طراحی الگوی رهبری بصیر مبتنی بر رویکرد اسلامی در نظام آموزشی
محورهای موضوعی : آموزش و پرورش
معصومه کوه فلاح
1
,
رمضان جهانیان
2
*
,
علیرضا محمدی نژاد گنجی
3
1 - دانشجوی دكتری مدیریت آموزشی، گروه علوم تربیتی، واحد كرج، دانشگاه آزاد اسلامی، كرج، ایران
2 - استاد گروه علوم تربیتی، واحد كرج، دانشگاه آزاد اسلامی، كرج، ایران
3 - استادیار گروه علوم تربیتی، واحد کرج، دانشگاه آزاد اسلامی، کرج، ایران
کلید واژه: رهبری, رهبری بصیر, رویکرد اسلامی, نظام آموزشی.,
چکیده مقاله :
هدف: این تحقیق با هدف طراحی الگوی رهبری بصیر مبتنی بر رویکرد اسلامی در نظام آموزشی انجام شد.
روش: تحقیق حاضر از منظر هدف یک تحقیق کاربردی است و از نظر نوع داده، کیفی با استفاده از رویکرد تحلیل مضمون است. جامعه آماری شامل 12 نفر از اساتید رشته علوم تربیتی و مدیریت آموزشی دانشگاه های شهر کرج از سال 1395 تا 1402 به عنوان خبرگان می باشند. روش نمونه گیری، نمونه گیری هدفمند بوده است. گرچه از مصاحبه دهم به بعد داده ها به اشباع نظری رسید اما به منظور اطمینان از کامل بودن داده ها، 12 مصاحبه انجام شد. ابزار گردآوری داده ها با توجه به استراتژی مورد استفاده مصاحبه نیمه ساختار یافته بوده که سوالات آن بر مبنای اجزای مختلف مدل طراحی شده است. در رابطه با پایایی مصاحبه ها، در طول طبقه بندی مصاحبه ها توجه به درصدهای گزارش داده شده توسط دو نفر کدگذار، روشی برای تعیین پایایی تحلیل است. در تحقیق کنونی از پایایی بازآزمون (شاخص ثبات) برای محاسبه پایایی مصاحبه های انجام گرفته استفاده شد.
یافته ها: پس از تحلیل مصاحبه ها، 158 كد به عنوان كدهاي اوليه استخراج گرديد و سپس با كنار هم قرار گرفتن کدهای متناظر مستخرج، مفاهيم اصلي شناسايي گردیدند. براین اساس تعداد 25 مفهوم شناسایی گردید و در نهایت کلیه مفاهیم استنباط شده در 5 مقوله اصلی مدیریت استراتژیک، ویژگی‌ها و مهارت‌های فردی، حل مسأله، توانمندسازی منابع انسانی و زیرساخت ها قرار گرفت.
نتیجه گیری: مدیران ارشد آموزش و پرورش در سطوح کلان بهتر است به دور از فضای سیاسی و هرگونه رابطه مداری با بهره گیری از معیارهای همه جانبه و طبق اهداف آموزشی به سبک رهبری بصیر روی بیاورند تا با ایجاد چشم اندازهای قابل حصول نیروهای را در جهت رسیدن به آن بسیج نمایند.
Purpose: This research was conducted with the aim of designing a visionary leadership model based on an Islamic approach in the educational system.
Method: The present research is an applied research in terms of its purpose and is qualitative in terms of data type using the content analysis approach. The statistical population includes 12 professors of educational sciences and educational management at Karaj universities from 2016 to 2023 as experts. The sampling method was purposive sampling. Although the data reached theoretical saturation from the tenth interview onwards, 12 interviews were conducted in order to ensure the completeness of the data. The data collection tool was a semi-structured interview, with questions designed based on the different components of the model, according to the strategy used. Regarding the reliability of the interviews, during the classification of the interviews, paying attention to the percentages reported by two coders is a method to determine the reliability of the analysis. In the current study, test-retest reliability (consistency index) was used to calculate the reliability of the interviews conducted.
Findings: After analyzing the interviews, 158 codes were extracted as initial codes and then by putting the corresponding extracted codes together, the main concepts were identified. Based on this, 25 concepts were identified and finally all the inferred concepts were placed in 5 main categories: strategic management, individual characteristics and skills, problem solving, human resource empowerment and infrastructure.
Conclusion: Senior education managers at macro levels should move away from the political atmosphere and any relationship-oriented environment, using comprehensive criteria and according to educational goals, to adopt a visionary leadership style in order to create achievable visions and mobilize forces to achieve them.
اخوان فرد، امیرحسین؛ عابدین‌زاده نیاسر، رحمان (۱۴۰۰)، سبک‌های رهبری، انتشارات محکامه.
برنجی، الهام؛ قاسمی زاد، علیرضا؛ مشایخ، پری و معتمد، حمیدرضا. (1401) بررسي و تفسير الگوي عوامل مؤثر بر سبك رهبري بصير در صنعت پتروشيمي، فصلنامه رهيافت هاي نوين مديرت جهادي و حكمراني اسلامي، 1 (3): 96-80.
تقوی دامغانی، سیدرضا .(1383). نگرش بر مدیریت اسلامی، تهران: امیرکبیر.
حقوردی، مریم. (۱۳۹۱)، مؤلفه‌های رهبری بصیر آموزشی، انتشارات دانشگاه امام صادق.
عمادی سرخی، سیده آمنه. ( ۱۴۰۲)، بررسی دیدگاه‌های کارشناسان پیرامون رهبری بصیر، آفاق علوم انسانی، 5(3): 87-66.
شوقی، بهزاد؛ شوقی، آزیتا (۱۳۹۱)، سبک‌های رهبری: مفاهیم تعاریف و نظریه‌ها، انتشارات رازهان. عباسی، مهناز. (1395). بررسی تاثیر رهبری بصیر بر رفتارهای اوایی کارکنان با در نظر گرفتن نقش میانجی گری انعطاف پذیری منابع انسانی (مطالعه موردی: اداره دارایی شهرستان شاهرود). پایان نامه کارشناسی ارشد، آزاد اسلامی واحد شاهرود، رشته مدیریت دولتی گرایش تحول.
عنایتی، ترانه؛ نیازآذری، کیومرث و حسینی، نرگس خاتون. (1401) . شناسایی ابعاد و مؤلفه های موثر بر سبک رهبری بصیر در دانشگاه های اسلامی، مدیریت در دانشگاه آزاد اسلامی، 11(2):614-591.
مهدی تقوایی، نازیا سادات ناصری، و الهام فریبرزی( ۱۴۰۳)، طراحی مدل توسعه منابع انسانی با رویکرد رهبری بصیر در اداره کل، مناطق و نواحی هفتگانه آموزش و پرورش مشهد: یک پژوهش آمیخته. آموزش و بهبود منابع انسانی، 5(2): 74-59.
Adeoye, M., & A., B. (2025). Transformational Leadership in Education: Harmonising Accountability, Innovation and Global Citizenship. Kharisma. Journal Administrasi dan Manajemen Pendidikan, 4(1), 14-30.
Alazmi, A. A., & Bush, T. (2024).). An Islamic-oriented educational leadership model: towards a new theory of school leadership in Muslim societies. Journal of Educational Administration and History, 56(3), 312-334.
AlSarhi, N. Z., & Salleh, L. (2014). The West and Islam perspective of leadership. International affairs and global strategy, 18(1). 131-150.
Anik, H., & Agus, A. (2020). Visionary Leadership for Implementing Quality Culture: Empirical Evidence in Indonesian Private Higher Education. Journal of Advanced Management Science, 8(4), 135-141.
Arar, K., & Sawalhi, R. (2023). Islamic-based educational leadership, Administration and Management: Challenging expectations through global critical insights. Taylor & Francis
Colette, M., & Taylor. (2014). Visionary leadership and its relationship to organizational effectiveness. Leadership & Organization Development Journal, 35(6), 566-583.
Connolly, M., & James, C. (2019). The difference between educational management and educational leadership and the importance of educational responsibility. Educational Management Administration & Leadership, 47(4), 504-519.
Dama, U., & Edi, W. (2016). Relationship Between Visionary Leadership of Principals And Teachers’ Performance of Early Childhood Education Institutions in Purworejo Sub District of Purworejo Regency. Central Java, Early Childhood Education Papers, 5(2), 70-74.
Folger, T. D. (2025). Measuring compassionate leadership in education: a validation study. International Journal of Leadership in Education, 17: 1-21.
Sashkin, M., & Sashkin, M. G. (2003). Leadership that matters: The critical factors for making a difference in people's lives and organizations' success. Berrett-Koehler Publishers.
Tony , B., & Derek, G. (2014). School leadership models: what do we know? School Leadership & Management, 34(5), 553-571.
Torlak, N. G., & Kuzey, C. (2019). Leadership, job satisfaction and performance links in private education institutes of Pakistan. International Journal of Productivity and Performance Management, 68(2), 276-295.
Westley, F., & Mintezberg, H. (2015). Visionary Leadership and Strategic Management. Strategic Management Journal, 31: 7-32.
Widodo, W., Irvandi , G., & Rahayu , P. (2023). A Mediation Model of the Effect of Visionary Leadership on Teachers’ Organizational Citizenship Behavior. International Journal of Learning, Teaching and Educational Research, 22(4), 104-124.
Xuetong, Y. (2019). Leadership and the rise of great powers, Princeton University Press.