قافیه در خسرو و شیرین نظامی

محورهای موضوعی : فصلنامه بهارستان سخن

عزیزه نجفی ¹ ( دانشجوی دکتری گروه زبان و ادبّیات فارسی، واحد خوی، دانشگاه آزاد اسلامی، خوی – ایران )
خداویردی عباس زاده ² ( گروه زبان و و ادبیات فارسی، واحد خوی، دانشگاه آزاد اسلامی، خوی، ایران. )

تاریخ دریافت : 1398/05/07 تاریخ پذیرش : 1398/10/30 تاریخ انتشار : 1398/12/01

کلید واژه: خسرو و شیرین, قافیه و ردیف, کلید واژه‌ها: نظامی,

چکیده مقاله :

چکیده قافیه بخش مهمّی از موسیقی شعر را تشکیل می‌دهد که بخشی از هنر شاعری را می‌توان با بررسی آن دریافت. شاعران برجسته همواره سعی کرده‌اند، بهترین قافیه را با توجّه به وزن و اندیشة خود انتخاب کنند، در این مقاله قافیه در منظومة خسرو و شیرین نظامی بررسی شده است؛ این بررسی نشان می‌دهد: نظامی به درستی از اصول قافیه پردازی آگاه بوده و با توجّه به دانستن ارزش قافیه در شعر، خسرو و شیرین را سروده است. قافیه‌ها اغلب کوتاه، تک‌ واژه‌ای، ساده و نمایانگر اندیشة غنایی هستند؛ واژگان اسمی و فعلی با بسامد نزدیک به هم آمده‌اند؛ در ساختار آن عیوب متداول قافیه دیده می‌شود که شاعر بر حسب سبک دوره و رایج ادبیّات به کار برده است؛ امّا خلاقیّت و هنر نمایی که در قافیه پردازی و آمیزش قافیه با ردیف داشته عیوب قافیه را کم‌رنگ کرده است.

چکیده انگلیسی:

Abstract         Rhyme comprises an important part of the poetic melody; by studying of it one can find a part of poetical art in it. The distinguished poets have always tried to choose the best rhyme regarding their rhythm and thought. In this paper, we've surveyed the rhyme in the versified story of Khosrow and Shirin from Nezami. It shows that Nezami was well-aware of rhyming scheme and by studying its values he has composed The Khosrow and Shirin. The rhymes are often short, mono-syllabic, and simple indicating the lyric thought of the poet; nominal and verbal terms have come with frequency close to each other. The ordinary deficiency of rhyme is seen in its structure which the poet has used it according to the style of the time and what was current in the literature but the creativity and skillfulness which Nezami had in rhyming scheme and the combination of rhyme with row has diminished the deficiency of the rhyme.

منابع و مأخذ:

فهرست منابع و مآخذ

• احمدنژاد، کامل، کمالی اصل، شیوا، (1385)، عروض و قافیه، تهران: آییژ.


• حق‌شناس، علی‌محمّد، (1370)، مقالات ادبی – زبان شناختی، تهران: نیلوفر.


• دادفر، مجید، (1389)، قافیه و جایگاه آن در مطالعات و نقد ادبی بر اساس شیوه‌های قافیه‌پردازی نظامی در خمسه، پایان نامة کارشناسی ارشد، به راهنمایی رضا مصطفوی سبزواری و مشاورة علی‌اکبر عطرفی، تهران: دانشگاه علاّمه طباطبایی.


• سرداغی، محمّدحسین، نصرآزادانی، (1395)، غنای قافیه در خسرو و شیرین نظامی، نشریة فنون ادبی، ش 8، ش 1 (پیاپی 14): 119-132 .


• شاه حسینی، ناصر‌الدّین، (1385)، شناخت شعر (عروض وقافیه)، تهران: هما.


• شفیعی کدکنی، محمّدرضا، (1368)، موسیقی شعر، تهران: آگاه.


• شمس قیس رازی، (1373)، المعجم فی معاییر اشعار العجم، تصحیح سیروس شمیسا، تهران: فردوس.


• شمیسا، سیروس، (1372)، آشنایی با عروض و قافیه، تهران: فردوس.


• مدرّس زاده، عبدالرّضا، (1387)، سبک شناسی قافیه در شعر فارسی، نشریة گوهرگویا، سال دوم، ش 7: 143-168.ژ


• ملاّح، حسنعلی، (1385)، پیوند موسیقی و شعر، تهران: فضا.


• نظامی گنجوی، الیاس بن یوسف، (1392)، خسرو و شیرین، با تصحیح و حواشی حسن وحید دستگردی، به کوشش سعید حمیدیان، تهران: قطره.


• نظریة ماه، (1389)، ردیف در سبک عراقی، مجلّة فنون ادبی، سال دوم، ش1 ( پیاپی 2) 119-136.


• نیکزاد، محمّدرضا، (1390)، شیوه‌ای نو در آموزش عروض و قافیه، قم: مرکز بین المللی ترجمه و نشر المصطفی (ص).