بررسی اثرات زیست محیطی سد استقلال میناب درفازبهره برداری با تلفیق روش های ICOLD و Modified
محورهای موضوعی : ارزیابی پی آمدهای محیط زیستی
سید علی جوزی
1
,
لیلا حسینی
2
,
علی دهقانی
3
1 - *- (مسوول مکاتبات): عضو هیئت علمی گروه محیط زیست، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران شمال، تهران، ایران.
2 - دانش آموخته کارشناسی ارشد مدیریت محیط زیست ، دانشگاه آزاداسلامی واحد بندرعباس، بندرعباس، ایران.
3 - کارشناس GIS شرکت سهامی آب منطقه ای هرمزگان، بندرعباس، ایران.
کلید واژه: ارزیابی محیط زیست, پیش بینی اثرات زیست محیطی, روش ICOLD, مرحله بهره برداری, سداستقلال,
چکیده مقاله :
زمینه و هدف: سد استقلال میناب باحجم مخزن اولیه 350 میلیون مترمکعب و حجم مفید 270 میلیون مترمکعب ازنوع سدهای بتنی وزنی پایدار بوده و در4 کیلومتری شرق شهرستان میناب درطول جغرافیایی 57 درجه و 4 دقیقه و عرض جغرافیایی 27 درجه و 9 دقیقه برروی رودخانه میناب احداث شده است . این سد باهدف تأمین آب آشامیدنی شهرستان بندرعباس ، تأمین آب برای 14670 هکتاراراضی پایین دست درشهرستان میناب ، صنعت ، کنترل سیلاب و تغذیه مصنوعی درسال 1362 به بهره برداری رسید. روش بررسی: این مطالعه با هدف تجزیه و تحلیل اثرات زیست محیطی ناشی ازبهره برداری سد استقلال به انجام رسیده است. پس ازجمع آوری اطلاعات پایه ، بازدید زمینی ازمحدوده مورد نظر و دریاچه سد فهرستی از منابع زیست محیطی تحت تأثیر تهیه گردید و پس از آن محدوده مطالعاتی در قالب محیط های بلافصل ، تحت اثر مستقیم و غیرمستقیم تعیین شد . سپس نقشه های مورد نیاز اعم از موقعیت حوضه ، ایستگاه ها ، پوشش گیاهی و ... درمحیط GIS تهیه شد. کارنمونه برداری از آب در دو فصل گرم و خشک، گرم و مرطوب انجام و تجزیه و تحلیل نمونه های آب انجام شد. به منظور پیش بینی اثرات سد ازروش اختصاصی ارزیابی سدها موسوم به روش ICOLD [1] استفاده شد . پس ازآنکه کلیه اثرات تعیین شد ازآنجایی که روش ICOLD یک روش کیفی است برای نمره دهی و تفسیر اثرات از روش تغییر یافته و یا تقلیدی از آن به نام Modified استفاده گردید. نتیجه گیری: نتایج این مطالعه نشان می دهد که سد استقلال میناب برروی محیط بیولوژیکی و محیط اقتصادی اجتماعی اثری مثبت داشته و نمرات (5/207 +) و (25/329 +) رابه خود اختصاص داده است و تنها برمحیط فیزیکی شیمیایی اثرمنفی معادل با (242 - ) داشته است ولی درمجموع وجود سداستقلال میناب وبهره برداری ازآن بانمره (75/294 +) تأثیر مثبتی برمنطقه داشته است .درپایان راهبردها و راهکارهای مدیریتی جهت تقلیل آثار منفی ناشی از بهره برداری سد نظیر :کاهش رسوب ورودی به دریاچه از طریق ایجاد سدهایی در بالا دست سد استقلال، ترویج روش بیولوژیکی درمبارزه با آفات زراعی به جای سموم پیشنهاد شده است که مدیریت صحیح زیست محیطی حوضه آبخیز میناب منوط به اجرای دقیق وکامل این راهکارهای پیشنهادی می باشد. [1]- International Committee of Large Dams
Background and Objective: Minab Esteghlal dam, with a capacity of 350 million m2 and an efficient capacity of 270 million m2, is a stable-weight-concrete dam which is constructed on Minab river at the distance of 4 km from the east of Minab township with a geographic longitude of 57° and 4′ and a geographic latitude of 27° and 9′. This dam was established in 1993 to supply the drinking water for Bandar Abbas and to provide water for 14670 hectares of downstram lands in Minab and for industry, flood control and artificial nutrition purposes. Method: This study is carried out to analyze the environmental impacts caused by operation of the dam. After collecting the basic data and field survey of the site and the dam reservoir, a list of environmental resources being affected was prepared. The study area was also determined in the from of individual environment under the direct and indirect impacts. Then, the required maps for the site, stations, ground cover, etc, were provided in the GIS environment. Water sampling was accomplished in warm and dry and warm and humid seasons, and water samples were carefully examined. In order to predict the dam impacts, a special method of assessment called ICOLD was conducted. After determining all the impacts, since this method is a qualitative method, a modified method was used to mark and interprete the impacts. Results: The results of this study showed that Esteghlal dam had a positive impact on biologic and socio-economic environments and had the scores of +207.5 and +329.25, and had a negative impact of -242 on physico–chemical environment. At the end, some recommendations to eliminate the negative impacts caused by operation of the dam, including decrease of deposit input to the river via constructing som dams at the upperhills before Esteghlal dam, and propagation of biological methods instead of applying fertilizer to defeat the agricultural pests were suggested. The proper environmental management of Minab watershed is bound to careful implementation of these suggestions.
1- نجمایی م.1376. سد ومحیط زیست .انتشارات وزارت نیرو کمیته ملی سدهای بزرگ ایران.
2- جی بارو،ک .ترجمه : مهرداد اندرودی .1380 . اصول وروش های مدیریت زیست محیطی. نشرکنگره .
3- Yu.A.Anokhin, Yu.A.Izrael.2000. Monitoring and assessment of the environment in the Lake Baikal region .Aquatic Ecosystem Health and Management.Pages199-201.
4- Amita Baviskar, Arun Kumar Singh. 1994. Malignant growth: The Sardar Sarovar dam and its impact on puplic health .Environmental Impact Assessment Review .Pages349-358.
5- G.Bombino, V.Tamburino, S.M.Zimbone.2006.Assessment of the effects of chek-dams on riparian vegetation in the Mediterranean environment. Pages134-144.
6- ایاز ق، وطن دوست ص و بابازاده م . 1386 . ارزیابی آثار زیست محیطی سد مخزنی شهید رجایی (سلیمان تنگه ) ساری و تأسیسات وابسته .اولین کارگاه تخصصی سدومحیط زیست .
7- بینا ، بیژن ; مهدی اسدی و علی قیصری . 1381 . ارزیابی اثرات زیست محیطی سد زاینده رود . همایش بین المللی انسان و آب رامسر .
8- اشرف زاده ، محمد رضا ; علی سمیعی و مهدی میر باقری . 1386 . ارزیابی زیست محیطی سد مخزنی شهید مدنی و شبکه آبیاری و زهکشی مربوطه بااستفاده ازروش ماتریس آیکولد و لئوپولد . دومین کنفرانس ملی تجربه های ساخت شبکه های آبیاری و زهکشی .
9- نهال طهماسبی م . 1386. بررسی علل آلودگی منابع آب سطحی درحوزه آبریز سداستقلال میناب . شرکت سهامی آب منطقه ای هرمزگان .
10- مهندسین مشاور آب ورزان .1372. طرح توسعه منابع آب و آبخیزداری حوزه سداستقلال میناب . شرکت سهامی آب منطقه ای هرمزگان .جلدچهارم.
11- مهندسین مشاور آب ورزان .1372. طرح توسعه منابع آب و آبخیزداری حوزه سداستقلال میناب . شرکت سهامی آب منطقه ای هرمزگان .جلدپنجم.
12- مهندسین مشاور آب ورزان .1372. طرح توسعه منابع آب و آبخیزداری حوزه سداستقلال میناب . شرکت سهامی آب منطقه ای هرمزگان .جلدهشتم.
13- سلطانی پور م .1380. گیاهان داروئی استان هرمزگان . نشریه تحقیقات گیاهان دارویی ومعطر ایران .جلدهشتم .
14- محیط زیست استان هرمزگان. 1387.گزارش منتشر نشده.
15- سالنامه آماری استان کرمان . 1386 . معاونت برنامه ریزی استانداری کرمان . دفترآمار و اطلاعات .
16- سالنامه آماری استان هرمزگان . 1386 . معاونت برنامه ریزی استانداری هرمزگان . دفترآمار و اطلاعات .
17- عقیلی ش، سرلک س و نوروزی ع . 1385. گزارش اولین فصل بررسی های باستان شناسی دشت میناب . اداره کل میراث فرهنگی استان هرمزگان.
18- عقیلی ش، سرلک س و نوروزی ع . 1385. گزارش دومین فصل بررسی های باستان شناسی دشت میناب . اداره کل میراث فرهنگی استان هرمزگان.
19- عقیلی ش، سرلک س و نوروزی ع . 1385. گزارش نخستین فصل بررسی های باستان شناسی دشت رودان . اداره کل میراث فرهنگی استان هرمزگان.