استفاده از شاخص‏های زیستی ماکروبنتوزها در تعیین سلامت اکولوژیکی آب (مطالعه موردی: حوضه آبخیز بختگان)

محورهای موضوعی : آب و محیط زیست

حبیب مرادپور ¹ , جابر اعظمی ² , عباسعلی زمانی ³ , احمدرضا عیسایی ⁴

1 - دانش آموخته کارشناسی ارشد، گروه علوم محیط زیست، دانشکده علوم، دانشگاه زنجان
2 - استادیار گروه علوم محیط زیست، دانشکده علوم، دانشگاه زنجان *(مسئول مکاتبات)
3 - دانشیار گروه علوم محیط زیست، دانشکده علوم، دانشگاه زنجان
4 - دکترای جغرافیای طبیعی، مدیر گروه محیط زیست شرکت سهامی آب منطقهای فارس

تاریخ دریافت : 1396/02/05 تاریخ پذیرش : 1396/03/24 تاریخ انتشار : 1398/10/01

کلید واژه: بزرگ‌ بی‌مهرگان آبزی, اقلید, کیفیت آب, شاخص زیستی,

چکیده مقاله :

زمینه و هدف: از آن‌جایی که گونه های ماکروبنتوزها به طور قابل توجهی نسبت به آلودگی های محیط‌زیست حساسیت نشان می دهند؛ می توان از تغییرات ساختار اکولوژیک آن‌ها برای استنتاج بار آلودگی وارد شده به اکوسیستم استفاده کرد. لذا مطالعه حاضر با هدف شناسایی ماکروبنتوزها ساکن و هم‌چنین به منظور ارزیابی کارایی شاخص‌های تک معیاره و چند معیاره برای تعیین سلامت اکولوژیکی آب حوضه آبخیز بختگان در شهرستان اقلید انجام شد. روش بررسی: از نمونه بردار سوربر جهت نمونه‌برداری از 8 ایستگاه در طول مسیر رودخانه سفید و گاوگدار که از سرچشمه‌های مهم رود کر در حوضه آبی بختگان است، استفاده شد. ویژگی‌های شیمیایی شامل BOD، COD، نیترات، نیتریت، فسفات، آمونیاک و کلی‍فرم مدفوعی در آزمایشگاه و ویژگی‌های فیزیکی دما، pH، هدایت الکتریکی، اکسیژن محلول، سختی کل و کدورت در محل نمونه‌برداری اندازه‌گیری شد. یافته ها: تعداد 8161 ماکروبنتوزها در 14 راسته و 24 خانواده شناسایی شدند که بیش‌ترین فراوانی متعلق به راسته Amphipoda، خانواده Gammaridae با فراوانی 66 درصد بود. ضریب همبستگی اسپیرمن (81/0 = r)، نشان داد که بین شاخص زیستی BMWP/ASPT و ویژگی‌های زیستی وابستگی‌ بیش‌تری وجود دارد. بحث و نتیجه گیری: گرچه نتیجه‌ی تحلیل‌های آماری بیان‍گر عدم اختلاف معنی‌دار آماری بین شاخص های مورد مطالعه در ایستگاه‌های شاهد و غیر شاهد بود (05/0 Sig >)، اما تایید می‌کرد که کیفیت زیستی آب در تمام ایستگاه ها در سطح متوسط به پایین می‌باشد. نتیجه گیری نهایی، ضمن تعیین بهترین شاخص، آن بود که وضعیت اکوسیستم مطالعه شده، مطلوب نیست.

چکیده انگلیسی:

Background and Objective: macroinvertebrates communities are very sensitive to environmental pollution. Therefore, we can use to derive the pollution load entering to the ecosystem via their ecological structures. This study aimed to identify macroinvertebrates as well as indicator to evaluate the ecological health of water in the Eghlid. Methods: Thirteen physicochemical parameters have been measured including BOD, COD, NO3, NO2, PO4, NH4, Fecal Coliforms, Temperature, pH, EC, DO, Total Hardness and Turbidity in Eghlid Rivers (Sefid and Gavgodar parts), Fars province- Iran.  Findings: Based on the results, 8161 macroinvertebrates were identified from 14 orders and 24 families with 66 % frequency of Gammaridea belong to Amphipoda order as the most collected family. Discussion and Conclusion: With regard to Spearman correlation (r=0.81), the BMWP/ASPT index had the most dependency with the abiotic parameters. Although, the results didn’t show any significant differences between references and impaired stations (sig > 0.05), but the category of water ecological quality was in moderate to low in all studied stations. This study concluded the ecological status of water in the studied area is not desirable.

منابع و مأخذ:

1. Galat DL, Zweimüller I. Conserving large-river fishes: is the highway analogy an appropriate paradigm? Journal of the North American Benthological Society. 2001;20(2):266-79.


2. Jun Y-C, Won D-H, Lee S-H, Kong D-S, Hwang S-J. A multimetric benthic macroinvertebrate index for the assessment of stream biotic integrity in Korea. International journal of environmental research and public health. 2012;9(10):3599-628.


3. Liu W, Coveney R, Chen J. Environmental quality assessment on a river system polluted by mining activities. Applied Geochemistry. 2003; 18(5):749-64.


4. Marzin A, Archaimbault V, Belliard J, Chauvin C, Delmas F, Pont D. Ecological assessment of running waters: do macrophytes, macroinvertebrates, diatoms and fish show similar responses to human pressures? Ecological indicators. 2012;23:56-65.


5. Mirsoleimani M-A, Keihanpanah M, Mircholi F, Davoodian A, Pajouhesh M, Masoudi M. Evaluation of Microbial Pollution of Drinking Water inNorth-West Eghlid. Journal of Sabzevar University of Medical Sciences. 2014; 22(3):516-22.


6. Samani N, Kamrani S. Privacy assess the quality and quantity of drinking water wells compared to nitrate Case Study: Aspas plain Eghlid city, Fars province. Journal of Advanced Applied Geology. 2016;6(20):29-40.


7. APHA. Water Environment Federation (1998) Standard methods for the examination of water and wastewater. Washington, Dc; 1994.


8. Hammer Q, Harper D, Ryan P, inventorsPAST-Palaeontological statistics2001.


9. Mostafavi H, Schinegger R, Melcher A, Moder K, Mielach C, Schmutz S. A new fish-based multi-metric assessment index for cyprinid streams in the Iranian Caspian Sea Basin. Limnologica-Ecology and Management of Inland Waters. 2015;51:37-52.


10. Aazami J. Macrobenthos biological indices to assess the ecological health of aquatic ecosystems. Animal Environment 2017; Printing.


11. Sefidpari P, Keyhani A, Pishgar-Komoleh SH, Khanali M, Akram A. Assessment of wind energy production with the help of statistical analysis of wind characteristics - A case study in the city Eghlid Fars province. Iran Biosystems Engineering. 2016; 47(3):469-83.


12. Lincoln RJ. British marine amphipoda: Gammaridea: British Museum (Natural History); 1979.


13. Shahsavaripour N, Esmaeili-Sari A. Haraz and determine microbial contamination of river water permit applications according to international standards. Journal of Environmental Science and Technology. 2011;13(4):81-94.


14. WHO. Guidelines for drinking-water quality. WHO chronicle Edition, Fourth. 2011; 38:104-8.


15. Torabian A, Hasani A-H, Izadpanah A-H. Check the status of the Branch River and recreational purposes Jajrood. Journal of Environmental Science and Technology. 2011; 13(2):55-66.


16. Naderi-Jeloudar M, Abas E-S, Ahmadi M-R, Seyfabadi S, Abdoli A. The effects of Trout farm effluents on the water quality parameters of Haraz river. 2007.


17. Tamminga G, Wijnands J. Animal waste problems in the Netherlands. 1991.


18. Rand GM. Fundamentals of aquatic toxicology: effects, environmental fate and risk assessment: CRC Press; 1995.


19. Sahasrabuddhe K, Mahabaleshwarkar M, Joshi J, Kanade R, Goturkar S, Oswal P, et al., editors. Changing status of urban water bodies and associated health concerns in Pune, India. Proceedings of the Third International Conference on Environment and Health, Chennai, India; 2003.


20. GHasemi S, Mafi-GHolami R. Effects of effluent on fish farms Nour Ali area changes GARGAR river dissolved oxygen and fish farms provide a solution for waste management. Journal of Wetland Ecobiology. 2014;8(28):75-84.


21. Naderi-Jelodar M, Abdoli A. Call benthic macro-invertebrates to effluent Haraz River rainbow trout fish farms. Iranian Scientific Fisheries Journal. 2011; 64:163-75.


22. Yarmohammadi S, SHariat M, Monavari M, Farshchi P. Management and practical reduction of pollutants in the river Qomroud. Journal of Human and Environment. 2011;9(1):11-20.


23. Aazami J, Esmaili-Sari A, Abdoli A, Sohrabi H, Van Den Brink P. Length-weight relationships of 14 fish species from Tajan River, Southern Caspian Sea basin, Iran. Iranian Journal of Ichthyology. 2015; 2 (4):299-301.