ارزیابی تأثیرات پایداری فرهنگ‌محور سکونتگاه‌های غیررسمی بر زندگی اجتماعی کودکان (مطالعۀ موردی: نسیم‌شهر)
محورهای موضوعی : محیطی
سحر جمشیدی
1
,
حسن ستاری‌ساربانقلی
2
*
,
کریم حسین‌زاده‌دلیر
3
1 - گروه طراحی‌شهری، واحد تبریز، دانشگاه آزاداسلامی، تبریز، ایران.
2 - گروه معماری و شهرسازی، واحد تبریز، دانشگاه آزاداسلامی، تبریز، ایران.
3 - گروه جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، واحد مرند، دانشگاه آزاداسلامی، مرند، ایران.
کلید واژه: سکونتگاه غیررسمی, زندگی اجتماعی, فرهنگ‌محور, کودک, نسیم‌شهر.,
چکیده مقاله :
گسترش سکونتگاه‌های غیررسمی، شهرها را با مشکلات زیست‌محیطی، اجتماعی، اقتصادی و کالبدی مواجه و پایداری آن‌ها را متزلزل می‌کند. کودکان به‌عنوان گروهی آسیب‌پذیر، تحت‌تأثیر کیفیت محیط زندگی قرار دارند و سلامت جسمانی، روانی و اجتماعی آن‌ها به شرایط سکونتگاه وابسته است. شهرهای دوستدار کودک با تأمین نیازهای رشد کودک، ازجمله امنیت، فرصت‌های بازی و تعامل با همسالان، تلاش می‌کنند کیفیت زندگی اجتماعی کودکان را ارتقاء دهند. پژوهش حاضر باهدف ارزیابی تأثیرات پایداری فرهنگ‌محور سکونتگاه‌های غیررسمی بر زندگی اجتماعی کودکان، سکونتگاه نسیم‌شهر را به‌عنوان نمونۀ مطالعه انتخاب کرده است. روش‌تحقیق پیمایشی و کتابخانه‌ای و ابزار جمع‌آوری داده‌ها مصاحبه و پرسش‌نامه بوده است. شاخص‌ها و زیرشاخص‌های پایداری بااستفاده‌از تحلیل سلسله‌مراتبی (AHP)، و نظرات خبرگان وزن‌دهی و تحلیل شده‌اند. شناخت وضع موجود ازطریق پرسش‌نامه ساکنان و مشاهدات میدانی صورت پذیرفته است. نتایج نشان می‌دهد شاخص‌های پایداری نواحی مطالعه نامطلوب بوده و کیفیت پایین محیط، محدودیت فرصت‌های بازی و تعامل اجتماعی و فقدان امنیت، سلامت اجتماعی کودکان را تحت‌تأثیر قرار داده است. براین‌اساس، پژوهش برنامۀ اصلاحی مبتنی‌بر ارتقاء سرزندگی محله، امنیت محیط و شاخص‌های پایداری ارائه می‌دهد تا کیفیت زندگی اجتماعی کودکان بهبود یابد.
The rapid expansion of informal settlements has exposed cities to environmental, social, economic, and physical challenges, thereby undermining their sustainability. Children, as a particularly vulnerable group, are highly affected by residential quality, with their physical, psychological, and social well-being strongly tied to the conditions of their living environment. Child-friendly cities aim to address children’s developmental needs—including safety, access to play opportunities, and peer interaction—in order to improve their social life and overall well-being. This study evaluates the impacts of culture-oriented sustainability in informal settlements on children’s social lives, focusing on Nasimshahr as the case study. A survey-based and documentary research design was employed, using interviews and questionnaires as data collection tools. Sustainability indicators and sub-indicators were weighted and analyzed through the Analytic Hierarchy Process (AHP), supported by expert judgment. The baseline conditions were examined through resident questionnaires and systematic field observations. The findings indicate that sustainability indicators in the studied neighborhoods are in unfavorable conditions. Poor environmental quality, limited opportunities for play and social interaction, and lack of safety have adversely affected children’s social well-being. Accordingly, the study proposes a corrective framework centered on enhancing neighborhood vitality, improving environmental safety, and strengthening sustainability indicators in order to advance the social quality of life for children.
افراخته، حسن. (1399). فضاهای پیراشهری: الگوها، عوامل و پسایندها. فصلنامۀ علمی‌پژوهشی-توسعۀ فضاهای پیراشهری، دورۀ 1، شمارۀ 2، 18-1.
امیری‌رز، راضیه. عیوضی، محمدرحیم. برزگر، ابراهیم. ابطحی، مصطفی. (1402). مطالعات تجربۀ زیسته حاشیه¬¬نشینی در کلان¬شهر تهران از چشم¬انداز شکاف سنت و مدرنیته. فصلنامۀ علمی‌پژوهشی-تغییرات اجتماعی-فرهنگی، دورۀ 4، شمارۀ 19؛ (پیاپی 75)، 155-139.
جهانزاد، نریمان. (1402). آﻧﺮیﻟﻮﻓﻮر در ﻣﻘﺎم ﻓﯿﻠﺴﻮف؛ ﻣﻘﺎﻟۀ دوم: ﻧﻈﺮیۀ تولید فضا. مجلۀ فضا و دیالکتیک، شمارۀ 25، 38-1.
حنیفه، فاطمه. مولوی، مهرناز. (1403). آسیب¬شناسی تحقق¬پذیری بازآفرینی پایدار شهری (موردپژوهی: رشت). فصلنامۀ علمی‌پژوهشی-معماری و شهرسازی پایدار، دورۀ 12، شمارۀ 1؛ (پیاپی 23)، 84-67.
خاکزاد، محمدرضا. منصوری، بهروز. ستاری‌ساربانقلی، حسن. (1402). سنجش میزان پایداري اجتماعی-فرهنگی در توانمندسازي سکونتگاه-هاي جوامع روستایی (مطالعه موردي: روستاهاي پهنۀ کوهستانی استان آذربایجان‌شرقی). فصلنامۀ علمی‌پژوهشی-تغییرات اجتماعی-فرهنگی، دورۀ 20، شمارۀ 1؛ (پیاپی 76)، 181-155.
رجایی، سیدعباس. عباسی‌فلاح، وحید. نجفی، اسماعیل. (۱۳۹۸). ارزیابی تطبیقی شاخص‌های عینی و ذهنی کیفیت زندگی در سکونتگاه‌های غیررسمی شهر ورامین. فصلنامۀ علمی‌پژوهشی-آمایش‌محیط، دور12 شماره 46، ۱76-۱49.
سیاف، محمدمهدی. صدیقی، محمدعلی. سراوانی، مصطفی. (1403). نگاه اجمالی مسئلۀ حاشیه¬نشینی و تأثیرات مرتبط آن با افزایش سطح بیسوادی و بزهکاری کودکان و نوجوانان. اولین همایش حاشیۀ شهر مشهد (شناسایی مسائل و ارائۀ راهکارها)، مشهد-ایران، 13-1.
شمس‌الدینی، علی. گرجیان، پروین. (1389). عوامل مؤثر در مهاجرت روستائیان به شهرها، باتأکیدبر شبکۀ مهاجرت (مورد: دهستان رستم دو). فصلنامۀ علمی‌پژوهشی-مطالعات برنامه¬ریزی سکونتگاه¬های انسانی (چشم‌انداز جغرافیایی)، دورۀ 11، شمارۀ 5، 105-78.
ظهیری، زهرا. رشیدی‌شریف¬آبادی، سیاوش. (1402). حاشیه‌نشینی شهری و بازتاب آن بر شخصیت کودکان نمونه‌موردی شهرک الله¬آباد کرمان. فصلنامۀ علمی‌تخصصی-مطالعات طراحی‌شهری و پژوهش¬های شهری، دورۀ 6، شمارۀ 1، 46-33.
کوکبی‌سقی، فاطمه. (1403). چالش¬های کودکان حاشیه¬نشین (مطالعه‌موردی شهر مشهد). اولین همایش حاشیه شهر مشهد (شناسایی مسائل و ارائۀ راهکارها)، مشهد-ایران، 1-10.
گیل، تیم. (1400). زمین‌بازی شهری: چگونه برنامه¬ریزی و طراحی دوستدار کودک می¬تواند شهرها را نجات دهد. ترجمۀ: رسول جعفری-زاده، سحر جمشیدی و نوید سعیدی‌رضوانی، چاپ‌اول، تهران: انتشارات اوراسیا.
مستعلی¬زاده، حامد. کریمی، صادق. (1402). بازآفرینی پایدار بافت های ناکارآمد پیراشهر تهران با رویکرد حکمروایی نوین. فصلنامۀ علمی‌پژوهشی-توسعۀ فضاهای پیراشهری، دورۀ 5، شمارۀ 1، 31-4.
مولانایی، صلاح¬الدین. قادری، مبین. خسروی، مهدی. کسانی، صبا. (1402). شناخت و ارزیابی عوامل مضر حاشیه‌نشینی و تأثیرات آن در محرومیت کودکان از فضاهای کودک‌محور(نمونۀ موردی: شهر سنندج). فصلنامۀ علمی‌پژوهشی-مطالعات میان¬رشته¬ای معماری ایران، دورۀ 2، شمارۀ 3، 219- 201.
Alberto Torres Parra, Camilo. Saldeño Madero, Yelinca Nalena. González Méndez, Mauricio. Fasolino, Isidoro. Villegas Flores, Noé. Grimaldi, Michele. Carrillo Acosta, Natalia. Cicalese, Federica. (2024). Evaluation Of The Impact Of Informal Settlements On The Physical And Mental Health Of Residents-Case Study Santa Marta-Bogotá, Colombia. Journal Of Sustainability, 16(5): 1-22.
De Toro, Pasquale. Formato, Enrico. Fierro, Nicola. (2023). Sustainability Assessments Of Peri-Urban Areas: An Evaluation Model For The Territorialization Of The Sustainable Development Goals. Journal Of Land, 12(7): 1-32.
Gerten, Christian. Fina, Stefan. Rusche, Karsten. (2019). The Sprawling Planet: Simplifying The Measurement Of Global Urbanization Trends. Journal Of Frontiers in Environmental Science, 7, 1-20.
Grace Andal, Aireen. (2025). Inclusive Cities And Global Urban Transformation. Springer.
HIavacek, Petr. Kopacek, Miroslave. Horackova, Lucie. (2019). Impact Of Suburbanization On Sustainable Development Of Settlements In Suburban Spaces: Smart And New Solutions. Journal Of Sustainability, 11(24): 1-18.
Hocine, Mohamed. (2021). Proposing SMaR2T-ATi, An Assessment Tool For Urban Sustainable Development And Experimentation On Eucalyptus Municipal Territory, Algiers Province. Journal Of Land Use Policy, 101, 1-22.
Jegathesan, Thivia. Yousafzai, Aisha. Mantel, Michaela. Sereni, Vittorio. Armstrong, Robert W. Singh Minhas, Ripudaman. (2023). Informal Settlements And The Care Of Children 0–3 Years Of Age: A Qualitative Study. Journal Of Frontiers In Public Health, 11, 1-10.
Leithead, Jane. Humble, Steve. (2020) How Children LivingiIn Poor Informal Settlements In The Greater Accra Region, Ghana, Perceive Global Citizenship. International Journal Of Development Education and Global Learning, 12(1): 69-83.
Matarira, Dadirai. Mutanga, Onisimo. Nadiu, Maheshvari. (2022). Texture Analysis Approaches In Modelling Informal Settlements: A Review. Journal Of Geocarto International, 37(14): 1-32.
Miller, Byron. Mossner, Samuel. (2020). Urban Sustainability And Counter-Sustainability: Spatial Contradictions And Conflicts In Policy And Governance In The Freiburg And Calgary Metropolitan Regions. Urban studies journal, 57(11): 2241-2262.
Yi, Pingtao. Li, Weiwei. Zhang, Danning. 2021. Sustainability Assessment And Key Factors Identification Of First-Tier Cities In China. Journal Of Cleaner Production, 281, 1-10.