طراحی چارچوبی جامع برای ارتقاء صلاحیت‌های حرفهای در آموزش فنی و حرفهای استان مازندران
محورهای موضوعی : آموزش و پرورشمهدیه وحیدیان 1 , مهسا غلامحسین زاده 2 * , رضا یوسفی سعیدآبادی 3
1 - دانشجوی دکتری مدیریت آموزشی، واحد ساری، دانشگاه آزاد اسلامی، ساری، ایران
2 - استادیار گروه مدیریت آموزشی، واحد ساری، دانشگاه آزاد اسلامی، ساری، ایران
3 - استادیار گروه مدیریت آموزشی، واحد ساری، دانشگاه آزاد اسلامی، ساری، ایران
کلید واژه: چارچوب جامع, صلاحیت های حرفه ای, آموزش فنی و حرفه ای.,
چکیده مقاله :
هدف: این پژوهش با هدف طراحی چارچوبی جامع برای ارتقاء صلاحیت‌های حرفهای در آموزش فنی و حرفهای استان مازندران با رویکرد انقلاب صنعتی چهارم انجام شده است.
روش: روش تحقیق کیفی و از نوع کاربردی است و بر پایه نظریه داده‌بنیاد صورت گرفته است. جامعه آماری شامل متخصصان حوزه آموزش‌های فنی و حرفهای بود که به‌صورت هدفمند انتخاب شدند. از میان آنها، ۱۲ نفر تا رسیدن به اشباع نظری به‌عنوان نمونه مورد مصاحبه قرار گرفتند. ابزار گردآوری داده‌ها، مصاحبه نیمه‌ساختاریافته و فیش‌برداری از متون علمی بود. برای بررسی روایی، یافته‌ها توسط مشارکت‌کنندگان و اساتید بازبینی و تأیید شد. اعتبار نتایج از طریق بازبینی مستمر، تحلیل‌های مشارکتی و انطباق با مبانی نظری تأمین گردید. تحلیل داده‌ها با استفاده از کدگذاری باز، محوری و انتخابی انجام گرفت و ۲۸۱ مقوله استخراج شد.
یافته‌ها: نتایج نشان داد که پدیده محوری "صلاحیت حرفهای" شامل مهارت‌های فنی، نرم، مدیریتی و شناختی است و تحت تأثیر شرایط علّی (مانند تحولات فناورانه)، زمینه‌ای (نظیر زیرساخت‌های آموزشی) و مداخله‌گر (همچون چالش‌های اجتماعی و قانونی) قرار دارد. راهبردهای پیشنهادی شامل تحول نظام آموزشی، یادگیری مستمر، و پیوند مستمرآموزش با صنعت است که پیامدهای کوتاه مدت و بلند مدتی چون اشتغال‌زایی، نوآوری، و ارتقای کیفیت را به همراه دارد.
نتیجه گیری: چارچوب جامع برای ارتقاء صلاحیت‌های حرفهای در آموزش فنی و حرفهای استان مازندران دارای چند مؤلفه اساسی است که پژوهش حاضر برخی از آنها را شناسایی و در اختیار متولیان قرار داد که می‌توان در راستای توسعه و پیشرفت آموزش‌های فنی و حرفه ای استفاده نمود.
Purpose: This study was conducted with the aim of designing a comprehensive framework to enhance professional competencies in technical and vocational education in Mazandaran Province, with a focus on the Fourth Industrial Revolution. Method: The research is qualitative and applied in nature, utilizing the grounded theory approach based on Strauss and Corbin's paradigm model. The statistical population consisted of experts in the field of technical and vocational education with an academic rank of assistant professor or higher and a minimum of eight years of experience. Using purposive sampling, 12 participants were selected until theoretical saturation was achieved. Data were collected through semi-structured interviews and document analysis. The reliability of the results was supported through continuous review, participatory analysis, and alignment with theoretical foundations. Data analysis was performed using open, axial, and selective coding, resulting in the extraction of 281 categories.
Results: The core phenomenon identified was "professional competency," comprising technical, soft, managerial, and cognitive skills, influenced by causal conditions (e.g., technological developments), contextual conditions (e.g., educational infrastructure), and intervening factors (e.g., legal and social challenges). Proposed strategies include educational system reform, continuous learning, and linking education with industry, leading to outcomes such as employment generation, innovation, and quality enhancement.
Conclusion: A comprehensive framework for promoting professional qualifications in technical and vocational education in Mazandaran province has several basic components, some of which the present study identified and provided to the trustees, which can be used in the development of technical and vocational education.
اعظمی، موسی، فرهادی، مهدی، شانازی، کاروان. (1401). نقش آموزش‌های فنی و حرفه ای در توانمند‌سازی مهارت آموزان روستایی(مورد: شهرستان فامنین- استان همدان). راهبردهای توسعه روستایی، 9(4): 505-523.
پیره بابی، سامان ، یعقوبی، علی اکبر، زندی، مجید. (1403). مروری بر انقلاب‌های صنعتی: انقلاب صنعتی پنجم، عصر انرژی، مهندسی مکانیک دانشگاه تبریز، 54(2): 79-88.
خادمی کله لو، محمد، رحیمی، بهروز، رحیمی، محمدجواد. (1402). بررسی تناسب میان آموزش و تربیت فنی و حرفهای و توزیع اشتغال در ایران، پژوهش‌های راهبردی مسائل اجتماعی، 12(4): 73-100.
خلاقی ، علی اصغر، و حج فروش، احمد. (1399). شایستگی‌ها و صلاحیت‌های حرفهای مربیان آموزش فنی و حرفه ای. مهارت آموزی، 9(34 )، 7-42.
داناسرشت، سمیرا و کرمی، زهرا . (1403). نقش استفاده از فناوری های نوین در آموزش های مهارتی دانشگاه فنی و حرفه ای، علوم مهارتی و خلاقیت، 3010): 20-33.
زاهدی، فرزانه و صابری اناری، مریم . (1403). بررسی مزایا و چالش‌های کاربرد فناوری‌های نوین در آموزش مهارتی، علوم مهارتی و خلاقیت،
شاکری، محسن، برزگر بفروئی، کاظم، جمشیدی، محمدعلی. (1398). ارائة الگوی تناسب آموزش‌های فنی‌وحرفه‌ای با نیازهای بازارکار از دیدگاه صاحبان صنایع شهر یزد بر‌اساس نظریة داده‌بنیاد، نوآوری‌های آموزشی، 18(3): 59-38.
قاسمی خیرآبادی، عبداله، خورشیدی، عباس، عباسی سروک، لطف اله، خسروی، پرستو، دلگشا، یلدا. (1399). مؤلفه‌های حاکمیتی و شاخص‌های آموزش مهارتی در سطح ملی و محلی، مطالعۀ موردی استان تهران. مهارت‌آموزی، 7(3)، 73-96.
ملک پور، علیرضا. (1400). ارزیابی چالش¬های آموزش فنی و حرفهای در کشور، فصلنامه مهارت آموزی، 9(36): 66-55.
مهرعلی زاده، یداله. (1401). بررسی مهارت‌های بازار کار و آموزش فنی و حرفه ای در عصر انقلاب صنعتی چهارم: با تحلیلی بر نظام آموزش فنی و حرفهای ایران. مهارت آموزی، 11(41 )، 139-164.
موسوی، سیده مهسا، پورکریمی، جواد، نارنجی ثانی، فاطمه. (1399). شناسایی شایستگی‌های حرفهای هنرآموزان بخش صنعت هنرستان‌های فنی و حرفهای، مطالعات برنامه ریزی آموزشی، 9(17): 19-45.
موسوی، سیده مهسا، پورکریمی، جواد، و نارنجی ثانی، فاطمه. (1398). ارائه مدل صلاحیت های حرفه ای آموزشگران زمینه صنعت هنرستان های فنی. مدیریت بر آموزش سازمان ها، 8(2 )، 253-285.
نجاتی، فرهاد، مهرعلیزاده، یداله، شاهی، سکینه، پارسا، عبداله. (1402). واکاوی استانداردهای آموزشی بخش صنعت سازمان آموزش فنی و حرفهای ایران در پرتو انقلاب صنعتی چهارم، مهارت‌آموزی، 12(2): 148-119.
ورعی، محمد، احمدی، عباداله. (1402). مدلی برای ارتقا کیفیت آموزش های فنی و حرفهای، دوماهنامه علمی - پژوهشی رهیافتی نو در مدیریت آموزشی، 3(4): 113-140.
Acemoglu, D., & Restrepo, P. (2020). Robots and jobs: Evidence from US labor markets. Journal of political economy, 128(6), 2188-2244.
Barboutidis, G., & Stiakakis, E. (2023). Identifying the factors to enhance digital competence of students at vocational training institutes. Technology, Knowledge and Learning, 28(2), 613-650.
Fithriani, F., Darmiah, D., Ak, W. W., Syabuddin, S., & Sulaiman, S. (2025). Professionalism Competency of Public Islamic Senior High School (Man) Teachers In Welcoming The era Of The Industrial Revolution 4.0 In Aceh. Journal Ilmiah Islam Futura, 24(2), 561-578.
Kaasinen, E., Schmalfuß, F., Özturk, C., Aromaa, S., Boubekeur, M., Heilala, J., ... & Walter, T. (2020). Empowering and engaging industrial workers with Operator 4.0 solutions. Computers & Industrial Engineering, 139, 105678.
Li, L. (2024). Reskilling and upskilling the future-ready workforce for industry 4.0 and beyond. Information Systems Frontiers, 26(5), 1697-1712.
Mazlan, N. I., Ishar, M. I. M., Ariffin, M. M., & Janius, N. (2025). Work-based Learning Methods in Vocational Colleges Through Practices Based on Industrial Revolution 4.0/Kaedah Pembelajaran Berasaskan Pekerjaan di Kolej Vokasional Melalui Kemahiran Berpandukan Revolusi Industri 4.0. Sains Humanika, 17(1), 17-25.
Schwab, K. (2024). The Fourth Industrial Revolution: what it means, how to respond1. In Handbook of research on strategic leadership in the Fourth Industrial Revolution (pp. 29-34). Edward Elgar Publishing.
Trang, V. T. T. (2025). Developing Vietnam's human resources in the context of the current Industrial Revolution and international integration. Heritage and Sustainable Development, 7(1), 49-62.
World Economic Forum. (2020). The future of jobs report 2020. World Economic Forum.
Yadav, S. (2024). Developing twenty-first century skills among youth: Opportunities and challenges in skill development across the globe. Contemporary Challenges in Social Science Management: Skills Gaps and Shortages in the Labour Market, 112, 47-68.
Zhou, Q., Diao, J., Wang, Y., Chen, M., Yang, C., Li, M., & Zhang, T. (2023). Strategies for developing TVET teachers’ professional competencies. In Handbook of Technical and Vocational Teacher Professional Development in the Digital Age (pp. 75-90). Singapore: Springer Nature Singapore.