وضعیت استفاده از فناوری اطلاعات در کتابخانه‏های دانشگاه تبریز

محورهای موضوعی : نظام ها و خدمات اطلاعاتی

خاتون کابانی ¹ (کارشناس ارشد علم اطلاعات و دانش شناسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد همدان)
داریوش مطلبی ² (استادیار گروه علم اطلاعات و دانش‌شناسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد یادگار امام خمینی (ره) شهر ری)

تاریخ دریافت : 1391/10/24 تاریخ پذیرش : 1392/02/27 تاریخ انتشار : 1392/06/30

کلید واژه: فناوری اطلاعات, کتابخانه‏های ‏دانشگاهی, خدمات اطلاع‏رسانی, دانشگاه تبریز,

چکیده مقاله :

هدف: تحقیق حاضر با هدف بررسی وضعیت فناوری اطلاعات در کتابخانه های دانشگاه تبریز (12 کتابخانه) و موانع و مشکلات استفاده از آن انجام شده است. روش: روش پژوهش پیمایشی توصیفی و ابزار گردآوری داده ها پرسشنامه است که از سوی مدیران کتابخانه های دانشگاه تبریز تکمیل شده است. جامعه آماری مورد نظر 12 کتابخانه از کتابخانه‌های دانشگاه تبریز بود و کل جامعه آماری مورد بررسی قرار گرفت و نمونه‌گیری انجام نشد. یافته‌ها: بر اساس یافته های پژوهش، از نظر امکانات سخت‌افزاری بیشترین تعداد مربوط به رایانه (با 119 دستگاه) و کمترین تعداد به اوپک (1 عدد) اختصاص دارد. برای ارائه خدمات با استفاده از ابزارهای اینترنت، موتورهای جستجو (11 کتابخانه) و پست الکترونیکی (7 کتابخانه) بیشترین و گروه های بحث و گفتگو (2 کتابخانه) کمترین میزان استفاده را داشته اند. خدمات تحویل مدرک در 4 کتابخانه، خدمات اشاعه اطلاعات گزیده، تابلوی اعلانات الکترونیکی، و فهرست پیوسته هر یک در 2 کتابخانه، و خدمات آگاهی‌رسانی جاری در 3 کتابخانه ارائه می شود. نتیجه گیری: مشکلات و موانع استفاده از فناوری اطلاعات در کتابخانه های دانشگاه تبریز به ترتیب عبارت اند از: بالابودن هزینه های دسترسی پیوسته به پایگاه های اطلاعاتی، ناآشنایی مراجعه‌کنندگان به استفاده از امکانات مبتنی بر فناوری اطلاعات، و نبود کارکنان آموزش‌دیده و متخصصان کافی برای استفاده از فناوری اطلاعاتی (هر کدام در 9 کتابخانه)، نبود حمایت مسئولان و مدیران کتابخانه (8 کتابخانه)، عدم تسلط کتابداران به زبان انگلیسی مورد نیاز برای استفاده از فناوری، مشکلات سخت افزاری و نرم افزاری (هر کدام در 7 کتابخانه)، مشکلات ارتباط اینترنتی (5 کتابخانه)، و کمبود منابع الکترونیکی (3 کتابخانه).

چکیده انگلیسی:

Purpose: Due to the importance of information technology and its effect on the libraries, this study examines to find out the using rate of information technology in the libraries of Tabriz University (12 libraries) and to what extent the problems are in using them. The research method is descriptive survey. Methodology: Data needed for research is collected through questionnaires distributed among the people responsible for these libraries. Findings: Results showed that the most and the least used hardware facilities were computers (227) and opaque projectors (1). Internet access facilities in Tabriz University libraries are given as follows: search engines (12 libraries), E-mails (7 libraries), weblogs, new groups and conferences (5 libraries), chat rooms (3 libraries), and discussion groups (2 libraries). Document delivery services ( 2 libraries). Services of Selective Dissemination of Information, Electronic Message Board, and Online Catalog in 2 libraries, and Current Awareness Services in 3 libraries are given. conclusions: The obstacles for using information technology in these libraries include: Cost of contact to the data bases, lack of familiarity in using such resources by users, not having enough trained staff to help in using information technology (9 libraries), lack of support from officials (8 libraries), not having enough knowledge of English language, hardware and software problems (7 libraries), Internet access difficulties (5 libraries), and lack of electronic resources (3 libraries).

منابع و مأخذ:

ایمانی‏کیا، طیبه (1387). "بررسی وضعیت استفاده از فناوری اطلاعات در کتابخانه‌های عمومی درجه یک شهر تهران وابسته به نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور". پایان‌نامه کارشناسی ارشد، تهران: دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم تحقیقات.

داورپناه، محمدرضا (1381). "موانع زیر ساختی بهره‌گیری از فناوری اطلاعات در کتابخانه‌های دانشگاهی ایران"، کتابداری و اطلاع‌رسانی، 5 (2)، 1-24.

حکیمی، رضا (1375). "تعیین میزان استفاده از تکنولوژی اطلاعات موجود در کتابخانه‏های مرکزی دانشگاهی شهر زاهدان در امر آموزش و پژوهش". پایان‏نامه کارشناسی ارشد، علوم کتابداری و اطلاع‏رسانی، دانشگاه تربیت مدرس.

عظیمی خبازان، نوشین (1386). "طرح توسعه خدمات اطلاع‌رسانی در کتابخانه‌های یازده‏گانه دانشگاه آزاد اسلامی با رویکردی به فناوری اطلاعات". پایان‏نامه دکترای تخصص کتابداری و اطلاع‏رسانی، تهران: دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم تحقیقات.

علومی، طاهره (1377). اداره کتابخانه. تهران: سازمان مطالعه وتدوین کتب علوم انسانی (سمت).

فرهادی، ربابه (1378). "بررسی وضعیت کتابخانه‌های دانشگاهی شیراز و نگرش کتابداران درباره کاربرد تکنولوژی اطلاعات در کتابخانه". پایان‌نامه کارشناسی ارشد، تهران: دانشگاه تهران، دانشکده علوم‌تربیتی و روانشناسی.

محسن زاده، فرانک (1386). "بررسی وضعیت استفاده ازفناوری‌های اطلاعاتی در کتابخانه‌های دانشگاهی شهر کرمان". پایان‌نامه کارشناسی ارشد، تهران: دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم تحقیقات.

معرفی و تاریخچه دانشگاه تبریز (1388). بازیابی 20 خرداد 1389 از:    http://www.tabrizu.ac.ir

مه‌پویان، زهره (1380). "وضعیت استفاده از تکنولوژی اطلاعات در کتابخانه‌های بیمارستان‌های شهر تهران. پایان‌نامه کارشناسی ارشد کتابداری و اطلاع‌رسانی". تهران: دانشگاه علوم پزشکی ایران، دانشکده مدیریت و اطلاع‌رسانی پزشکی.

ناخدا، مریم و حرّی، عباس (1386). "عوامل موثر بر کاربرد فن‌آوری اطلاعات یا تاکید بر کتابخانه‌های دانشگاهی: پژوهش در متون". مجله کتابداری، دوره 39 (43)، 57-76.

نشاط، نرگس (1379). نظامهای همکاری بین کتابخانه‌ای. تهران: سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی(سمت).

 

Engstron, Martin ) 2001). "Use and development of information technology at two university libraries in Casta rica. Upsala University". Agiseruppsats. 20 poang. vt.

Freedman, P. Hyllis (1989). "Information technology (IT) and the special library, An exporatory study of special library in western Pennsylvania". Ph.D Dissertation, University of Pittsburgh.

Meadows, A.J. Bukhari, A.A. (1992). "The use of information technology by scientists in British and Saudi  Arabian Universities : a comparative study", Journal of information science, 18(5), 409- 415.

Ojedokum, Ayoku, A.( 2003). Cooperative electronic network of academic libraries in Southern Africa. Botswana: University of Botswana library. Department of Library Services

Petrauskiene, Zibute. (2007). "Electronic information resources in lithuvanian academic libraries : Purchase, demand and use of commercial datases". 13^th conference on professional information resources. Prague.

Ramana, P. Venkata, Rao, V. Chandarasekhar (2003). Use of information technology in central university libraries of India. Bullention: Bulletan of Information Technology. 23(2), 25-42.