اصول اخلاقی انتشار مقاله نشریه حکمت اسلامی و حقوق
دو فصلنامۀ حکمت اسلامی و حقوق با احترام به قوانین اخلاق در نشریات، تابع قوانین کمیتۀ اخلاق در انتشار (Committee on Publication Ethics/COPE) می‌باشد و از آیین نامه اجرایی قانون پیشگیری و مقابله با تقلب در آثار علمی پیروی می‌نماید. این فصلنامه از سامانه همیاب شرکت شریف پردازشگر دانش (سیناوب) جهت پیشگیری از سرقت ادبی استفاده می‌کند. اطلاعات شخصی نویسندگان مقالات برای تمام افرادی که به آن دسترسی دارند از جمله سردبیر، اعضای هیأت تحریریه و دبیر اجرایی فصلنامه کاملاً محرمانه بوده و از آنها حفاظت می‌شود.
ارسال مقاله توسط نویسنده/نویسندگان به منزله اطلاع و رعایت اصول اخلاقی زیر است:
نویسندگان
1- مقاله باید حاصل پژوهش نویسنده/نویسندگان بوده و دارای اصالت و نوآوری باشد. در نگارش مقاله باید روش تحقیق علمی رعایت شده و از منابع معتبر و اصیل استفاده شود. در این راستا نویسنده/نویسندگان مکلف به تکمیل، امضا و ارسال کاربرگ «تعهد نویسندگان» هستند؛
2- در موارد احراز انتشار تکراری و دونسخه‌‌ای، سرقت علمی یا تعارض منافع افشاء نشده در مقاله طبق رهنمودهای کمیتۀ اخلاق نشر و حسب مورد قانون پیشگیری و مقابله با تقلب در تهیه آثار علمی عمل خواهد شد. درصورتی که سرقت ادبی در یک مقاله محرز شود، نویسنده /نویسندگان در فهرست سیاه قرار خواهند گرفت و اگر مقاله ایشان منتشر شده باشد، مقاله بایگانی شده و ذیل نام نویسنده/نویسندگان عبارت «مقاله سرقت ادبی می باشد» درج خواهد شد؛
3- درج نام نویسندگان به منزله نقش اساسی ایشان در تألیف مقاله است، بنابراین چنانچه نویسندگان مقاله در تألیف مقاله نقشی نداشته اند و از نام آنها سوء استفاده شده باشد، لازم است مراتب را بلافاصله از طریق ایمیل به سردبیر اطلاع دهند؛
4- هر فردی که نام وی جزو نویسندگان یک مقاله ذکر و به فصلنامه اعلام شده، در قبال محتوای علمی آن مقاله مسئول است؛
5- باید از تمام کسانی که سهم مؤثری در تألیف مقاله داشته‌‌اند به عنوان نویسنده نام برده شود و یا به عنوان همکار از آنها تقدیر شود؛
6- نویسنده مسئول مقاله کسی است که از جانب نویسندگان مسئولیت ارتباط با فصلنامه و مکاتبات مربوط به مقاله را به عهده می‌‌گیرد. نویسنده مسئول باید نسبت به ذکر نام و اطلاعات تمام نویسندگان و عدم ذکر نامی غیر از نویسندگان مقاله اطمینان حاصل کند. نویسندۀ مسئول باید یک نسخه از مقاله را به همه نویسندگان ارسال و رضایت آنها را جهت ارسال مقاله به سامانه فصلنامه کسب کند؛
7- نویسنده/نویسندگان باید از ابراز مطالب غیراخلاقی، سلیقه‌ای، شخصی، نژادی، مذهبی و نیز ارائۀ اطلاعات جعلی و نادرست و ترجمه از آثار دیگران بدون ذکر منبع در مقاله خودداری کنند.
8- مندرجات مقاله که از منابع دیگر برداشت شده، باید همراه با ارجاع کامل و دقیق (مطابق راهنمای نویسندگان فصلنامه) باشد؛
9- ارسال مقالات منتشر شده، پذیرش شده و یا در حال داوری در سایر نشریات داخلی یا خارجی به فصلنامه مطلقاً ممنوع است؛
10- مقالۀ برگرفته از پایان نامه و رسالۀ تحصیلی باید با هماهنگی استاد راهنما به فصلنامه ارسال شود؛
11- چنانچه نویسنده/نویسندگان در هر زمانی از هر گونه خطاء در مقاله خود آگاه شوند، باید سردبیر فصلنامه را مطلع کرده و نسبت به اصلاح یا بازپس گیری مقاله اقدام کنند؛
12- مسئولیت صحت مطالب و منابع مقاله و نیز رعایت حقوق دیگر نویسندگان و پژوهشگران بر عهده نویسنده/نویسندگان مقاله است؛
13- نویسندگان باید به محرمانه بودن تمام فرآیند ارزیابی مقاله احترام گذاشته و هویت خود را برای داوران آشکار نسازند. بنابراین، فایل اصلِ مقاله نباید حاوی هیچ گونه اطلاعاتی در خصوص هویت یا مشخصات نویسندگان باشد؛
14- مسئولیت گزارش تعارض احتمالی منافع و حامیان مالی پژوهش به عهده نویسنده مسئول است. در این راستا نویسندگان مکلف به تکمیل، امضا و ارسال کاربرگ تعارض منافع هستند؛
15- نویسندگان موظف هستند در زمان ثبت نام، مشخصات کامل همه نویسندگان را وارد کنند و در مراحل بعدی به ویژه هنگام پذیرش مقاله به هیچ وجه مجاز نیستند نام نویسنده جدیدی را اضافه کنند.
سردبیر
1- سردبیر باید مقاله را تنها از نظر محتوایی و بدون توجه به نژاد، جنسیت، قومیت و باورهای مذهبی، و یا رویکردهای سیاسی نویسنده/ نویسندگان بررسی کند؛
2- سردبیر نباید هیچ گونه اطلاعاتی درباره مقاله ارسالی به فصلنامه، نویسنده/نویسندگان مقاله و داوران مقاله فصلنامه افشاء نماید مگر برای دبیران تخصصی و اجرایی فصلنامه؛
3- سردبیر نمی تواند بدون اجازه کتبی از نویسنده/نویسندگان، از موارد منتشر نشده در مقاله های ارسالی در آثار خود استفاده کند.
4-تشخیص انطباق مقاله با اهداف و حوزۀ موضوعی فصلنامه به عهدۀ سردبیر است. چنانچه سردبیر تشخیص دهد که مقالۀ ارسالی خارج از اهداف و حوزۀ موضوعی فصلنامه است، مراتب را فوراً به نویسندۀ مسئول اعلام خواهد کرد.
هیأت تحریریه
1- پس از ارزیابی مقاله توسط داوران، مقاله با تصویب نهایی هیأت تحریریه و بارعایت نوبت از حیث تاریخ تصویب منتشر خواهد شد؛
2- تصویب مقالات در هیأت تحریریه صرفاً بر اساس کیفیت محتوای مقاله و بدون توجه به نژاد، قومیت، جنسیت، باورهای مذهبی و یا رویکردهای سیاسی نویسنده/ نویسندگان خواهد بود؛
3- چنانچه یکی از اعضای هیأت تحریریه نویسنده یا جزو نویسندگان مقاله باشد، در اتخاذ تصمیم دربارۀ مقاله شرکت نخواهد کرد؛
4- در صورت عدم حصول اجماع، تصویب مقالات با رأی اکثریت مطلق اعضای هیأت تحریریه خواهد بود؛
5- اعضای هیأت تحریریه نباید هیچ گونه اطلاعاتی دربارۀ محتویات مقاله، نویسنده/نویسندگان مقاله، داروان مقاله و نظرات ابرازی در جلسات هیأت تحریریه را افشاء نماید.
داوران
1- داوران مقالات باید به منظور بهبود و ارتقاء سطح مقالات و براساس مستندات و استدلالات علمی مقالات را ارزیابی نمایند. ایرادات مقاله باید با روشنی بیان شود و از اِعمال نظر سلیقه‌ای و شخصی در داوری مقالات خودداری شود؛
2- داور باید هرگونه سرقت ادبی و یا تشابه بین مقالۀ در دست بررسی و سایر منابع منتشرشده را به سردبیر اعلام نماید؛
3- داوران باید به محرمانه بودن فرآیند ارزیابی احترام بگذارند. تمام اطلاعات موجود در مقالات باید برای داور محرمانه تلقی شود. به استثنای افرادی که از سوی سردبیر مجاز شناخته شده‌اند، نباید شخص دیگری در جریان اطلاعات مقاله قرار گیرد؛
4- یافته‌های پژوهشی و اندیشه‌های به دست آمده از مقاله در هنگام داوری باید نزد داور محفوظ نگه داشته شود و نباید برای نفع شخصی داور استفاده شود؛
5- داوران نباید مقالهای که منافع اشخاص حقیقی یا حقوقی خاص به وسیله آن حاصل می شود و یا روابط شخصی در آن مشاهده می‌شود را برای داوری قبول کنند؛
6- چنانچه داوری تشخیص دهد فاقد صلاحیت علمی لازم برای داوری است و یا مشکلات شخصی وی نظیر کمبود وقت، عدم دسترسی به منابع کافی و... می‌تواند موجب طولانی شدن بیش از حد مرحلۀ داوری گردد، باید از داوری مقاله انصراف دهد؛
7- در صورتی که از داوری درخواست شود تا مقاله ای را ارزیابی کند که قبلاً آن را برای نشریۀ دیگری ارزیابی کرده است، باید جزییات ارزیابی اولیه را به اطلاع سردبیر برساند.
رفتار غیراخلاقی و نقض اخلاق نشر
موارد زیر از مصادیق نقض اخلاق نشر محسوب می‌گردد.
جعل کردن و ساختن دادهها: در جعل دادهها پژوهشگر آزمایش را انجام می‌دهد ولیکن نتایج واقعی را ثبت نکرده و یافته‌های غیرواقعی ثبت می‌کند. در ساختن دادهها پژوهشگر حتی آزمایش هم انجام نمی‌دهد و تمامی دادهها و یافته‌ها ساختگی و غیرواقعی می‌باشد.
تحریف دادهها: در تحریف دادهها مانند جعل برخی نتایج غیرواقعی می‌باشد. تفاوت تحریف با جعل دادهها اینست که در تحریف دادهها تنها بخشی از نتایج غیرواقعی گزارش می‌شود.
ارسال همزمان: وقتی است که یک مقاله از نویسنده بطور همزمان به دو یا چند مجله ارسال شده و در حال داوری می‌باشد.
همپوشانی انتشارات: بدین معنا که پژوهشگر، یافته‌های مقاله قبلی خود را کمی تغییر دهد و بعنوان مقالهای جدید به چاپ برساند.
انتشار مجدد: اگر نویسنده مقالهای را به یک مجله ارسال کرده است و تصمیم بگیرد آن مقاله را به مجله دیگری ارسال نماید، باید انصراف خود را بصورت کتبی به مجله اول اعلام نماید که البته اینکار تا پیش از پذیرش مقاله برای انتشار در مجله اول ممکن است.
سهیم بودن تمام نویسندگان: تمام نویسندگان درج شده در مقاله باید در انجام پژوهش همکاری کرده باشند.
سرقت علمی و ادبی: سرقت علمی و ادبی می‌تواند تمام یا بخشی از کار را شامل شود؛ یعنی نویسنده از تمام یا تنها بخشی از اثر دیگری استفاده کرده است.
سرقت علمی و ادبی
به استفاده از کلمات یا ایده‌های دیگران بدون کسب اجازه و اطلاع از نویسنده، به‌طوری‌که آنها را بانام خود منتشر کنید سرقت ادبی گفته می‌شود.
مهمترین انواع سرقت علمی و ادبی به شرح زیر است:
سرقت ادبی تصادفی یا سهوی: در پاره‌ای موارد، پژوهشگر یا پدیدآورنده اثری علمی یا ادبی محتوایی را، سهواً، از منبعی به کار می‌برد. اما سهوی بودن سرقت ادبی دلیلی بر تبرئه از آن نیست و شخص مرتکب مسئول عواقب آن خواهد بود.
سرقت ادبی عمدی: سرقت ادبی عمدی می‌تواند به شکل‌های زیر صورت گیرد.
سرقت ادبی مستقیم: چنانچه محتوایی را عیناً از منبعی بیاوریم و اشاره‌ای به مرجع آن نکنیم، مرتکب سرقت ادبی مستقیم شده‌ایم. البته اگر محتوا نوشتاری است، باید علاوه بر ارجاع‌دهی مناسب، آن را داخل گیومه قرار دهیم.
سرقت ادبی غیرمستقیم: در این نوع سرقت ادبی، محتوای یک یا چند منبع با بخش‌های مختلف محتوای در حال تهیه یا یکدیگر تلفیق می‌شود. این سرقت، ادبی بسته به مهارت شخص، ممکن است از تغییر ناگهانی سبک محتوا قابل تشخیص باشد.
استفاده چندباره از محتوای سرقت شده: این نوع سرقت ادبی به معنای استفاده از یک محتوای سرقت شده در موقعیت‌های متفاوت و برای مقاصد مختلف است. به این پدیده «Self-Plagiarism» نیز گفته می‌شود. از رایج‌ترین نمونه‌های این نوع سرقت ادبی می‌توان به ارسال یک مقاله علمی سرقت‌شده به چندین مجله برای انتشار یا ارائه آن در موقعیت‌های مختلفی، مثل کنفرانس‌ها یا کلاس‌های درسی، اشاره کرد.
سرقت ادبی ناشی از بازنویسی ناصحیح: این نمونه سرقت ادبی بیشتر در نوشتار اتفاق می‌افتد. اگر از مطالب منبعی صرفاً با تغییر جزئی چند کلمه، مترادف یا تغییر ترتیب آنها و با همان ساختار متن مبدأ استفاده کنیم، مرتکب سرقت ادبی بازنویسی یا «Paraphrasing» شده‌ایم.
استفاده مؤسسات تولید محتوا از محتوای تولید شده: برخی مؤسسات محتوای علمی را، نظیر مقاله، به جای شما می‌نویسند. استفاده از این محتوا فارغ از چگونگی تهیه آن و حتی با رضایت آنها، سرقت ادبی است. متأسفانه، این نوع سرقت ادبی در ایران بسیار رایج است.
راهکارهای جلوگیری از سرقت ادبی
امروزه نرم‌افزارهای قدرتمندی وجود دارند که می‌توانند به محقق این اطمینان را بدهند که متن خود را ازنظر اصالت آن، به‌راحتی و در عرض چند دقیقه کنترل کند و مشکلات رایج در خصوص محتوا را که به سرقت علمی احتمالی و ناخواسته مربوط می‌شود خیلی آسان و سریع تشخیص داده و برطرف کنند. این نرم‌افزارها می‌توانند به کمک پایگاه داده قوی خود که در آن مقالات و متون علمی و تخصصی مختلفی قرار دارد، دست به بررسی شباهات هر مقاله با آنها بزنند و دریابند که چه میزان و سطحی از سرقت ادبی در هر مقاله وجود دارد. فرقی نمی‌کند که نویسنده یک اثر هستید و قصد ارسال مقاله به ژورنال‌های داخلی و خارجی دارید یا می‌خواهید از صحت دست‌اول بودن اطلاعات موجود در یک مقاله اطمینان حاصل کنید. در هر صورت، باید با نرم‌افزارهای مؤثر در این حوزه آشنا باشید و بتوانید از بهترین‌ها برای شناسایی سرقت ادبی استفاده کنید. زمانی که مقاله یا محتوایی را وارد نرم‌افزارهای شناسایی سرقت ادبی می‌کنید، آنها با جست‌وجو در پایگاه داده‌ای خود شروع به مقایسه محتوا با مقالات و محتواهای دیگر می‌کنند. هرگونه شباهتی می‌تواند دلیل بر وجود سرقت ادبی در مقاله‌تان باشد. این مسئله سبب خواهد شد تا احتمال پذیرش متن‌های ارسالی برای دفاع پایان‌نامه یا چاپ مقاله در مجلات معتبر بین‌المللی تا حد بسیار زیادی افزایش یابد.
فصلنامه حکمت اسلامی و حقوق از نرم‌افزار همیاب جهت تشخیص سرقت ادبی استفاده می‌کند.
خط مشی مجله در برخورد با سوء رفتار پژوهشی
در صورتیکه مصادیق نقض اخلاق نشر مشاهده گردد، سردبیر در گام اول علاوه بر اینکه اعضای هیات تحریریه را مطلع می‌سازد، بصورت کتبی به نویسنده اطلاع می‌دهد تا اگر نویسنده توضیحاتی در این مورد دارد ارائه نماید.
اگر سوءرفتار پژوهشی محرز گردد، هیات تحریریه خود راموظف می‌داند تصمیمات مقتضی اتخاذ نماید و نویسنده به مدت 3 سال اجازه ارسال مقاله به مجله را ندارد.
مسئولیت تخلفات انجام شده بر عهده نویسنده مسئول مقاله است.
نویسندگان متخلف نمی‌توانند بعنوان داور در مجله همکاری داشته باشند.