فراتحلیل پیشایندها و پیامدهای تابآوری تحصیلی دانش‌آموزان در مدارس ایران
محورهای موضوعی :
مهدی عبداله زاده
1
,
عادل زاهدبابلان
2
*
,
مهدی معینی کیا
3
,
علی خالق خواه
4
1 - دانشجوی دکتری مدیریت آموزشی، گروه علوم تربیتی، دانشکده علوم تربیتی و روانشناسی، دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل، ایران
2 - استاد، گروه علوم تربیتی، دانشکده علوم تربیتی و روانشناسی، دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل، ایران
3 - استاد، گروه علوم تربیتی، دانشکده علوم تربیتی و روانشناسی، دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل، ایران
4 - استاد، گروه علوم تربیتی، دانشکده علوم تربیتی و روانشناسی، دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل، ایران
کلید واژه: فراتحلیل, دانش‌آموزان, پیامدها, تابآوری تحصیلی, پیشایندها,
چکیده مقاله :
مقدمه و هدف: پژوهش حاضر با هدف شناسایی پیشایندها و پیامدهای تابآوری تحصیلی دانش‌آموزان در مدارس ایران با استفاده از رویکرد فراتحلیل انجام شد.
روش شناسی پژوهش: این پژوهش از نظر هدف، کاربردی، از نظر روش اجرا، توصیفی و از منظر ماهیت داده‌ها، کمی است. جامعه آماری پژوهش شامل مقالات چاپ شده در تمامی مجلات علمی فارسی زبان و پایان‌نامه‌های کارشناسی ارشد داخل ایران در زمینه تابآوری تحصیلی دانش‌آموزان از سال ۱۳۹۱ تا تابستان ۱۴۰۲ بود که با استفاده از روش نمونه‌گیری هدفمند ۵۱ مورد به عنوان نمونه وارد فرایند فراتحلیل شدند. ابزار گردآوری اطلاعات فرم کدگذاری فراتحلیل بود. پژوهش‌های منتخب با استفاده از نرم‌افزار CMA2 تحلیل شدند.
یافتهها: فراتحلیل مطالعات منتخب نشان داد که از بین پیشایندهای تابآوری تحصیلی، به ترتیب متغیرهای درگیری تحصیلی (۰/۸۰۹)، احساس تعلق به مدرسه (۰/۷۶۲)، شادکامی (۰/۷۰۰)، خود تنظیمی تحصیلی (۰/۵۷۹) و ویژگی‌های شخصیتی (۰/۵۲۰)، دارای بیشترین اندازه اثر بودند. همچنین از بین پیامدهای تابآوری تحصیلی، به ترتیب متغیرهای اضطراب اجتماعی (۰/۶۳۴-)، اهمال‌کاری تحصیلی (۰/۵۹۳-)، اضطراب رایانه (۰/۵۲۱-)، کیفیت زندگی در مدرسه (۰/۵۲۰) و فرسودگی تحصیلی (۰/۵۱۸-)، دارای بیشترین اندازه اثر بودند.
بحث و نتیجهگیری: شناسایی پیشایندهای تابآوری تحصیلی به والدین، معلمان و مسئولان نظام آموزشی کمک می‌کند تا از طریق تمرکز و به کارگیری عوامل و متغیرهای شناسایی شده اقدامات مؤثر و مفیدی در راستای تقویت تابآوری تحصیلی دانش‌آموزان انجام دهند. همچنین پیامدهای شناسایی شده، آن‌ها را از نتایج مثبتی که تابآوری تحصیلی به دنبال دارد، آگاه می‌نماید تا با تقویت تابآوری تحصیلی زمینه لازم جهت کاهش اضطراب، اهمال‌کاری و فرسودگی تحصیلی و بهبود کیفیت زندگی دانش آموزان در مدرسه فراهم شود.
Introduction:: The present study was conducted to identify the antecedents and consequences of students' academic resilience in Iranian schools using a meta-analysis approach.
Research methodology: The current research is descriptive in terms of execution method, applied in terms of the type of use, and quantitative in terms of type of data. The statistical population of the research was the articles published in all Persian-language scientific journals and master's theses in Iran in the field of students' academic resilience, from 2012 to 2023, from which 51 cases were entered meta-analysis process with a non-random purposive sampling method. The data collection tool was the meta-analysis coding form. The selected studies were analyzed using CMA2 software.
Findings: The meta-analysis of selected studies showed that among the antecedents of academic resilience, the variables of academic engagement (0.809), sense of belonging to school (0.762), happiness (0.700), academic self-regulation (0.579) and characteristics Personality (0.520) had the largest effect size. Also, among the consequences of academic resilience, the variables of social anxiety (-0.634), academic procrastination (-0.593), computer anxiety (-0.521), quality of life at school (0.520) and academic exhaustion ( -0.518), had the largest effect size.
Conclusion: Identifying the antecedents of academic resilience helps parents, teachers and officials of the educational system to take effective and useful measures in order to strengthen the academic resilience of students through focusing and applying the identified factors and variables. Also, the identified consequences make them aware of the positive results that academic resilience leads to, so that by strengthening academic resilience, the necessary ground is provided to reduce anxiety, procrastination and academic burnout and improve the quality of life of students in school.
A Meta-analysis of Antecedents and Consequences of Students' Academic Resilience in Iranian Schools
Abstract Introduction:: The present study was conducted to identify the antecedents and consequences of students' academic resilience in Iranian schools using a meta-analysis approach. Research methodology: The current research is descriptive in terms of execution method, applied in terms of the type of use, and quantitative in terms of type of data. The statistical population of the research was the articles published in all Persian-language scientific journals and master's theses in Iran in the field of students' academic resilience, from 2012 to 2023, from which 51 cases were entered meta-analysis process with a non-random purposive sampling method. The data collection tool was the meta-analysis coding form. The selected studies were analyzed using CMA2 software. Findings: The meta-analysis of selected studies showed that among the antecedents of academic resilience, the variables of academic engagement (0.809), sense of belonging to school (0.762), happiness (0.700), academic self-regulation (0.579) and characteristics Personality (0.520) had the largest effect size. Also, among the consequences of academic resilience, the variables of social anxiety (-0.634), academic procrastination (-0.593), computer anxiety (-0.521), quality of life at school (0.520) and academic exhaustion ( -0.518), had the largest effect size. Conclusion: Identifying the antecedents of academic resilience helps parents, teachers and officials of the educational system to take effective and useful measures in order to strengthen the academic resilience of students through focusing and applying the identified factors and variables. Also, the identified consequences make them aware of the positive results that academic resilience leads to, so that by strengthening academic resilience, the necessary ground is provided to reduce anxiety, procrastination and academic burnout and improve the quality of life of students in school.
|
Received: Accepted: PP:
Use your device to scan and read the article online
DOI:
Keywords: Meta-analysis, Academic Resilience, Antecedents, Consequences, Students |
Corresponding author: Address: Email:
|
Citation:
|
Extended Abstract
Introduction:
One of the challenges facing the educational system is dealing with students who are at risk of academic failure due to being in unfavorable educational, social, economic and family conditions (Sembiring et al 2021; Alfonso and Lonigan 2021). During their academic career, students face issues and problems such as a stressful educational environment, limited support resources, inflexible teachers, the difficulty and complexity of courses, and a heavily competitive atmosphere (Zhu 2018; Ononye 2022). The question that is raised in this context is why some students achieve success despite facing these issues and challenges, but some others face academic failure under the same conditions and fail to continue their education? The answer to this question should be sought in academic resilience (Mikaeili et al. 2013; Masten 2014; Hartley 2011). Academic resilience is defined as an increase in the probability of success in school and personal life, despite adverse environmental conditions and experiences (Azizi 2023; Kwok et al. 2007; Gizir 2004). Different and diverse research conducted in the field of academic resilience of students in Iranian schools has caused an accurate and logical conclusion about its reasons and consequences not to be obtained. Therefore, conducting research with a meta-analysis approach and quantitatively combining the results of various research will lead to a more systematic and coherent understanding of the antecedents and consequences of students' academic resilience. According to the mentioned materials, the present research seeks to answer the following questions:
1. What are the antecedents of students' academic resilience in Iranian schools and what is their priority?
2. What are the consequences of academic resilience of students in Iranian schools and what is their priority?
methodology:
The current research is in the category of quantitative research in terms of descriptive implementation method, due to the type of practical use and due to the use of a meta-analysis approach. The society under investigation in the present study includes all the research published in all Persian-language scientific journals in Iran and master's theses (published and accessible in Iran's scientific database) in the field of academic resilience of students, that were carried out in the country from 2012 to 2023 and in terms of measurement tools, validity and reliability, sampling method and required statistics. have the necessary conditions to perform meta-analysis. The reliability of the research was achieved through the agreement of the judges in the selection of the studies, the reliability of the coding was achieved through the agreement of the judges in the use of specific concepts, and the reliability of the significance level and effect size was obtained through the agreement in the calculation of the effect size between two meta-analysts. The sampling method was purposeful, in this way, studies were selected for the sample that had these necessary entry criteria: 1- The researches were conducted inside Iran. 2- The research has investigated the antecedents and consequences of students' academic resilience in Iranian schools. 3- Have the necessary information to calculate the effect size. Finally, the sample size included in the meta-analysis is 51 studies, which is equal to 102 meta-analysis units. The selected researches were analyzed through comprehensive meta-analysis software (CMA2).
Findings:
The meta-analysis of selected studies showed that among the antecedents of academic resilience, the variables of academic engagement (0.809), sense of belonging to school (0.762), happiness (0.700), academic self-regulation (0.579) and characteristics Personality (0.520) had the largest effect size. Also, among the consequences of academic resilience, the variables of social anxiety (-0.634), academic procrastination (-0.593), computer anxiety (-0.521), quality of life at school (0.520) and academic exhaustion ( -0.518), had the largest effect size.
Results:
Identifying the antecedents of academic resilience helps parents, teachers and officials of the educational system to take effective and useful measures to strengthen the academic resilience of students by focusing and applying the identified factors and variables. Also, the identified consequences make them aware of the positive results that academic resilience leads to. Although in the meta-analysis approach, complete and detailed investigations are done to identify related studies, but there is a possibility that some research will be ignored. The second limitation is that it is possible that in the current research, many variables related to the antecedents and consequences of students' academic resilience have not been investigated and analyzed for reasons such as not being identified or not having criteria for entering the meta-analysis. In the following, it is suggested for future research to identify the antecedents and consequences of students' academic resilience using a meta-composite research method. Then the meta-analysis findings are compared with the meta-composite results to gain more certainty about the antecedents and consequences. To systematically identify and investigate the antecedents and consequences of students' academic resilience through quantitative, qualitative, and mixed research methods. Intervening and mediating variables and factors between antecedents and academic resilience and academic resilience and consequences should be identified and investigated.
|
شاپا چاپی: 2008-6369- شاپا الکترونیکی: x2423-723
مقاله پژوهشی
فراتحلیل پیشایندها و پیامدهای تابآوری تحصیلی دانش‌آموزان در مدارس ایران
تاریخ دریافت: تاریخ پذیرش: شماره صفحات:
از دستگاه خود برای اسکن و خواندن مقاله به صورت آنلاین استفاده کنید
DOI:
واژههای کلیدی: فراتحلیل، تابآوری تحصیلی، پیشایندها، پیامدها، دانش‌آموزان
|
چکیده مقدمه و هدف: پژوهش حاضر با هدف شناسایی پیشایندها و پیامدهای تابآوری تحصیلی دانش‌آموزان در مدارس ایران با استفاده از رویکرد فراتحلیل انجام شد. روش شناسی پژوهش: این پژوهش از نظر هدف، کاربردی، از نظر روش اجرا، توصیفی و از منظر ماهیت داده‌ها، کمی است. جامعه آماری پژوهش شامل مقالات چاپ شده در تمامی مجلات علمی فارسی زبان و پایان‌نامه‌های کارشناسی ارشد داخل ایران در زمینه تابآوری تحصیلی دانش‌آموزان از سال ۱۳۹۱ تا تابستان ۱۴۰۲ بود که با استفاده از روش نمونه‌گیری هدفمند ۵۱ مورد به عنوان نمونه وارد فرایند فراتحلیل شدند. ابزار گردآوری اطلاعات فرم کدگذاری فراتحلیل بود. پژوهش‌های منتخب با استفاده از نرم‌افزار CMA2 تحلیل شدند. یافتهها: فراتحلیل مطالعات منتخب نشان داد که از بین پیشایندهای تابآوری تحصیلی، به ترتیب متغیرهای درگیری تحصیلی (۸۰۹/۰)، احساس تعلق به مدرسه (۷۶۲/۰)، شادکامی (۷۰۰/۰)، خود تنظیمی تحصیلی (۵۷۹/۰) و ویژگی‌های شخصیتی (۵۲۰/۰)، دارای بیشترین اندازه اثر بودند. همچنین از بین پیامدهای تابآوری تحصیلی، به ترتیب متغیرهای اضطراب اجتماعی (۶۳۴/۰-)، اهمال‌کاری تحصیلی (۵۹۳/۰-)، اضطراب رایانه (۵۲۱/۰-)، کیفیت زندگی در مدرسه (۵۲۰/۰) و فرسودگی تحصیلی (۵۱۸/۰-)، دارای بیشترین اندازه اثر بودند.
|
استناد:
تنوع و گستردگی مطالعات پیشین در این حوزه ناشی از اهمیت زیاد و روزافزون تابآوری تحصیلی دانش‌آموزان به عنوان مسئله‌ای مهم و اساسی برای دانش‌آموزان، معلمان، والدین و سیاست‌گذاران آموزشی و همچنین زاویه دید پژوهشگران نسبت به این مسئله است. پژوهش‌های گوناگون و متنوع انجام شده پیرامون تابآوری تحصیلی دانش‌آموزان در مدارس ایران منجر به نتایج متفاوتی شده است؛ به طوری که به شکل دقیق مشخص نیست که پیشایندها و پیامدهای تابآوری تحصیلی دانش‌آموزان در مدارس ایران کدامند و کدام یک از این پیشایندها و پیامدها ارتباط بیشتری با تابآوری تحصیلی دارند. در تعدادی از مطالعات پیشایندهای شناسایی شده، تأثیر زیاد و در تعدادی دیگر تأثیر کمتری بر تابآوری تحصیلی داشته‌اند، همچنین پیامدهای شناسایی شده در تعدادی از مطالعات ارتباط زیاد و در تعدادی دیگر ارتباط کمتری با تابآوری تحصیلی داشته‌اند که این امر جامعه علمی را با اطلاعات پراکنده و متناقضی مواجه کرده است. دلیل این تفاوت می‌تواند ناشی از جوامع آماری گوناگون، ابزارهای اندازه‌گیری و روش‌های تحقیق متنوع و همچنین پژوهش‌های مقطعی مربوط به دامنه زمانی خاص باشد. با توجه به اینکه تاکنون در داخل کشور مطالعه‌ای جامع به منظور ارائه یک نتیجهگیری کلی در این زمینه انجام نشده است و هر یک از مطالعات فقط از یک جنبه خاص به این موضوع پرداخته‌اند و هر کدام نتایج متفاوتی ارائه کرده‌اند، لذا انجام این مطالعه می‌تواند خلأ پژوهشی موجود در این زمینه را پوشش دهد. از سوی دیگر پژوهش‌های مختلف و متنوع انجام شده در زمینه تابآوری تحصیلی دانش‌آموزان در مدارس ایران باعث شده است که یک نتیجهگیری دقیق و منطقی در مورد دلایل و پیامدهای آن به دست نیاید. لذا انجام تحقیقی با رویکرد فراتحلیل و با هدف ترکیب کمی نتایج تحقیقات مختلف، منجر به شناخت منظم‌تر و منسجم‌تر پیشایندها و پیامدهای تابآوری تحصیلی دانش‌آموزان خواهد شد. با توجه به مطالب ذکر شده، پژوهش حاضر به دنبال پاسخگویی به سؤالات زیر است:
۱. پیشایندهای تابآوری تحصیلی دانش‌آموزان در مدارس ایران کدامند و اولویت آن‌ها به چه صورت می‌باشد؟
۲. پیامدهای تابآوری تحصیلی دانش‌آموزان در مدارس ایران کدامند و اولویت آن‌ها به چه صورت می‌باشد؟
روش شناسی پژوهش
پژوهش پژوهش حاضر از نظر روش اجرا، توصیفی، از نظر نوع استفاده، کاربردی و به دلیل به‌کارگیری رویکرد فراتحلیل در زمرۀ تحقیقات کمی قرار دارد. جامعه در دست بررسی پژوهش حاضر، شامل مقالات چاپ شده در تمامی مجلات علمی فارسی زبان داخل ایران و پایان‌نامه‌های کارشناسی ارشد (منتشر شده و قابل دسترس در پایگاه اطلاعات علمی ایران) در زمینه تابآوری تحصیلی دانش‌آموزان است که از سال ۱۳۹۱ تا تابستان ۱۴۰۲ در داخل کشور انجام شده‌اند و از لحاظ ابزار اندازه‌گیری، روایی و پایایی، روش نمونه‌گیری و آماره‌های مورد نیاز، شرایط لازم برای انجام فراتحلیل را دارا می‌باشند. بر این اساس پس از جستجو با استفاده از کلید واژههای «تابآوری تحصیلی»، «دانش‌آموزان» و «مدارس» در پایگاه‌های اطلاعاتی داخل کشور تعداد ۴۳۷ مطالعه یافت شد. روش نمونه‌گیری هدفمند بود، به این ترتیب مطالعاتی برای نمونه انتخاب شدند که از این معیارهای ورودی لازم برخوردار بودند: ۱. پژوهش‌ها در داخل ایران انجام شده باشند. ۲. پژوهش‌ها، پیشایندها و پیامدهای تابآوری تحصیلی دانش‌آموزان را در مدارس ایران بررسی کرده باشند. ۳. اطلاعات مورد نیاز جهت محاسبه اندازه اثر را داشته باشند. ابزار گردآوری اطلاعات فرم کدگذاری محقق ساخته فراتحلیل بود که با استفاده از آن اطلاعات مربوط به تمامی مطالعات جمع‌آوری شد. در نهایت حجم نمونه وارد شده به فراتحلیل ۵۱ مطالعه می‌باشد که برابر ۱۰۲ واحد فراتحلیل است. پایایی تحقیق از طریق توافق داوران (اساتید راهنما و مشاوران آماری) در انتخاب پژوهش‌ها، پایایی کدگذاری از طریق توافق داوران در استفاده از مفاهیم خاص و پایایی سطح معناداری و اندازه اثر از طریق توافق در محاسبه اندازه اثر بین دو فراتحلیل‌گر به دست آمد. نحوه انتخاب مطالعات جهت انجام فراتحلیل در جدول ۱، گزارش شده است.
جدول ۱- نحوه انتخاب مطالعات
پایگاه اطلاعاتی | معیارهای ورود به فراتحلیل |
| تعداد مطالعات | معیار خروج از مطالعه | مطالعات حائز شرایط |
بانک اطلاعات نشریات کشور، پایگاه مرکز اطلاعات علمی جهاد دانشگاهی، پایگاه مجلات تخصصی نور و پایگاه اطلاعات علمی ایران |
عنوان، چکیده و واژگان کلیدی |
|
۴۳۷
| مقالات کنفرانس، تحقیق کیفی، عدم تایید ارتباط میان متغیرها، جوامع آماری غیر از مدارس، عدم دسترسی به متن مقالات و آماره‌های غیرمرتبط |
۵۱ |
تحقیقات انتخاب شده از طریق نرم‌افزار جامع فراتحلیل (CMA2) تحلیل شدند. جهت سنجش سوگیری انتشار، از نمودار فانل (قیفی)، برای ارزیابی و تعدیل سوگیری انتشار از روش اصلاح و برازش دوال و توئیدی، برای تعیین تعداد تحقیقات گم‌شده، از روش N ایمن از خطا و برای بررسی ناهمگونی مطالعات، از آزمون کوکرام (Q) استفاده شد. اطلاعات کلی پژوهش‌های مورد بررسی در جدول ۲، گزارش شده است.
جدول ۲- اطلاعات کلی پژوهش‌های مورد بررسی
آماره | محل نشر | عنوان | محقق و سال | |
۳۵۴ نفر | r | مطالعات آموزشی و آموزشگاهی | نقش میانجی فرسودگی تحصیلی و تابآوری تحصیلی در رابطه بین سرزندگی تحصیلی و کیفیت زندگی در مدرسه | اوضاعی و همکاران (۱۳۹۸) |
۲۸۷ نفر | r | فصلنامه مطالعات روانشناسی تربیتی | رابطه جو مدرسه و تابآوری تحصیلی: نقش واسطه‌ای سرزندگی تحصیلی | بخشی و فولاد چنگ (۱۳۹۷) |
۳۵۰ نفر | r | روانشناسی خانواده | رابطه انسجام خانواده، حمایت تحصیلی و تابآوری تحصیلی با پیوند با مدرسه و مؤلفه های آن | قاسمی و همکاران (۱۳۹۶) |
۵۴۰ نفر | r | مجله علوم پزشکی راضی | بررسي نقش واسطه‌گري تاب‌آوري تحصيلي بين رابطه حمايت تحصيلي با بهزيستي تحصيلي | شامخی و همکاران (۱۴۰۱) |
۲۸۳ نفر | r | مجله روانشناسی | تأثیر شایستگی اجتماعی هیجانی بر تابآوری تحصیلی دانش‌آموزان با میانجی‌گری خودکارآمدی تحصیلی و امیدواری | پورطالب و بدری گرگری (۱۴۰۱) |
۲۵۵ نفر
| t | فصلنامه علمی پژوهش‌نامه تربیتی | تعیین نقش میانجی انگیزش تحصیلی در رابطه بین باورهای هوشی و تابآوری تحصیلی در میان دانش‌آموزان دختر متوسطه بجنورد | رحمتی و همکاران (۱۴۰۰) |
۵۱۲ نفر | r | روش‌ها و مدل‌های روانشناختی | رابطه بین ابعاد الگوهای ارتباطی خانواده و احساس تعلق به مدرسه با تابآوری تحصیلی به واسطه خودتنظیمی تحصیلی | رمضانپور و همکاران (۱۳۹۸) |
۳۷۵ نفر | r | مجله مطالعات روانشناسی تربیتی | رابطه خودتنظیمی و خودکارآمدی با سرزندگی تحصیلی دانش‌آموزان: نقش واسطه ای تابآوری تحصیلی | تمنایی‌فر و اربابی قهرودی (۱۴۰۱) |
۲۲۰ نفر | r | پژوهش‌های روانشناختی | رابطه میان تابآوری تحصیلی و مشارکت تحصیلی: نقش میانجی‌گر خودتنظیمی هیجانی | غلامعلی لواسانی و همکاران (۱۴۰۰) |
۱۰۰ نفر | r | مجله روانشناسی مدرسه | نقش تنظيم هيجان و تاب‌آوري تحصيلي در پيش‌بيني فرسودگي تحصيلي دانش‌آموزان | صبا و ایمان پرور (۱۳۹۹) |
۲۰۰ نفر | r | رویش روانشناسی | پیش‌بینی تابآوری تحصیلی بر اساس احساس تعلق به مدرسه و درگیری تحصیلی در دانش‌آموزان دختر | میرزایی قره لر و حاتمی (۱۳۹۸) |
۲۰۰ نفر | t | روانشناسی مدرسه و آموزشگاه | مدل‌یابی علی تابآوری تحصیلی بر اساس هوش شخصی با میانجی‌گری جهت‌گیری مذهبی در دانش‌آموزان مقطع متوسطه دوم | نریمانی و احمدی (۱۴۰۱) |
۴۰۰ نفر | t | مجله راهبردهای آموزش در علوم پزشکی | تدوین و آزمون مدل ارتباط بین تابآوری تحصیلی و دلبستگی به مدرسه با میانجی‌گری درگیری تحصیلی | فتاحی و همکاران (۱۴۰۲) |
۳۱۶ نفر | r | دوفصلنامه علمی روانشناسی بالينی و شخصيت | رابطه راهبردهای مقابله‌ای و حمایت اجتماعی با اضطراب امتحان دانش‌آموزان در پاندمی کووید۱۹؛ نقش واسطه‌ای تابآوری تحصیلی | توجهی و تمنایی فر (۱۴۰۱) |
۲۳۲ نفر | r | نشریه علوم اجتماعي دانشگاه فردوسي مشهد | پیش‌بینی اشتیاق تحصیلی بر اساس عملکرد خانواده و تابآوری تحصیلی در دانش‌آموزان مقطع ابتدایی | غریبی و همکاران (۱۴۰۱) |
۱۹۶ نفر | t | مجله روانشناسی مدرسه | بررسي رابطه تاب‌آوري تحصيلي با عملكرد تحصيلي دانش‌آموزان و ميانجي معناي تحصيلي | جعفری و همکاران (۱۳۹۹) |
۳۷۸ نفر | r | فصلنامه پژوهش‌های نوین روانشناختی | رابطه بین الگوهای ارتباطی و جو عاطفی خانواده با سرزندگی تحصیلی دانش‌آموزان: نقش میانجی تابآوری تحصیلی | رضی و اسدی مجره (۱۴۰۱) |
۳۱۰ نفر | t | فصلنامه علمي– پژوهشي روش‌ها و مدل‌های روانشناختي | تدوین مدل درگیری تحصیلي بر اساس عوامل جو رواني-اجتماعي کلاس درس و جو عاطفي خانواده با نقش میانجي تابآوری تحصیلي | شاکرمی و همکاران (۱۳۹۶) |
۳۱۲ نفر | r | روانشناسی تحولی: روانشناسان ایرانی | نقش واسطه‌ای انگیزش درونی در رابطه بین ادراک از سبک‌های والدگری و تابآوری تحصیلی | چگینی و همکاران (۱۳۹۶) |
۲۹۱ نفر | r | مجله مطالعات آموزش و یادگیری | نقش علی الگوهاي ارتباطی خانواده در خودکارآمدي و تاب‌آوري تحصيلی دانش‌آموزان | نادری و همکاران (۱۳۹۷) |
۳۱۵ نفر | r | نشریه توانمندسازی کودکان استثنایی | رابطه جهت‌گیری هدفی (با نقش میانجی تابآوری تحصیلی) و درگیری تحصیلی | افضلی و اسماعیلی (۱۳۹۸) |
۴۱۴ نفر | t | فصلنامه خانواده و بهداشت | بررسی تأثیر مشارکت تحصیلی والدین ،آموزش ترغیبی و تابآوری تحصیلی بر عملکرد تحصیلی دانش‌آموزان | اعتمادی و همکاران (۱۳۹۸) |
۱۵۰ نفر | t | رویش روانشناسی | پیش‌بینی تابآوری تحصیلی بر مبنای درگیری تحصیلی با نقش واسطه‌ای احساس تعلق به مدرسه در دانش‌آموزان | ابراهیمی و خلعتبری (۱۳۹۹) |
۴۳۶ نفر | r | مجله مطالعات آموزش و یادگیری | نقش ميانجي تاب‌آوري تحصيلي و راهبردهاي تنظيم شناختي هيجان در رابطه بين حمايت اجتماعي والدين، معلمان و همکالسي‌ها با اهمال‌کاري تحصيلي | علیزاده و همکاران (۱۴۰۱) |
۳۷۲ نفر | r | مطالعات روانشناسی و علوم تربیتی | بررسی رابطه بین تابآوری تحصیلی و بهزیستی تحصیلی دانش‌آموزان ابتدایی شهر مهاباد | عبدالهی (۱۳۹۸) |
۲۴۶ نفر | r | روانشناسی مدرسه و آموزشگاه | نقش تابآوری،تنظیم هیجان و خودکارآمدی درپیش‌بینی فرسودگی تحصیلی دانش‌آموزان دختر درمدارس متوسطه دوم شهر اردبیل | داداش‌زاده کله‌سر و همکاران (۱۴۰۰) |
۲۹۱ نفر | r | مطالعات روانشناسی و علوم تربیتی | پیش‌بینی اضطراب امتحان بر اساس ادراک از ارتباطات خانواده: نقش میانجی‌گری تابآوری تحصیلی و جهت‌گیری زندگی | نادری و همکاران (۱۳۹۷) |
۲۸۵ نفر | r | مطالعات روانشناسی و علوم تربیتی | بررسی نقش شادکامی و تنظیم هیجان در پیش‌بینی تابآوری تحصیلی دانش‌آموزان دوره دوم متوسطه | یوسفی و نصراللهی (۱۳۹۷) |
۲۲۰ نفر | r | فصلنامه مطالعات روانشناسي و علوم تربيتي | نقش واسطه‌اي اضطراب تحصيلي و سرسختي روانشناختي در رابطه بين تنظيم هيجاني با تاب‌آوري تحصيلي | عطایی فر و معزالدینی (۱۴۰۱) |
۳۵۱ نفر | t | نشریه راهبردهای نو در روانشناسی و علوم تربیتی | بررسی رابطه بین سرزندگی تحصیلی با تابآوری تحصیلی با نقش میانجی استرس تحصیلی دانش‌آموزان متوسطه اول شهرستان دامغان | تربتی نژاد و همکاران (۱۴۰۱) |
۳۲۲ نفر | r | پایان‌نامه کارشناسی ارشد گروه روانشناسی دانشگاه کاشان | بررسی رابطه بین تابآوری تحصیلی و اهمال‌کاری تحصیلی با نقش واسطه‌ای اضطراب اجتماعی | خدایی (۱۳۹۹) |
۱۷۰ نفر
| r | پایان‌نامه کارشناسی ارشد رشته مشاوره دانشگاه علامه | بررسی رابطه بین سرسختی تحصیلی و تابآوری تحصیلی با عملکرد و انگیزش تحصیلی دانش‌آموزان دختر دوره متوسطه شهر اصفهان در سال تحصیلی ۹۰-۹۱ | طاهری نصب (۱۳۹۱) |
۳۱۳ نفر | r | پایان‌نامه کارشناسی ارشد رشته روانشناسی تربیتی دانشگاه شیراز | بررسی رابطه بین ویژگی‌های شخصیتی و تابآوری: نقش واسطه‌گری انگیزش تحصیلی | برزگر (۱۳۹۳) |
۲۰۰ نفر
| r | پایان‌نامه کارشناسی ارشد رشته روانشناسی تربیتی دانشگاه محقق اردبیلی | رابطه خودکارآمدی تحصیلی، تابآوری تحصیلی و خودنظم‌دهی فراشناختی با اهمال‌کاری تحصیلی دانش‌آموزان | بیرانوند (۱۳۹۶) |
۲۴۰ نفر | r | پایان‌نامه کارشناسی ارشد رشته روانشناسی تربیتی دانشگاه شهید چمران اهواز | بررسی رابطه علی راهبردهای مقابله‌ای، تابآوری تحصیلی و التزام تحصیلی با عملکرد تحصیلی ریاضی در دانش‌آموزان دختر دوره دوم متوسطه شهرستان ایذه: نقش میانجی‌گر خودکارآمدی تحصیلی | کوروند (۱۳۹۶) |
۴۰۰ نفر | r | پایان نامه کارشناسی ارشد رشته روانشناسی تربیتی دانشگاه پیام نور تبریز | رابطه تابآوری تحصیلی، رویکردهای یادگیری و باورهای هوشی با جهت‌گیری هدف تسلطی و تعلل‌ورزی تحصیلی دانش‌آموزان | درگاهی (۱۳۹۶) |
۱۵۰ نفر | r | پایان‌نامه کارشناسی ارشد رشته روانشناسی تربیتی دانشگاه محقق اردبیلی | رابطه هیجان‌های تحصیلی، خودکارآمدی تحصیلی و تابآوری تحصیلی با اشتیاق تحصیلی دانش‌آموزان | نیرومند علی بابالو (۱۳۹۷) |
۴۶۴ نفر | r | پایان‌نامه کارشناسی ارشد رشته روانشناسی تربیتی دانشگاه تربیت دبیر شهید رجایی | رابطه گرایش به ترک تحصیل و اهداف پیشرفت با میانجی‌گری تاب آوری تحصیلی دانش‌آموزان | خیام سحری (۱۳۹۶) |
۳۲۲ نفر | r | پایان‌نامه کارشناسی ارشد رشته روانشناسی بالینی دانشگاه آزاد سمنان | رابطه خودکارآمدی تحصیلی و شفقت به خود با تابآوری تحصیلی دانش‌آموزان پشت کنکوری | علیمی (۱۳۹۷) |
۳۹۶ نفر | r | پایان‌نامه کارشناسی ارشد رشته روانشناسی تربیتی دانشگاه کاشان | رابطه انگیزش تحصیلی و سبک‌های فرزندپروری ادراک شده با اضطراب امتحان با نقش واسطه‌ای تابآوری تحصیلی | جندقیان (۱۳۹۸) |
۳۸۴ نفر | r | پایان‌نامه کارشناسی ارشد رشته روانشناسی تربیتی دانشگاه تبریز | نقش واسطه‌ای تابآوری تحصیلی در رابطه بین ساختار هدفی کلاس، احساس تنهایی و خوش‌بینی تحصیلی دانش‌آموزان | محمدیان قریبه (۱۳۹۹) |
۲۳۴ نفر | r | پایان‌نامه کارشناسی ارشد رشته روانشناسی عمومی دانشگاه آزاد شاهرود | پیش‌بینی سرزندگی تحصیلی بر اساس انسجام خانواده و تابآوری تحصیلی در دانش‌آموزان پايه ششم ابتدايی | جدیدی (۱۳۹۹) |
۱۱۵ نفر | r | پایان‌نامه کارشناسی ارشد رشته روانشناسی تربیتی دانشگاه پیام نور کبودرآهنگ | پیش‌بینی عملکرد تحصیلی بر اساس اهمال‌کاری آموزشی، انگیزش و تابآوری تحصیلی در دانش‌آموزان دوره متوسطه اول شهرستان کبودرآهنگ | فرامرزی (۱۳۹۹) |
۳۰۲ نفر | r | پایان‌نامه کارشناسی ارشد رشته روانشناسی تربیتی دانشگاه پیام نور کبودرآهنگ | پیش‌بینی کیفیت زندگی تحصیلی براساس تابآوری تحصیلی، خودکارآمدی تحصیلی و نگرش تحصیلی در دانش‌آموزان مقطع متوسطه دوم | فتحی رفیع (۱۴۰۰) |
۳۲۵ نفر | r | پایان‌نامه کارشناسی ارشد رشته تحقیقات آموزشی دانشگاه هرمزگان | پیش‌بینی تابآوری تحصیلی بر اساس مجذوبیت تحصیلی، خودکار آمدی تحصیلی و تابآوری اخلاقی تحصیلی در دانش‌آموزان دبیرستانی (مورد مطالعه؛ دبیرستان‌های پسرانه شهرستان میناب) | ذاکری (۱۴۰۰) |
۳۱۸ نفر | t | پایان‌نامه کارشناسی ارشد رشته مشاوره دانشگاه کردستان | تبیین مدل بهزیستی تحصیلی بر اساس جهت‌گیری هدفی، تابآوری دانش‌آموزان و خوش‌بینی تحصیلی با میانجی‌گری خودناتوان‌سازی تحصیلی | فرهادی (۱۳۹۹) |
۲۵۰ نفر | r | پایان‌نامه کارشناسی ارشد رشته روانشناسی تربیتی دانشگاه پیام نور جوانرود | پیش‌بیني فرسودگي تحصیلي براساس خودكارآمدي، تاب‌آوري تحصیلي و سبک مقابله در دانش‌آموزان پسر دوره متوسطه اول شهرستان سرپل‌ذهاب | اکبری (۱۳۹۸) |
۲۵۰ نفر | r | پایان‌نامه کارشناسی ارشد رشته روانشناسی تربیتی دانشگاه پیام نور جوانرود | رابطه اهمال‌کاری تحصیلی با خودپنداره، تابآوری تحصیلی و کمال‌گرایی در بین دانش‌آموزان دختر دبیرستانی | قربانی نژاد (۱۳۹۸) |
۲۷۳ نفر | r | پایان‌نامه کارشناسی ارشد رشته روانشناسی تربیتی دانشگاه پیام نور جوانرود | مدل علي موفقیت تحصیلي براساس خودتنظیمي و تابآوری تحصیلي با نقش واسطه‌ای درگیری تحصیلي در دانش‌آموزان مقطع متوسطه دوم شهرکرمانشاه | کهریزی (۱۳۹۹) |
۲۵۳ نفر | t | پایان‌نامه کارشناسی ارشد رشته روانشناسی تربیتی دانشگاه بیرجند | نقش ميانجی تابآوری تحصيلی در رابطه نيازهای اساسی روانشناختی و درگيری تحصيلی دانش‌آموزان متوسطه دوم شهرستان نهبندان | تقوی (۱۴۰۰) |
۳۲۱ نفر | r | پایان‌نامه کارشناسی ارشد رشته برنامه‌ریزی درسی دانشگاه پیام نور زرین شهر | بررسی مدل علی تأثیر تابآوری تحصیلی بر اضطراب رایانه با نقش میانجی خودکارآمدی تحصیلی در بین دانش‌آموزان شهرستان لردگان | صیدالی قلعه چه (۱۴۰۰) |
یافتهها
متغیرهای حاصل از تحقیقات قبلی در دو جدول مجزا به همراه فراوانی، اندازه اثر و سطح معناداری (۰۵/۰p<) گزارش شده است. در جدول ۳، تاثیر ۳۲ متغیر بر تابآوری تحصیلی به عنوان متغیر وابسته در تحقیقات قبلی بررسی شده است. از بین پیشایندهای تابآوری تحصیلی، به ترتیب متغیرهای خودکارآمدی تحصیلی (۵ مطالعه)، انگیزه تحصیلی (۴ مطالعه)، سرزندگی تحصیلی (۳ مطالعه) و جهت‌گیری گفت و شنود (۳ مطالعه)، دارای بیشترین فراوانی در تحقیقات قبلی هستند.
جدول۳. اندازه اثر پیشایندهای تابآوری تحصیلی دانش‌آموزان
متغیر | فراوانی | اندازه اثر | سطح معناداری | متغیر | فراوانی | اندازه اثر | سطح معناداری |
خودکارآمدی تحصیلی | ۵ | ۵۱۰/۰ | ۰۰۰/۰ | استرس تحصیلی | ۲ | ۲۴۰/۰- | ۰۲۶/۰ |
انگیزه تحصیلی | ۴ | ۳۸۰/۰ | ۰۰۰/۰ | نیازهای اساسی روانشناختی | ۱ | ۴۰۲/۰ | ۰۰۰/۰ |
سرزندگی تحصیلی | ۳ | ۳۶۶/۰ | ۰۰۰/۰ | انسجام خانواده | ۱ | ۳۴۰/۰ | ۰۰۰/۰ |
جهت‌گیری گفت و شنود | ۳ | ۴۰۵/۰ | ۰۰۰/۰ | شایستگی اجتماعی هیجانی | ۱ | ۳۶۳/۰ | ۰۰۰/۰ |
جهت‌گیری تبحری | ۲ | ۳۷۸/۰ | ۰۰۰/۰ | امیدواری | ۱ | ۴۷۴/۰ | ۰۰۰/۰ |
جهت‌گیری عملکردی | ۲ | ۲۲۶/۰ | ۰۰۰/۰ | جهت‌گیری مذهبی | ۱ | ۲۱۹/۰ | ۰۰۲/۰ |
جهت‌گیری اجتنابی | ۲ | ۲۷۶/۰- | ۰۰۰/۰ | جو روانی مدرسه | ۱ | ۱۹۶/۰ | ۰۰۱/۰ |
حمایت تحصیلی | ۲ | ۳۵۲/۰ | ۰۰۰/۰ | شادکامی | ۱ | ۷۰۰/۰ | ۰۰۰/۰ |
خود تنظیمی تحصیلی | ۲ | ۵۷۹/۰ | ۰۰۰/۰ | سرسختی روانشناختی | ۱ | ۳۲۰/۰ | ۰۰۰/۰ |
احساس تعلق به مدرسه | ۲ | ۷۶۲/۰ | ۰۰۰/۰ | ویژگی‌های شخصیتی | ۱ | ۵۲۰/۰ | ۰۰۰/۰ |
درگیری تحصیلی | ۲ | ۸۰۹/۰ | ۰۰۰/۰ | گرایش به ترک تحصیل | ۱ | ۵۰۴/۰- | ۰۰۰/۰ |
هوش شخصی | ۲ | ۱۸۶/۰ | ۰۰۰/۰ | شفقت به خود | ۱ | ۱۹۰/۰ | ۰۰۱/۰ |
حمایت اجتماعی | ۲ | ۳۳۵/۰ | ۰۰۰/۰ | سبک‌های فرزند پروری | ۱ | ۳۰۰/۰ | ۰۰۰/۰ |
جو عاطفی خانواده | ۲ | ۳۹۳/۰ | ۰۰۰/۰ | احساس تنهایی | ۱ | ۲۹۰/۰- | ۰۰۰/۰ |
جهت‌گیری همنوایی | ۲ | ۱۶۵/۰- | ۰۰۰/۰ | مجذوبیت تحصیلی | ۱ | ۴۵۰/۰ | ۰۰۰/۰ |
تنظیم هیجان | ۲ | ۳۹۷/۰ | ۰۰۰/۰ | تابآوری اخلاقی | ۱ | ۲۰۲/۰ | ۰۰۰/۰ |
با توجه به داده‌های گزارش‌شده در جدول ۳، از بین پیشایندهای تابآوری تحصیلی، به ترتیب متغیرهای درگیری تحصیلی (۸۰۹/۰)، احساس تعلق به مدرسه (۷۶۲/۰)، شادکامی (۷۰۰/۰)، خود تنظیمی تحصیلی (۵۷۹/۰) و ویژگی‌های شخصیتی (۵۲۰/۰)، دارای بیشترین اندازه اثر بودند. همچنین از بین ۳۲ متغیر، ۱۰ متغیر (۲/۳۱ درصد) در طبقه کم، ۱۵ متغیر (۸/۴۶ درصد) در طبقه متوسط و ۷ متغیر ( ۸/۲۱ درصد) در طبقه زیاد قرار می‌گیرند. در جدول ۴، تأثیر تابآوری تحصیلی بر ۲۲ متغیر وابسته در تحقیقات قبلی بررسی شده است. از بین پیامدهای تابآوری تحصیلی، به ترتیب متغیرهای درگیری تحصیلی (۶ مطالعه)، عملکرد تحصیلی (۵ مطالعه) و اهمال کاری تحصیلی (۵ مطالعه)، دارای بیشترین فراوانی در تحقیقات قبلی می‌باشند.
جدول ۴- اندازه اثر پیامدهای تابآوری تحصیلی دانش‌آموزان
متغیر | فراوانی | اندازه اثر | سطح معناداری | متغیر | فراوانی | اندازه اثر | سطح معناداری |
درگیری تحصیلی | ۶ | ۳۶۵/۰ | ۰۰۰/۰ | خوش‌بینی تحصیلی | ۱ | ۳۲۰/۰ | ۰۰۰/۰ |
عملکرد تحصیلی | ۵ | ۳۱۳/۰ | ۰۰۰/۰ | جهت‌گیری عملکردی | ۱ | ۴۷۵/۰ | ۰۰۰/۰ |
اهمال کاری تحصیلی | ۵ | ۵۹۳/۰- | ۰۰۳/۰ | جهت‌گیری اجتنابی | ۱ | ۴۱۳/۰- | ۰۰۰/۰ |
بهزیستی تحصیلی | ۳ | ۴۵۱/۰ | ۰۰۰/۰ | کیفیت زندگی تحصیلی | ۱ | ۲۴۲/۰ | ۰۰۰/۰ |
سرزندگی تحصیلی | ۳ | ۴۱۵/۰ | ۰۰۷/۰ | موفقیت تحصیلی | ۱ | ۵۰۵/۰ | ۰۰۰/۰ |
فرسودگی تحصیلی | ۳ | ۵۱۸/۰- | ۰۰۰/۰ | اضطراب رایانه | ۱ | ۵۲۱/۰- | ۰۰۰/۰ |
اضطراب امتحان | ۳ | ۴۸۲/۰- | ۰۰۰/۰ | خودکارآمدی تحصیلی | ۱ | ۴۹۱/۰ | ۰۰۰/۰ |
دلبستگی به مدرسه | ۲ | ۱۹۷/۰ | ۰۰۰/۰ | معنای تحصیلی | ۱ | ۳۸۷/۰ | ۰۰۰/۰ |
اشتیاق تحصیلی | ۲ | ۴۹۷/۰ | ۰۰۱/۰ | اضطراب اجتماعی | ۱ | ۶۳۴/۰- | ۰۰۰/۰ |
جهت‌گیری تسلطی | ۲ | ۳۸۷/۰ | ۰۲۰/۰ | انگیزش تحصیلی | ۱ | ۴۰۷/۰ | ۰۰۰/۰ |
کیفیت زندگی در مدرسه | ۱ | ۵۲۰/۰ | ۰۰۰/۰ | خودتنظیمی هیجانی | ۱ | ۴۰۰/۰ | ۰۰۰/۰ |
با توجه به داده‌های گزارش‌شده در جدول ۴، از بین پیامدهای تابآوری تحصیلی، به ترتیب متغیرهای اضطراب اجتماعی (۶۳۴/۰-)، اهمال‌کاری تحصیلی (۵۹۳/۰-)، اضطراب رایانه (۵۲۱/۰-)، کیفیت زندگی در مدرسه (۵۲۰/۰) و فرسودگی تحصیلی (۵۱۸/۰-)، دارای بیشترین اندازه اثر می‌باشند. همچنین از بین ۲۲ متغیر، ۲ متغیر (۹ درصد) در طبقه کم، ۱۴ متغیر ( ۶/۶۳ درصد) در طبقه متوسط و ۶ متغیر (۲/۲۷ درصد) در طبقه زیاد قرار می‌گیرند. بر اساس اطلاعات و داده‌های به‌دست‌آمده از جداول ۳ و ۴، مهمترین پیشایندها و پیامدهای تابآوری تحصیلی دانش‌آموزان در مدارس ایران در شکل ۱، ترسیم شده است. اندازه اشکال با توجه به میزان اهمیت هر متغیر ترسیم شده است.
درگیری تحصیلی اضطراب اجتماعی
احساس تعلق به مدرسه اهمال کاری تحصیلی
شادکامی اضطراب رایانه
خودتنظیمی تحصیلی کیفیت زندگی در مدرسه
ویژگی‌های شخصیتی فرسودگی تحصیلی
شکل ۱. مهمترین پیشایندها و پیامدهای تابآوری تحصیلی بر اساس میزان اهمیت
یکی از موضوعات اساسی که در هر مطالعه فراتحلیل باید به آن توجه کرد، ارزیابی سوگیری انتشار است. منظور از سوگیری انتشار این است که یک فراتحلیل قادر به پوشش تمامی مطالعات انجام‌شده در مورد موضوع مورد بررسی نمی‌باشد. ممکن است برخی تحقیقات بنا به دلایلی منتشر نشده و یا در مجلات نمایه نشده منتشر شده باشند. یکی از روش‌های معمول جهت شناسایی تورش انتشار، استفاده از نمودار دو بعدی فانل (قیفی) است. در این نمودار اثر مداخله برآورد شده هر مطالعه در مقابل اندازه نمونه آن رسم می شود. شکل ۲، نمودار قیفی پژوهش را نشان می‌دهد.
شکل ۲- نمودار قیفی خطای استاندارد براساس Z فیشر
از نظر تفسیری، در نمودارهای قیفی شکل، تحقیقاتی که دارای خطای استاندارد پایین هستند، در بالای قیف قرار می‌گیرند و سوگیری انتشار ندارند، اما هر چه تحقیقات در قسمت پایین قیف جمع شوند، خطای استاندارد آن‌ها و در نتیجه سوگیری انتشارشان افزایش می‌یابد. بنابراین با توجه به شکل ۲، تعدادی سوگیری انتشار در مطالعات وجود دارد که نشان‌دهنده عدم انتشار یا عدم دسترسی به برخی از مطالعات است. یکی از روش‌هایی که برای ارزیابی و تعدیل سوگیری انتشار مورد استفاده قرار می‌گیرد، روش اصلاح و برازش دوال و توئیدی است. نتایج روش اصلاح و برازش دوال و توئیدی در جدول ۵، گزارش شده است.
|
| اثر ثابت |
|
| اثر تصادفی |
| مقدار Q |
نوع ارزش | تخمین نقطه‌ای | حد پایین | حد بالا | تخمین نقطه‌ای | حد پایین | حد بالا | مطالعات مورد نیاز: ۱۸ |
ارزش مشاهده شده | ۲۲۶۸۲/۰ | ۲۱۶۳۲/۰ | ۲۳۷۲۸/۰ | ۲۳۷۵۶/۰ | ۱۵۵۷۷/۰ | ۳۱۶۱۲/۰ | ۵۵۷۴/۵۹۸۳ |
ارزش تعدیل شده | ۱۳۱۴۳/۰ | ۱۲۱۳۸/۰ | ۱۴۱۴۶/۰ | ۱۳۱۶۸/۰ | ۰۴۷۲۸/۰ | ۲۱۴۲۰/۰ | ۵۰۷۱/۸۲۳۹ |
جدول ۵- نتایج روش اصلاح و برازش دوال و توئیدی
با توجه به داده‌های گزارش شده در جدول ۵، این مطالعه و فراتحلیل جهت کامل شدن به ۱۸ پژوهش دیگر نیاز دارد. این ۱۸ پژوهش مطالعات را قادر می‌سازد تا ارزش مشاهده شده ۲۲۶۸۲/۰ را به ارزش تعدیل شده ۱۳۱۴۳/۰ در مدل اثرات ثابت و ارزش مشاهده شده ۲۳۷۵۶/۰ را به ارزش تعدیل شده ۱۳۱۶۸/۰ در مدل اثرات تصادفی کاهش دهد و همانطور که مشاهده می‌شود این نابرابری در نمودار قیفی نیز به صورت یک نقطه سیاه نشان داده شده است. همچنین آزمون N ایمن از خطای روزنتال، تعداد مطالعات گم‌شده‌ای را محاسبه می‌کند که دارای اثر میانگین صفر می‌باشند و باید به تحلیل‌ها افزوده شوند تا عدم معناداری آماری اثر کلی به دست آید. نتایج آزمون N ایمن از خطای روزنتال در جدول ۶، گزارش شده است.
جدول ۶- نتایج آزمون N ایمن از خطا (تعداد ناکامل بی‌خطر)کلاسیک
مقدار Z برای مطالعات مشاهده شده | ۳۵۱۹۱/۴۱ |
مقدار P برای مطالعات مشاهده شده | ۰۰۰/۰ |
آلفا | ۰۵/۰ |
باقی‌مانده (دنباله) | ۲ |
Z برای آلفا | ۹۵۹۹۶/۱ |
تعداد مطالعات مشاهده شده | ۱۰۲ |
تعداد مطالعات گم شده‌ای که مقدار P را به آلفا می‌رساند | ۵۳۰۳ |
با توجه به داده‌های گزارش‌شده در جدول ۶، باید تعداد ۵۳۰۳ مطالعه دیگر به مطالعات اضافه و مورد بررسی قرار گیرد تا مقدار P دو دامنه از ۰۵/۰ تجاوز نکند. به این معنا که باید تعداد ۵۳۰۳ تحقیق دیگر انجام شود تا در تحلیل‌ها و نتایج نهایی خطایی رخ دهد که این امر نشان از دقت و صحت نتایج این فراتحلیل است. همچنین از آزمون کوکرام (Q) برای بررسی همگونی و یا ناهمگونی اندازه اثرهای به دست آمده، در قالب طرح یک فرضیه فرعی استفاده شده است. در این آزمون فرض صفر به این معنا می‌باشد که تفاوت معناداری میان اندازه اثرهای به دست آمده وجود ندارد و فرض مقابل نشان دهنده تفاوت معنادار میان اندازه اثرهای به دست آمده است. نتایج آزمون کوکرام (Q) در جدول ۷، گزارش شده است.
جدول ۷- نتایج آزمون کوکرام (Q)
شاخص Q | درجه آزادی (df) | سطح معناداری | نتیجه آزمون | I |
۵۵۷/۵۹۸۳ | ۱۰۱ | ۰۰۰/۰ | رد H0 | ۳۱۲/۹۸ |
با توجه به داده‌های گزارش شده در جدول ۷، مقدار شاخص Q برابر ۵۵۷/۵۹۸۳ در سطح اطمینان ۹۵/۰ معنادار است، بنابراین فرض مقابل مبنی بر ناهمگونی مطالعات تأیید می‌شود. بدین معنی که میان اندازه اثرهای به دست آمده، تفاوت معنادار وجود دارد و این نشان دهنده ناهمگونی اندازه اثرهای به دست آمده است. همچنین شاخص I نشان می‌دهد که حدود ۹۸ درصد از پراکنش‌ها مربوط به ناهمگنی مطالعات است. این نتایج متفاوت و ناهمگونی مطالعات، می‌تواند ناشی از تأثیر احتمالی متغیر یا متغیرهای تعدیل‌کننده‌ای باشد که رابطه بین متغیرها را تحت تأثیر قرار داده‌اند. این کار از طریق گروه‌بندی متغیرها به حداقل دو گروه فرعی و یا در نظر گرفتن متغیرهایی که برای این گروه‌بندی مناسب هستند، انجام می‌شود (گروه‌هایی مانند جنسیت، سن و یا تحصیلات). سپس برای گروه‌های فرعی باید فراتحلیل‌های جداگانه‌ای صورت گیرد. در این مطالعه به دلیل اینکه مطالعات منتخب از نظر ویژگی نمونه‌های آماری تفکیک شده و شفاف نبودند، تقسیم مطالعات به زیرگروه‌ها بر اساس متغیرهای تعدیل‌کننده امکان‌پذیر نبود؛ بنابراین در زمینه شناسایی متغیرهای تعدیل‌گر این مطالعه با محدودیت مواجه شد.
بحث و نتیجهگیری
فراتحلیل با یکپارچه‌سازی نتایج تحقیقات مختلف که بر روی نمونه‌های متفاوت انجام شده‌اند، دیدگاه جامع‌تری از تأثیر متغیرهای گوناگون ارائه می‌دهد. پژوهش حاضر با هدف شناسایی و اولویت‌بندی پیشایندها و پیامدهای تابآوری تحصیلی دانش‌آموزان در مدارس ایران با استفاده از رویکرد فراتحلیل انجام شد.
سوال اول: پیشایندهای تابآوری تحصیلی دانش‌آموزان در مدارس ایران کدامند و اولویت آن‌ها به چه صورت می‌باشد؟
بر اساس نتایج فراتحلیل از بین پیشایندهای تابآوری تحصیلی دانش‌آموزان، درگیری تحصیلی دارای بیشترین اندازه اثر (۸۰۹/۰) می‌باشد که با نتایج تحقیقات (Rajan et al, 2017؛ Shakarami et al, 2018؛ Ebrahimi & Khalatbari, 2020؛ Mirzaei Gharehlar & Hatami, 2019,)، همخوانی دارد. درگیری تحصیلی موجب می‌شود دانش‌آموزان فعالیت‌های تحصیلی و یادگیری خود را به صورت هدفمند پیگیری کنند و فعالانه در تکالیف درسی مشارکت داشته باشند. زمانی که دانش‌آموزان نسبت به سایر همسالان درگیری تحصیلی بالاتری دارند، از امید و هیجانات تحصیلی بالاتری برخوردارند که این امر باعث می‌شود در برابر مشکلات و استرس‌های تحصیلی مقاومت و تابآوری تحصیلی بالاتری از خود نشان دهند. احساس تعلق به مدرسه نیز اندازه اثر (۷۶۲/۰) را به دست آورده است و با یافته‌های (Ramezanpour et al, 2019؛ Mirzaei Gharehlar & Hatami, 2019؛ Ebrahimi & Khalatbari, 2020؛ Fernández-Zabala & et al, 2015؛ Azagba & Asbridge, 2013)، هماهنگ و همسو می‌باشد. احساس تعلق به مدرسه را به عنوان کیفیت ارتباط و همبستگی دانش‌آموزان با همسالان و معلمان، باور به مدرسه و تعهد به ارزش‌ها تعریف کرده‌اند. دانش‌آموزانی که احساس تعلق بیشتری نسبت به مدرسه دارند به این دلیل که مدرسه برای آن‌ها محیطی فراهم می‌کند که در آن احترام، پذیرش و حمایت بالایی دریافت می‌کنند در شرایط استرس‌زا و چالش برانگیز تحصیلی، تابآوری بالاتری دارند. معلمان و مدیران مدارس می‌توانند از طریق مدیریت اثربخش مدرسه و کلاس درس احساس تعلق به مدرسه را در دانش‌آموزان تقویت کنند و از این طریق تابآوری آن‌ها را در برابر شرایط تهدیدآمیز تحصیلی افزایش دهند. شادکامی نیز دارای اندازه اثر (۷۰۰/۰) می‌باشد و با نتایج مطالعات (Yousefi & Nasrollahi, 2018؛ Ghaemi, 2014؛ Chacko & Abraham, 2017؛ Perez & Castilla, 2017)، همخوانی دارد. شادکامی یکی از مفاهیم بنیادی در جنبش روانشناسی مثبت‌گراست و عبارت است تجربه احساس شادی و نشاط و درجه یا میزانی که فرد در مورد مطلوبیت زندگی خود قضاوت می‌کند. دانش‌آموزانی که از نظر شادکامی در سطح بالاتری قرار دارند از زندگی تحصیلی و اجتماعی خود احساس رضایت بیشتری دارند در شرایط سخت و پر استرس تحصیلی روحیه و مقاومت خود را حفظ می‌کنند در نتیجه تابآوری بالاتری را تجربه می‌کنند. مدارس می‌توانند از طریق برگزاری و اجرای مراسم و فعالیت‌های شاد و هیجان انگیز زمینه لازم جهت شادی و تابآوری دانش‌آموزان را فراهم نمایند. خود تنظیمی تحصیلی نیز اندازه اثر (۵۷۹/۰) را به دست آورده است که با یافته‌های (Ramezanpour et al, 2019؛ Tamannaeifar & Arbabi Ghohroudi, 2023؛ Zarei, 2015؛ Bahtoei, 2018؛ Artuch-Garde et al, 2017)، هماهنگ و همسو می‌باشد. خود تنظیمی تحصیلی به مهارت دانش‌آموزان در فعالیت‌های آموزشی اشاره دارد به صورتی که قادر باشند از طریق ساختار شناختی فرایندهای یادگیری خود را به صورت صحیح بررسی نمایند و با انتخاب راهبرد مناسب و برنامه‌ریزی دقیق از زمان خود به صورت مؤثر و مفید استفاده نمایند. دانش‌آموزانی که از خود تنظیمی تحصیلی بالاتری برخوردارند بهتر می‌توانند از عهده مسائل و تکالیف سخت و چالش برانگیز تحصیلی برآیند و در سازگاری و انطباق خود با این چالش‌ها موفق و کارآمدتر باشند. همچنین ویژگی‌های شخصیتی دارای اندازه اثر (۵۲۰/۰) می باشد و با نتایج مطالعات (Barzegar, 2014؛ Rosenvinge & Hemdal, 2005؛ Campbell-sillis et al, 2006؛ Davey et al, 2003)، همخوانی دارد. ویژگی‌های شخصیتی عبارت است از مجموعه ویژگی‌های عمومی یک فرد در زندگی روزمره که در طی زمان تا حدود زیادی پایدار باقی می‌ماند و به ماهیت وجودی فرد اشاره دارد. دانش‌آموزانی که شخصیتی وظیفه مدار و مسئولیت‌پزیر دارند، از خودکارآمدی بالایی برخوردار هستند و برای غلبه بر دشواری‌ها فعالانه به دنبال راه‌حل هستند. همچنین گشودگی در روابط به دانش‌آموزان کمک می‌کند که در رویارویی با چالش‌ها دارای تمرکز و قدرت سازگاری بیشتری باشند.
سوال دوم: پیامدهای تابآوری تحصیلی دانش‌آموزان در مدارس ایران کدامند و اولویت آن‌ها به چه صورت می‌باشد؟
بر اساس نتایج فراتحلیل از بین پیامدهای تابآوری تحصیلی دانش‌آموزان، اضطراب اجتماعی دارای بیشترین اندازه اثر (۶۳۴/۰-) است و با یافته‌های (Bakhtiari et al, 2020؛ Ghajarieh et al, 2018؛Nasirzadeh & Rezaei, 2015 ؛ Jamshidi & et al, 2016؛ Zhong, 2018؛ Chang, 2019)، هماهنگ و همسو می‌باشد. اضطراب اجتماعی نوعی اختلال روانی است که مشخصه اصلی آن ترس ناتوان کننده و شدید از قرار گرفتن در موقعیت‌های اجتماعی است و در نتیجه آن این باور در فرد به وجود می‌آید که در این موقعیت‌ها به شکل ناتوان و تحقیرآمیز عمل خواهند کرد. دانش‌آموزان تاب‌آور در صورت رویارویی با شرایط سخت و ناگوار این واقعیت را می‌پذیرند که موانع و مشکلات بخشی از زندگی هر انسان است این افراد از مهارتهای اجتماعی بالایی برخوردار هستند و با دیگران به راحتی ارتباط برقرار می‌کنند؛ این ارتباطات تحمل آن‌ها را در برابر شرایط سخت و چالش برانگیز افزایش می‌دهد و منجر به کاهش اضطراب اجتماعی در آن‌ها می‌شود. اهمال‌کاری تحصیلی نیز دارای اندازه اثر (۶۷۰/۰) می‌باشد که با نتایج مطالعات (Khodaei, 2020؛ Beyranvand, 2017؛ Hoseini & Amiri, 2015؛ Öksüz & Güven, 2014؛ Glick et al, 2014)، همخوانی دارد. اهمال‌کاری تحصیلی را تمایل پایدار و دائمی دانش‌آموزان در تعلل‌ورزی و به تعویق انداختن عمدی وظایف و تکالیف تحصیلی که باید انجام شود تعریف کرده‌اند. دانش‌آموزانی که از مهارتهای تابآوری بالاتری برخوردار هستند توانایی انطباق و سازگاری موفقیت‌آمیز با موقعیت‌ها و شرایط تهدید کننده را دارند و قادر به تحمل دشواری‌ها هستند در نتیجه با وجود شرایط تهدیدآمیز و سخت، کمترین تأخیر و تعلل را در انجام وظایف تحصیلی از خود نشان می‌دهند و در مقابله با چالش‌ها از انعطاف‌پذیری و تابآوری بالایی برخوردار هستند. مشاوران تحصیلی هنگام کار با دانش‌آموزان به آن‌ها کمک کنند تا هیجانات منفی خود را کنترل نمایند و از طریق مهارت‌هایی از قبیل راهبردهای مطالعه صحیح، خودآگاهی و تقویت انگیزش تحصیلی از اهمال‌کاری تحصیلی دانش‌آموزان جلوگیری کنند. اضطراب رایانه نیز دارای اندازه اثر (۵۲۱/۰-) می‌باشد و با یافته‌های (Seidali Ghalee Che, 2021؛ Rastegar, 2015؛ Khalegh Khah & Babaei, 2015؛ Johnson, 2018؛Shank, 2019 )، همخوانی دارد. اضطراب رایانه یک مفهوم خاص از نوعی اضطراب است که به عنوان اجتناب افراد از مواجهه با رایانه و همچنین ترس و ناراحتی آن‌ها از کار کردن با رایانه تعریف شده است. تابآوری تحصیلی سازه‌ای است که بر مقاومت دانش‌آموزان و سازگاری با شرایط دلهره‌آور تأکید دارد. دانش‌آموزان تاب‌آور به این جهت که از امیدواری و اعتماد به نفس بالایی برخوردار هستند هنگام رویارویی با شرایط نگران کننده و استرس زا آرامش خود را حفظ می‌کنند و با اطمینان بالا به استقبال مسائل دشوار و پیجیده می‌روند در نتیجه کمتر دچار استرس و اضطراب می‌شوند. کیفیت زندگی در مدرسه نیز دارای اندازه اثر (۵۲۰/۰) می‌باشد که با نتایج مطالعات (Ozayi et al, 2019؛ Cantero et al, 2017؛ Mathur & Sharma, 2015؛ Hagh Ranjbar et al, 2011)، هماهنگ و همسو می‌باشد. کیفیت زندگی در مدرسه به عنوان رضایت کلی دانش‌آموزان از تجارب مثبت و منفی که در فعالیت‌های درون مدرسه‌ای ریشه دارد تعریف شده است. تابآوری به دانش‌آموزان کمک می‌کند تا از اثرات روانی فشارها و تجربیات استرس‌زا در هر موقعیتی جلوگیری کنند و بتوانند در مدرسه با چالش‌های تحصیلی یا اجتماعی به شیوه مناسب برخورد کنند و آن را به صورت مثبت تفسیر و مدیریت کنند، مجموعه این عوامل به بهبود کیفیت زندگی دانش‌آموزان در مدرسه کمک می‌کند. همچنین فرسودگی تحصیلی اندازه اثر (۵۱۸/۰-) را به دست آورده است که با نتایج تحقیقات (Dadashzadeh Kalesar et al, 2021؛ Saba & Imanparvar, 2021؛ Akbari, 2019؛ Chigerwe et al, 2014؛ Koehl-Hackert et al, 2012)، همخوانی دارد. فرسودگی تحصیلی به عنوان احساس خستگی ناشی از الزامات تحصیلی، داشتن حس بدبینی، بی‌علاقگی به تکالیف و فعالیت‌های درسی و احساس عدم کارایی و ناشایستگی تعریف می‌شود. دانش‌آموزانی که از تابآوری بالاتری برخوردار هستند هنگام رویارویی با مشکلات تحصیلی نه تنها خود را امیدوار و توانمند می‌بینند، بلکه مشکلات پیش آمده را به عنوان فرصتی برای کسب موفقیت بیشتر تلقی می‌کنند و تلاش خود را بر هدف مشخصی متمرکز می نمایند و در صورت لزوم از حمایت اطرافیان نیز بهره می‌برند، در نتیجه این فرایند باعث کاهش فرسودگی تحصیلی دانش‌آموزان می‌شود.
علیرغم اینکه روش فراتحلیل، باعث اصلاح شاخص‌های آماری از قبیل نمونه‌گیری و خطای اندازه‌گیری می‌شود و دقت بالاتری از پژوهش‌ها و تحقیقات روایی دارد اما دارای تعدادی محدودیت نیز می‌باشد. اولین محدودیت وجود سوگیری انتشار است. با اینکه در رویکرد فراتحلیل بررسی‌های کامل و دقیقی برای شناسایی مطالعات مرتبط صورت می‌گیرد، اما این احتمال وجود دارد که پژوهشی نادیده گرفته شود. محدودیت دوم، این مسئله است که امکان دارد در پژوهش حاضر، تعدادی از متغیرهای مربوط به پیشایندها و پیامدهای تابآوری تحصیلی دانش‌آموزان به دلایلی مانند شناسایی نشدن و یا نداشتن معیارهای ورود به فراتحلیل، بررسی و تجزیه و تحلیل نشده باشند. در ادامه برای پژوهش‌های آینده پیشنهاد می‌شود، پیشایندها و پیامدهای تابآوری تحصیلی دانشجویان در دانشگاه‌های ایران نیز بررسی و شناسایی شوند. همچنین با استفاده از روش تحقیق فراترکیب پیشایندها و پیامدهای تابآوری تحصیلی دانش‌آموزان شناسایی شود. سپس یافته‌های فراتحلیل با نتایج فراترکیب مقایسه شود تا اطمینان بیشتری از پیشایندها و پیامدهای شناسایی شده به دست آید. از طریق روش تحقیق کمی، کیفی و آمیخته به صورت نظام‌مند، پیشایندها و پیامدهای تابآوری تحصیلی دانش‌آموزان شناسایی و بررسی شود. متغیرها و عوامل مداخله‌گر و میانجی بین پیشایندها و تابآوری تحصیلی و تابآوری تحصیلی و پیامدها شناسایی و بررسی شوند.
ملاحظات اخلاقی
پیروی از اصول اخلاق پژوهش
تمامی مطالعات جمع‌آوری شده جهت انجام این فراتحلیل، با ذکر دقیق نام محقق، سال انتشار، عنوان پژوهش و محل نشر تجزیه و تحلیل شده‌اند.
حامی مالی
هزینههای مطالعه حاضر توسط نویسندگان مقاله تامین شد.
مشارکت نویسندگان
تمامی نویسندگان در نگارش مقاله مشارکت داشته‌اند.
تعارض منافع
مقاله حاضر فاقد هرگونه تعارض منافع می‌باشد.
References
Alfonso, S.V., Lonigan, C.J. (2021). Trait anxiety and adolescent's academic achievement: The role of executive function. Learning and Individual Differences, 85, 101-108.
Azizi, H. (2023). The Prediction of School Well-Being Based on Educational Optimism and Education Resilience Orientation among High School Female Students of Secondary Grade in Baneh, Journal of New Approaches in Educational Sciences(JNAES). [In persian]
Campbell-Sills L, Cohan SL, Stein MB.(2006). "Relationship of resilience to personality, coping, and psychiatric symptoms in young adults". Behaviour Research and Therapy, 44:585-599.
Dadashzadeh Kalesar, R., Narimani, M., & Rezaei Rad, M. (2021). The Role of Resilience, Emotional Regulation and Self-Efficacy in Predicting Academic Burnout o Female Students in Senior High Schools of Ardabil. Journal of School Psychology, 10(1), 58-71. doi: 10.22098/jsp.2021.1139. [In Persian]
Demir, B. (2023). The mediating effect of academic resilience on the relationship between psychological resilience and academic achievement, E-International Journal of Educational Research, 14(3), 52-67.
Fenwick-Smith A, Dahlberg EE, Thompson SC. (2018). Systematic review of resilience-enhancing, universal, primary school-based mental health promotion programs. BMC Psychol. 6(1):30.
Gaydosh, L., McLanahan, S. (2021). Youth academic achievement, social context, and body mass index. SSM - Population Health, 13, 100-105.
Gizir, C. A. (2004). Academic Resilience: An investigation of protective factor contributing to the academic achievement of eight grades students in poverty. Ph.D., Department of Educational Sciences. Middle East Technical University.
Hartley, M. T., (2011). Examining the relationships between resilience, mental health, and academic persistence in undergraduate college students. Journal of American College Health, 59 (7), 596-604.
Jin, S. Fang, G. Cheung, K. Sit, P. (2022). Factors associated with academic resilience in disadvantaged students: A analysis based on the PISA 2015 (China) sample. Sec. Educational psychology. Volume 13, pp: 1-15.
Kwok, O., Hughes, J. N., & Luo, W. (2007). Role of resilient personality on Lower achieving first grade students’ current and future achievement. Jurnal of School Psychology, 45(1), 61-82. [DOI: 10.1016/j.jsp.2006.07.002]
Liu, Y. Cao, Z. (2022). The impact of social support and stress on academic burnout among medical student in online learning: The mediating role of resilience. Sce. Public mental health. Volume, 11, pp: 1-15.
Martin, A. J., & Marsh, H. W. (2006). Academic resilience and its psychological and educational correlates: A construct validity approach. Psychology in the Schools, 43(3), 267-281.
Martinez, I. Landa, J. Lopez, R. Leon, S. (2021). Self-Concept as a mediator of the relation between university student resilience and academic achievement. Sec. Health psychology. Volume 12, pp:1-10.
Masten. A. S. (2014). Global perspectives on resilience in children and youth. Child development, 85(1), 6-20.
Mikaeili, N., Afrooz, G., & Gholiezadeh, L. (2013). The relationship of self-concept and academic burnout with academic performance of girl students. Journal of School Psychology, 1(4), 90-103. [In persian]
Ononye, U., Ndudi, F., Bereprebofa, D., & Maduemezia, I. (2022). Academic resilience, emotional intelligence, and academic performance among undergraduate students. Knowledge and Performance Management, 6(1), 1. [Doi:10.21511/kpm.06(1).2022.01]
Sembiring, M., Murwani, D., Pali, M., Hitipeuw, I. (2021). Measurement model data of academic resilience for students in senior high school of middle seminary. Data in Brief, 34, 106-111.
Tran, X. Vo, T. Ho, C. (2023). From academic resilience to academic burnout among international university students during the post-COVID-19 new normal: An empirical study in Taiwan. Behavioral sciences, Basel. Vol. 13, ISS. 3, 206.
Wang, L. Lin, C. Han, C. Huang, Y. Hsiao, P. Chen, L. (2021). Undergraduate nursing student academic resilience during medical surgical clinical practicum: A constructivist analysis of Taiwanese experience. J. prof. Nurs. 37, pp: 521-528.
Wright MO, Masten AS, Narayan AJ.(2013). Resilience processes in development: Four waves of research on positive adaptation in the context of adversity. In S. Goldstein & R. B. Brooks (Eds.), Handbook of resilience in children Springer Science Business Media.15-37.
Zhu, D., kinson, L.H., Wang, Q. (2018). Academic performance and financial forecasting performance: A survey study. Journal of Behavioral and Experimental Finance, 20, 45-51.