جایگاه تاج و کلاه در نمادپردازی متون عرفانی
محورهای موضوعی : متون زبان و ادبیات فارسی
بهزاد بهمنی مطلق
1
(
دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه تربیت دبیر شهید رجایی، تهران، ایران.
)
علی اکبر افراسیاب پور
2
(
دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه تربیت دبیر شهید رجایی، تهران، ایران.
)
کلید واژه: رنگ ها و نورهای نمادی, عرفان و تصوف اسلامی, سرپوش, نمادپردازی,
چکیده مقاله :
نمادها و سمبل ها بخشی از زبان عرفانی و جایگاه ظهور حقایق اشراقی و باطنی هستند که در گذر زمان و پهنۀ مکان، تغییر یافته اند و مطالعۀ آنها برای شناخت صحیح عرفان ضروری است. سرپوش های عارفان و صوفیان در اشکال و رنگ های مختلف، نمونۀ کاملی از این نمادپردازی های عارفانه بوده اند، آن ها را تاج فقر نامیده اند و در رنگ سفید تقدس و صفا، در رنگ سیاه استهلاک در فقر، در رنگ سرخ قدرت و شهادت و در رنگ ارزق، امتزاج احوال را می دیده اند. در کلاه های ترک دار، هر ترک را نشانه ترک یکی از رذائل و طلب یکی از فضایل می دانسته اند. عرفا و صوفیه غالباً ساده ترین سرپوش ها را که بیشتر از نمد، پشم یا کرباس تهیه می شده برای نشان دادن بی اعتنایی خود به دنیا و پشت پا زدن به زرق و برق مادی استفاده می کرده اند. در این پژوهش که از نوع کتابخانه ای است به روش توصیفی – تحلیلی و با استناد به منابع دست اول و متون معتبر عرفانی به تفسیر و تحلیل داده ها پرداخته شده است.
Symbols and symbols are part of the mystical language and the status of the emergence of eschigas and esoteric truths that have changed over time and space, which their study is essential for proper knowledge of mysticism. The covers of mystics and Sufis in various shapes and colors have been a perfect example of these mystical symbols, calling it "the crown of poverty," and in white, sacred, and in black, depreciating poverty, in the red color, power and testimony, and in the color of color, they have seen the merging of nature. In a hat, each craze is a sign of leaving one of the vices and seeking one of the virtues. Mysticism and Sufi often used the simplest capsules made of felt, wool or cobbled to show their disregard for the world and kick back to material glitter. This paper deals with the interpretation and analysis of data through a descriptive-analytical method based on primary sources and authentic mystical texts.
کتاب‌ها
ابن ابی جمهور، شیخ محمد (1403ه) عوالی اللئالی، بغداد: سید الشهداء.
ابن اثیر، عزالدین ابوالحسن (1965م) الکامل فی التاریخ، بیروت: دارصادر.
ابن بطوطه (1370) سفرنامه، ترجمۀ محمدعلی موحد، تهران: آگاه.
آشتیانی، جلال‌الدین (1373) عرفان، تهران: شرکت سهامی انتشار.
باخرزی، ابوالمفاخر یحیی (1383) اورادالاحباب و خصوص الآداب، به کوشش ایرج افشار، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
بارت، رولان (1375) اسطورۀ امروز، ترجمه شیرین دخت دقیقیان، تهران: نشر مرکز.
چیت‌ساز، محمدرضا (1379) تاریخ پوشاک ایرانیان، از ابتدای اسلام تا حمله مغول، تهران: سمت.
حسینی استرآبادی، میر حسین بن مرتضی (1364) تاریخ سلطانی، به کوشش حسین اشراقی، تهران: علمی.
دلاشو، لوفر (1364) زبان رمزی افسانه‌ها، ترجمۀ جلال ستاری، تهران: توس.
دن گارسیا، فیگو تروآ (1363) سفرنامه، ترجمۀ غلامرضا سمیعی، تهران: نشر نو.
دینوری، ابوحنیفه احمد بن داود (1386) اخبار الطوال، ترجمۀ محمود دامغانی، تهران: نی.
ستاری، جلال (1372) مدخلی بر رمز شناس عرفانی، تهران: مرکز.
سجادی، سید علی محمد (1384) خرقه و خرقه پوشی (جامه زهد)، تهران: علمی و فرهنگی.
سهروردی، شیخ شهاب الدین عمر (1364) عوارف‌المعاف، ترجمۀ عبدالمؤمن اصفهانی، به اهتمام قاسم انصاری، تهران: علمی و فرهنگی.
سیوطی، عبدالرحمان بن ابی بکر (1967) حسن المعاضره فی تاریخ مصر و القاهره، قاهره: چاپ محمد ابوالفضل ابراهیم.
شاردن، جان (1336) سفرنامه، ترجمۀ محمد عباسی، تهران: امیر کبیر.
شاملو، ولی قلی بن داود قلی (1371) قصص الخاقانی، تصحیح سید حسین سادات ناصری، تهران: وزارت فرهنگ.
طاهری، ابوالقاسم (1382) تاریخ سیاسی و اجتماعی ایران، تهران: علمی و فرهنگی.
طبری، محمد بن جریر (1391) تاریخ الرسل و الملوک، لکمنو: نولکشور.
طبسی، محمد (1368) اصطلاحات الصوفیه، مجموعه رسائل عرفانی، به کوشش ایرج افشار و محمد تقی دانش پژوه، تهران: خانقاه نعمت اللهی.
العبادی، قطب الدین ابوالمظفر منصور (1347) التصفیه فی احوال المتصوفه (صوفی‌نامه)، تصحیح غلامحسین یوسفی، تهران: بنیاد فرهنگ ایران.
عطار، فرید الدین (1376) دیوان شعر، به اهتمام تقی تفضلی، تهران: علمی و فرهنگی.
عطار، فرید الدین (1387) منطق‌الطیر، تصحیح سید صادق گوهرین، تهران: نشر کتاب.
فتوحی، محمود (1385) بلاغت تصویر، تهران: سخن.
فریزر، جیمز جورج، (1384) شاخۀ زرین، ترجمه کاظم فیروزمند، تهران: آگاه.
فلسفی، نصرالله (1347) زندگانی شاه عباس اول، تهران: دانشگاه تهران.
قاری یزدی، مولانا نظام الدین محمود (1303) دیوان البسه، قسطنطنیه: مطبعه ابوالضیاء.
کاشانی، عزالدین محمود بن علی(1367) مصباح الهدایه و مفتاح الکفایه، تصحیح جلال الدین همایی، تهران: هما.
کاشفی سبزواری، مولانا حسین واعظ (1362) فتوت‌نامه سلطانی، به اهتمام محمد جعفر محجوب، تهران: بنیاد فرهنگ ایران.
کیانی، محسن (1369) تاریخ خانقاه در ایران، تهران: طهوری.
گری، جان (1378) اساطیر خاور نزدیک، ترجمۀ محمد حسین باجلان فرخی، تهران: اساطیر.
گودرزی، حسین (1384) جامعه‌شناسی هویت در ایران، تهران: مؤسسه مطالعات ملی.
گولپینارلی، عبدالباقی (1363) مولانا جلال‌الدین، ترجمۀ توفیق سبحانی، تهران: موسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
متین، پیمان (1382) پوشاک ایرانیان، تهران: دفتر پژوهش های فرهنگی.
محمد بن منور، ابی سعد (1356) اسرارالتوحید فی مقامات شیخ ابو سعید ابوالخیر، تهران: طهوری.
نجم الدین رازی، عبدالله (1369) مرصادالعباد من المبدا الی المعاد، تصحیح محمد امین ریاحی، تهران: سنایی.
نجم رازی، عبدالله بن محمد (1345) مرصادالعباد، به اهتمام محمد امین ریاحی، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
نجم کبری، ابوعبدالله احمد (1390) آداب الصوفیه و السایر الحایر، به اهتمام مسعود قاسمی، تهران: طهوری.
نعمت الله ولی، سید نورالدین (1392) مجمع الرسائل، تصحیح علی محمد صابری، تهران: علم.
واقدی، محمد بن عمر (1388) مغازی، تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
وامبری، آرمین (1381) زندگی و سفرهای وامبری، ترجمۀ محمد حسین آریا، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
ویدن گرن، گِئو (1392) پژوهشی در خرقه درویشان و دلق صوفیان، ترجمۀ بهار مختاریان، تهران: آگاه.
هجویری، علی بن عثمان (1383) کشف المحجوب، تصحیح محمود عابدی، تهران: سروش.
هدایت، رضا قلی خان (1385) تذکره ریاض العارفین، تصحیح ابوالقاسم رادفر، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی.
یوسف جمالی، محمد کریم (1385) تاریخ تحولات ایران عصر صفوی، اصفهان: دانشگاه آزاد اسلامی نجف آباد.
یوسفی، غلامحسین (1383) واژه‌نامۀ تاریخی پوشاک ایران، ترجمۀ پیمان متین، تهران: امیر کبیر.
مقالات
حسینی، سجاد. (1396). سیر تطور معنایی واژۀ قزلباش. مجلۀ مطالعات تاریخ اسلام، 9(32)، 73-101. .dor:20.1001.1.22286713.1396.9.32.2.5 .
شریعت‌زاده، علی اصغر. (1369). پوشاک بارزترین نشانه فرهنگی. مجلۀ میراث فرهنگی، 1(1)، 17- 29.
صفا، ذبیح الله. (1315). تاریخ تعلیم و تربیت در ایران. مجلۀ مهر، (9)،861-861.
نوایی، عبدالحسین. (1352). رازی در دل تاریخ. مجلۀ گوهر، (6)، 465 – 465.
_||_Books
Al-Abadi, Qutb al-Din Abul Muzafar Mansour (1968) Al-Tsafiyah fi Ahwaal al-Musufah (Sufi Name), corrected by Gholam Hossein Yousefi, Tehran: Farhang Iran Foundation.
Ashtiani, Jalaluddin (1994) Mysticism, Tehran: Sohami Publications.
Attar, Farid al-Din (1997) Diwan poetry, by Taghi Tafzali, Tehran: Scientific and Cultural.
Attar, Fariduddin (2008) Al-Tayr logic, revised by Seyyed Sadegh Goharin, Tehran: Eshar Kitab.
Bakherzai, Abul Al-Makher Yahya (2013) Urad al-Ahbab and Khas al-Adab, by Iraj Afshar, Tehran: University of Tehran Press.
Barrett, Rolan (1996) The myth of today, translated by Shirin Dekht Dakhiyan, Tehran: Nahr-e-Karzan.
Chardon, John (1957) travel book, translated by Mohammad Abbasi, Tehran: Amir Kabir.
Chitsaz, Mohammadreza (2000) History of Iranian clothing, from the beginning of Islam to the Mongol invasion, Tehran: Samt.
Dan Garcia, Figo Troya (1984) travel book, translated by Gholamreza Samiei, Tehran: New Publishing.
Delasho, Lofer (1985) The Coded Language of Legends, translated by Jalal Sattari, Tehran: Tos.
Dinouri, Abu Hanifa Ahmad Bin Dawood (2007) Akhbar al-Tawwal, translated by Mahmoud Damghani, Tehran: Ni.
Falsafi, Nasrullah (1968) The Life of Shah Abbas I, Tehran: University of Tehran.
Fatuhi, Mahmoud (2006) Image Rhetoric, Tehran: Sokhn.
Frazer, James George, (2004) The Golden Branch, translated by Kazem Firouzmand, Tehran: Aghaz.
Gray, John (1999) Mythology of the Near East, translated by Mohammad Hossein Bajlan Farrokhi, Tehran: Asatir.
Gudarzi, Hossein (2004) Sociology of Identity in Iran, Tehran: Institute of National Studies.
Gulpinarli, Abdul Baqi (1984) Maulana Jalaluddin, translated by Tawfiq Sobhani, Tehran: Institute of Cultural Studies and Research.
Hajwiri, Ali bin Othman (2013) Kashf al-Mahjoob, edited by Mahmoud Abedi, Tehran: Soroush.
Hedayat, Reza Qoli Khan (2006) Riaz Al-Arifin's Tadzkire, edited by Abolqasem Radfar, Tehran: Research Institute of Human Sciences.
Hosseini Estrabadi, Mir Hossein bin Mortaza (1985) Tarikh Sultani, by the efforts of Hossein Eshraghi, Tehran: Scientific.
Ibn Abi Jumhur, Sheikh Muhammad (1982) Awali Al-Leali, Baghdad: Seyyed al-Shahada.
Ibn Athir, Izz al-Din Abul Hasan (1965) al-Kamal fi al-Tarikh, Beirut: Darsader.
Ibn Battuta (1991) travel book, translated by Mohammad Ali Mohad, Tehran: Aghaz.
Kashani, Ezzeddin Mahmoud bin Ali (1988) Misbah al-Hadaye and Miftah al-Kafayeh, corrected by Jalaluddin Homaei, Tehran: Homa.
Kashfi Sabzevari, Maulana Hossein Vaez (1983) Soltani's fatut-nameh, by Mohammad Jafar Mahjoub, Tehran: Farhang Iran Foundation.
Kiani, Mohsen (1990) History of Khanqah in Iran, Tehran: Tahuri.
Mateen, Peyman (2012) Iranian Clothing, Tehran: Cultural Research Office.
Mohammad bin Manour, Abi Saad (1977) Asrar al-Tawheed in the authority of Sheikh Abu Saeed Abul Khair, Tehran: Tahuri.
Najm al-Din Razi, Abdullah (1990) Mursada al-Abad Man al-Mubada to al-Maad, revised by Mohammad Amin Riahi, Tehran: Sanai.
Najm Kobari, Abu Abdallah Ahmad (2013) Sufi ethics and al-Sayer al-Hayir, under the care of Masoud Ghasemi, Tehran: Tahori.
Najm Razi, Abdullah bin Mohammad (1966) Mursad al-Abad, under the care of Mohammad Amin Riahi, Tehran: Scientific and Cultural Publications.
Nematullah Wali, Seyyed Nooruddin (2012) Majam al-Rashah, edited by Ali Mohammad Saberi, Tehran: Alam.
Qari Yazdi, Maulana Nizam al-Din Mahmud (1924) Diwan al-Basa, Constantinople: Abul Diya Publishing House.
Sajjadi, Seyyed Ali Mohammad (2004) Kharkeh and Kharkeh Poshi (Ascetic Garment), Tehran: Scientific and Cultural.
Sattari, Jalal (1993) An entry on the mystical mystic, Tehran: Center.
Shamlou, Wali Qoli bin Daud Qoli (1992) Al-Khaqani stories, edited by Seyyed Hossein Sadat Naseri, Tehran: Ministry of Culture.
Siyuti, Abd al-Rahman bin Abi Bakr (1967) Hasan al-Maadarah in the history of Egypt and Cairo, Cairo: Muhammad Abolfazl Ebrahim Press.
Suhravardi, Sheikh Shahabuddin Omar (1985) Awaraf al-Maaf, translated by Abdulmomen Esfahani, by Qasim Ansari, Tehran: Scientific and Cultural.
Tabari, Muhammad bin Jarir (2012) Tarikh Al-Rasl and Al-Muluk, Lakmenu: Nulkashor.
Tabasi, Mohammad (1989) The terms of Sufism, a collection of mystic letters, by Iraj Afshar and Mohammad Taghi, scholar, Tehran: Khanqah Nematullahi.
Taheri, Abolqasem (2003) Political and Social History of Iran, Tehran: Scientific and Cultural.
Vambery, Armin (2011) Vambery's life and travels, translated by Mohammad Hossein Arya, Tehran: Scientific and Cultural Publications.
Waqadi, Mohammad bin Omar (2008) Moghazi, Tehran: University Publishing Center.
Wieden Gren, Geo (2012) A research on the Dervish robes and Sufis' cloaks, translated by Bahar Mokhtarian, Tehran: Aghaz.
Yousefi, Gholamhossein (2013) Historical dictionary of Iranian clothing, translated by Peyman Matin, Tehran: Amir Kabir.
Yusuf Jamali, Mohammad Karim (2006) History of Iran's Developments in the Safavid Era, Isfahan: Islamic Azad University of Najaf Abad.
Articles
Hosseini, Sajjad. (2016). The course of the semantic evolution of the word Qazlbash. Journal of Islamic History Studies, 9(32), 73-101. dor:20.1001.1.2228 6713.1396.9.32.2.5.
Navaei, Abdul Hossein. (1973). A secret in the heart of history. Gohar Magazine, (6), 465-465.
Safa, Zabihullah. (1936). History of education in Iran. Mehr magazine, (9), 861-861.
Shariatzadeh, Ali Asghar. (1990). Clothing is the most obvious cultural sign. Cultural Heritage Magazine, 1(1), 17-29.