کورولوژی و شناسایی گونه‌های دارویی درحال انقراض و اندمیک منطقه دوآب الشتر استان لرستان

محورهای موضوعی : ژنتیک

عارفه حسنوند ¹

1 - گروه زیست‌شناسی، دانشگاه پیام نور

تاریخ دریافت : 1386/12/15 تاریخ پذیرش : 1378/03/24 تاریخ انتشار : 1387/10/01

کلید واژه: ایران, فلور, لرستان, دوآب, کورولوژی,

چکیده مقاله :

حوزه آبخیز دوآب به وسعت 200 کیلومتر مربع در شمال غربی الشتر واقع شده است. این حوزه زیستگاه‌های متنوعی از عرصه‌های توده سنگی، دشت‌های دامنه‌ای، واریزه‌ای، دامنه‌های منظم و آبراهه‌ای را دارا می‌باشد. محدودۀ ارتفاعی منطقه مورد مطالعه از 1500 تا 3500 متر بالای سطح دریا متغیر است. میانگین بارندگی سالانه 530 میلیمتر و متوسط دمای سالانه آن 8/15 درجه سانتیگراد می‌باشد. در این بررسی تنوع گیاهی منطقه دوآب الشتر، گیاهان دارویی، اندمیک و در حال انقراض مورد مطالعه قرار گرفت. این گونه‌ها جمع‌آوری و شناسایی آنها با استفاده از روش‌های مرسوم در مطالعات فلورستیکی انجام شد. بررسی فلورستیکی نشان داد که 206 گونه گیاهی متعلق به 40 تیره و 139 جنس در منطقه وجود دارد. از این تعداد 70 گونه دارویی می‌باشند. مهمترین تیره‌های گیاهی منطقه Asteraceae با (33 گونه)، Lamiaceae با (25 گونه) و Fabaceae با (20گونه) می‌باشند. مطالعه شکل زیستی با استفاده از روش رونکیه نشان داد که منطقه دارای طیف زیستی غالب تروفیت (3/40 درصد) و همی‌کریپتوفیت (9/ 38 درصد) می‌باشد. گونه‌های تهدید شده منطقه با استفاده از منابع معتبر بین‌المللی تعیین گردید. بر همین اساس سه رسته گونه‌های آسیب‌پذیر، گونه‌های با خطر کمتر و گونه‌های با کمبود داده‌ها در منطقه وجود دارد. بیشترین مورد آنها، رسته گونه‌های با خطرکمتر 85/5 درصد (12گونه) می‌باشد. منطقه دارای 31 گونه اندمیک ایران می‌باشد. کورولوژی منطقه نشان داد که 5/50 درصد گیاهان انحصاری ناحیه ایران ـ تورانی می‌باشند.

چکیده انگلیسی:

Doo Abe ecology covers an area of 200 km 2 situated in the northwest of Aleshtar. The ecology area presents a variety of habitats, including cliffs and rocky outcrops, piedmont plains, alluvial plains, valleys and aquatic habitats. Minimum and maximum elevations of study area are 1500and 3500m, respectively. Mean annual precipitation of the area is 530mm and mean annual temperature is 15.8C˚. In this study considered the plant biodiversity, medical, rare and endemic species of Doo Abe Aleshtar area. These species collected and identified by current ways in floristic considerations. The flora consideration showed 206 plant species are belong to 40 families and 139 genera. There are 70 medical species in this area. Asteraceae with 33 species, Lamiaceae with 25 species and fabaceae with 20 species are main families of this area. The Life form study using Raunkier method showed the most biological spectrumare are therophytes (40.5%) and hemicriptophytes (29.3%). The threat species identified according to International Union for Conservation of Nature and Natural resources and by using Red data Book of Iran. There are three classes of Vulnerable, Lower Risk and data deficient in this area. The great number of them is Lower Risk 5.85% (12 species). The area is consist of 26 species of Iran endemic. According to the chorology consideration of this area 50.5% of plants are belong to Irano-Turanian region.

منابع و مأخذ:

آینه‌چی، ی. (1365). مفردات پزشکی و گیاهان دارویی ایران. انتشارات دانشگاه تهران.

ابراری، ک.، و ویسکرمی، غ (1384). مطالعه فلورستیک منطقه هشتاد پهلو خرم‌آباد (استان لرستان). فصلنامه پژوهش و سازندگی18 (2) :64-58.

اسدی، م. (سرویراستار) (1386- 1367). فلور ایران، شماره‌های 57-1. انتشارات مؤسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور، تهران.

امین، غ. (1370). گیاهان دارویی سنتی ایران. انتشارات وزارت بهداشت، درمان و آموزش. پزشکی.

بانک اطلاعات وآمارهواشناسی الشتر (1386-1376).

حسنوند، ع.، عصری، ی.، لاری یزدی، ح.، و مهرنیا. م. (1386) معرفی فلور منطقه کهمان الشتر استان لرستان. فصلنامه پژوهشی علوم گیاهی دانشگاه آزاد اسلامی واحد گرگان جلد اول شماره هفتم ص. 12-1 پاییز 1386.

زرگری، ع (1370-1368). گیاهان دارویی، جلدهای 4-1. انتشارات دانشگاه تهران، چاپ سوم.

عصری، ی. (1384). اکولوژی پوشش‌های گیاهی. انتشارات دانشگاه پیام نور، شماره 1178، 209 صفحه.

عصری، ی.، و مهرنیا، م. (1381). معرفی فلور بخش مرکزی منطقه حفاظت شده سفیدکوه. مجله منابع طبیعی ایران 55 (3): 376-363

فلوک، ه‍. (1371). گیاهان دارویی (ترجمه محمدرضا توکلی صابر و محمدرضا صداقت). انتشارات روزبهان، تهران.

کریمیان، ع. (1383). گیاهان دارویی، معطر، مرتعی و نادر منطقه حفاظت‌شده کالمند و بهادران و کوه بافق استان یزد. مجله محیط‌شناسی، شماره 37، بهار 1384، صفحه 87-77.

مبین، ص. (73-1354). رستنی‌های ایران (فلور گیاهان آوندی)، جلد اول تا چهارم. انتشارات دانشگاه تهران.

مدیرشانه‌چی، م. (1372). (مترجم) اکولوژی گیاهی. انتشارات دانشگاه امام رضا(ع). 509 صفحه.

مظفریان، و (1378). فلور خوزستان. جلد اول از انتشارات مرکز تحقیقات منابع و امور دام خوزستان.

مظفریان، و. (1378). فلور یزد، انتشارات موسسه انتشارات یزد، 473 صفحه.

معصومی، ع. (1384- 1365). گون‌های ایران، جلدهای
5-1. انتشارات موسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور، تهران.

نجفی تیره شبانکار، ک.، جلیلی، ع.، خراسانی، ن.، جم‌زاد، ز.، و عصری، ی. (1384) فلور، شکل زیستی و کوروتیپ‌های گیاهان منطقه حفاظت شده گنو. فصلنامه پژوهش و سازندگی 18 (4): 62-50

یاراحمدی، ژ. (1383). بررسی فلور، شکل زیستی و پراکنش جغرافیایی کوه‌های زالیان بروجرد. پایان‌نامه کارشناسی ارشد. دانشگاه آزاد اسلامی واحد بروجرد. 280 صفحه.

یخچی، و. لونی، آ.، حسنوند، ع. (1387). مطالعه غنای گونه‌ای گیاهان کوه برآفتاب بروجرد. مجموعه مقالات همایش بین‌المللی زیست‌شناسی ایران. دانشگاه تهران صفحه 176.

Boissier,E. 1975 (1810-1885). Flora Orientalis,Vol. 1-5. A. Asher and Co. B. V. Amesterdam

Davis, P. H. (ed. ) (1965-1988). Flora of Turkey and the east Aegean Islands, vols. 1-10. Edinhburgh University Press, Edinburgh.

Fielder,P. L. and Ahouse,J. J (1992). Hierarshies of cause:toward anunderstanding of rarity in vascular plant species. In :Fieldr,P. L. and Jain,S. K. (eds), Conservation Biology,The Theory,and Practice of nature Conservation,Preservation and Management. Chapman and Hall,New-York.

Fisher,M. A. andFuel,P. Z. (2004). Changs in forest vegetation and arbuscular mycorrhizae along a steep elevation gradient in Arizona Forest Ecokogy and Management. 200:293-311.

GrimeP. P (1985). The C-S-R model of primary plant strategies-Origins,implications and test. In Gottlieb,L. D. and Jain,S. K. (eds) ,Plant Evolutionary Biology. Chapman and Hall, London.

IUCN (1981). How to use the IUCN Red Data Book Categories. Threatened Plants Committee Secretariat. IUCN. ,Kew.

Jalili, A., & Jamzad, Z. (1999). Red data book of Iran. Research Institute of Forest and Rangelands Publication, 748P

Leonard, J. (1988-92). Contribution a I etude de la Flore et de la Vegetation des deserts de I Iran. Fascicule 8:Etude des aires de distribution-les phytochories-les chorotypes. Bulletin of the Jardin Botaniqae National de Belgique, Meise, 190P.

Parsa, A. (1948-60). Flore de I Iran. Vol. 8, Ministere de I Education. Tehran.

Parsa, A. (1978-80). Flore of Iran,Vol. 1-2,Minisitry of Culture and Higher Education of Islamic Republic of Iran. Tehran.

Rabinowitz, D. (1981). Seven froms of rarity, In: Saynge, H (ed), The Biological aspects of rare plant conservation. John W iley and Sons New –York, 205-217.

Rechinger, K.H. (1963–2005). Flora Iranica, nos. 1 – 175. Akademische Druk-u Verlagasanstalt, Graz.

Rechinger, K.H. (1977). Plant of The Touran protected Area (Iran). Iran. Journ. Bot. 1 (2) 155-180.

Rechinger, K.H., and Wendelbo, P. (1976). Plant of the Kavir protected region (Iran). Iran. Journ. Bot. 1:23-56

Takhtajan,A (1986). Floristic Regions of the world University of California press,California.

Townsend, C.C., Guest, E. & Al-Ravi, A. (1966-1988). Flora of Iraq, vols. 1-9. Ministry of the Republic of Iraq.