بررسی عنصر پیشگویی در منظومه پهلوانی شهریار نامه

Subject Areas : Persian Language and Literature

Morteza  Maghsudinejad ¹ (Kerman)
Majid  Hajizadeh ² (Azade kerman)
Maryam  gholamrezabeigi ³ (Kerman)

Received: 2020-08-24 Accepted : 2021-04-30 Published : 2021-06-22

Keywords: "خواب", "احکام نجومی", "شهریار نامه", "پیشگویی", "ابزار پیشگویی",

Abstract :

چکیده باتوجه ‌به ضرورت پژوهش در منظومه‌های حماسی پس از شاهنامه و با هدف شناخت بیشترِ جوانبِ گوناگون آن‌ها، مقالۀ حاضر با استفاده از روش کتابخانه ای ، مبتنی بر توصیف و تحلیلِ محتوا به بررسی عنصر پیشگویی در منظومۀ شهریارنامه سرودة مختاری پرداخته‌است. در منظومۀ شهریارنامه تقریباً بیست‌وهفت مورد پیشگویی‌های مختلف صورت گرفته است. مهمترین این پیشگویی‌ها، پیشگویی دربارۀ کینه‌جویی و انتقام بهمن ، پسر اسفندیار از خاندان زال است و افراد گوناگون هشت بار در بخش‌های مختلف به آن اشاره کرده‌اند. پیشگویی‌های شهریارنامه اغلب بر اساس خواب، احکام نجومی و با یاری سروش یا با ابزارها و اشیاء شگفتی نظیر جام انجم‌نما، آیینۀ حکمت و لوح زرین، توسط اخترشناسان و وزیران فرزانه به‌ویژه جاماسپ،موبدان و پهلوانان صورت می‌پذیرد. موضوع خواب دیدن و خواب‌نما شدن شخصیت‌ها به‌ویژه قهرمان داستان از محورهای اساسی در منظومه‌های حماسی است و در شهریارنامه نیز نمود فراوانی دارد. برخی از خواب‌های شهریارنامه جنبة پیشگویی دارد و برخی دیگر مبتنی بر امر و نهی و پند و اندرز است. خواب‌هایی که جنبة پیشگویی دارد در بسیاری از موارد از وقایع و حوادث و سختی‌ها گره‌گشایی می‌کند و قهرمانان و پهلوانان داستان را از بند مخمصه‌ها می‌رهاند. کلید واژگان: شهریارنامه ، احکام نجومی ، پیشگویی ، ابزار پیشگویی ، خواب

References:

منابع

1-آموزگار ، ژاله(1374).تاریخ اساطیر ایران،تهران : اساطیر.

2- آیدنلو ، سجاد (1388). متون منظوم پهلوانی، چاپ اول، تهران: سمت .

3-  اوستا(1389).گزارش و پژوهش جلیل دوستخواه ، ج 1 ،چاپ پانزدهم ، تهران : مروارید.

4- بهار، مهرداد (1375). پژوهشی در اساطیر ایران، تهران: آگاه.

5- پیرنیا، حسن (1384). تاریخ ایران باستان، تهران: نگاه.

6-جوکار،منوچهر و دیگران(1398).« نقد و بررسی بن مایه های اسطوره ای در منظومه های پهلوانی و طومارهای نقالی باتکیه بر سام نامه»،فصلنامۀادبیات عرفانی و اسطوره شناختی، سال 15، شماره 54 ،صص107-75.

7- رزمجو، حسین (1381). قلمرو ادبیات حماسی ایران، دو جلد، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.

8-رضی ، هاشم (1381 ). آیین رازآمیز میترایی در شرق و غرب  ، تهران :بهجت.

9- سرامی، قدمعلی (1368). از رنگ گل تا رنج خار، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.

10- سید حسینی، رضا (1376). مکتب­های ادبی، تهران: اساطیر.

11- شمیسا، سیروس (1393). انواع ادبی، تهران: نشر میترا.

12-ــــــــــــــــ (1396). شاهِ نامه­ها، چاپ اول، تهران: انتشارات هرمس.

13- صفا، ذبیح­الله (1369). حماسه­سرایی در ایران، چاپ پنجم، تهران: امیرکبیر.

14- فردوسی، ابوالقاسم (1386). شاهنامه، به کوشش جلال خالقی مطلق، ج 5 و7، تهران: مرکز دایرة المعارف بزرگ اسلامی.

15-کرستین سن، آرتور (1377). نمونه­های نخستین انسان و نخستین شهریار در تاریخ افسانه­ای ایران، ترجمۀ ژاله آموزگار و احمد تفضلی، تهران: چشمه.

 16-کزازی ، میرجلال الدین (1384). نامۀباستان ،ج 1 ، چاپ پنجم ، تهران : سمت.

17- مالمیر، تیمور (1390). پند داستان‌های مبتنی بر پیشگویی در متون ادبی، پژوهشنامۀ ادبیات تعلیمی، سال سوم، شمارۀ دهم، صص 102-83 .

18- مختاری (1397).  شهریارنامه، تصحیح رضا غفوری، تهران: انتشارات دکتر محمود افشار با همکاری نشر سخن.

19- مختاری غزنوی، عثمان (1341). شهریارنامه، تصحیح جلال­الدین همایی، تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب. 

20- ـــــــــــــــــــــــ (1377). شهریارنامه، چاپ اول، تصحیح غلامحسین بیگدلی، تهران: پیک فرهنگ.

21- هومر (1388). ایلیاد و اودیسه، ترجمه سعید نفیسی، تهران: انتشارات سپهر.  

References

1-Amouzgar, Jhaleh (1374). History of Iranian mythology, Tehran: Asatir.

2- Aydanlu, Sajjad (2008). Texts of Pahlavi poems, first edition, Tehran: Samt.

3- Avesta (1389). Jalil Dostkhah's report and research, vol. 1, 15th edition, Tehran: Marwarid.

4- Bahar, Mehrdad (1375). A research in Iranian mythology, Tehran: Aghaz.

5- Pirnia, Hassan (1384). History of Ancient Iran, Tehran: Negah.

6- Jokar, Manochehar and others (2018). "Criticism and review of mythological elements in Pahlavi poems and scrolls based on Samnameh", Mystical Literature Quarterly, year 15, number 54, pp. 107-75.

7- Razmjo, Hossein (1381). The Realm of Iranian Epic Literature, two volumes, Tehran: Research Institute of Humanities and Cultural Studies.

8- Razi, Hashem (1381). Mysterious Mithraic Ritual in East and West, Tehran: Behjat.

9- Sarami, Gadhamali (1368). From the color of the flower to the pain of the thorn, Tehran: Scientific and Cultural Publications.

10- Seyed Hosseini, Reza (1376). Literary schools, Tehran: Asatir.

11- Shamisa, Siros (2013). Literary types, Tehran: Mitra Publishing.

12- (2016). The Shah of Letters, first edition, Tehran: Hermes Publications.

13- Safa, Zabihullah (1369). Epic writing in Iran, fifth edition, Tehran: Amir Kabir.

14- Ferdowsi, Abulqasem (1386). Shahnameh, by the effort of Jalal Khaleghi Mutlaq, vol. 5 and 7, Tehran: Center for Islamic Encyclopaedia.

15-Christian Sen, Arthur (1377). Examples of the first man and the first shahriar in the legendary history of Iran, translated by Jale Amoozgar and Ahmad Tafzali, Tehran: Cheshme.

  16-Kazazi, Mirjalaluddin (1384). Namah Bastan, vol. 1, 5th edition, Tehran: Samit.

17- Malmir, Timor (1390). Suggestions for stories based on prophecy in literary texts, educational literature research journal, third year, number 10, pp. 83-102.

18- Mokhtari (2017). Shahyarnameh, edited by Reza Ghafouri, Tehran: Dr. Mahmoud Afshar Publications in collaboration with Sokhon Publishing House.

19- Mokhtari Ghaznavi, Osman (1341). Shahyarnameh, edited by Jalaluddin Homai, Tehran: Book Translation and Publishing Company.

20- (1377). Shahyarnameh, first edition, edited by Gholamhossein Begdali, Tehran: Pik Farhang.

21- Homer (1388). Iliad and Odyssey, translated by Saeed Nafisi, Tehran: Sepehr Publications.