بررسی مناظره در آثار منثور خواجوی کرمانی

محورهای موضوعی : فصلنامه بهارستان سخن

صدیقه ستوده نیا کرانی ¹ ( دانشجوی دکتری گروه زبان و ادبیّات فارسی، واحد سیرجان، دانشگاه آزاد اسلامی، سیرجان، ایران. )
عنایت‌الله شریف‌پور ² ( گروه زبان و ادبیّات فارسی، واحد سیرجان، دانشگاه آزاد اسلامی، سیرجان، ایران و دانشیار گروه زبان و ادبیّات فارسی، دانشگاه شهید باهنرکرمان، )
سعید پورامینایی ³ ( گروه زبان و ادبیّات فارسی، واحد سیرجان، دانشگاه آزاد اسلامی، سیرجان، ایران. )

تاریخ دریافت : 1400/03/25 تاریخ پذیرش : 1400/10/01 تاریخ انتشار : 1401/09/01

کلید واژه: خواجوی کرمانی, رسائل منثور, شمع و شمشیر, شمس و سحاب, نمد و بوریا و سراجیه,

چکیده مقاله :

مناظر ه یکی از انواع ادبی است که خاستگاه آن مشرق زمین است و سابقۀ آن به ایران پیش از اسلام برمی گردد. مناظره در همۀ دوره های سبکی ادب فارسی نمود داشته است. هرچه این شگرد ادبی گام به دورۀ بعد گذاشته ساختارها، عناصر و اجزایش کاملتر شده است. خواجوی کرمانی رسائل خود را به این ژانر ادبی اختصاص داده است . در این مقاله مناظرات خواجوی کرمانی، در رسائل او مورد بررسی و تحلیل قرار گرفته اند و ویژگی ساختاری و محتوایی آنها مشخص شده است. هر چهار رسالۀ منثور او به صورت مناظر ه بین دو شخصیّت اصلی است که در متن رساله‌ها ، تشخص انسانی یافته‌اند . بنابراین مناظره و تشخیص از اصلی ترین خصوصیّات سبکی رسائل منثور خواجوست. نکتۀ مهمّ در مورد آثار منثور خواجوی کرمانی، محتوا، مضمون و اندیشه های اوست که از طریق آن می‌توان ضمن شناخت افکار و ایده های او با مفاهیم فکری، فرهنگی، فلسفی و اجتماعی زمان و جامعۀ او نیز آشنا شد.

چکیده انگلیسی:

Argumentation is one of the literary genres whose birthplace is eastern world and its background is Iran before Islamic era. It has revealed itself in all the periods of Persian literary styles. The more it set step in the next era, the more complete its elements and components became perfect. Khajoo-e Kermani has specified his written works to the literary ones. In this article, his argumentations and letters have been studied and analyzed and their structural and thematical characteristics have been explained. Each of his four prose letters is debate between the main two characters which have been personified in the letter contexts. Therefore, argumentation and distinction are of the major  characteristic style in Khajoo’s prose works which appear in his content, theme and speculations. Through familiarity with them one can be familiar with his tenets and ideas in cultural, philosophical and social matters of community at that time.

منابع و مأخذ:

فهرست منابع و مآخذ

1ـ بهار، ملک‌الشّعرا، (1387)، مقدّمه‌ای بر دیوان پروین، معجزۀ پروین، به اهتمام مجید قدمیاری، تهران­: سخن.

2ـ تفضلی­،احمد، (1377)، تاریخ ادبیّات ایران پیش از اسلام، به کوشش ژالۀ آموزگار، تهران­: سخن.

3ـ جنتی عطایی، ابوالقاسم، (1334)، بنیاد نمایش در ایران ، تهران­: صفی علیشاه، چاپ دوم.

4ـ خواجوی کرمانی­، محمودبن علی، (1399)، رسائل خواجو، مقدمه، تصحیح و تعلیقات محمد شادروی منش، محمود عابدی، تهران­: موسسۀ پژوهشی میراث مکتوب، چاپ اوّل.

5ـ دهخدا، علی اکبر، (1334)، لغت نامه، زیر نظر محمّد معین و سیّدجعفر شهیدی، تهران­: دانشگاه تهران.

6ـ رزمجو، حسین، (1372)،  انواع ادبی، چ2، مشهد: آستان قدس رضوی.

7ـ رستگار فسایی، منصور، (1372)، انواع شعر فارسی، شیراز: نوی، چاپ اوّل­.

8ـ زرّین کوب، عبدالحسین، (1371)، شعر بی دروغ­، شعربی نقاب­، بحث در متون شاعری­، سبک و نقد شاعری با ملاحظات تطبیقی و انتقادی راجع به شعر قدیم و امروز، تهران: علمی و فرهنگی.

9ـ سجّادی، سیّدجعفر، (1341)، فرهنگ علوم عقلی، تهران: ابن سینا.

10ـ صادقی، علی‌اشرف­؛ عابدی، محمود، (1395)، سخن عشق: جشن نامه دکترحسن انوری، تهران: سخن.

11- میرصادقی­، میمنت، (1376)، واژه نامۀ هنری، تهران­: مهناز­، چاپ دوم. 

12- معین­، محمّد، (1342)، فرهنگ فارسی، تهران­: امیرکبیر.

13ـ واعظ کاشفی­، ملاّحسین، (1369)، بدایع الافکار فی صنایع الاشعار، ویراستۀ میرجلال‌الدّین کزّازی، تهران­: نشرمرکز، چاپ اوّل­.