چکیده
اندیشههای تلفیقی در شعر، با هر زمینهای، اساساً از پیچیدهترین فرآوردههای تخیّل شاعرانه است و البتّه به‎سببِ گستردگیِ مفاهیم و بارمعنایی که، اندیشه دارد، تأویل آنها مخاطب را در مسیر نگاه و کیفیّتِ عواطفِ شاعر، هدایت میکند. شعرِ اخوان ‎ثالث، بهعنوان چکیده کامل
چکیده
اندیشههای تلفیقی در شعر، با هر زمینهای، اساساً از پیچیدهترین فرآوردههای تخیّل شاعرانه است و البتّه به‎سببِ گستردگیِ مفاهیم و بارمعنایی که، اندیشه دارد، تأویل آنها مخاطب را در مسیر نگاه و کیفیّتِ عواطفِ شاعر، هدایت میکند. شعرِ اخوان ‎ثالث، بهعنوان شاعرِ برجستۀ معاصر و صاحب‎سبک تلفیق و ترکیبی از سنّتهای ادبی پیشینیان با زبان و اندیشههای نوآورانهای ا‎ست که برای نخستین ‎بار در شعر فارسی عرضه میشوند. احاطۀ وسیع اخوان به میراثِ ادبِ فارسی، این مجال را برایش فراهم کرده است که اندیشههایش را هرچه زیباتر، در شعر خود بگنجاند. نویسندگان این مقاله در پژوهش حاضر که مطابق با روش کیفی با رویکرد توصیفی- تحلیلی حاصل شده است، به بررسی اندیشه‎های تلفیقی در آثار اخوان میپردازند. ازجمله نتایج حاصل از پژوهش در شعر اخوان که در سه سطح زبانی، ادبی و فکری انجام یافته است عبارتند از: تلفیقی از زبان کهن و عامیانه با زبان نو و ادیبانه، تلفیقی از حماسه و غزل، تلفیقی از ایران پیش از اسلام و ایران پس از اسلام، تلفیقی از ادیان و مذاهب مختلف و تلفیقی از شعرنیمایی با شعرکلاسیک که این شاعر توانسته است با نمادگرایی و دیدگاه نوین خود سبکی تازه را در عرصه شعر و ادب این سرزمین به‎وجود آورد.
پرونده مقاله
چکیده
امروزه بررسی اوزان اشعار فارسی و عربی، با تعیین بسامد و ترسیم فراز و نشیبهای گوناگون آن با وجود چاپهای پاکیزه و منقّح از دواوین شعر فارسی و عربی امری ضروری و مفید به نظر میرسد. آسیای صغیر به ویژه در دورة عثمانی که مرکز نضج زبان و ادب فارسی در دربار پادشاهان ب چکیده کامل
چکیده
امروزه بررسی اوزان اشعار فارسی و عربی، با تعیین بسامد و ترسیم فراز و نشیبهای گوناگون آن با وجود چاپهای پاکیزه و منقّح از دواوین شعر فارسی و عربی امری ضروری و مفید به نظر میرسد. آسیای صغیر به ویژه در دورة عثمانی که مرکز نضج زبان و ادب فارسی در دربار پادشاهان بود، بستر مناسبی برای پرورش شعرا و آثار ارزشمند ادبی آنان محسوب می شد. احمد داعی با عقود الجواهر یکی از پیشتازان نصاب سرایی در این عصر محسوب میشود که با اشراف بر لغات فارسی و عربی با سرودن پنجاه و یک قطعه در 653 بیت نوآوری خاصّی در اوزان عروضی با تلفیق و پیوند سخنان حکمی و ضربالمثلها بوجود آورده است. وی در کنار آموزش زبان عربی و معانی لغات و واژگان ثقیل عربی اهداف دیگری چون؛ نگاه مبتکرانه به اوزان شعر و تعلیم پندهای اخلاقی و حکمی نیز داشته است. این مقاله به شیوۀ توصیفی- تحلیلی، ضمن بررسی اوزان به این سؤال پاسخ میدهد که احمد داعی در عقودالجواهر از نظر علم عروض در چه جایگاهی قرار دارد.
پرونده مقاله
چکیده
طنز که آثار منثور زیادی به خود اختصاص داده، به عنوان بخشی از ادبیّات انتقادی است؛ اعتراضی بر کژی ها و نابسامانی های موجود در جامعه است. در واقع حسّ مسئولیتپذیری در افراد باهوش، حسّاس و متعهّد است. این پژوهش بر آن است تا به بررسی طنز و مضامین مشترک آن و شگردهایی چکیده کامل
چکیده
طنز که آثار منثور زیادی به خود اختصاص داده، به عنوان بخشی از ادبیّات انتقادی است؛ اعتراضی بر کژی ها و نابسامانی های موجود در جامعه است. در واقع حسّ مسئولیتپذیری در افراد باهوش، حسّاس و متعهّد است. این پژوهش بر آن است تا به بررسی طنز و مضامین مشترک آن و شگردهایی- که سنایی و عطّار در آثار خویش بهکاربردهاند- بپردازد و موضوعاتی چون اعتراض بر فقر و نداری و نابرابریهای اجتماعی، طنز و هجو تظاهر و ریاکاری صوفیان، دنیاطلبان، خودخواهی و انانیّت در قالب طنز عارفانه، صوفیانه، فلسفی، اجتماعی، عام و نقد خرافات و عقاید پوچ و دیگر شگردهای رایج که در طنز کاربرد دارد نشان دهد، سپس به تحلیل آماری و تشریحی طنز به کاررفته در آثار سنایی و عطّار بپردازد و به این نتیجه رسیده که هردو شاعر عارف از طنز به عنوان یک ابزار مهمّ فرهنگی و اجتماعی علیرغم روش ها و شگردهای متفاوت بهرة لازم را برده اند تا آگاهی جامعه را افزایش دهند، افراد موردنظر و بیمار را با جادوی سخن خود تنبیه و درمان نمایند.
پرونده مقاله
چکیده
رئالیسم مکتبی ادبی است که در فاصلة سال های 1880-1850 در اروپا و آمریکا رواج یافت. مهمّترین ویژگی آثار رئالیستی آن است که انسان را به عنوان موجودی اجتماعی مطرح میکند و ریشه همة رفتارهای نیک و بد او را در اجتماع جستجو می کند. مکتب رئالیسم در ایران در اثر آشنایى ا چکیده کامل
چکیده
رئالیسم مکتبی ادبی است که در فاصلة سال های 1880-1850 در اروپا و آمریکا رواج یافت. مهمّترین ویژگی آثار رئالیستی آن است که انسان را به عنوان موجودی اجتماعی مطرح میکند و ریشه همة رفتارهای نیک و بد او را در اجتماع جستجو می کند. مکتب رئالیسم در ایران در اثر آشنایى ایرانیان با غرب به صورت تقلیدى، همسو با انقلاب مشروطیّت وارد ادبیّات فارسى شد و شاعران و نویسندگان در خلق آثار خود از این مکتب بهره بردند. شاعران زن ایران از جمله فروغ فرّخزاد همگی در سرودن اشعار اجتماعی خود گوشه چشمی به این مکتب داشتند. مقالة حاضر با روش تحلیلی- توصیفی و با این هدف که حکومت های گوناگون چه تأثیری بر مؤلّفههای اجتماعی از انقلاب مشروطه تا سال های پس از انقلاب داشته است، به بررسی برخی از مؤلّفه های رئالیسم اجتماعی در شعر شاعر مذکور پرداخته است. نتایج این پژوهش حاکی از آن است که عنصر زن با اتکا بر محتوای (یأس ستیزی، عدل پرستی و حق طلبی) از مهم ّترین مؤلّفههای رئالیسم اجتماعی بوده که در جنبش مؤثّر و تحوّل زای نگرش او بر زنان از دیدگاه متفاوت از عوامل مهمّ در شعر این بانوی ایرانی است.
پرونده مقاله
چکیده
در این مقاله پس از مروری بر چگونگی شکل گیری فولکلور آذربایجان و زمینههای ارتباط آن با مسائل ادبی، اجتماعی، سیاسی، تاریخی و فرهنگی، به علل و عوامل اثر گذار بر شکل گیری و تحوّل فولکلور اشاره شده است. برای تحلیل و تبیین از نظریههای تحلیل گفتمان لاکلا و موف، نظریة چکیده کامل
چکیده
در این مقاله پس از مروری بر چگونگی شکل گیری فولکلور آذربایجان و زمینههای ارتباط آن با مسائل ادبی، اجتماعی، سیاسی، تاریخی و فرهنگی، به علل و عوامل اثر گذار بر شکل گیری و تحوّل فولکلور اشاره شده است. برای تحلیل و تبیین از نظریههای تحلیل گفتمان لاکلا و موف، نظریة تحلیل انتقادی فرکلاف و نظریه تفسیر فرهنگ کلیفورد گیرتز به عنوان چارچوب نظری و مفهومی استفاده شده است و از روش تحلیل گفتمان انتقادی فرکلاف به عنوان روش تحقیق بهره گرفته شده است. دادههای متنی تحقیق از منابع معتبر فولکلوریک آذربایجان انتخاب شده و نمونههای تحلیل به روش نمونهگیری هدفمند برگزیده شده است. نتایج تحلیلی این تحقیق نشان میدهد که فولکلور آذربایجان به عنوان زبان شفاهی مردمان این ملت، با توجّه به فضای اجتماعی و سیاسی زمان خود، دارای گفتمانهای تقابلی مختلفی است که قاطبه مردم از آن برای بیان مقاصد، مطالبات و انتقادات خود از اوضاع و مناسبات اجتماعی، استفاده می کنند.
پرونده مقاله
چکیده
کاتبی نیشابوری یکی از بزرگترین شاعران قرن نهم در عصری زندگی میکرد که تقلید و نظیرهگویی از ویژگیهای بارز آن بود. اکثر شاعران این دوره مضامین شاعران پیشین را با کمترین خلاقیّت تکرار میکردند. هدف این پژوهش یافتن پاسخ به این پرسشهاست که: آیا کاتبی نیشابوری نیز چکیده کامل
چکیده
کاتبی نیشابوری یکی از بزرگترین شاعران قرن نهم در عصری زندگی میکرد که تقلید و نظیرهگویی از ویژگیهای بارز آن بود. اکثر شاعران این دوره مضامین شاعران پیشین را با کمترین خلاقیّت تکرار میکردند. هدف این پژوهش یافتن پاسخ به این پرسشهاست که: آیا کاتبی نیشابوری نیز در غزل بدون هیچ ابتکاری راه شاعران معاصر خود را در پیش گرفته و از شاعران دورههای قبلی تقلید کرده است؟ به طور کلّی سبک او در غزلهایش چه ویژگیهایی دارد؟ در این مقاله غزلهای کاتبی از سه دیدگاه زبانی، ادبی و فکری و با روش توصیفی ـ تحلیلی و مبتنی بر مطالعات کتابخانهای بررسی شده است. بر اساس یافتههای این تحقیق، کاتبی دست کم در غزلهایش تا حدّ زیادی از تقلید دور مانده و نوآوریهای زیادی دارد. از جمله او به نکتهیابی، مضمون آفرینی، حسن تعلیل، اسلوب معادله و از نظر فکری غمپرستی که از ویژگیهای سبک هندی محسوب میشوند، بیش از دیگر شاعران قرن نهم توجّه کرده که با استناد به این ویژگیها میتوان او را یکی از پیشروان سبک هندی نامید. با این حال از دیدگاه زبانی و ادبی، بعضی از ویژگیهای سبک عراقی و خراسانی نیز در غزلهای کاتبی مشهود است.
پرونده مقاله
چکیده
خاقانی و نظامی که برای آرایش کلامشان از آرایه های بدیع لفظی و معنوی استفاده کردهاند، در این راستا تصاویر بکری از پدیدههای طبیعی خلق کردهاند، به طوری که سبک آنها تبدیل به سبک خاصّ شده است. رویکرد اصلی مقالة حاضر این است که به تبیین و تشریح صور خیال خاقانی و ن چکیده کامل
چکیده
خاقانی و نظامی که برای آرایش کلامشان از آرایه های بدیع لفظی و معنوی استفاده کردهاند، در این راستا تصاویر بکری از پدیدههای طبیعی خلق کردهاند، به طوری که سبک آنها تبدیل به سبک خاصّ شده است. رویکرد اصلی مقالة حاضر این است که به تبیین و تشریح صور خیال خاقانی و نظامی از عروس افلاک بپردازد و به تماشای نگارههای رنگارنگ این نگارستان، در قالب تشبیهات، استعارات، کنایات، آن هم از منظر نظر و زوایای گوناگون نگاه خاقانی و نظامی بنشیند. اگرچه زوایای خیال این شاعران میتوانست در قالب تعابیر و شعبات گوناگون دیگری هم ارائه گردد، امّا سعی شده این نگرشها از چشمانداز کلّیتری مورد بررسی قرار گیرد، که اهمّ آنها عبارت است از: اساطیری، عالمانه، صوفیانه، شاعرانه در نهایت نگرش دینی و مذهبی. چرا که پرداخت دقیقتر و مفصّلتر به این تصاویر خیال، مجالی بسیار وسیعتر از این مقاله میطلبد. این دو شاعر بزرگ برای تأثیر بیشتر در مخاطب با ذهن وقّاد و قدرت بینظیر خود، نمونههای بکر و جالبی از تصاویر را خلق کردند. این مقاله به روش توصیفی تحلیلی تنظیم شده است.
پرونده مقاله
چکیده
قافیه بخش مهمّی از موسیقی شعر را تشکیل میدهد که بخشی از هنر شاعری را میتوان با بررسی آن دریافت. شاعران برجسته همواره سعی کردهاند، بهترین قافیه را با توجّه به وزن و اندیشة خود انتخاب کنند، در این مقاله قافیه در منظومة خسرو و شیرین نظامی بررسی شده است؛ این بررس چکیده کامل
چکیده
قافیه بخش مهمّی از موسیقی شعر را تشکیل میدهد که بخشی از هنر شاعری را میتوان با بررسی آن دریافت. شاعران برجسته همواره سعی کردهاند، بهترین قافیه را با توجّه به وزن و اندیشة خود انتخاب کنند، در این مقاله قافیه در منظومة خسرو و شیرین نظامی بررسی شده است؛ این بررسی نشان میدهد: نظامی به درستی از اصول قافیه پردازی آگاه بوده و با توجّه به دانستن ارزش قافیه در شعر، خسرو و شیرین را سروده است. قافیهها اغلب کوتاه، تک واژهای، ساده و نمایانگر اندیشة غنایی هستند؛ واژگان اسمی و فعلی با بسامد نزدیک به هم آمدهاند؛ در ساختار آن عیوب متداول قافیه دیده میشود که شاعر بر حسب سبک دوره و رایج ادبیّات به کار برده است؛ امّا خلاقیّت و هنر نمایی که در قافیه پردازی و آمیزش قافیه با ردیف داشته عیوب قافیه را کمرنگ کرده است.
پرونده مقاله
چکیده
یکی از موضوعات مطرح، در مورد پیامبر مکرّم، بی سایگی ایشان است که همانند سایر خَلقیّات و خُلقیّات آن حضرت، در شعر فارسی، بویژه نعتیّات نبوی، بازتاب یافته است. از آنجایی که شاعران ادب فارسی، طبیعتاً به دنبال اثبات شکوه و عظمتی ماورای بشری برای ختمی مرتبت بوده اند، چکیده کامل
چکیده
یکی از موضوعات مطرح، در مورد پیامبر مکرّم، بی سایگی ایشان است که همانند سایر خَلقیّات و خُلقیّات آن حضرت، در شعر فارسی، بویژه نعتیّات نبوی، بازتاب یافته است. از آنجایی که شاعران ادب فارسی، طبیعتاً به دنبال اثبات شکوه و عظمتی ماورای بشری برای ختمی مرتبت بوده اند، از این موضوع، تحت عنوان معجزه یاد کرده اند. سئوال اصلی این نوشته آن است که آیا پیامبر اسلام، واقعاً سایه داشته اند؟ برای یافتن پاسخ، این موضوع را به شیوۀ اِسنادی- تحلیلی، از دیدگاه قرآن، عقل و روایات، کاویده ایم. یافته های این پژوهش نشان می دهد که هیچگاه نه قرآن، درصدد اثبات معجزه ای برای آن حضرت بوده است و نه خود ایشان. از نظر عقلی نیز این موضوع قابل پذیرش نیست. اندک روایات نقل شده از فریقین نیز، به قدری ضعیف، سُست و غیر قابل اعتماد است که نمی توان به صحّت آن، اعتنا کرد.
پرونده مقاله
چکیده
حضور گستردۀ استعمار و تسلّط آن بر بیش از نیمی از مردم دنیا و سرزمین هایشان شاید بهترین دلیل و انگیزه برای شکل گیری مطالعات پسا استعماری بود. این نظریّه، توسّط ادوارد سعید و کتاب شرقشناسی او شکل گرفت. در اشعار دورۀ معاصر ایران، مؤلّفه های متعدّد پسااستعماری و و چکیده کامل
چکیده
حضور گستردۀ استعمار و تسلّط آن بر بیش از نیمی از مردم دنیا و سرزمین هایشان شاید بهترین دلیل و انگیزه برای شکل گیری مطالعات پسا استعماری بود. این نظریّه، توسّط ادوارد سعید و کتاب شرقشناسی او شکل گرفت. در اشعار دورۀ معاصر ایران، مؤلّفه های متعدّد پسااستعماری و واکنش در برابر ایدئولوژی استعماری و تخریب تقابل های برترانگارانۀ غرب و شرق دیده می شود. این مقالۀ توصیفی- تحلیلی بر آن است تا بیان دارد جلوه های پسااستعماری در اشعار ملک الشّعرای بهار چگونه ظهور می یابد؟ بررسی ها نشان می دهد: بسیاری از آرای مبارزه طلبانه و استعمارستیز ملک الشّعرای بهار از جمله نظریّاتش در مورد وطن، هویت، آزادی و آزادی خواهی و مبارزه با استعمارگران و استبدادگران داخلی در حوزۀ ادبیّات پسااستعماری می گنجد.
پرونده مقاله