بررسی تاثیر انتقال تکنولوژی ناشی از سرمایه گذاری مستقیم خارجی برتغییرات بهره وری درصنعت ایران

محورهای موضوعی : توسعه اقتصادی، نوآوری، نغییرات تکنولوژیکی و رشد اقتصادی

حسین محمدی ¹ , کامبیز هژبر کیانی ^{2 *} , علی امامی میبدی ³ , شهرستانی حمید ⁴

1 - دانشجوی دکتری اقتصاد،گروه اقتصاد، دانشکده اقتصاد و مدیریت، واحد علوم و تحقیقات،دانشگاه آزاد اسلامی، تهران،ایران [e-mail]
2 - استاد اقتصاد،گروه اقتصاد، دانشکده اقتصاد و مدیریت، واحدعلوم تحقیقات، دانشگاه آزاداسلامی، تهران، ایران (نویسنده مسئول) [e-mail]
3 - استاد اقتصاد انرژی،گروه اقتصاد انرژی، دانشکده اقتصاد، دانشگاه علامه طباطبایی، تهران، ایران [e-mail]
4 -  استاد اقتصاد،گروه اقتصاد، دانشکده اقتصاد و مدیریت،واحدعلوم تحقیقات،دانشگاه آزاداسلامی،تهران،ایران [e-mail]

تاریخ دریافت : 1404/04/07 تاریخ پذیرش : 1404/04/18 تاریخ انتشار : 1404/04/28

کلید واژه: بهره وری کل عوامل تولید, انتقال تکنولوژی, سرمایه گذاری مستقیم خارجی,

چکیده مقاله :

باتوجه به پایین بودن نرخ سرمايه گذاري كشورهاي درحال پیشرفت بر روي تحقيق وتوسعه و آموزش وفرايند طولاني مدتِ تبديل ايده هاي پژوهشي به توليدات اقتصادي، شكاف تكنولوژيك بين كشورهاي درحال پیشرفت وکشورهای پیشرفته روزبه روز بيشترمي شود.باتوجه به محدود بودن منابع انسانی و منابع سرمایه ای و زمان، تنها راه عملي جبران عقب ماندگي يك كشور يا يك بنگاه اقتصادي استفاده از تجارب موفق ديگران درعرصه هاي جديد است انتقال تكنولوژي که از طریق دو منبع تجارت و سرمایه گذاری مستقیم خارجی صورت می پذیرد،راه كوتاهتردستيابي به ثمره تحقيقات ديگر كشورها در حل مشكلات صنايع كشورودقیقتر، اقتصادکشور می باشدواین مهم را ازمیزان تغییرات ایجاد شده در بهره وری کل عوامل تولید کشور می توان مشخص نمود.لذا در اين مقاله  از روش تحلیل پوششی داده ها( DEA ) وشاخص مالم کوئیسیت به بررسي تاثير انتقال تکنولوژی ناشی ازسرمایه گذاری مستقیم خارجی بر تغییرات بهره وری در صنعت کشور پرداخته شده است و با استفاده از داده های تلفیقی آمار کارگاههای صنعتی ده نفر کارکن و بیشتر ، پیشرفت فنی، تغییرات کارایی فنی، تغییرات کارایی فنی خالص، تغییرات کارایی مقیاس و تغییرات بهره وری کل محاسبه شده است.نتایج حاصله از شاخص مالم کوئیست به تفکیک صنایع نشان میدهد در دوره مورد مطالعه 13 ساله بهره وری صنايع مواد غذايي و آشاميدني، توتون و تنباكو، نساجی،چوب،کاغذ، پالایشگاههای نفت و سوخت هسته ای،شیمیایی،کانی غیرفلزی،فلزات اساسی و فلزات فابریکی، ماشين‌آلات اداري و حسابگر و محاسباتي، ماشين‌آلات مولد و انتقال برق، دستگاه‌ها و وسايل ارتباطي، ابزار پزشكي و ابزار اپتيكي و ابزار دقيق، وسايل نقليه‌ موتوري بهبود یافته و بهره وری صنایع پوشاک،چرم ،پلاستیکی،حمل ونقل و سایرصنایع کاهش یافته است.ازطرفی انتقال تکنولوژی از طریق سرمایه گذاری مستقیم خارجی باعث تقویت نقش سرمایه انسانی در بهبود بهره وری شده و زمانی که ظرفیت جذب صنایع بالا باشدبهره وری بیشتری را موجب خواهد شد.

چکیده انگلیسی:

The importance of technology as an engine of economic development in today's world is clear. Creating technology requires investment in research and development and training of human resources. Given the low investment rate of developing countries on research and development and training and the long process of converting research ideas into economic products, the technological gap between developing and advanced countries is increasing day by day. Given the limited human, capital, and time resources, the only practical way to compensate for the backwardness of a country or an economic enterprise is to use the successful experiences of others in new areas. Technology transfer, which is carried out through two sources of trade and foreign direct investment, is a shorter way to achieve the results of other countries' research in solving the problems of the country's industries and, more precisely, the country's economy. This can be determined from the amount of changes in the country's total factor productivity. Therefore, in this thesis, the effect of technology transfer resulting from foreign direct investment on the one hand and domestic absorption capacity on the other hand on productivity changes in the country's industry has been studied using the data envelopment analysis (DEA) method and the Malmquist index. Using the combined data of industrial workshops with ten or more employees, technical progress, changes in technical efficiency, changes in net technical efficiency, changes in scale efficiency, and changes in total productivity have been calculated. The results of the Malmquist index by industry show that in the 13-year study period, the productivity industries has decreased. On the other hand, technology transfer through foreign direct investment strengthens the role of human capital in improving productivity, and when the absorption capacity of industries is high, it will lead to greater productivity

منابع و مأخذ:

1- اعلامی، کتایون. (1395). نگاهی اجمالی به مدیریت تکنولوژی و انتقال آن. کنفرانس بین المللی پژوهش های نوین در مدیریت اقتصاد و حسابداری.
2- اعلامی، کتایون. (1403). نگاهی اجمالی به مدیریت تکنولوژی و انتقال آن. کنفرانس بین المللی پژوهش های نوین در مدیریت اقتصاد و حسابداری. SI
3- افتخارجهرمی، گودرز، و رضوانی، ابراهیم. (1398). قواعد حاکم بر سرمایه گذاری مستقیم خارجی در مناطق آزاد تجاری. مطالعات حقوق تطبیقی، 10(1 )، 21-41.
4- امینی خیابانی، غلامرضا، و حمدی، کریم. (1397). بررسی رابطة توسعه نظام مالی اسلامی و جریان سرمایه گذاری مستقیم خارجی. دانش سرمایه گذاری، 7(28 )، 141-158.
5- امینی، علیرضا، فتاحی، حمیدرضا، و دولتشاه، پیمان. (1398). استراتژی های نوآوری, موفقیت کارآفرینانه و نقش میانجی ظرفیت جذب دانش. پژوهش های مدیریت منابع سازمانی، 9(4 )، 1-21.
6- بابایی، محسن، خمسه، عباس؛ حسینی، مهرداد(1402). ارائه مدل انتقال تکنولوژی پایدار در صنعت حمل ونقل ریلی با رویکرد آمیخته، نشریه حمل و نقل، 20(2)، 54-69.
7- بحرینی، زینب، رشیدی، علیرضا؛ جمشیدی، محمدجواد(1402) مدلسازی توسعه ظرفیت جذب دانش در شتاب دهنده های استارتاپ با رویکرد ساختاری-تفسیری، نشریه مدیر یت راهبردی دانش، 6(23)، 113-150.
8- بزمی، منصور، تاجریان، مرتضی، قدیری، روح اله، و نقی پور، پرویز. (1383). ارزیابی فرآیند انتقال تکنولوژی DMD از دیدگاه مدیریت تکنولوژی. همایش ملی توسعه فناوری در صنعت نفت.
9- بوشهری، علیرضا، باقری، ابوالفضل، طبائیان، سیدکمال، و نامور، کاوه. (1395). نقش ظرفیت جذب در ارتقاء دو سوتوانی نوآوری (اکتشافی و بهره بردارانه). مدیریت توسعه فناوری، 3(4 )، 77-96.
10- Ball, D. F., & Rigby, J. (2024). Disseminating research in management of technology: journals and authors. R&D Management, 36(2), 205-215.
11- Cattani, L., Savoia, F., & Orlandi, L. B. (2024). The kind of things that money just can't buy: The role of potential absorptive capacity in enhancing firm-level employment growth. Technological Forecasting and Social Change, 208, 123646.
12- Chang, C. Y., Tsai, K. H., & Sung, B. (2024). Can market knowledge lead to radical product innovation performance? The double-edged sword effect of absorptive capacity. European Journal of Innovation Management, 27(2), 403-423.
13- De Moortel, K., & Crispeels, T. (2018). International university-university technology transfer: Strategic management framework. Technological Forecasting and Social Change, 135, 145-155.
14- Feng, J., Zhang, Y., Li, L., Zhao, S., Qiu, W., Lu, J., ... & Lin, H. (2025). A novel NiCa-based dual-functional material with high absorption capacity and stability for integrated direct air CO2 capture and in-situ methanation. Separation and Purification Technology, 354, 128989.
15- He, J., Gao, S., Zhang, Y., & Li, H. (2021). Nanoferric tetroxide decorated N-doped residual carbon from entrained-flow coal gasification fine slag for enhancing the electromagnetic wave absorption capacity. Journal of Alloys and Compounds, 874, 159878.
16- Kastelli, I., Dimas, P., Stamopoulos, D., & Tsakanikas, A. (2024). Linking digital capacity to innovation performance: The mediating role of absorptive capacity. Journal of the Knowledge Economy, 15(1), 238-272.
17- Kolya, H., & Kang, C. W. (2022). Oxidation treatment on wood cell walls affects gas permeability and sound absorption capacity. Carbohydrate Polymers, 276, 118874.
18- Lin, J., Ouyang, Y., Chen, L., Wen, K., Li, Y., Mu, H., ... & Long, J. (2022). Enhancing the solar absorption capacity of expanded graphite-paraffin wax composite phase change materials by introducing carbon nanotubes additives. Surfaces and Interfaces, 30, 101871.
19- Liu, X., & Meng, H. (2021). Consideration for the scale‐up manufacture of nanotherapeutics—A critical step for technology transfer. View, 2(5), 20200190.
20- Lyu, C., Peng, C., Yang, H., Li, H., & Gu, X. (2022). Social capital and innovation performance of digital firms: Serial mediation effect of cross-border knowledge search and absorptive capacity. Journal of Innovation & Knowledge, 7(2), 100187.
21- Martin, A. (2023). Introduction to an agile framework for the management of technology transfer projects. Procedia Computer Science, 219, 1963-1968.
22- Mueller, J., & Abecassis-Moedas, C. (2024). Factors influencing the integration of external evaluations in the open innovation process: A qualitative study in micro-firms in the creative industries. Journal of Strategy and Management, 10(2), 248-260.
23- Prokhorova, V., Reznik, N., Bozhanova, O., & Slastianykova, K. (2024). Technology transfer as a prerequisite of innovative development of enterprises. In SHS Web of Conferences (Vol. 67, p. 01011). EDP Sciences.
24- Rao, A., Ali, M., & Smith, J. M. (2024). Foreign direct investment and domestic innovation: Roles of absorptive capacity, quality of regulations and property rights. PloS One, 19(3), e0298913 .

متن کامل:



مدلسازی اقتصادی Economic Modeling sanad.iau.ir/journal/eco

 

Original Article

The impact of technology transfer resulting from FDI on changes in total productivity in Iranian industry

 Hossein mohammadi¹, Kambiz Hojabr Kiani ²*, Ali Emami Meibodi+, Hamid ShahrestaniÍ 

https://sanad.iau.ir/Journal/eco/Article/............

Abstract  The aim of this article is to examine the impact of technology transfer on changes in total productivity in the Iranian industrial sector. This article uses the data envelopment analysis method(DEA) and the Malm-Kwisit index analyzes the effects of technology transfer resulting from foreign direct investment on changes in total productivity in industrial plants with ten or more employees for a 13-year period. The results of the Malmquist index by industry show the productivity of the food and beverage, tobacco, textile, wood, paper, oil and nuclear fuel refineries, chemical, non-metallic minerals, basic metals and fabricated metals, office and computing machinery, power generation and transmission machinery, communication devices and equipment, medical instruments and optical instruments and precision instruments, motor vehicles has improved, and the productivity of the garment, leather, plastic, transportation and other industries has decreased. On the other hand, technology transfer resulting from foreign direct investment has strengthened the role of human capital in improving overall productivity.. This article emphasizes the need to attract foreign direct investment, increase research and development spending, and improve human capital to increase the absorption capacity of manufacturing firms.

Received: 00/00/2025   Accepted: 00/00/2025   Keywords: total factor productivity, technology transfer, foreign direct investment , absorptive capacity   JEL Classification:  O14, O33, O47, D24, L60

 

 

 

1. Introduction

Productivity growth through technology transfer and absorptive capacity has been a shortcut for developing countries to acquire, absorb, and disseminate superior technologies from advanced countries at the lowest possible cost, risk, and time.

One of the methods of transferring technology from advanced countries to developing countries is foreign direct investment carried out by large and multinational companies, which causes spillover effects in the economic environment of the host country. In such a way that the inflow of foreign direct investment increases the absorption capacity and the level of human capital as a result of interaction with foreign firms and provides productivity growth.

in this article, in addition to evaluating the level of efficiency through productivity growth analysis, we will also use the data envelopment analysis method and the Malmquist index to examine changes in total factor productivity in the Iranian industrial sector, which are created as a result of technology transfer resulting from foreign direct investment and absorptive capacity. Our goal in this article is to examine the effects of global knowledge transfer from the perspective of foreign direct investment in 20 Iranian industries and measure changes in domestic productivity. Of course, we consider factors such as research and development and the quality of the labor force as innovative and attractive capacities of countries.

 

2. Research method and data 

This research is applied in terms of purpose. The software is quantitative in nature. The time horizon of this research is a 13-year period from 2004 -2017 and its spatial scope is Iran. Data related to the indicators of the Statistical Center of Iran, the statistical indicators of the Central Bank of the Islamic Republic of Iran, and the commercial indicators of Iran have been prepared. The period under study includes the first twelve years of the country's development perspective document and includes the two fourth and fifth economic development plans. The manufacturing industries active in Iran during this period were considered as the statistical population, which includes 20 industries.

In this study, using the data envelopment analysis method to analyze efficiency and productivity, we will consider factors such as research and development and the quality of the labor force as the country's innovative and absorbing capacity, and analyze the effects of knowledge transfer on productivity. Productivity is decomposed using a directed coefficient with a generalized Malmquist output to assess the specific impact of technical changes, changes in technical efficiency, and changes in scale efficiencies.

 

3. Analysis and discussion 

According to the Malmquist index, it was determined that in 2005, 2014, 2015, and 2016, the country's industry experienced a decline in the total productivity index, and in the other years studied, we witnessed an improvement in the total productivity of the industry. On the other hand, the garment, leather, rubber products, and transportation industries have seen a decrease in productivity, while other industries have seen an increase in productivity.

Technology transfer through FDI has strengthened the role of human capital in improving total and component productivity, and it has been shown that in industries with high absorptive capacity, FDI leads to greater productivity.

 

4. Conclusion 

The estimation of the research models showed that productivity growth, technical changes, changes in technical efficiency, and total factor productivity were affected by their past values ​​and were negative. This shows that the growth rate of productivity and its components in the country's industries is not stable, and with an increase in productivity in one year, the growth rate of productivity and its components tends to decrease in the following year.

Based on the results, the interactive variable of human capital and direct investment has a positive and significant effect on productivity growth, technical efficiency growth, and technical change. This indicates that technology resulting from foreign investment directly causes growth in total factor productivity, technical efficiency, and technological growth.

The results of this study also showed that the cumulative effects of R&D expenditures on productivity are positive and statistically significant. This indicates the importance of R&D in industrial productivity. Therefore, industries can increase their absorptive capacity by increasing R&D and thereby improve total productivity.

 

Funding 

There is no funding support.

 

Declaration of Competing Interest

The author has no conflicts of interest to declare that are relevant to the content of this article.

 

Acknowledgments

We thank anonymous reviewers for their useful comments greatly contributing to improve ourwork.

 

 

 

 

 

 

 

 

پژوهشی

تاثیرانتقال تکنولوژی ناشی از سرمایه گذاری مستقیم خارجی برتغییرات بهره وری کل درصنعت ایران ³

حسین محمدی⁴، کامبیز هژبر کیانی⁵، علی امامی میبدی⁶، حمید شهرستانی⁷

https://sanad.iau.ir/Journal/eco/Article/............

تاریخ دریافت: 00/00/1404 تاریخ پذیرش: 00/00/1404   واژگان کلیدی:  بهره وری کل عوامل تولید، انتقال تکنولوژی، سرمایه گذاری مستقیم خارجی، ظرفیت جذب    طبقه‌بندی JEL: L60 , D24 , O47 , O33 , O14

چکیده هدف این مقاله بررسی تاثیرانتقال تکنولوژی برتغییرات بهره وری کل دربخش صنعت ایران می باشد. انتقال تكنولوژي ازطریق سرمایه گذاری مستقیم خارجی، مسیری كوتاه برای دستيابي به ثمره تحقيقات ديگر كشورها درحل مشكلات صنايع كشور و دقیقتر، اقتصادکشور می باشد وآثارآن از میزان تغییرات ایجاد شده در بهره وری کل عوامل تولید قابل اندازه گیری است. اين مقاله با بهره گیری ازروش تحلیل پوششی داده ها وشاخص مالم کوئیسیت آثار انتقال تکنولوژی ناشی از سرمایه گذاری مستقیم خارجی بر تغییرات بهره وری کل در کارگاههای صنعتی ده نفر کارکن وبیشتر را برای یک دوره 13 ساله تحلیل می کند. نتایج حاصل از شاخص مالم کوئیست نشان میدهد بهره وری کل در صنايع مواد غذايي وآشاميدني، توتون و تنباكو، نساجی، چوب، کاغذ، پالایشگاههای نفت وسوخت هسته ای، شیمیایی، کانی غیرفلزی، فلزات اساسی وفلزات فابریکی، ماشين‌آلات اداري وحسابگرومحاسباتي، ماشين‌آلات مولد وانتقال برق، دستگاه‌ها و وسايل ارتباطي، ابزار پزشكي وابزار اپتيكي وابزار دقيق و وسايل نقليه‌ موتوري بهبود یافته و بهره وری کل درصنایع پوشاک، چرم ،پلاستیک، حمل ونقل کاهش یافته است.ازطرفی انتقال تکنولوژی ناشی از سرمایه گذاری مستقیم خارجی باعث تقویت نقش سرمایه انسانی در بهبود بهره وری کل گردیده ودرصنايع داراي ظرفيت جذب بالاتر باعث تغييرات بيشتر بهره وري کل عوامل توليد نیزخواهدشد.این مقاله به ضرورت جذب سرمایه گذاری مستقیم خارجی، افزایش مخارج تحقیق و توسعه و بهبود سرمایه انسانی برای افزایش ظرفیت جذب توسط بنگاه های تولیدی تاکید دارد.

 

1. مقدمه

انتقال تکنولوژی یک پدیده چندوجهی است که کشورمیزبان می تواند ازدانش وتکنولوژی کشورهای پیشرفته بهره مند گردیده وازمجاری مختلف نظیرتقلیدیا مهندسی معکوس، نقل وانتقال نیروی کار ماهر، ادغام شرکتها، تجارت و بازرگانی، صادرات وواردات کالاهای واسطه ای و سرمایه ای و سرمایه گذاری مستقیم خارجی، موجبات رشد بهره وری کل رابوجودآورد. رشدبهره وری کل ازطریق انتقال تکنولوژی وظرفیت جذب یک راه میانبربرای کشورهای درحال توسعه بوده تا بتوانندبا کمترین هزینه وخطر وحداقل زمان ممکن به اکتساب، جذب وانتشارتکنولوژی های برترازکشورهای پیشرفته بپردازند.

یکی از روشهای انتقال تکنولوژی ازکشورهای پیشرفته به کشورهای درحال پیشرفت، سرمایه گذاری مستقیم خارجی انجام شده توسط شرکتهای بزرگ و چندملیتی است که موجب آثار اشاعه ای درمحیط اقتصادی کشورمیزبان می گردد. به گونه ای که باورود سرمایه گذاری مستقیم خارجی ظرفیت جذب وسطح سرمایه انسانی درنتیجه تعامل با بنگاههای خارجی افزایش یافته و رشد بهره وری را فراهم می آورد.(رائو⁸، 2024)

شواهدی وجوددارد که اثرات مثبت رشدجریان سرمایه گذاری مستقیم خارجی، مشروط بر وجود زیرساختهای خوب وکافی در کشورهای دریافت کننده و بالابودن سرمایه انسانی می باشد. دراین زمینه، اسمیتز⁹ (2008) ادعا می کند که انتقال بهره وری ازسرمایه گذاری مستقیم خارجی، باید به طورگسترده ای بررسی شود ، چراکه این موضوع ناشی ازدانش جدید بوده، و تنها حاصل فناوری جدید نمی باشد. ازطرفی توانایی ظرفیت جذب در کشورمیزبان برای جذب سرمایه های جدید به عنوان یک عامل اساسی به شمار می آید.(ریسزکو¹⁰، 2015)

لذا ما دراین مقاله علاوه برآنکه به دنبال ارزیابی میزان بازدهی توسط تجزیه رشد بهره وری هستیم، از روش تحلیل پوششی داده ها¹¹ و شاخص مالم کوئیست ¹²به بررسی تغییرات بهره وری کل عوامل تولید دربخش صنعت ایران که دراثر انتقال تکنولوژی ناشی از سرمایه گذاری مستقیم خارجی و ظرفیت جذب ایجادشده است، خواهیم پرداخت. هدف ما دراین مقاله بررسی آثارانتقال دانش جهانی ازمنظر سرمایه گذاری های مستقیم خارجی درصنایع 20 گانه ایران بوده وتغییرات بهره وری داخلی را اندازه گیری خواهیم کرد. البته عواملی نظیر تحقیقات و توسعه و کیفیت نیروی کار را به عنوان ظرفیت ابتکاری و جذب کننده کشورها ، درنظرمی گیریم.

برای دستیابی به این هدف، مقاله بدین شکل ساماندهی می شود: درادامه دربخش دوم،ادبیات موضوع وپیشینه خارجی وداخلی مرورمیشود؛ دربخش سوم،ساختارالگووروش پژوهش تصریح شده ودربخش چهارم، برآوردالگوونتایج آن بیان میشود. بخش پنجم نیز به نتیجه گیری و پیشنهادها اختصاص می یابد.

 

2.‌ مروری بر ادبیات

درادامه ادبیات مرتبط با موضوع پژوهش شامل مبانی نظری و پیشینه تجربی ارائه می شود.

2-1. مبانی نظری

امروزه دانش و تكنولوژي با رشد فزاينده و جهان شمول خود به عنوان عامل اصلی فرآيند توسعه و نيرومندترين ابزارتحول و پيشرفت اقتصادي جوامع بشري به حساب مي آيد. رشد و توسعه اقتصادي هركشور مبتني بر استفاده صحيح از منابع و امكانات و بالاخص امكانات تكنولوژيكي است. توسعه صنعتي يكي از عوامل موثربرتوسعه اقتصادي است كه خود تابع متغيرهاي تكنولوژي محسوب مي­شود. لذا ضروري است تعاريفي از تكنولوژي ارائه گردد:

1)       تکنولوژی دانش سیستماتیکی است که برای تولید یک محصول، به کارگیری یک فرآیند یا ارائه یک خدمت به کار میرود. این دانش می­تواند در یک اختراع، یک طرح صنعتی نمونه یک شیء مصرفی و یا در اطلاعات فنی تجلی یابد (شانه­ای،1402). 

2)       تکنولوژی عبارت است از به کارگیری دانش علمی و مهارتهای سیستماتیک برای راه اندازی عملیاتی کردن ارتقاء و توسعه اهداف عملی در یک حوزه خاص(اعلامی،1403).

3)       تکنولوژی عبارت است از ابزار روش و عملیاتی که برای تبدیل اقلام مصرفی به محصول داده به ستاده مورد استفاده قرار می­گیرد(سیلوا¹³ و همکاران،2022).

4)       تكنولوژي مجموعه اي از دانش، محصولات، فرايندها، ابزارها، روش­ها، ساختارها و سيستم هايي است كه در ايجاد ارزش (افزوده) در يك سيستم به كار گرفته مي شود (مرادی و همکاران،1401).

باتوجه به تعاریف ارائه شده از تکنولوژی، می توان گفت مدیریت تکنولوژی همه فعالیت های مرتبط با دستیابی به دانش ها، ابزارها و تکنیکها ( از طریق تحقیق و توسعه و یا انتقال تکنولوژی) و بومی سازی و بکارگیری آنها درمحصولات وخدمات یک سازمان راشامل می گردد. بعبارت دیگر مدیریت تکنولوژی با هر دوجنبه انتقال وخلق تکنولوژی وتلاش جهت بومی سازی، توسعه و کاربرد تکنولوژی مرتبط است. انتقال یک تکنولوژی اگر به درستی انجام نگیرد می تواند به وابستگی هرچه بیشتر انتقال گیرنده تکنولوژی (شرکت یا کشور) به انتقال دهنده تکنولوژی منجر شود. اهمیت مدیریت تکنولوژی در فرآیند انتقال تکنولوژی در این است که به تصمیم گیرندگان در توجه به تمامی ابعاد مختلف تکنولوژی ( اعم از فن افزار، دانش افزار، انسان افزاروسازمان افزار) یاری می رساند و تلاش می نماید تا هر یک از این ابعاد در حد مناسبی در تکنولوژی انتقالی لحاظ گردد تا بدین طریق، انتقال تکنولوژی بتواند نقش فراهم کننده بسترها و زیرساختهای مناسب جهت جذب، بومی سازی، اشاعه و خلق تکنولوژیهای جدید را ایفا نماید(بزمی و همکاران،1403).

فرای¹⁴ (۱۹۸۷) برای تکنولوژی 3 مؤلفه شیء، فرآیند و دانش را نام می­برد. به عقیده فرای تکنولوژی را می­توان به عنوان یک شیء، یک فرآیند یا دانشی درنظر گرفت که با توجه به مقاصد انسان ایجاد می شود. در اغلب موارد، تکنولوژی به ادغام همزمان هر سه جنبه شیء، فرآیند و دانش گرایش دارد. بنابراین، انتقال دهنده تکنولوژی بایستی در فرآیند انتقال هر سه جنبه تشکیل دهنده تکنولوژی نه فقط یک جزء آن را مدنظر قرار داده و در راستای انتقال همه آنها تلاش نماید(سانگ¹⁵ و همکاران،2024). 

از سوی دیگر همان طور که در اطلس تکنولوژی ارائه شده از سوی مرکز انتقال تکنولوژی آسیا و اقیانوسیه وابسته به سازمان ملل بیان گردیده، تکنولوژی از چهار عنصر اصلی زیر تشکیل شده است:

۱- بعد فنی: مجموعه ای از ابزارها، ماشین آلات، تأسیسات و تسهیلات فیزیکی که به دلیل سرعت رشد و پیشرفت زیاد غالباً سه عنصر دیگر نمیتوانند پاسخگوی رشد سریع سخت افزاری باشند.

۲- بعد انسانی: بخشی از تکنولوژی که در انسان متجلی شده و در برگیرنده آگاهی، استعداد، تجارب، مهارت، ابتکار و انگیزه های اوست.

3- بعد اطلاعاتی: تکنولوژی در برگیرنده مجموعه اطلاعاتی به اشکال مختلف مثل اسناد، داده ها، آمار، جزوه ها، نقشه است که جنبه محرمانه بودن آن بیشترازسخت افزار بوده وتمایل کمی برای انتقال آن وجود دارد و کسب موفقیت در این زمینه به زیربنای علمی پژوهشی و تکنولوژیکی بستگی دارد.

۴- بعد سازمانی: مجموعه ای از نظامهای سازماندهی مدیریتی شبکه و بازاریابی است که با انتقال جذب بهره برداری و توسعه تکنولوژی مرتبط است(وانگ و لی¹⁶،2024). بنابراین همان طور که در شکل 1 مشخص است انتقال تکنولوژی زمانی به طور کامل انجام می شود که بین این چهار عنصر تناسب وجود داشته باشد. 

شکل1: نمایی از تناسب(سمت راست) و عدم تناسب (سمت چپ) انتقال تکنولوژی(وانگ و لی ،2024).

 

ازسوی دیگردراکثر کشورها، سرمایه گذاری مستقیم خارجی از مهم ترین اجزای راهبرد توسعه محسوب شده وسیاست ها به گونه ای طرح ریزی می شوند که ورود جریان سرمایه به درون را تحریک کنند. یک عامل انگیزشی بسیار قوی برای این خواسته، انتقال تکنولوژی ازطریق سرمایه گذاری مستقیم خارجی بر بهره وری کشورها بوده ومتضمن این حقیقت است که بنگاه های چندملیتی صاحب تکنولوژی هستند و تکنولوژی شامل محصولات، مراحل تولید وفن آوری توزیع وهمچنین مهارت های مدیریت و بازاریابی می شود و می تواند به بنگاه های داخلی منتقل شود و درنتیجه سطح بهره وری آن ها را افزایش دهد(سلیم و همکاران،1397).

انتقال تکنولوژی ازطریق سرمایه گذاری مستقیم خارجی از طریق 5 مجرای عمومی، تقلید¹⁷یا مهندسی معکوس، تحریک پذیری نیروی کار¹⁸، صادرات¹⁹، رقابت ²⁰و پیوندهای پسین وپیشین با بنگاه های داخلی²¹ ممکن است رخ دهد.

1)       احتمالاً واضح ترین مجرای انتقال، تقلیدتوسط بنگاه است(وانگ وبلوم استروم²²،1992). معرفی یک فن آوری جدید به یک بازارتوسط بنگاه های داخلی، به دلیل هزینه بربودن آن وهم چنین نااطمینانی ازنتایج مورد انتظار ممکن است پرخطر باشد. لذا اگر یک فن آوری با موفقیت توسط بنگاه چندملیتی استفاده شود، بنگاه داخلی تشویق خواهد شد تا خود را با آن تطبیق دهد .

2)       دومین مجرای انتقال تکنولوژی از طریق سرمایه گذاری مستقیم خارجی مربوط به امکان به کار گرفتن کارگرانی است که در گذشته برای بنگاهای چند ملیتی کار کرده اند.این کارگران تجربه ودانش استفاده ازتکنولوژی رادارندوامکان اجراکردن این تجربیات دربنگاه داخلی رانیز دارند(کلاس وساچی²³،2002). با این حال ممکن است نقل وانتقال نیروی کار تاثیر منفی داشته باشد شاید بنگاه های چند ملیتی بهترین کارگران بنگاه های داخلی را با پیشنهاد دستمزد های بالاتر جذب کنند وآن تاثیر منفی بر کارائی بنگاه های داخلی به سختی قابل ارزیابی است(سینانی ومییر²⁴،2004)

3)       سومین مجرای انتقال، صادرات است که ازطریق آن حضور بنگاه های چندملیتی ممکن است به بنگاه داخلی منفعت برساند. مطالعه های متعددی اثر مثبت بنگا های چندملیتی را بر روی ظرفیت صادرات بنگاه داخلی نشان داده اند. عواملی شامل هزینه هایی که مرتبط با تاسیس شبکه های توزیع، زیرساخت های حمل ونقل ودانش سلیقه ی مصرف کننده دربازار خارجی راشامل می شود که بنگاه های خارجی در انجام دادن آن نسبت به همتایان خارجی، هزینه ورود به بازار خارجی را کاهش دهند. منافعی که ازاین طریق به دست می آید ممکن است سبب بهبود کارایی بنگاه های داخلی گردد (آیتکن وهمکاران²⁵ ،1997 وگرین وی همکاران ²⁶،2004 وکوکو وهمکاران²⁷ ،2001).

4)       چهارمین مجرای انتقال ایجاد محیط رقابتی در فعالیت های اقتصادی که توسط شرکت های چند ملیتی ایجاد می گردد است.(مارکوسن وون ایبلز²⁸ ،1999)رقابت در اقتصاد داخلی بین دو نوع بنگاه، از طرفی انگیزه ای برای بنگاه داخلی است که ازمنابع وتکنولوژی موجودبهتر است استفاده کند ویا شاید تکنولوژی جدیدتری به کارگیرد و سبب بهبودکارایی بنگاه های داخلی گردد. ازطرف دیگرممکن است سهم بازاری بنگاه داخلی رامحدودترکند. به این دلیل که باحضور شرکت های چندملیتی ممکن است کاهش چشمگیری درسهم بازاری آن رخ دهدوآنهارامجبوربه فعالیت درمقیاسی کمتر ازمقیاس کارا نمایدکه منجر به افزایش هزینه های متوسط آن ها شود (آیتکن وهمکاران ،1997).

5)       پنجمین وآخرین مجرای انتقال مرتبط با پیوند های پیشین وپسین است. اگر بنگاه های داخلی محصولاتی تولید کنندکه مورداستفاده شرکت های چندملیتی واقع گردد، پیوندپیشین وجوددارد واگر بنگاه های دا خلی مصرف کننده کالاهای واسطه ای که توسط شرکت های چند ملیتی تولیدشده باشند پیوند پسین وجود دارد (لین وساچی²⁹ ،2004).

باتوجه به شکل 2 مجاری انتقال سرمایه گذاری مستقیم خارجی به وضوح وجود اثرات متعدد وبعضاً متناقضی را نشان می دهد که کاررا برای استخراج یک پیش بینی روشن در مورد اثر کلی مشکل می سازد. لذا وجود، اندازه وجهت انتقال به عوامل متعددی ازقبیل ویژگی های شرکت چند ملیتی، ویژگی های اقتصادی کشورمیزبان، بخش های اقتصادی وبنگاه های داخلی بستگی دارد. باتوجه به این که هر یک از این ویژگی ها در کشور های مختلف متفاوت است، می توان به نتایج متفاوتی دست یافت که به جذابیت مطالعه در خصوص انتقال تکنولوژی از طریق سرمایه گذاری مستقیم خارجی می افزاید.

شکل 2: تاثیرراههای انتقال تکنولوژی ازطریق سرمایه گذاری مستقیم خارجی بر بهره وری

منبع : یافته های پژوهش

تقلید یا مهندسی معکوس کاهش در هزینه های ابداع اطمینان از موفقیت آمیز بودن       تحرک پذیری نیروی کار انتقال تجربه ودانش استفاده از تکنولوژی برتر ازبنگاه های چندملیتی به بنگاه های خارجی   مجاری انتشار سرریز تکنولوژی از طریقFDI     صادرات رشد بهره وری کاهش هزینه های توزیع انتقال دانش سلیقه مصرف کنندگان خارجی بهبود کارایی         رقابت با بنگاه های داخلی استفاده بهینه از منابع وتکنولوژی موجود ودرکار گیری تکنولوژی جدید       پیوند های پسین وپیشین افزایش تقاضا برای نهاده های داخلی ،عرضه کالاهای واسطه ای با کیفیت بهتر وقیمت کمتر

 

2-2. پیشینه تجربی

مطالعات تجربی خارجی

اورلیک و همکاران (2018)³⁰ رابطه بین انتقال تکنولوژی ناشی ازسرمایه گذاری مستقیم خارجی و بهره وری در بنگاههای صنعتی در5 کشور درحال گذار به توسعه یافتگی در اروپا را مورد بررسی قرار میدهند. نتایج برآورد الگوی پانل پویا، نشان میدهد که بنگاههای صنعتی محلی، از وجود بنگاههای خارجی در خدمات بالادستی، علی الخصوص در خدمات دانش بنیان و در بخش تولید پایین دستی منتفع میشوند.
لیانگ³¹(2017)نشان داده که چطورپیوندهای صنعتی، ظرفیتهای بنگاه ومحل جغرافیایی بنگاههای داخلی، انتقال تکنولوژی حاصل از سرمایه گذاری مستقیم خارجی را تحت تأثیر قرار میدهد. فرض شده که وقتی بنگاههای محلی از پشتیبانی تکنولوژیکی بهره میبرند، احتمال بیشتری وجود دارد که کارآیی شان بهبود یابد و چنین انتقال دانشی، زمانی مؤثر است که دریافت کننده آن، ظرفیت جذب بالایی داشته باشد. آزمون تجربی روی بنگاههای صنعتی چین، سرریز بهره وری مثبتی را میان عرضه کنندگان خارجی و مصرف کنندگان داخلی آنها، نشان میدهد.

جین و همکاران³²(2017) به بررسی اثر سرمایه گذاری مستقیم خارجی بر بهره وری کل بنگاههای تولید مواد غذایی در چین با به کارگیری دادههایی در سطح بنگاه بین سالهای 1998 تا 2007 میپردازند. نتایج نشان میدهد، اثر سرمایه گذاری مستقیم خارجی بر بهره وری بنگاههای تولید مواد غذایی در چین، به نوع سرمایه گذاری مستقیم خارجی و کشوری که این نوع از سرمایه گذاری را وارد چین میکند، وابسته است. به طور کلی این مطالعه، نشان میدهد که فرموله کردن اثر سرمایه گذاری مستقیم خارجی برای کشورهای کمتر توسعه یافته و یا در حال توسعه جهت انتخاب سیاستی صحیح، با پیچیدگی هایی همراه است.

زو³³(۲۰08)، به بررسی حضور شرکت های چند ملیتی آمریکا ونقش آنها در فرآیند انتشار تکنولوژی در۴۰ کشور درحال توسعه پرداخته است. وی نشان داد حضور شرکت های چندملیتی مجرای بسیار مهمی در انتقال تکنولوژی وارداتی به کشورهای درحال توسعه است که موجبات رشد بهره وری کل عوامل تولید را درکشور های میزبان رافراهم نموده است.

مطالعات تجربی داخلی

در مطالعه بهمنی و همکاران (1395)، اثر سرریز تکنولوژی ناشی از سرمایه گذاری مستقیم خارجی بر بهره وری نیروی کاردرکل بخش صنعت ایران طی سالهای 1376 تا390 بررسی شده است. استفاده ازرویکردمبتنی بر داده های پانل، نشان می دهد که سرریز فوق، تأثیرمثبت و معناداری بر بهره وری نیروی کار دارد. علاوه بر این، تأثیر مخارج تحقیق و توسعه داخلی و واردات تکنولوژی بر بهره وری نیروی کار، مثبت و معنادار ارزیابی شد.
 مرزبان و نجاتی(1391)، با استفاده از داده های ترکیبی برای تعدادی از زیرگروههای بخش صنعت، اثرات سرریز سرمایه گذاری مستقیم خارجی طی دوره زمانی 1376- 1386 را آزمون کردند. نتایج نشان داد، وجود بنگاههای خارجی از طریق پیوندهای عمودی روی بهره وری بنگاههای داخلی، اثر مثبت و معناداری داشته است و پیوندهای افقی بین بنگاههای داخلی و خارجی، بهره وری بنگاههای داخلی را کاهش می دهد؛ اما با افزایش سطح سرمایه انسانی و مخارج تحقیق و توسعه در بنگاههای داخلی، اثرات منفی پیوندهای افقی به تدریج مثبت و افزایشی می شود.

امینی وهمکاران(1389)، عوامل مؤثربر بهره وری کل عوامل تولیددرایران و23 کشورمنتخب دربازه زمانی 1996 تا 2006را مورد بررسی قرار دادند. در این مطالعه، بهره وری کل عوامل تولید از روش دیویژیا اندازه گیری وعوامل مؤثر برآن، با استفاده از روش داده های پانل شناسایی شد که عبارت بودند از: انباشت سرمایه گذاری مستقیم خارجی، انباشت هزینه های تحقیق و توسعه، درجه باز بودن اقتصاد و نرخ بهره برداری از ظرفیتها. در بین این عوامل، نرخ بهره برداری از ظرفیتها، بیشترین تأثیرو انباشت سرمایه گذاری مستقیم خارجی، کمترین تأثیررا درارتقای بهره وری کل عوامل تولید داشته است.
3. روش پژوهش

این تحقیق از نظر هدف، کاربردی است. براساس ماهیت داده ها، کمّی است. افق زمانی این پژوهش، دوره 13ساله از1383- 1396 بوده وقلمروی مکانی آن، ایران است. داده های مربوط از شاخص های مرکزآمارایران، شاخصهای آماری بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران وشاخصهای تجاری اتاق بازرگانی ایران تهیه شده است. دوره موردمطالعه شامل دوازده سال اول سندچشم انداز توسعه کشور(1384-1404) بوده و دو برنامه توسعه اقتصادی چهارم(1384-1388) و پنجم(1390-1394) را شامل می گردد. صنایع کارخانه ای فعال دراین دوره درایران به عنوان جامعه آماری درنظرگرفته شده است که شامل20صنعت (صنايع موادغذايي وآشاميدني؛ توليدمحصولات ازتوتون وتنباكو ـ سيگار؛ توليد منسوجات؛ توليد پوشاك ـ عمل‌آوردن و رنگ كردن پوست خزدار؛ دباغي و عمل‌آوردن چرم و ساخت كيف و چمدان و زين و يراق و توليد كفش؛ توليد چوب و محصولات چوبي و چوب پنبه ـ غير از مبلمان ـ ساخت كالا از ني و مواد حصيري؛ توليد كاغذ و محصولات كاغذي و انتشار و چاپ و تكثير رسانه‌هاي ضبط شده؛ صنايع توليد زغال كك ـ پالايشگاه‌هاي نفت و سوخت‌هاي هسته‌اي؛ صنايع توليد مواد و محصولات شيميايي؛ توليد محصولات لاستيكي و پلاستيكي؛ توليد ساير محصولات كاني غير فلزي؛ توليد فلزات اساسي؛ توليد محصولات فلزي فابريكي بجز ماشين‌آلات و تجهيزات؛ توليد ماشين‌آلات و تجهيزات طبقه‌بندي نشده در جاي ديگر و توليد ماشين‌آلات اداري و حسابگرو محاسباتي؛ توليد ماشين‌آلات مولد و انتقال برق و دستگاه‌هاي برقي طبقه‌بندي نشده در جاي ديگر؛توليد راديو و تلويزيون و دستگاه‌ها و وسايل ارتباطي؛ توليد ابزار پزشكي و ابزار اپتيكي و ابزار دقيق و ساعت‌هاي مچي و انواع ديگر ساعت؛ توليد وسايل نقليه‌ موتوري و تريلر و نيم تريلر؛ توليد ساير وسايل حمل و نقل؛ سايرصنايع) می باشد.

در این مطالعه با استفاده ازروش تحلیل پوششی داده‌ها برای تحلیل کارائی و بهره­وری، عواملی نظیر تحقیقات و توسعه و کیفیت نیروی کار را به عنوان ظرفیت ابتکاری و جذب کننده کشور، درنظرگرفته و اثرات انتقال دانش را در بهره وری کل آنالیز نموده ایم. بهره وری (برحسب بهره وری کلی عوامل)، با استفاده از یک ضریب جهت دار با خروجی مالمکویست تعمیم یافته ، تجزیه می شود تا تأثیر ویژه در تغییرات فنی ، تغییر بازده فنی و تغییر بازده مقیاسی را مورد ارزیابی قرار دهد .

طبق گفته بال³⁴(2024)، عواملی که در تغییرات و رشد بهره‌وری کل عوامل تولید مؤثر می‌‌باشند عبارتند از:

تغییرات کارایی فنی (TEC)³⁵، تغییر فنی (TC)³⁶، تغییرات کارایی مقیاس (SEC)³⁷ که بعداز محاسبه موارد فوق، می‌توان تغییرات بهره وری کل عوامل تولید(TFPC)³⁸ را محاسبه کرد، یعنی : ∆TFPC=∆TEC+∆TC+∆SEC                                             

شاخص مالم کوئیست، پیشرفت فنی، تغییرات کارایی فنی، تغییرات کارایی فنی خالص، تغییرات کارایی مقیاس و تغییرات بهره وری کل را محاسبه می نماید، بدین صورت که برای هر صنعت یک ستاده و دو نهاده در نظر گرفته شده است. ستاده (yt)، معادل کل ارزش تولیدات هر صنعت و نهاده ها (xt)، موجودی سرمایه‌ و نیروی کار شاغل در نظر گرفته شده است .گفتنی است در هر یک از صنایع کمتر از یک بودن شاخص مالم کوئیست و یا هر یک از تعیین کننده های آن دال بر پسرفت و بدتر شدن کارایی است در حالی که ارزش بزرگتر ازیک بر بهبودکارایی دلالت دارد. البته این نکته راباید درذهن داشته باشیم که اندازه گیری کارایی به این روش نسبی ودرمقایسه با بهترین عملکرد صورت میگیرد.

بر اساس مطالعات نظری و تجربی، الگوی تحقیق حاضر در قالب چهار مدل زیر تصریح شده است:

 

(1)
(2)
(3)
(4)

در روابط فوق:

 MPGit ؛ رشد بهره­وری صنعت iام در سال t،

EFFGit؛ رشد کارایی فنی در صنعت iام در سال t،

TECHGit؛ رشد تکنولوژی در صنعت iام در سال t،

LTFPit؛ لگاریتم طبیعی بهره­وری کل عوامل تولید در صنعت iام در سال t،

LHit؛ لگاریتم طبیعی سرمایه انسانی (نسبت شاغلان دارای تحصیلات عالی به کل شاغلین) در صنعت iام در سال t،

LFDIit؛ لگاریتم طبیعی سرمایه گذاری مستقیم خارجی در صنعت iام در سال t،

LDINVit؛ لگاریتم طبیعی سرمایه گذاری داخلی در صنعت iام در سال t، 

LGAPRit؛ لگاریتم طبیعی شکاف بهره­وری در صنعت iام در سال t ،

LSRDit؛ لگاریتم طبیعی انباشت مخارج تحقیق و توسعه داخلی در صنعت iام در سال t،

LSRDFit؛ لگاریتم طبیعی انباشت مخارج تحقیق و توسعه خارجی در صنعت iام در سال t، 

LOPENit؛ لگاریتم طبیعی باز بودن تجاری صنعت iام در سال t(نسبت مجموع صادرات و واردات در صنعت iام به کل تولید صنعت iام)،

؛ پسماند رگرسیون در صنعت iام در سال t است. 

خروجی مربوط به تحلیل پوششی داده­ها، نسبت بهره­وری کل درسال جاری (TFPit) نسبت به سال گذشته (TFPit-1) است. که تحت عنوان تغییرات بهره­وری کل (MPIit) بحث می­شود. بر اساس MPIit شاخص MPGit محاسبه می­شود:

(5)

 

 

بر مبنای رابطه­ی (5) می­توان رابطه­ی (4) را بازنویسی کرد:

(6)

یا

 

 

لذاپارامترهای رابطه­ (6)، دقیقاً برابر با پارامترهای رابطه (4) است.

روابط (1)، (2)، (3) و (4) یا (6) بر مبنای داده­های 20 صنعت طی دوره­ی زمانی موردمطالعه با استفاده از روش برآورد گشتاور تعمیم یافته( GMM )³⁹برآورد خواهد شد. برای برآورد روابط (1) تا (4)، در ابتدا نیاز است انباشت مخارج تحقیق و توسعه داخلی و خارجی از روی مخارج تحقیق و توسعه داخلی و خارجی صنایع مورد بررسی محاسبه شود. همچنین باید نرخ رشد بهره­وری، نرخ رشد کارایی فنی و نرخ رشد فنی اندازه­گیری شود که در این راستا نیز از تحلیل پوششی داده­ها و شاخص مالم کوئیست استفاده می­شود.

4.‌ برآورد مدل و تجزیه و تحلیل یافته‌ها

4-1. محاسبه نرخ رشد بهره وری، نرخ رشد کارایی فنی و نرخ رشد فنی

همانطورکه اشاره شد بهره وری کل عوامل تولید، با استفاده از یک ضریب جهت دار با خروجی مالمکویست تعمیم یافته، تجزیه می شود، تا تأثیر ویژه در تغییرات فنی، تغییر بازده فنی و تغییر بازده مقیاسی را مورد ارزیابی قرار دهد.میانگین زمانی و بین مقطعی شاخص مالم کوئیست در جداول (1) و (2) ارائه شده است. 

جدول 1 میانگین بین مقطعی شاخص مالم کوئیست به تفکیک سال

سال	تغییرکارایی فنی	تغییر فنی	تغییر کارایی مدیریتی (محض)	تغییر کارایی مقیاس	تغییر بهره وری کل عوامل
1383	991/0	011/1	967/0	024/1	002/1
1384	054/1	916/0	036/1	017/1	966/0
1385	137/1	948/0	090/1	044/1	078/1
1386	976/0	133/1	976/0	000/1	106/1
1387	972/0	095/1	958/0	015/1	065/1
1388	418/0	514/2	599/0	698/0	051/1
1389	857/0	175/1	930/0	922/0	007/1
1390	080/1	984/0	990/0	090/1	063/1
1391	049/1	333/1	990/0	059/1	398/1
1392	753/0	532/1	862/0	873/0	154/1
1393	516/1	530/0	425/1	064/1	803/0
1394	012/1	809/0	885/0	144/1	819/0
1395	100/0	000/0	274/0	365/0	000/0
میانگین	798/0	166/0	871/0	916/0	133/0

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

ماخذ: یافته­های تحقیق

 

باتوجه به نتایج بدست آمده در جدول (1)، می توان گفت در سالهای 1395،1394،1393،1384صنعت کشورافول شاخص بهره وری کل را تجربه کرده و متوسط بهره وری کل صنعت نسبت به سال قبل کاهش یافته است و درسایر سالهای موردمطالعه(1392،1391،1390،1389،1388،1387،1386،1385،1383) صنعت کشور شاهد بهبود بهره وری کل بوده و متوسط بهره وری کل صنعت نسبت به سال قبل بهبود داشته است. علت کاهشی بودن بهره وری کل در سالهای 95،94،93،84 عمدتاً بخاطر پایین بودن تغییرات فنی بوده که باعث پایین آمدن اثرات تغییر در کارایی فنی،کارایی مدیریتی و کارایی مقیاس و نهایتا بهره وری کل گردیده است.

جدول 2 میانگین بین مقطعی شاخص مالم کوئیست به تفکیک صنایع

بنگاه	تغییرکارایی فنی	تغییر فنی	تغییر کارایی مدیریتی (محض)	تغییر کارایی مقیاس	تغییر بهره وری کل عوامل
صنايع مواد غذايي و آشاميدني	782/0	327/1	930/0	841/0	038/1
توليد محصولات از توتون و تنباكو	772/0	321/1	938/0	823/0	019/1
توليد منسوجات	750/0	382/1	754/0	994/0	036/1
توليد پوشاك ـ عمل‌آوردن و رنگ كردن پوست خزدار	727/0	009/0	850/0	856/0	006/0
دباغي و چرم و ساخت كيف و چمدان و زين و يراق و توليد كفش	732/0	006/0	883/0	829/0	005/0
توليد چوب و محصولات چوبي و چوب پنبه ـ غير از مبلمان	785/0	309/1	879/0	893/0	028/1
توليد كاغذ و محصولات كاغذي و انتشار و چاپ و تكثير رسانه‌هاي ضبط شده	767/0	354/1	805/0	953/0	038/1
صنايع توليد زغال كك ـ پالايشگاه‌هاي نفت و سوخت‌هاي هسته‌اي	946/0	296/1	000/1	946/0	227/1
صنايع توليد مواد و محصولات شيميايي	860/0	241/1	913/0	942/0	067/1
توليد محصولات لاستيكي و پلاستيكي	019/1	001/0	010/1	009/1	001/0
توليد ساير محصولات كاني غير فلزي	776/0	346/1	791/0	981/0	045/1
توليد فلزات اساسي	832/0	291/1	918/0	906/0	074/1
توليد محصولات فلزي فابريكي بجز ماشين‌آلات و تجهيزات	765/0	398/1	760/0	007/1	070/1
توليد ماشين‌آلات و تجهيزات طبقه‌بندي نشده در جاي ديگر و توليد ماشين‌آلات اداري و حسابگر و محاسباتي	766/0	336/1	770/0	994/0	023/1
توليد ماشين‌آلات مولد و انتقال برق	774/0	413/1	771/0	005/1	094/1
توليد راديو و تلويزيون و دستگاه‌ها و وسايل ارتباطي	806/0	363/1	928/0	868/0	098/1
توليد ابزار پزشكي و ابزار اپتيكي و ابزار دقيق و ساعت‌	796/0	263/1	910/0	876/0	006/1
توليد وسايل نقليه‌ موتوري و تريلر و نيم تريلر	801/0	368/1	969/0	827/0	096/1
توليد ساير وسايل حمل و نقل	780/0	000/0	867/0	899/0	000/0
ساير صنايع	771/0	080/0	846/0	911/0	061/0
میانگین	798/0	166/0	871/0	916/0	133/0

ماخذ: یافته­های تحقیق

باتوجه به نتایج بدست آمده در جدول (2)، می توان گفت صنایع توليد پوشاك، عمل‌آوردن و رنگ كردن پوست خزدار، دباغي و عمل‌آوردن چرم و ساخت كيف و چمدان و زين و يراق و توليد كفش، توليد محصولات لاستيكي و پلاستيكي، توليد سايروسايل حمل ونقل دردوره 13ساله 1383-1396 با کاهش بهره وری کل مواجه بوده وسایر صنایع مورد مطالعه افزایش بهره وری کل را تجربه نموده اند.تغییرات فنی و تغییرات کارایی فنی از مهمترین دلایل افزایش بهره وری در این صنایع بوده است.

4-2. برآوردمدل

برای بررسی مانایی متغیرها از آزمون ریشه واحد پانلی لوین، لین وچو⁴⁰(LLC) استفاده کردیم که نشان دادهمه متغیرها درسطح مانا هستند. برهمین اساس چهارالگوی تحقیق برای سطح متغیرها برآورد گردیده ونتایج حاصل از برآورد مدل تحقیق به روش GMM به صورت زیر می باشد.

 

(7 )	MPGit = -0/1557 + 0/0017 LHit*LFDIit – 0/0049 LHit*LDINVit - 0/0077 LGAPRit

 

در مدل برآورد شده(7)، ضریب متغیرMPGit-1 برابر با 1557/0- است و از نظر آماری در سطح احتمال یک درصد معنادار است. این نشان می­دهد که اگر در دوره­ی جاری بهره­وری صنایع به میزان یک درصد افزایش یابد، در دوره­ی آتی بهره­وری به میزان 1557/0 درصد کاهش خواهد یافت. ضریب متغیرLHit*LFDIit مثبت وازنظرآماری درسطح احتمال یک درصدمعنادار است. به عبارتی انتقال تکنولوژی از طریق سرمایه­گذاری خارجی باعث تقویت نقش سرمایه انسانی در بهبود بهره­وری می­شود. در بیانی دیگر، اگر سرمایه انسانی در صنایع کشور به تکنولوژی ناشی از سرمایه­گذاری خارجی دست یابند، بهره­وری کل عوامل تولید را بهبود می­بخشد. بر این اساس، می­توان گفت: انتقال تکنولوژی ناشی از سرمایه­گذاری مستقیم خارجی در زمانی که ظرفیت جذب صنایع بالا باشد، بهره­وری بیشتر را منجر می­شود.

 ضریب متغیر LHit*LDINVitازنظرآماری معنادارنیست. این نشان می­دهد که انتقال تکنولوژی از طریق سرمایه­گذاری داخلی بر بهره­وری کل عوامل تولید صورت نمی­گیرد. به عبارت بهتر، نقش سرمایه­ی انسانی در بهره­وری کل عوامل تولید متاثر از تکنولوژی ناشی از سرمایه­گذاری داخلی نیست. ضریب متغیر LGAPRit منفی واز نظرآماری معنادار است. به عبارت بهتر، هرچقدر شکاف بهره­وری در یک صنعت بیشتر باشد، رشد بهره­وری کل عوامل تولید کاهش پیدا می­کند. در کل به ازای یک درصد افزایش در شکاف بهره­وری، سطح بهره­وری کل عوامل تولید به میزان 0077/0 درصد کاهش پیدا می­کند.

 

(8 )	EFFGit = -0/2111 + 0/0056 LHit*LFDIit + 0/0134 LHit*LDINVit + 0/0257 LGAPRit

  

در مدل برآورد شده(8)، ضریب متغیر EFFGitبرابر با 2111/0- است و از نظر آماری در سطح احتمال یک درصد معنادار است. این نشان می­دهد که اگر در دوره­ی جاری کارایی فنی به میزان یک درصد افزایش یابد، در دوره­ی آتی کارایی فنی به میزان 2111/0 درصد کاهش خواهد یافت. ضریب متغیر LHit*LFDIit  مثبت و از نظر آماری در سطح احتمال یک درصدی معنادار است. به عبارتی انتقال تکنولوژی از طریق سرمایه­گذاری خارجی باعث تقویت نقش سرمایه انسانی در بهبود کارایی فنی می­شود. در بیانی دیگر، نقش سرمایه انسانی در بهبود کارایی فنی با وجود سرمایه­گذاری بهبود پیدا می­کند. این نشان می­دهد که تکنولوژی ناشی از سرمایه گذاری خارجی باعث تقویت نقش سرمایه انسانی در افزایش کارایی فنی می­شود. در ارتباط باLHit*LDINVit نیز ضریب مثبت و از نظر آماری معنادار است. این امر نیز حاکی از این است که تکنولوژی ناشی از سرمایه گذاری داخلی نیز نقش سرمایه انسانی در کارایی فنی را تقویت می­کند. ضریب متغیر LGAPRitمثبت و از نظر آماری معنادار است. پس می توان گفت که اگر فاصله رشد بهره­وری یک صنعت از حداکثر رشد بین صنایع، به میزان یک درصد افزایش یابد، در این حالت کارایی فنی به میزان ‎0257/0‎ درصد رشد پیدا خواهد کرد.

 

(9 )	TECHGit = -1/7745 + 0/0058 LHit*LFDIit - 0/0773 LHit*LDINVit - 0/365 LGAPRit

  

در مدل برآورد شده(9)، ضریب متغیر TECHGitبرابر با  7745/1- است و از نظر آماری در سطح احتمال یک درصد معنادار است. این نشان می­دهد که اگر در دوره­ی جاری رشدتکنولوژی(تغییرات فنی) به میزان یک درصد افزایش یابد، در دوره­ی آتی رشدتکنولوژی(تغییرات فنی)بیش از یک درصدوبه میزان 7745/1 درصد کاهش خواهد یافت. ضریب متغیرLHit*LFDIit مثبت وازنظرآماری در سطح احتمال یک درصدی معنادار است. به عبارتی انتقال تکنولوژی از طریق سرمایه­گذاری خارجی باعث می­شود سرمایه­انسانی به رشدتکنولوژی بیشتری منجر شود. در ارتباط با LHit*LDINVit  نیز ضریب منفی وازنظرآماری معناداراست. این امرنیزحاکی ازاین است نقش سرمایه انسانی در رشدتکنولوژی با وجود تکنولوژی ناشی از سرمایه گذاری داخلی کاهش پیدا می­کند. به عبارت بهتر، سرمایه انسانی، رشدتکنولوژی را کاهش خواهد داد. در الگوی برآورده شده (9) ضریب متغیر LGAPRit منفی و از نظر آماری معنادار است. این نشان می­دهد که اگر فاصله رشد بهره­وری یک صنعت از حداکثر رشد بین صنایع، به میزان یک درصد افزایش یابد، در این حالت رشدتکنولوژی(تغییرات فنی)  به میزان ‎365/0‎ درصد کاهش پیدا خواهد کرد.

 

(10 )

LTFPit = -0/2165 + 0/9635LSRDit - 3/9446LSRDFit - 0/0005LOPENit*LSRDFit – 0/0005LHit*LSRDFit

 

در مدل برآورد شده(10)، ضریب متغیرLTFPit برابر با ‎2165/0-‎ است و از نظر آماری در سطح احتمال یک درصد معنادار است. این نشان می­دهد که اگر در دوره­ی جاری بهره­وری کل عوامل تولید به میزان یک درصد افزایش یابد، در دوره­ی آتی بهره­وری کل به میزان‎ 2165/0‎ درصد کاهش خواهد یافت. ضریب متغیر LSRDitمثبت وازنظر آماری درسطح احتمال یک درصدی معناداراست. این نشان می­دهد که انباشت مخارج تحقیق و توسعه داخلی باعث افزایش بهره­وری کل عوامل تولید می­شود. بر اساس ضریب برآورد شده، اگر میزان انباشت مخارج تحقیق و توسعه داخلی به میزان یک درصد افزایش یابد، بهره­وری کل عوامل تولید به میزان ‎9635/0‎ درصد افزایش خواهدیافت. این نشاندهنده­ی اهمیت انباشت مخارج تحقیق و توسعه در بهبود بهره­وری کل عوامل تولید دارد. ضریب متغیرLSRDFit نیز منفی و از نظر آماری معنادار است. این نشان می­دهد که انباشت مخارج تحقیق و توسعه خارجی باعث کاهش بهره­وری عوامل تولید می­شود به طوریکه با افزایش یک درصدی در انباشت مخارج تحقیق و توسعه خارجی میزان بهره­وری کل عوامل در صنایع ایران به میزان ‎9446/3‎ درصد کاهش پیدا می­کند. این امر نشان می­دهد که اثرات انباشت مخارج تحقیق و توسعه­ی بنگاه­های خارجی اثرات جانبی مثبت بر بهره­وری کل عوامل تولید صنایع در ایران ندارد. این می­تواند به این دلیل باشد که بنگاه­های خارجی در بازارهای جهانی و داخلی ایران به عنوان رقیب صنایع داخلی مطرح هستند و با افزایش بهره­وری آنها، قیمت تمام شده محصولات خارجی کاهش پیدا می­کند و در نتیجه تقاضای این محصولات افزایش یافته و جایگزین تولیدات صنایع داخلی می­شوند. در نتیجه تولید صنایع داخلی نیز کاهش پیدا کرده و در نتیجه، بهره­وری کل عوامل تولید با کاهش مواجه می­شود. ضرایب متغیرهای LOPENit*LSRDFit  و LHit*LSRDFitاز نظرآماری معنادار نیستند.این نشان می­دهد که انتقال تکنولوژی ناشی از انباشت تحقیق و توسعه خارجی از طریق تجارت وارد کشور ایران نمی­شود و همچنین تکنولوژی ناشی از انباشت مخارج تحقیق و توسعه خارجی توسط سرمایه انسانی بکار گرفته نمی­شود.

 

5. نتیجه­گیری و پیشنهادها

در این مطالعه تاثیرظرفیت انتقال تکنولوژي ناشی از سرمایه گذاری مستقیم خارجی برتغییرات بهره­وري کل درصنعت ایران طی دوره زمانی 1383-1396 برای کارگاره­های 10 نفر کارکن به بالا به تفکیک 20 صنعت با استفاده از روش GMM بررسی شد. شاخص ظرفیت جذب صنایع در این مطالعه انباشت مخارج تحقیق و توسعه داخلی و انباشت سرمایه انسانی صنایع در نظر گرفته شد. همچنین انباشت مخارج تحقیق و توسعه با استفاده از رابطه­ي کلاين⁴¹(۱۹۶۲) صورت گرفت. در ادامه از روش ناپارامتریک تحليل پوششي داده­ها برای اندازه­گیری تغییرات بهره­وری بر مبنای شاخص مالم کوئیست و اجزای آن استفاده شد. نتایج نشان داد که  در سال­های1384، 1393، 1394 و 1395 متوسط بهره­وری کل صنعت نسبت به سال­های گذشته آنها کاهش یافته است. اما در سال­های1384، 1385، 1386، 1387، 1388، 1389، 1390 ،1391 و1392 متوسط بهره وری کل صنعت نسبت به سال گذشته خود بهبود یافته است­. میانگین زمانی (13 ساله) شاخص مالم کوئیست به تفکیک صنایع نیز نشان داد که به طور متوسط در دوره­ی 1383-1396 بهره­وری صنايع مواد غذايي و آشاميدني، توليد محصولات از توتون و تنباكو، توليد منسوجات، توليد چوب و محصولات چوبي و چوب پنبه  غير از مبلمان، توليد كاغذ و محصولات كاغذي و انتشار و چاپ و تكثير رسانه‌هاي ضبط شده، صنايع توليد زغال كك پالايشگاه‌هاي نفت و سوخت‌هاي هسته‌اي، صنايع توليد مواد و محصولات شيميايي، توليد ساير محصولات كاني غير فلزي، توليد فلزات اساسي، توليد محصولات فلزي فابريكي بجز ماشين‌آلات و تجهيزات، توليد ماشين‌آلات و تجهيزات طبقه‌بندي نشده در جاي ديگر و توليد ماشين‌آلات ‏اداري و حسابگر و محاسباتي، توليد ماشين‌آلات مولد و انتقال برق، توليد راديو و تلويزيون و دستگاه‌ها و وسايل ارتباطي، توليد ابزار پزشكي و ابزار اپتيكي و ابزار دقيق و ساعت‌هاي مچي و انواع ديگر ساعت و توليد وسايل نقليه‌ موتوري و تريلر و نيم تريلر بهبود یافته است اما بهره­وری در صنایع توليد پوشاك ـ عمل‌آوردن و رنگ كردن پوست خزدار، دباغي و عمل‌آوردن چرم و ساخت كيف و چمدان و زين و يراق و توليد كفش، توليد محصولات لاستيكي و پلاستيكي، توليد ساير وسايل حمل و نقل و ساير صنايع کاهش یافته است.  

برآورد مدل­های تحقیق نشان داد که رشد بهره­وری، تغییرات فنی، تغییرات کارایی فنی و بهره­­وری کل عوامل تولید از مقادیر گذشته­ی خود متاثر است. این تاثیرمنفی واز نظر ارزش مطلق کمتر از واحد است. این نشان می­دهد که نرخ رشد بهره­وری و اجزای آن درصنایع کشورحالت پایدار ندارد و با افزایش بهره­وری در یک سال، برای سال­ آتی نرخ رشد بهره­وری و رشد اجزای آن گرایش به کاهش دارد. البته در سطوح بالای بهره­وری، دستیابی به نرخ­های رشد بالا سخت­تر می­شود چراکه نیاز به ایجاد تکنولوژی­های نوین، سطح بالا و به­روز­ است. براساس نتایج، متغیر تعاملی سرمایه انسانی و سرمایه­گذاری مستقیم تاثیر مثبت و معناداری بر رشد بهره­وری و رشد کارایی فنی و تغییرات فنی دارد. این نشان می­دهد که تکنولوژی ناشی از سرمایه گذاری خارجی به طور مستقیم باعث رشد بهره­وری کل عوامل تولید و کارایی فنی و رشد تکنولوژی می­شود. تفسیر دیگر مثبت بودن ضریب تعاملی سرمایه انسانی و سرمایه­گذاری مستقیم خارجی این است که هر چقدر سطح سرمایه انسانی بالاتر باشد (ظرفیت جذب بالا باشد)، تاثیر تکنولوژی ناشی از سرمایه­گذاری مستقیم خارجی بر رشد بهره­وری کل، کارایی فنی و تغییرات فنی تقویت می­شود. این نیز موید این مطلب است که انباره دانش غنی و نیروی انسانی توانمند در بکارگیری مناسب تکنولوژی­های ناشی از سرمایه گذاری مستقیم خارجی بسیار حائز اهمیت است.

نتایج این مطالعه همچنین نشان داد که اثرات انباشت مخارج تحقیق و توسعه بر بهره­وری مثبت واز نظر آماری معنادار است.این امر نشاندهنده­ی اهمیت تحقیق و توسعه در بهره­وری صنایع است. لذا صنایع می­توانند با افزایش تحقیق و توسعه میزان ظرفیت جذب خود را افزایش دهند و از این طریق بهره­وری کل را بهبود بخشند. تاثیر انباشت مخارج تحقیق و توسعه در کشورهای خارجی تاثیر منفی و معناداری بر بهره­وری صنایع در ایران دارد .

پیشنهادات سیاستی

بر اساس نتایج این مطالعه پیشنهادات سیاستی زیر ارائه می­شود:

·       بنگاه­های تولیدی در بخش صنعت سعی در جذب سرمایه گذاری مستقیم خارجی داشته باشند. از این طریق آنها می­توانند از سرریز تکنولوژی ناشی از سرمایه گذاری مستقیم خارجی برای بهبود بهره­وری کل عوامل تولید بهره­ بگیرند.دولت دراین بخش می تواند با بهبود زیرساخت‌ها، ایجاد ثبات اقتصادی، تسهیل قوانین و مقررات، ارائه مشوق‌های مالی و سرمایه‌گذاری، و ارتقای نیروی کار ماهر به بخش خصوصی کمک نماید.

·       توصیه می­شود بنگاه­ها با افزایش مخارج تحقیق و توسعه و همچنین بهبود سرمایه انسانی ظرفیت جذب خود را افزایش دهند. افزایش این ظرفیت علاوه بر توسعه تکنولوژی­های بومی، استفاده از تکنولوژی­های ناشی از سرمایه­گذاری مستقیم خارجی را نیز بهبود خواهد داد.

·       توصیه می­شود بنگاه­های تولیدی صنعتی در امر تجارت، از تکنولوژی­های شرکای تجاری استفاده کنند و صرفاً به واردات و صادرات کالاها و نهاده­ها محدود نشوند. لازمه­ی این امر واردات کالاهای واسطه­ای و سرمایه­ای و بهره­گیری از شیوه­های نوین مدیریتی و اجرایی شرکای تجاری در امر تولید است.

·       باتوجه به اهمیت صنایع توليد پوشاك، عمل‌آوردن و رنگ كردن پوست خزدار، دباغي و عمل‌آوردن چرم و ساخت كيف و چمدان و زين و يراق و توليد كفش، توليد محصولات لاستيكي و پلاستيكي، توليد سايروسايل حمل ونقل، عوامل موثر درکاهش بهره وری دراین صنایع باید شناسایی و برطرف گردد.

حامی مالی

مقاله حامی مالی ندارد.

 

تعارض منافع

تعارض منافع وجود ندارد.

 

سپاسگذاری

نویسندگان از داوران ناشناس که دربهبود کیفیت مقاله کمک نمودند، تشکرمی نمایند.

 

ORCID

Hossein mohammadi             ID https://orcid.org/0000-0002-7769-4472

Kambiz Hojabr Kiani         ID https://orcid.org/0000-0001-9930-0385

Ali Emami Meibodi           ID https://orcid.org/0000-0002-4823-4151

Hamid shahrestani             ID https://orcid.org/0000-0000-0000-0000 

 

منابع 

-       افتخارجهرمی، گودرز و رضوانی، ابراهیم(1398). قواعد حاکم بر سرمایه گذاری مستقیم خارجی در مناطق آزاد تجاری. مطالعات حقوق تطبیقی، 10(1 )، 21-41.

-       امینی، علیرضا، فتاحی، حمیدرضا و دولتشاه، پیمان(1398). استراتژی های نوآوری, موفقیت کار آفرینانه و نقش میانجی ظرفیت جذب دانش. پژوهش های مدیریت منابع سازمانی، 9(4 )، 1-21.

-       امینی خیابانی، غلامرضا، و حمدی، کریم (1397). بررسی رابطة توسعه نظام مالی اسلامی و جریان سرمایه گذاری مستقیم خارجی. دانش سرمایه گذاری، 7(28 )، 141-158.

-       بابایی، محسن، خمسه، عباس؛ حسینی، مهرداد(1402). ارائه مدل انتقال تکنولوژی پایدار در صنعت حمل ونقل ریلی با رویکرد آمیخته، نشریه حمل و نقل، 20(2)، 54-69.

-       بحرینی، زینب، رشیدی، علیرضا؛ جمشیدی، محمدجواد(1402). مدلسازی توسعه ظرفیت جذب دانش در شتاب دهنده های استارتاپ با رویکرد ساختاری-تفسیری، نشریه مدیر یت راهبردی دانش، 6(23)، 113-150.

-       بوشهری، علیرضا، باقری، ابوالفضل، طبائیان، سیدکمال و نامور، کاوه (1395). نقش ظرفیت جذب درارتقاء دوسوتوانی نوآوری (اکتشافی و بهره بردارانه). مدیریت توسعه فناوری، 4(1)، 77-96.

-       علمی مقدم، مصطفی، شکری، مصطفی و محمودیان، یعقوب(1402).اثرتحریم های اقتصادی برسرمایه گذاری مستقیم خارجی درایران:رهیافت فازی.مدلسازی اقتصادی، 17(63)، 71-92.

-       عیسی زاده، سعید و صوفی مجیدپور،مسعود(1396). رشدبهره‌وری کل عوامل تولیدپیشرفت تکنولوژیکی تغییرات کارایی: شواهد تجربی از صنایع تولیدی ایران. مدلسازی اقتصادی،11(40)، 29-48.

-       Aftekharjahromi, G. & Rezvani, E.(2019). The Rules Governing Foreign Direct Investment in Free Trade Zones. Journal of Comparative Law Review,10(1), 21-41.( in Persian)

-       Amini, A. R., Fattahi, h. & Dolatshah, p.(2020). Innovation strategies, entrepreneurial success and the mediating role of knowledge absorptive capacity. Journal of Enterprise Resource Management Research,9(4), 1-21.( in Persian)

-       Aminikhiabani, G. R., & Hamdi, K.(2019). Examining the relationship between development of Islamic Financial Systems and Foreign Direct Investment. Journal of Investment Knowledge,7(28), 141-158. https://sid.ir/paper/188172/en ( in Persian)

-       Babaei, M., Khamseh, A. & Hosseini Shakib, M.(2022). Sustainable technology transfer model in the rail transport industry with mixed approach. Journal of Transportation Research,20(2), 77-102.( in Persian)

-       Bahreini, Z., Rashidi, A. R., Jamshidi, M. J. & Hosseinpour, M.(2023). Modeling the development of knowledge absorptive capacity in startup accelerators with a interpretive structural approach. Journal of Strategic Management of Organizational Knowledge,6(23), 113-150.( in Persian) 

-       Booshehri, A. R., Bagheri, A., Tabaeian, K. & Namvar, K.(2016). Role of absorptive capacity in ambidexterity (exploration and exploitatopn) improvement. . Journal of Technology Development Management,4(1), 77-96.( in Persian)

-       Elmimoghaddam, M., Shokri, M. & Mahmoudian, Y.(2023). The impact of economic sanctions on foreign direct investment in Iran: A fuzzy approach. Journal of Economic Modeling,17(63), 71-92.( in Persian)

-       Isazadeh, S. & Sufimajidpoor, M.(2018). Total Factor Productivity Growth, Technological Advancement, Efficiency Changes: Empirical Evidence from Iranian Manufacturing Industries. Journal of Economic Modeling,11(40), 29-48.( in Persian)

-       Ball, D. F., & Rigby, J. (2024). Disseminating research in management of technology: journals and authors. R&D Management, 36(2), 205-215.

-       Cattani, L., Savoia, F., & Orlandi, L. B. (2024). The kind of things that money just can't buy: The role of potential absorptive capacity in enhancing firm-level employment growth. Technological Forecasting and Social Change, 208, 123646.

-       Chang, C. Y., Tsai, K. H., & Sung, B. (2024). Can market knowledge lead to radical product innovation performance? The double-edged sword effect of absorptive capacity. European Journal of Innovation Management, 27(2), 403-423.

-       De Moortel, K., & Crispeels, T. (2018). International university-university technology transfer: Strategic management framework. Technological Forecasting and Social Change, 135, 145-155.

-       Kastelli, I., Dimas, P., Stamopoulos, D., & Tsakanikas, A. (2024). Linking digital capacity to innovation performance: The mediating role of absorptive capacity. Journal of the Knowledge Economy, 15(1), 238-272.

-       Prokhorova, V., Reznik, N., Bozhanova, O., & Slastianykova, K. (2024). Technology transfer as a prerequisite of innovative development of enterprises. In SHS Web of Conferences (Vol. 67, p. 01011). EDP Sciences.

-       Rao, A., Ali, M., & Smith, J. M. (2024). Foreign direct investment and domestic innovation: Roles of absorptive capacity, quality of regulations and property rights. PloS One, 19(3), e0298913

 

1

نام و نام خانوادگی نویسنده اول و همکاران. عنوان مقاله  

---

[1] * PhD. Candidate in Economics, Department of Economics, Faculty of Management and Economics, Science and Research Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran, [e-mail]

** Professor of Economics, Department of Economics, Faculty of Economics and Management, Science and Research Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran, [e-mail]

+ Professor of Energy Economics, Department of Energy Economics, Faculty of Economics, Allameh Tabatabai University, Tehran, Iran, [e-mail]

Í Professor of Economics, Department of Economics, Faculty of Economics and Management, Science and Research Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran, [e-mail]

 

[2] How to Cite: Mohammadi, H., Hojabrkiani, K.,Emamimeibodi, A. & Shahrestani, H.(2025). The impact of technology transfer resulting from foreign direct investment on changes in total productivity in Iranian industry. Economic Modeling.

[3]  این مقاله مستخرج از رساله دکتری نویسنده اول است.

[4] * دانشجوی دکتری اقتصاد،گروه اقتصاد،دانشکده اقتصادومدیریت،واحدعلوم تحقیقات،دانشگاه آزاداسلامی،تهران،ایران             [e-mail]

[5] ** استاد اقتصاد،گروه اقتصاد، دانشکده اقتصادومدیریت،واحدعلوم تحقیقات،دانشگاه آزاداسلامی،تهران،ایران(نویسنده مسئول)    [e-mail] 

[6] + استاداقتصادانرژی،گروه اقتصادانرژی،دانشکده اقتصاد،دانشگاه علامه طباطبایی،تهران،ایران [e-mail]                                                    

[7] ´ استاد اقتصاد،گروه اقتصاد، دانشکده اقتصادومدیریت،واحدعلوم تحقیقات،دانشگاه آزاداسلامی،تهران،ایران                  [e-mail] 

[8]  Rao

[9] . Smitz

[10] . Risesco

[11] . DEA

[12]  Malm-Kwisit index

[13] . Silva

[14] . Frey

[15] . Song

[16] . Wang, & Li

[17] .Imitation

[18] .Lobar Mobiliti

[19] .Export

[20] .Competition

[21] .Backward & Forward Linkagess with Domestic Firms

[22]  Wang & Bloom strom

[23] .Glass & Saggi

[24] .Sinani & Meyer

[25]  Iteken & et al

[26] .Greenaway & et al

[27]   koko & et al

[28] .Markusen & Venables

[29] .Lin & Saggi

[30]  Orlic  et al

[31]  liang

[32]  Jin et al

[33]  zou

[34]  Ball

[35]  Technical Efficiency Changes

[36]  Technical Changes

[37]  Scale Efficiency Changes

[38]  Total Factor Productivity Changes

[39]  Generalized Method of Moments

[40]  Levin , Lin & Chui

[41] . B. Klein