فرهنگ و مولفه های تصمیم گیری اخلاقی حسابداران رسمی: نقش میانجی تمایل به ریسک پذیری فردی

محورهای موضوعی : حسابداری مالی و حسابرسی

عرفان محمدبیگی ¹ , زهره عارف منش ² , محمدمهدی دهقانی اشکذری ³

1 - گروه حسابداری دانشگاه یزد، یزد، ایران
2 - گروه حسابداری، دانشگاه یزد، یزد، ایران،
3 - استادیار دانشگاه فرهنگیان

تاریخ دریافت : 1402/04/06 تاریخ پذیرش : 1402/06/01 تاریخ انتشار : 1402/07/01

کلید واژه: واژه‌های کلیدی: فرهنگ, تمایل به ریسکپذیری فردی, تصمیم‌گیری‌ ‏ اخلاقی, حسابداران رسمی,

چکیده مقاله :

چکیده هدف از این مقاله بررسی تاثیر فرهنگ بر تصمیم‌گیری‌ اخلاقی حسابداران رسمی با میانجیگری تمایل به ریسکپذیری فردی میباشد. به منظور تحقق این هدف شش فرضیه تدوین شده است. جامعه پژوهش حاضر حسابداران رسمی شاغل در مؤسسات حسابرسی ثبت شده در ایران می‌باشد که با توجه به استعلام انجام شده از جامعه حسابداران رسمی ایران حجم جامعه 472 نفر می‌باشد. با استفاده از فرمول کوکران تعداد نمونه 212 نفر و به روش تصادفی تصادفی انتخاب شد. داده‌ها با استفاده از پرسشنامه در سال 1401 جمع‌آوری و با استفاده از روش مدلسازی معادلات ساختاری و با استفاده از نرم افزارهای Spss و Pls ، فرضیهها مورد آزمون و تحلیل قرار گرفتند. نتایج بیانگر رابطه منفی و معنادار بین فرهنگ و آگاهی اخلاقی حسابداران رسمی ایران می‌باشد، همچنین یافته‌ها حاکی از رابطه مثبت و معنادار بین فرهنگ و تمایل به ریسکپذیری فردی، رابطه مثبت و معنادار بین تمایل به ریسک‌پذیری فردی و آگاهی اخلاقی، نقش میانجی تمایل به ریسکپذیری فردی به طور مثبت و معنادار بر رابطه بین فرهنگ و آگاهی اخلاقی، رابطه مثبت و معنادار بین آگاهی اخلاقی و قضاوت اخلاقی، قضاوت اخلاقی و قصد اخلاقی میباشد. بر اساس نتایج پژوهش فرهنگ بر تصمیم‌گیری‌ اخلاقی مؤثر است. بنابراین اصلاح شاخص‌های فرهنگ به بهبود تصمیم‌گیری‌ اخلاقی حسابداران رسمی کمک خواهد کرد. با توجه به اینکه پژوهش‌های کمی در ارتباط با با فرهنگ، تصمیم‌گیری‌ اخلاقی و تمایل به ریسک‌پذیری فردی صورت پذیرفته است، لذا انجام این پژوهش به بهبود غنای پژوهشی و بسط متون نظری در این حوزه پژوهشی کمک شایانی خواهد کرد.

چکیده انگلیسی:

Abstract The purpose of this research is to investigate the effect of culture on the ethical decision making of certified accountants with the mediation of individual risk taking propensity. In order to achieve this goal, six hypotheses have been developed. The current research community is certified accountants working in audit institutions registered in Iran, which according to the inquiry made from the certified accountant community of Iran, the size of the community is 472 people. Using Cochran's formula, a sample of 212 people was selected by random sampling. The data was collected using a questionnaire in 1401 and the hypotheses were tested and analyzed using the structural equation modeling method and using Spss and Pls software. The results show a negative and significant relationship between culture and ethical awareness of certified public accountants in Iran, a positive and significant relationship between culture and individual risk taking propensity, a positive and significant relationship between  individual risk taking propensity and ethical awareness, the mediating role of  individual risk taking propensity positively and significantly On the relationship between culture and moral awareness, a positive and significant relationship between moral awareness and moral judgment, moral judgment and moral intention. According to the research results, culture is effective on ethical decision making. Therefore, the modification of culture indicators will help to improve the ethical decision making of certified public accountants. Due to the fact that few researches have been done in relation to culture, ethical decision-making and individual risk-taking tendency, therefore, conducting this research will help to improve the richness of research and expand theoretical texts in this research field.

منابع و مأخذ:

فهرست منابع

• احمدزاده، زاهد و یعقوب نژاد، احمد. (1401). تأثیر درک حسابرسان از فرهنگ اخلاقی حاکم در مؤسسات بر ارزشهای حرفه‌ای در موسسات حسابرسی. پژوهش‌های حسابداری مالی و حسابرسی، 14(55)، صص 40-23. doi: 10.30495/faar.2022.697085


• امینی، علیرضا و شاهین، وحیده. (1399). شناسایی و سطح‌بندی عوامل مؤثر بر تصمیم‌گیری‌ ‏ اخلاقی در سازمان با استفاده از مدلسازی ساختاری ـ تفسیری. فصلنامه مطالعات منابع انسانی، 10(1)، صص 108-79. DOI: 10.22034/JHRS.2020.107811


• خوشبخت، اسماعیل؛ تائبی نقندری، امیرحسین و زینلی، حدیث. (1401). دینداری، اخلاق حرفه‌ای حسابداران و تقلب‌های گزارشگری مالی.پژوهش های حسابداری مالی و حسابرسی، 14(53)، صص 254-223. doi: 10.30495/faar.2022.691693


• دیبا کیا، پریا؛ شکری چشم سبزی، اعظم و مرادزاده فرد، مهدی. (1400). تاثیر آگاهی و قضاوت اخلاقی حسابداران بر تمایل به گزارش تخلفات مالی با تاکید بر نقش تعدیل‌کننده شدت اخلاقی درک شده، دو فصلنامه حسابداری ارزشی و رفتاری. 6 (12).


• رحمان سرشت، حسین؛ شکری، المیرا و آذری راد، شهرام. (1396). تأثیر ویژگی‌های فردی، متغیرهای سازمانی و اخلاقی بر تصمیم‌گیری‌ ‏‌های ‏ اخلاقی (مطالعه موردی: حسابداران شرکت‌های صنعتی تبریز)، پژوهش‌های مدیریت در ایران، 22(2)، صص 1-29.


• رحمانی‌‌نیا، احسان؛ پورزمانی، زهرا و گلپایگانی، آیدا. (1400). بررسی اثربخشی تصمیم‌گیری‌ ‏ اخلاقی حسابداران حرفه‌ای از ویژگی‌های شخصیتی و رفتاری آن‌ها، پژوهش حسابرسی، 1(2)، صص 57-85.


• رحمانی‌نیا، احسان و یعقوب نژاد، احمد. (1396). عوامل مؤثر بر تصمیم‌گیری‌ ‏ اخلاقی حسابرسان داخلی، حسابرسی دانش حسابداری و مدیریت، 6(24)، صص 145-166.


• رؤیایی، رمضانعلی و محمدی، مهدی. (1399). اخلاق و حرفه ای در حسابداری، کتابخانه فرهنگ، چاپ چهارم، تهران.


• عابدی جعفری، حسن؛ نوح ابراهیم، ​​عبدالرحیم؛ حسن پور، اکبر و پیرملکی، پویا. (1397). تبیین تأثیر دینداری درونی بر تصمیم‌گیری‌ ‏ اخلاقی در کسب و کار، فصلنامه مطالعات رفتار سازمانی، 7 (26)، صص 93-127.


• سیاهکل رودی، مژگان؛ فیضی، طاهره؛ رسولی، رضا و حضوری، جواد. (1394). شناسایی عوامل مؤثر بر تصمیم‌گیری‌ ‏ اخلاقی مدیران دانشگاه پیام نور، مدیریت دولتی - دانشگاه تهران، 7 (3)، صص 546-525.


• سیاهکل رودی، مژگان. (1393). طراحی و تبیین مدل تصمیم‌گیری‌ ‏ اخلاقی در دانشگاه پیام نور، پایان‌نامه دکتری، دانشگاه پیام نور.


• عباسی، ابراهیم و ایزدی، رویا. (1399). نقش تصمیم‌گیری‌ ‏ اخلاقی حسابرسان در افشای اسرار مالی و غیر مالی، مطالعات تجربی در حسابداری مالی، 17(66)، صص 149-172.


• عبدی گلزار، بهمن و بهاروند، داریوش. (1397). بررسی تأثیر آگاهی اخلاقی بر قضاوت‌های اخلاقی حسابرسان با تأکید بر نقش تعهد، چهارمین کنفرانس ملی پژوهش‌های کاربردی در علوم مدیریت، اقتصاد و حسابداری ایران، تهران.


• علی زادگان، لیلا؛ صمدی لرگانی، محمود و ایمنی، محسن. (1401). تأثیر تیپ شخصیتی و اخلاق حرفه‌ای بر توانایی حسابرسان در کشف تقلب با استفاده از تئوری رفتار برنامه‌ریزی‌شده با نقش تردید حرفه‌ای. پژوهش‌های حسابداری مالی و حسابرسی، 14(54)، صص 78-49. doi: 10.30495/faar.2022.693669


• علوی، سعید. (1388). تأثیر ابعاد فرهنگی هافستد بر تعداد مطالبات بیمه شخص ثالث خودرو (مطالعه موردی شرکت بیمه ایران)، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه علامه طباطبایی، تهران.


• کمیته فنی سازمان حسابرسی. (1385). منشور رفتار حرفه‌ای، چاپ ششم، انتشارات سازمان حسابرسی، صص 1-32.


• گل باز، علی. (1397). تصمیم‌گیری‌ ‏ و قضاوت اخلاقی در پرتو عصب شناسی اخلاقی، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه قم.

مهرانی، ساسان؛ ثقفی، علی؛ موسیخانی، محمد و سپاسی، سحر. (1390). عوامل مؤثر بر تصمیم‌گیری‌ ‏ اخلاقی حسابداران رسمی ایران، مجله اخلاق در علم و فناوری، 6 (3)، صص 6-12.

• Armstrong, R. W. (1996). The relationship between culture and perception of ethical problems in international marketing. Journal of Business Ethics, 15(11), PP 1199-1208.‏


• Barrainkua, I., & Espinosa-Pike, M. (2018). The influence of auditors’ professionalism on ethical judgement: Differences among practitioners and postgraduate students. Revista de Contabilidad, 21(2), PP 176-187.


• Barnett, T., & Valentine, S. (2004). Issue contingencies and marketers' recognition of ethical issues, ethical judgments and behavioral intentions. Journal of Business Research, 57(4), PP 338-346.


• Butterfield, K. D., Trevino, L. K., & Weaver, G. R. (2000). Moral awareness in business organizations: Influences of issue-related and social context factors. Human Relations, 53(7), PP 981–1018.


• Czerwonka, M. (2019). Cultural, cognitive and personality traits in risk-taking behaviour:Evidence from Poland and the United States of America. Economic research-Ekonomska istraživanja, 32(1), PP 894-908.‏


• Curtis, M. B., Conover, T. L., & Chui, L. C. (2012). A cross-cultural study of the influence of country of origin, justice, power distance, and gender on ethical decision making. Journal of International Accounting Research, 11(1), PP 5-34.


• Collins, F., Holzmann, O., & Mendoza, R. (2005). The relationship between machistic tendencies and budgeting: A cross-cultural study. Journal of International Accounting,
  Auditing and Taxation, 14(2), PP 139-156.


• Cohen, J. R., Pant, L. W., & Sharp, D. J. (1998). The effect of gender and academic
  discipline diversity on the ethical evaluations, ethical intentions, and ethical orientation of
  potential public accounting recruits. Accounting Horizons, 12(3), PP 250–270.


• Cohen, J. R., Pant, L. W., & Sharp, D. J. (1995). An exploratory examination of international differences in auditors’ ethical perceptions, Behavioral Research in Accounting, 7(1), PP 37-64.


• Doan, N. T., Ta, T. T., Chu, H. T. T., Le, A. T. Q., Le, M. T., Pham, T. H., & Vuong, T. T. (2022). Cultural Factors Affecting Tendency of Ethical Decision-Making by Accounting Students: An Empirical Study in Vietnam. The Journal of Asian Finance, Economics and Business, 9(2), PP 159-168.


• Dorfman, P. W., & Howell, J. P. (1988). Dimensions of national culture and effective leadership patterns: Hofstede revisited. Advances in international comparative management, 3(1), PP 127-150.‏


• Ferrell, O. C., & Gresham, L. G. (1985). A contingency framework for understanding ethical decision making in marketing. Journal of marketing, 49(3), PP 87-96.‏


• Hofstede, G. (2011). Dimensionalizing cultures: The Hofstede model in context. Online readings in psychology and culture, 2(1).


• Hofstede, G., Hofstede, J., & Minkov, M. (2010). Cultures and organizations: Software of the mind. Revised and Expanded (3rd ed.) New York, New York: McGraw-Hill USA.


• Hunt, S. D., & Vitell, S. (1986). A general theory of marketing ethics. Journal of macromarketing, 6(1), PP 5-16.


• Hofstede, G. (1980). Culture and Organizations. International Studies of Management & Organization, 10(4), PP 15–41.


• Hofstede, G. (1980). Culture’s consequences: International differences in work-related Newbury Park, CA: Sage Publications.


• Jackson, D. N. (1994). Jackson personality inventory—Revised manual. Port Huron, MI: Sigma Assessment Systems, Inc.


• Jones, T. M. (1991). Ethical decision-making by individuals in organizations: an issue -contingent model. Academy of Management Review, 16, PP 366–395.


• Jackson, D. N., Hourany, L., & Vidmar, N. J. (1972). A four-dimensional interpretation of risk taking. Journal of Personality, 40, PP 483-501.


• Kreiser, P. M., Marino, L. D., Dickson, P., & Weaver, K. M. (2010). Cultural influences on entrepreneurial orientation: The impact of national culture on risk taking and  proactiveness in SMEs. Entrepreneurship theory and practice, 34(5), PP 959-984.‏


• Kreiser, P., Marino, L., & Weaver, K. M. (2001). Correlates of entrepreneurship: The impact of national culture on risk-taking and proactiveness in SMEs, University of Alabama, Department of Management and Marketing, 1-19.Kline, R.B. and D.A. Santor. (1999). Principles & practice of structural equation modelling. Canadian Psychology. 40(4): PP 381.


• Lago, M., Delgado, C., & Branco, M. C. (2018). Gender and propensity to risk in advanced countries: Comparison between entrepreneurs and non-entrepreneurs. PSU Research Review.‏


• lehnert, K., Park, Y. H., & Singh, N. (2015). Research note and review of the empirical ethical decision making literature: Boundary conditions and extensions. Journal of  Business Ethics, 129 (1), PP 195-219.


• Lincoln, S. H., & Holmes, E. K. (2011). Ethical decision making: A process influenced by moral intensity, Journal of Healthcare, Science and the Humanities, 1(1), PP 55-69.


• Montasseri, Z., & Montasseri, M. M. (2019). The Negative Impact of Reductionism in Macro-cultural Activities. Scientific Biannual Journal of The Language and Culture of Nations, 1(2), PP 63-75.‏


• Musbah, A., Cowton, C. J., & Tyfa, D. (2016). The role of individual variables, organizational variables and moral intensity dimensions in Libyan management accountants’ ethical decision making. Journal of Business ethics, 134(3), PP 335-358.


• Morales-Sánchez, R., & Cabello-Medina, C. (2013). The Role of Four Universal Moral Competencies in Ethical Decision-Making. Journal of Business Ethics, 116(4), PP 717–734.


• Mudrack, P. E., & Mason, E. S. (2012). Ethical Judgments: What Do We Know, Where
  Do We Go? Journal of Business Ethics, 115(3), PP 575–597.


• Matsumoto, D. (2007). Culture, context, and behavior. Journal of personality, 75(6), PP 1285 -1320.‏


• Nguyen, N. T., & Biderman, M. D. (2008). Studying ethical judgments and behavioral intentions using structural equations: Evidence from the multidimensional ethics scale. Journal of Business Ethics, 83, PP 627-640


• Oboh, C. S., & Ajibolade, S. O. (2018). Personal characteristics and ethical decision -making process of accounting professionals in Nigeria. Crawford J. Busines. Soc. Sci, 8(1), PP 1-23.‏


• Palácios, H., Fernandes, J. S. A., Gonçalves, C., Gonçalves, G., & Sousa, C. (2017). The influence of ethical dilemmas in the accounting. Tourism & Management Studies, 13(3), PP 49-57.‏


• Prihatiningtyas, Y. W. and Nurkholis.(2017), "Moral Intensity, Organizational Factors, and Ethical Decision Making: An Empirical Examination of Postgraduate Accounting and Business Students". Review of Integrative Business and Economics Research, 6(3), PP 155 -178.


• Patterson, D. M. (2001). Causal effects of regulatory, organizational and personal factors on ethical sensitivity. Journal of Business Ethics, 30(2), PP 123-159.‏


• Reynolds, S. J. (2006). Moral awareness and ethical predispositions: investigating the role of individual differences in the recognition of moral issues. Journal of Applied Psychology, 91(1), PP 233.‏


• Rest, J., & Narvaez, D. (2014). The college experience and moral development. Handbook of moral behavior and development, 2, PP 229-245.


• Rest, J. R. (1986). Moral development: Advances in research and theory. New York, NY:
  Praeger.


• Salehi Kamamardakhi, S. S., Azadi, K., & Vatanparast, M. (2023). The Impact of Organizational Ethics and Culture on the Auditor's Professional Judgment with respect to Corporate Social Responsibility Using Structural Equation Modeling. International Journal of Finance and Managerial Accounting, 8(30), PP 259-273.


• Savur, S., Provis, C., & Harris, H. (2018). Ethical decision-making in Australian SMEs: a field study. Small Enterprise Research, 25(2), PP 114-136.‏


• Trevino, L. K. (1992). Moral reasoning and business ethics: Implications for research, education, and management. Journal of Business Ethics, 11, PP 445-459.


• Trevino, L. K. (1986). Ethical decision making in organizations: A person-situation interactionist model. Academy of management Review, 11(3), PP 601-617.


• ‏Vinson, J. M., Curtis, M. B., Conover, T. L., & Chui, L. (2020). Ethical relativism in accounting: A cross-cultural examination of the influence of culture and risk taking propensity on ethical decision-making, Journal of International Accounting, Auditing and Taxation, 41.


• Wittmer, Dennis P., (2005), Developing a Behavioral Model for Ethical Decision Making in Organizations: Conceptual and Empirical Research, In Frederickson, H., George; Ghere, Richard K. (Ed.), Ethics in Public Management, 1, PP 49-64. India: Prentice- Hall Publishers.


• Weber, E. U., Blais, A. R., & Betz, N. E. (2002). A domain specific risk attitude scale: Measuring risk perceptions and risk behaviors, Journal of Behavioral Decision Making, 15(4), PP 263-290.


• Zhou, R., Myung, J. I., Mathews, C. A., & Pitt, M. A. (2021). Assessing the validity of three tasks of risk‐taking propensity. Journal of Behavioral Decision Making, 34(4), PP 555 –567.