ویروس کرونای جدید (کووید-19) (با نگاهی به شرایط سیاسی-اجتماعی ایران). پژوهشنامه علوم سیاسی، 5(2): 147–182.
طالقانی، م.، علوی، س.، و بانکی، س. (1397). بررسی رابطه ادراک کارکنان از رفتارهای سیاسی مدیران و تعهد سازمانی کارکنان: مطالعه نقش میانجی بدگمانی شناختی. علوم مدیریت ایران، 3(5)، 33–52.
طاهری، محمد‌حسین، و عطایی، محمد. (1400). طراحی مدل رفتار سیاسی در سازمان های دولتی ایران. رویکردهای پژوهشی نوین در مدیریت و حسابداری، 3(5): 1078–1098.
ططري منوچهر و همکاران (1398)، ارائه الگوی اثر بدبینی سازمانی و رفتار سیاسی بر سلامت سازمانی کارکنان وزارت ورزش و جوانان،مجله پژوهش های کاربردی در مدیریت ورزشی. 2(4): 89-100
عابدیان دهاقانی، ش.، نقشبندی، س. ص. ا.، و صفانیا، ع. م. (1399). طراحی مدل اثر امنیت شغلی و رفتارهای سیاسی بر بدبینی و منزلت سازمانی (مورد مطالعه: فدراسیون های منتخب ورزشی). دوماهنامه مطالعات مدیریت ورزشی. 7(11): 35-55.
عباس نژاد، ح.، عادل زاده، پ.، و پاشایی فخری، ک. (1400). بررسی کارکرد رفتار سیاسی – سازمانی در حکایت شیر و گاو در کلیله و دمنه. فصل نامه علمی تفسیر و تحلیل متون زبان و ادبیات فارسی (دهخدا)، 13(5): 197–218.
عزب دفتر، آسیه و رجبی فرجاد، حاجیه (1398)، تأثیر حکمرانی خوب بر سلامت سازمانی با توجه به نقش میانجی رفتار سیاسی. چشمانداز مدیریت دولتی. 1(3): 141-169
علوی، س.، و دوستی، م. (1401). طراحی الگوی رفتار سیاسی در تصمیمگیری راهبردی مدیران ورزش ایران. نشریه علمی دانش سیاسی، 18(1): 199–218.
عیدی، حسین، کریمی، جواد، و محمدی عسکرآبادی، مسعود. (1398). اثر شایسته سالاری منابع انسانی بر اثربخشی سازمانی؛ نقش میانجی نوآوری سازمانی. مدیریت منابع انسانی در ورزش، 6(2)، 195-205.
غلامی، ع.، خدادادنژاد، ع.، و دانش‌فرد، ک. (1400). شناسایی، تبیین و سنجش علل شکل گیری رفتارهای سیاسی با رویکرد سازمانی در سازمانهای دولتی ایران. فصلنامه مدیریت توسعه و تحول، 1400(46)، 91–99.
کیخا عالمه، شه بخش قلمی ایمان، (1399) بررسی نقش سوداگری اداری بر بازتابهای مضمحل کننده شغلی با نقش میانجی رفتار سیاسی کارکنان، مجله فرایند مدیریت توسعه. 3(3): 26-49.
محمدزاده، حسين، و نديمي، نصراله. (1401). رابطه نوع هویت قومی با رفتار سیاسی و ارزش‌های فردی دبیران (مطالعه موردی: دبیران مقطع متوسطه شهرستان کامیاران). فصلنامه جامعه پژوهی فرهنگی. 13(1). 1-19.
مختاری رباب، صفانیا علی محمد، پورسلطام حسین (1396) بررسی رابطه عوامل درون سازمانی با رفتار سیاسی براساس نقش تعدیل کنندگی مهارت سیاسی و اراده سیاسی در صنعت ورزش، واحد علوم وتحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران
مختاری، ر.، صفانیا، ع. م.، و پورسلطانی زرندی، ح. (1398). آزمون مدلی از عوامل تأثیرگذار بر رفتارهای سیاسی در سازمانهای ورزشی. مدیریت ورزشی (حرکت)، 11(1): 119–131.
موسوی، س. ن. ا.، و زارع، ف. (1396). بررسی نقش رفتارهای سیاسی بر بروز رفتارهای منافقانه با توجه به نقش میانجی معنویت. مطالعات رفتار سازمانی، 6(4)، 161–187.
مولائی، ز.، و یاری حاج عطالو، ج. (1400). نقش مهارت های ارتباطی مدیران بر رفتارهای سیاسی در مدارس متوسطه شهرستان مراغه.
ملازهی، امین. (1395). رابطه عدالت سازمانی و جو سازمانی با تعهد سازمانی معلمان مدارس ابتدایی. رهیافتی نو در مدیریت آموزشی، 7(2 (پیاپی 26) )، 201-213.
نقش بندی، س. ا.، میرانی، ک. (1398). اعتباریابی پرسش نامة ادراک رفتارهای سیاسی سازمانی. مطالعات مدیریت ورزشی (پژوهش در علوم ورزشی). 11(3): 139–156
نصیری، نرگس. (1399). نقش آموزش بر بهره وری نیروی انسانی. مدیریت تبلیغات و فروش (رهیافتی در مدیریت بازرگانی)، 1(2)، 30-44.
نیک پی مطلق بناب، ابراهیم، سپاسی، حسین، نوربخش، پریوش، و نوربخش، مهوش. (1400). طراحی مدل علی روابط سبک های رهبری و مدیریت دانش کارکنان با نقش میانجی پذیرش فناوری اطلاعات. مدیریت ارتباطات در رسانه های ورزشی. 9(2): 109-121.
Amah، O. E. (2022). The role of political prudence and political skill in the political will and political behavior relationship. Journal of Business Ethics، 1 (2)، 341–355.
Bargsted، M.، Ortiz، C.، Cáceres، I.، & Somma، N. M. (2022). Social and Political Trust in a Low Trust Society. Political Behavior، 1–20.
Berlin، T. V.، Handayani، R.، & Oemar، F. (2022). Organizational Culture and Job Satisfaction: The Dark Side of Organizational Politics. SAINS ORGANISASI، 1(2)، 141–151.
Bode Leticia،(2017)، Feeling the pressure: Attitudes about volunteering and their
Cheung Lewis T.O.،(2019)، How does political orientation influence one’s environmental attitude and behaviour? Debate over country park conservation in Hong Kong، Environmental Science and Policy.
Elbanna، S. (2018). The constructive aspect of political behavior in strategic decision-making: The role of diversity. European Management Journal، 36(5)، 616–626.
Ferris، G. R.، Ellen III، B. P.، McAllister، C. P.، & Maher، L. P. (2019). Reorganizing organizational politics research: A review of the literature and identification of future research directions. Annual Review of Organizational Psychology and Organizational Behavior، 6(4)، 299–323.
Garg، A.، & Tiwari، P. (2015). A synthesis of literature on ethics program for political behaviour in organization. EDITORIAL ADVISORY BOARD، 6،
Gintis، H. (2016). Homo Ludens: Social rationality and political behavior. Journal of Economic Behavior & Organization، 1(3)، 95–109.
Hall، A. B.، & Yoder، J. (2022). Does homeownership influence political behavior? Evidence from administrative data. The Journal of Politics، 84(1)، 77-89..
Hedva Vinarski-Peretz،(2017)، The Shadow Dance of Political Climate: Engagement in Political Behavior in Local Government Authorities، European Management Journal.5950: 43-64.
KOÇAK، D. (2020). The Relationship between Political Behavior Perception and Prosocial Motivation-Mediating Role of Organizational Trust. Business & Management Studies: An International Journal، 8(1)، 329–350.
Lieberthal، K. (2017). The Organization of Political Power and Its Consequences: The View from the Inside. In Critical Readings on the Communist Party of China 4(40: 199-221.
Rajabi Farjad، H.، & Azab Daftari، A. (2019). The Effecting for Good Governance with Organizational Health and the mediating role of Political behavior. Public Administration Perspaective، 10(1)، 141–170.
Said Elbanna،2018،The Constructive Aspect of Political Behavior in Strategic Decision-Making:The Role of Diversity، European Management Journal.
[1] دانشجوی دکتری، گروه مدیریت، واحد رشت، دانشگاه آزاد اسلامی، رشت، ایران
[2] استادیار، گروه مدیریت، واحد رشت، دانشگاه آزاد اسلامی، رشت، ایران
[3] استادیار، گروه مدیریت، واحد رشت، دانشگاه آزاد اسلامی، رشت، ایران
ایمیل نویسنده مسئول: baghersalimi@gmail.com
[4] Robert Miles
[5] Parker
[6] Kapoutsis & Ioannis