انوری و بدعت در زبان غزل

محورهای موضوعی : فصلنامه بهارستان سخن

فروغ جلیلی ^{1 *}

1 - استادیارگروه زبان و ادبیّات فارسی، واحد ارومیّه، دانشگاه آزاد اسلامی، ارومیّه= ایران.

تاریخ دریافت : 1398/07/13 تاریخ پذیرش : 1398/12/17 تاریخ انتشار : 1399/03/01

کلید واژه: غزل, زبان ادبی, تغزّل, کلید واژه‌ها: انوری, زبان گفتاری, زبان عاطفی,

چکیده مقاله :

چکیده انوری از شاعران نوآور و اثرگذار فارسی است که در پیدایش و تثبیتِ غزل به عنوان قالبی شعری با سازمان و محتوای ویژه، نقش اساسی و تاریخی ایفا کرده است. او توانسته شعر فارسی را با ذهنیّتی کاملاً غنایی درآمیزد و از این طریق، مفاهیم تغزّلی و مناسبات عاشقانه را به صورت جزئی لاینفک از غزل عاشقانه درآورد. غزلی که انوری ابداع و عرضه نموده، دارای محتوا و خصلت عاشقانۀ انحصاری و مبتنی بر رویکرد تغزّلی تازه و بی سابقه است. این امر، منجر به ظهور بدایعی در ساختار و نظام غزل او شده و زمینه را برای بهره مندی انوری از هنجار زبانی و بیانی متفاوت و نامتعارف هموار کرده است. انوری قالب غزل را با زبانی ساده و روان و طبیعی پیوند بخشیده است؛ بدین گونه که فاصلة تثبیت شده میان زبان محاوره و کلام شاعرانه را از میان برده و با استفاده از قابلیّت و استعدادهای زبان گفتاری، توفیق یافته میان زبان شعری و زبان محاوره، گونه ای اُنس و پیوند ایجاد کند. این رفتار زبانی، به تلفیقی مناسب میان زبان هنری و زبان عادی انجامیده و عناصر و امکانات زبان گفتاری را بر زبان شعری منطبق ساخته است؛ در نهایت، زبانی عاطفی و لطیف پدیدآمده که در عین هنری و شاعرانه بودن، ساده، روان و طبیعی و به دور از تکلّف است. روش تحقیق این پژوهش، توصیفی – تحلیلی است.

چکیده انگلیسی:

Abstract         Anwari is of the innovative and impressive poets who has played basic and historic role in the stability of ode with a special theme and organization. He has been able to combine the Persian poetry with a thorough imaginative lyricism and in this way to use its implications and relations as an integrative part of the ode. The ode that Anwari has innovated and introduced to the literary society has exclusive theme and specification which has modern and unprecedent approach. This has resulted in the emergence of innovation in his structure and the form of odes and has paved the way in using lingual and expressional norms other than what was in traditional system. Anwari has merged the mold of lyricism with a simple and fluent language and in this way has eliminated the space between  colloquial and poetic words by utilizing the talents of speech language and created a kind of loyalty between them. This lingual behavior has suitably integrated the language of art and ordinary language and has adapted the elements and possibilities of speaking language to speaking one. Consequently, has created an emotive and exquisite language that is artistic and poetic, at the same time it is simple, fluent and natural and is far from preciosity.

منابع و مأخذ:

فهرست منابع و مآخذ

• آتشی، منوچهر، (1369)، از پنجره­های زندگانی (برگزیدة غزل امروز ایران)، به کوشش محمّد عظیمی، تهران: آگاه، چاپ اوّل.


• اخوت، احمد، (1371)، دستور زبان داستان، اصفهان: فردا، چاپ اوّل.


• انوری، علی بن محمّد، (1367)، دیوان انوری، با مقدّمة سعید نفیسی، تهران: نگاه، چاپ اوّل.


• ایرانی، اکبر، (1370)، هشت­گفتار پیرامون حقیقت موسیقی غنایی، تهران: حوزة هنری، چاپ اوّل.


• باباچاهی، علی، (1377)، گزاره­های منفرد، جلد1، تهران: نارنج، چاپ اوّل.


• ــــــــــــ ، (1384)، عاشقانه­ترین­ها، تهران: ثالث، چاپ اوّل.


• بهبهانی، سیمین، (1369)، از پنجره­های زندگانی (برگزیدة غزل امروز ایران)، به کوشش محمّد عظیمی، تهران: آگاه، چاپ اوّل.


• بیشاب، لئونارد، (1378)، درس­هایی دربارة داستان­نویسی، ترجمة محسن سلیمانی، تهران: سوره، چاپ اوّل.


• بی­نیاز، فتح­الله، (1392)، درآمدی بر داستان­نویسی و روایت­شناسی، تهران: افراز، چاپ سوم.


• زرّین­کوب، عبدالحسین، (1371)، سیری در شعر فارسی، تهران: علمی، چاپ سوم.


• رزمجو، حسین، (1372)، انواع ادبی و آثار آن در زبان فارسی، مشهد: آستان قدس، چاپ دوم.


• ریچاردز، آی، (1375)، اصول نقد ادبی، ترجمة سعید حمیدیان، تهران: علمی و فرهنگی، چاپ اوّل.


• شفیعی کدکنی، محمّدرضا، (1389)، مفلس کیمیافروش، نقد و تحلیل شعر انوری، تهران: سخن، چاپ چهارم.


• شمس­قیس رازی، (1335)، المعجم فی معاییر الاشعار العجم، به تصحیح علاّمه محمدبن عبدالوهّاب قزوینی و مقابله و تصحیح مجدّد مدرّس رضوی، تهران: دانشگاه تهران، چاپ اوّل.


• شمیسا، سیروس، (1362)، سیر غزل در شعر فارسی، تهران، فردوسی، چاپ اوّل.


• ــــــــــــــ ، (1378)، انواع ادبی، تهران: فردوس، چاپ ششم.


• ــــــــــــــ ، (1383)، سبک­شناسی شعر، تهران: میترا، چاپ اوّل.


• صفا، ذبیح­الله، (1368)، تاریخ ادبیّات در ایران، جلد اوّل، تهران، چاپ نهم.


• عبادیان، محمود، (1384)، تکوین غزل و نقش سعدی، تهران: اختران، چاپ اوّل.


• عوفی، محمّد، (1361)، تذکرة لباب­الباب، به قلم محمّد عبّاسی، تهران، فخررازی، چاپ اوّل.


• فتوحی، محمود، (1386)، بلاغت تصویر، تهران: سخن، چاپ اوّل.


• کنان، شلومیت­ریمون، (1387)، روایت داستانی: بوطیقای معاصر، ترجمۀ ابوالفضل حری، تهران، نیلوفر، چاپ اوّل.


• م.آزاد (محمود آزاد تهرانی)، (1369)، از پنجره­های زندگانی (برگزیدة غزل امروز ایران)، به کوشش محمّد عظیمی، تهران: آگاه، چاپ اوّل.


• محجوب، محمّدجعفر، (1350)، سبک خراسانی در شعر فارسی، تهران، فردوس، چاپ اوّل.


• مستوفی، حمداله، (1381)، تاریخ گزیده، به اهتمام دکتر عبدالحسین نوائی، تهران: امیرکبیر، چاپ چهارم.


• معین، محمّد، (1371)، فرهنگ معین، جلد2، تهران: امیرکبیر، چاپ هشتم.


• همایی، جلال­الدّین، (1371)، فنون بلاغت ­وصناعات ادبی، تهران: هما، چاپ هشتم.