لزوم بازنگری و ویرایش دوباره رباعیات جامی
محورهای موضوعی : گروه ادبيات فارسي
1 - گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه پیام نور، مرکز میاندواب، تهران، ایران.
کلید واژه: عصر تیموری, رباعیات جامی, لزوم باز نگری, محمود مدبری, سندیت اشعار, تصحیح,
چکیده مقاله :
جامی از سخنوران چیره دست عصرتیموری است.موضوع این مقاله بررسی سندیت و اصالت رباعیات ،تأثر لفظی ومفهومی جامی از گویندگان دیگرو اثرگذاری او بر رباعیات دیگران،بر اساس کتاب«رباعیات جامی»،به جمع وتدوین محمود مدبری است.نگارندۀ مقاله حاضر بر آن است که همۀ رباعیات گردآوری شده در کتاب«رباعیات جامی» نمی تواند سرودۀ خود شاعر باشدو این شاعر هم مثل بسیاری از سخنوران دیگر ادب فارسی در لابه لای آثارش و به ویژه در کتاب نقدالنصوص-که یک اثر استدلالی و شرحی است-در مقام تبیین یک مقولۀ عرفانی یا فلسفی به ناچار به رباعیات دیگران استاد جسته است.بنابراین ویرایش وتنقیح مجدّد رباعیات جامی ضروری است تا از این رهگذر رباعیات مسلّم شاعر شناسایی شده،سیر اعتقادی وچهار چوب اندیشۀ شاعر براساس رباعیات در بررسی محتوایی رباعی فارسی مشخص گردد.تصور نادرست جامع رباعیات،مبنی بر اینکه تمام رباعیات به کار رفته در آثار جامی می تواند سرودۀ خود شاعر باشد و نیز عدم جست وجو و ردّیابی رباعیات او در سایر متون ادبی،عرفانی و تاریخی عصرجامی و قرون گذشته،دانش اندک و سهوهای کاتبان نسخ خطی وکم دقّتی های آنان از دلایل اصلی راهیابی رباعیات دیگران در رباعیات جامی می تواند باشد.شیوۀ پژوهش دراین مقاله،بنیادی-نظری است.
Jami is one of the master orators of the Timurid era. The subject of this article is to examine the authenticity of the quatrains, the verbal and conceptual influence of Jami from other speakers, and his influence on the quatrains of others in the book "Rubaiat Jami" compiled and edited by the Mahmoud Modabberi. The author of article is of the opinion that all the quatrains collected in the book "Rubaaiyat Jami" cannot be the poet's own composition, and this poet, like many other speakers of Persian literature in his works, especially in the book Naqd al-Nusus-which is an argumentative work in the position of explanation and explanation of a mystical or philosophical category, one must necessarily look for the quatrains of others. Therefore, it is necessary to edit and re-revise Jami's quatrains in order to identify the definite quatrains of the poet, the course of belief and the framework of the poet's thought based on the quatrains in the process of analyzing the content of the Persian quatrains. Misconception of quatrains, based on the fact that all quatrains used in Jami's works can be the poet's own compositions, as well as the lack of searching and tracing quatrains in other literary , mystical and historical texts of the Jami era and past centuries, little knowledge and mistakes Manuscript scribes and their inaccuracies can be one of the main reasons for finding other people's quatrains in Jami's quatrains. The research method is fundamental-theoretical method
.اصفهانی،کمال الدین اسمعیل(1399).دیوان،تصحیح محمد رضا ضیاء،تهران:بنیاد موقوفات محمود افشار و سخن
2.انصاری،خواجه عبدالله(1395).مناجات نامه،تصحیح توفیق سبحانی،تهران:پارسه،چاپ دوم
3.اوحدی دقاقی بلیانی،تقی الدین محمد(1388).عرفات العاشقین و عرصات العارفین،ج2،تصحیح محسن ناجی نصر آبادی، تهران:اساطیر
4.بوزجانی،درویش علی(1396).روضه الریاحین،تصحیح حسن نصیری جامی،تهران:پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی
5.بهایی عاملی،محمد بن حسین(1383).کلیات آثار فارسی،تصحیح علی کاتبی،مقدمۀ سعید نفیسی،تهران:چکامه،چاپ پنجم76
6.جامی،نورالدین عبدالرحمن(1382) نفحات الانس من حضرات القدس،تصحیح محمود عابدی، تهران:اطلاعات،چاپ چهارم
7................................(1379).بهارستان و رسائل جامی،تصحیح اعلاخان افصح زاد،تهران: میراث مکتوب
8..............................(1876م). دیوان،چاپ لکنهو
9............................(1341). دیوان، ویراسـتۀ هاشم رضی، تهران: پیروز
10...............................(1360). سه رساله در تصوف، مقدمۀ ایرج افشار، تهران: منوچهری
11...............................(1352). اشعه اللمعات، تصحیح حامد ربانی، تهران: کتابفروشی علمیه
12...............................(1356). نقد النصوص، تصحیح ویلیام چیتیک، تهران: مؤسسۀ مطالعات و تحقیقات فرهنگی،چاپ سوم
13..............................(1340). بهارستان، چاپ افست از روی چاپ وین، تهران: کتابخانۀ مرکزی
14...............................(1336).نفحات الانس من حضرات القدس، تصحیح مهدی توحیدی پور،تهران: کتابفروشی محمودی
15..............................(1361). حلیۀ حلل یا رسالۀ کبیر،تصحیح نجیب مایل هروی، مشهد: نوید
16..............................(؟). رسالۀ متوسط در معما،نسخۀ عکسی کلیات جامی، به شمارۀ 3986 ، کتابخانۀ مرکزی دانشگاه تهران
17.............................(؟). رسالۀ لا اله الا الله، نسخۀ عکسی کلیات جامی، به شمارۀ 3986، کتابخانۀ مرکزی دانشگاه تهران
18.............................(؟). شرح بیت امیر خسرو، نسخۀ عکسی کلیات جامی، به شمارۀ 3986، کتابخانۀ مرکزی دانشگاه تهران
19.............................(؟).شرح حدیث عما، نسخۀ عکسی کلیات جامی، به شمارۀ 3986، کتابخانۀ مرکزی دانشگاه تهران
20.............................(1337). هفت اورنگ، تصحیح مرتضی مدرسی گیلانی، تهران: سعدی
21.............................(1380). دیوان، تصحیح محمد روشن، تهران: نگاه
22..............................(1378). دیوان، تصحیح اعلاخان افصح زاد، تهران: میراث مکتوب
23..............................(1392). صد چراغ جامی، به خط بسم الله(فرامرز) سروری، تذهیب عبدالغفار حبیبی، کابل: احراری
24.حزین لاهیجی، محمد علی(1374). دیوان، تصحیح ذبیح الله صاحبکار، تهران: سایه
25. خجندی، کمال الدین مسعود(1398). دیوان، تصحیح مجید شفق، تهران: سنایی
26.خوارزمی، ابوالوفا(؟). نسخۀ خطی رباعیات ابوالوفا خوارزمی، نسخۀ کتابخانه مجلس شورای اسلامی به شمارۀ 13823 در اختیار نگارنده.
27...............................(1395).رباعیات، تصحیح و شرح سید احمد بهشتی شیرازی، تهران: روزنه
28.خوارزمی، تاج الدین حسین(1385). شرح فصوص الحکم، تصحیح نجیب مایل هروی، تهران: مولی، چاپ چهارم
29.............................(1398). جواهر الاسرار و زواهر الانوار، تصحیح محمد جواد شریعت، تهران: اساطیر، چاپ دوم
30. زرکوب شیرازی، ابن ابی الخیر(1389). شیرازنامه، تصحیح محمد جواد وجدی و احسان الله شکر اللهی، تهران: فرهنگستان هنر
31.سعدی شیرازی، مصلح الدین(1393). کلیات، تصحیح بهاء الدین خرمشاهی، تهران: دوستان، چاپ هفتم
32.سهروردی، شهاب الدین عمر(1374).عوارف المعارف، ترجمۀ ابو منصور اصفهانی، تصحیح قاسم انصاری، تهران: علمی و فرهنگی، چاپ دوم
33-شفیعی کدکنی، محمدرضا(1385).چشیدن طعم وقت،تهران:انتشارات سخن.
34-.....................،..................(1402).ذیلی بر سخنان منظوم ابوسعید ابوالخیر، به یاد ایرج افشار،ج2،صص497-501، به کوشش جواد بشری ،تهران:انتشارات بنیاد موقوفات دکتر محمود افشار و نشر سخن.
35.طهرانی، آقا بزرگ(1304ق.). الذریعه الی تصانیف الشیعه، مجلدات9و21، قم: اسماعیلیان
36.علی زاده،احمد(1401). «ضرورت تصحیح دوبارۀ رباعیات ابوالوفا خوارزمی»، متن شناسی ادب فارسی،دورۀ جدید،سال چهاردهم،شمارۀ دوم(پیاپی 54)، تابستان، صص103-125
37.غجدوانی،عبدالخالق(1401).خواجۀ خواجگان عبدالخالق غجدوانی، تصحیح مریم حسینی، تهران: بنیاد موقوفات محمود افشار و سخن
38.غواص، محمد علم(1348).اشعار نایاب جامی، هرات: بی تا
39.فریومدی، ابن یمین(1363). دیوان، تصحیح حسینعلی باستانی راد، تهران: سنایی، چاپ دوم
40.فرغانی سعید الدین(1399). مشارق الدراری، مقدمه و تعلیقات سید جلال الدین آشتنیانی،قم: بوستان کتاب، چاپ ششم
41.قونیوی، صدر الدین(1381). تبصره المبتدی و تذکره المنتهی، تصحیح نجفقلی حبیبی، قم: بخشایش
42.کاشانی، بابا افضل(1363). دیوان و رسالۀ المفید للمستفید، تصحیح مصطفی فیضی و دیگران، تهران: زوار
43......................(1366). مصنفات، تصحیح مجتبی مینوی و علیرضا حیدری، تهران: خوارزمی، چاپ دوم
44.کرمانی(1380). دیوان رباعیات، تصحیح احمد ابو محبوب، تهران: سوش، چاپ دوم
45. مایل هروی، نجیب(1369). در شبستان عرفان، تهران: گفتار
46.مدبری، محمود(1369). رباعیات جامی، تهران: پاژنگ
47.معصوم علیشاه شیرازی، محمد(1382).طرائق الحقائق،تصحیح محمد جعفر محجوب، ج2،تهران: سنایی، چاپ دوم
48.منشی شیرازی، نصرالله(1371).ترجمه و انشای کلیله و دمنه، تصحیح مجتبی مینوی، تهران: امیر کبیر، چاپ دوم
49.میر افضلی، سیّد علی(1394). جنگ رباعی، تهران: سخن
50.........................(1399). چهار خطی، تهران: سخن، چاپ سوم
51.نفیسی، سعید(1333).«مقامات خواجه عبدالخالق غجدوانی و عارف ریوگری»، فرهنگ ایران زمین،ج2،صص1-18
52...............(1334).سخنان منظوم ابوسعید ابوالخیر، تهران: سنایی، چاپ سوم.