اندیشه های فلسفی و کلامی: 1 (2)

دسترسی آزاد مقاله

1 - تحلیل و نقد مسأله «مبدأباوری» و «مرگ‌آگاهی» در آثار قاضی سعید قمی

انسان معاصر و مدرن، بیش از انسان‌های پیش از خود، با بحران بی‌معنایی و پوچی مواجه است. بسیاری از انسان‌ها در دنیای کنونی، با فاصله گرفتن از مبدأ و مقصد خویش، با رنج سرگردانی و روزمَرْگی، زندگی روزمره را سرمی‌کنند. این سرگردانی هر روزه، گذران بی‌هدف روزگار و غرق شدن در لذ چکیده کامل

انسان معاصر و مدرن، بیش از انسان‌های پیش از خود، با بحران بی‌معنایی و پوچی مواجه است. بسیاری از انسان‌ها در دنیای کنونی، با فاصله گرفتن از مبدأ و مقصد خویش، با رنج سرگردانی و روزمَرْگی، زندگی روزمره را سرمی‌کنند. این سرگردانی هر روزه، گذران بی‌هدف روزگار و غرق شدن در لذت‌های زودگذر را به همراه آورده است. تحلیل و بررسی آثار اندیشمند عصر صفوی، قاضی سعید قمی، انسان مدرن را با این پیام مواجه می‌کند که زندگی را باید با حیات معنوی و نورانی معنا بخشید. گرچه اشکال اصلی نوشته‌های حکیم قمی این است که بر پایه اندیشه‌ها و آثار دیگر اندیشمندان بنا شده است؛ اما با این وجود نمی‌توان از کنار سبک نگارش و افکار ویژه خود او گذشت.چنانچه از نگاه قاضی‌سعید، بدون باور به ایستگاه آغازین معنابخش و منبع حقیقی نور؛ یعنی آفریدگار هستی، و بی‌توجه به مقصد حرکت؛ یعنی مرگ دنیایی و بازگشت و زندگی جاودانی، نمی‌توان ادعای معناداری در زندگی کرد. در حقیقت باور به وجود ناظر و ناظم همیشگی در عالم و ترس از مرگ و قیامت، مانند معلم و راهنما برای ما کارگشاست و به خودکنترلی انسان و مهار نفس کمک می‌کند و درنهایت در معنابخشی به زندگی، بسیار اثرگذار است. پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

2 - تاثیر اندیشه‌های روسو بر فلسفه اخلاقِ کانت

اندیشه‌های روسو تقریباً‌ بر تمام فیلسوفان بزرگ پس از او تاثیرگذار بوده‌است، اما صاحبنظران متفق‌القول هستند که بیشترین و مهم‌ترین تاثیر او را می‌توان در آثار کانت دید. کانت در فلسفه اخلاق، فلسفه سیاسی و اجتماعی و نیز نقد متافیزیک تحت تاثیر افکار روسو قرار دارد. برداشت کا چکیده کامل

اندیشه‌های روسو تقریباً‌ بر تمام فیلسوفان بزرگ پس از او تاثیرگذار بوده‌است، اما صاحبنظران متفق‌القول هستند که بیشترین و مهم‌ترین تاثیر او را می‌توان در آثار کانت دید. کانت در فلسفه اخلاق، فلسفه سیاسی و اجتماعی و نیز نقد متافیزیک تحت تاثیر افکار روسو قرار دارد. برداشت کانت از ماهیت انسان و همچنین مفهومِ اراده خودآیین که از مبانی مهم فلسفه اخلاق کانت است، ریشه در ایده اراده عمومی مطرح شده توسط روسو در قرارداد اجتماعی دارد. روسو نه‌تنها بر محتوای اندیشه اخلاقی کانت تاثیرگذار بود، بلکه تاثیر او را حتی در زبان و سبکِ نگارشِ کانت نیز می‌توان دید. خواندن آثار روسو، کانت را متقاعد کرد که متافیزیک به طور بالقوه با اخلاق عملی خصومت دارد و آنجا که عقل نمی‌تواند نتیجه‌ای داشته باشد، بهتر است به متافیزیک اجازه دهیم تا از نیازهای عملی پیروی کند. همچنین گفته‌ّهای روسو در امیل و نیز در هلوئیز جدید در شکل‌گیری اندیشه اخلاقی کانت نقش داشته‌است. در مقاله حاضر به بررسی جایگاه روسو در تکوین فلسفه اخلاق کانت می‌پردازیم. پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

3 - نقد و بررسی ماهیت انسان از دیدگاه نیچه با تاکید بر آرای علامه جعفری

انسان شناسی یکی از بنیادی ترین مسائل اساسی در تاریخ تفکر بشر بوده و تا کنون از جوانب مختلفی بدان پرداخته شده است. مقاله حاضر با رویکرد تطبیقی-انتقادی به بررسی اندیشه های دو اندیشمند بارز، نیچه و علامه جعفری، در این حوزه پرداخته است. نیچه با تعریفی زمینی از انسان، ماهیت چکیده کامل

انسان شناسی یکی از بنیادی ترین مسائل اساسی در تاریخ تفکر بشر بوده و تا کنون از جوانب مختلفی بدان پرداخته شده است. مقاله حاضر با رویکرد تطبیقی-انتقادی به بررسی اندیشه های دو اندیشمند بارز، نیچه و علامه جعفری، در این حوزه پرداخته است. نیچه با تعریفی زمینی از انسان، ماهیت او را تنها در عنصر مادی خلاصه کرده و روح را مجموعه ای از حس ها و عاطفه ها می داند. او با اصالت دادن به غرائز انسان، هیچ ساحت ملکوتی اعم از مبدأ و معاد برای انسان قائل نیست. وی مسائلی چون اخلاق و دین را قیودی خودساخته تلقی می کند که با گذر از آن انسان به ابر انسان تبدیل خواهد شد. علامه جعفری بر خلاف نیچه انسان را دارای دو ساحت مادی و معنوی می داند و تن را وسیله ای برای تکامل روح دانسته و اصالت را از آن روح می داند. او برای انسان شخصیتی ذاتی، دارای فطرت و رسالت انسانی قائل است تا بوسیله خودشناسی به تعهدپذیری و مسئولیت پذیری دست یابد. البته در نگاه او، انسان باید با تعدیل خودِ طبیعی، به خود واقعی برسد؛ زیرا جنبه زمینی انسان نمی تواند رهبری روح را بر عهده گیرد. لذا ابر انسان نیچه به دلیل هویت محدود و زمینی آن نمی تواند پاسخگوی نیازهای عالی و اصیل انسان باشد. بنابراین مفاهیمی چون خدا، دین، عبادت و اخلاق از عناصر بنیادین هویت ساز انسان خواهد بود که با درک صحیح آن انسان هویت خویش را هماهنگ با آهنگ هستی یافته، به حیاتی معقول می رسد. پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

4 - جایگاه جدل در فلسفه از دیدگاه فارابی

رابطه جدل و برهان (فلسفه) از وجوه مورد توجه فارابی در ارتباط صناعات خمس با یکدیگر است. بنابر دیدگاه وی جدل از جهات فراوانی در فلسفه اثرگذار است: از جمله ایجاد فهم عمومی از مقدمات برهانی جهت دسترسی همگان به معلومات یقینی، ارائه براهین نسبی و اضافی از براهین یقینی در نسبت چکیده کامل

رابطه جدل و برهان (فلسفه) از وجوه مورد توجه فارابی در ارتباط صناعات خمس با یکدیگر است. بنابر دیدگاه وی جدل از جهات فراوانی در فلسفه اثرگذار است: از جمله ایجاد فهم عمومی از مقدمات برهانی جهت دسترسی همگان به معلومات یقینی، ارائه براهین نسبی و اضافی از براهین یقینی در نسبت با درجات مختلف معرفتی، شکل گیری فلسفه خارجه و برانیه در آموزش فلسفه، اعتبار مقدماتی و آغازین به جدل و رفع تعطیل از مقدمات یقینی، فهم معانی کلی به وسیله استقرای جزییات در صنعت جدل، حل تشکیکات مبادی علوم یقینی و مصون سازی فلسفه از سوفسطایین و حفظ آن از غلط مغالطه کاران و همچنین بهره گیری از معارف مشترک جهت اجتماعی سازی فلسفه، سبب شأنیت بخشی به جدل و کارکرد آن در فلسفه در اندیشه فارابی می شود. این مساله در بیان فارابی به شکل"ضرورت تقدم تشکیکات جدلی بر مقدمات فلسفی و برهانی" در قسمت های مختلف آثار وی به چشم می خورد. پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

5 - ساختار معرفتی «کلام اجتماعی» با الهام از اندیشه استاد مطهری (ره)

این مقاله با روش ترکیبیِ اسنادی و تحلیلی، به تبیین و تحلیل ساختار معرفتی کلام اجتماعی اسلام با الهام از اندیشه‌ی کلامی – اجتماعی استاد مرتضی مطهری پرداخته است و یافته‌های آن به این شرح است: تعریفی از کلام اجتماعی اسلام به دست آمد که دارای چهار رکن استخراج و تبیین چکیده کامل

این مقاله با روش ترکیبیِ اسنادی و تحلیلی، به تبیین و تحلیل ساختار معرفتی کلام اجتماعی اسلام با الهام از اندیشه‌ی کلامی – اجتماعی استاد مرتضی مطهری پرداخته است و یافته‌های آن به این شرح است: تعریفی از کلام اجتماعی اسلام به دست آمد که دارای چهار رکن استخراج و تبیین و اثبات عقاید اجتماعی، تبیین و اثبات سایر معارف اجتماعی دین، تحلیل مسائل جدید اجتماعی و تبیین کارکرد اجتماعی آموزه‌های اعتقادی می‌باشد؛ کلام اجتماعی بنا به غایات مختلف آن، دارای روش‌های متنوع و موضوعات مختلف است؛ علاوه بر مسائل مرسوم اعتقادی – اجتماعی، کلام اجتماعی مسائل عمده‌ی دیگری را در بر می‌گیرد. پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

6 - بررسی تطبیقی دیدگاه ژاک لاکان و ملاصدرای شیرازی درباره ی انسان و عشق

انسان از دیدگاه عرفانی، فلسفی و روانشناختی بسیار مورد بررسی قرار گرفته است و از این جهات تنها موجودی است که اگرچه به واسطه ی عقل و خرد توانایی اندیشیدن و انتخاب دارد اما از جهت روانی و روحی دچار تلاطم های چالش یرانگیز است بویژه آنجا که تعریف عشق در میان باشد. از این رو چکیده کامل

انسان از دیدگاه عرفانی، فلسفی و روانشناختی بسیار مورد بررسی قرار گرفته است و از این جهات تنها موجودی است که اگرچه به واسطه ی عقل و خرد توانایی اندیشیدن و انتخاب دارد اما از جهت روانی و روحی دچار تلاطم های چالش یرانگیز است بویژه آنجا که تعریف عشق در میان باشد. از این رو برآنیم تا دو دیدگاه متفاوت ژاک لاکان، نظریه پرداز و روانشناس تحلیلی فرانسوی و ملا صدرا، فیلسوف فرزانه ی ایرانی را در این مقاله مورد تطبیق و بررسی قرار دهیم. در دیدگاه لاکانی تجربه ی عشق واقعی در دوره ی موهومی وحدت با مادر روی می دهد که گذار از آن همراه با حس فقدان و "دیگری" است، چنان که هر چیزی نماد "دیگری" و یادآور فقدان است. همچنین تمام روند ادراک در حوزه ی شکل گیری زبان روی می دهد. بنابراین لاکان به انسان به عنوان مجموعه ای از امیال برآورده نشده نگاه می کند که او را در رنجی ابدی نگاه می دارد. از دیگر نگاه، ملاصدرا مدعی است که عشق پدیده ای جهان شمول و هستی شناختی است که در ذات انسان به ودیعه نهاده شده است و او را در جهت تعامل و وحدت با جهان هستی هدایت می کند. با در نظر گرفتن نظریه ی لاکان درباره ی زندگی غریزی بشر، انسان در بند رنجی ابدی ناشی از حس فقدان و سرگشتگی است، در حالی که نگاه صدرایی زندگی انسان را حرکتی مستدام به سمت عشق درونی در کنار رنج ناشی از دوری از اصل بیان می کند که سرشار از حس عمیق لذت است. در واقع صدرا پا را فرای عشق غریزی تعریف شده توسط لاکان قرار می دهد و در نهایت نوعی تجربه ی تعالی را در نتیجه ی این سیر تولد و مرگ درونی، و لذت و رنج ناشی از آن معرفی می کند. پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

7 - تحلیل و بررسی قرائت‌های فلسفی «أمرٌ بین الامرین»

نظریه أمر بین الامرین که نخستین بار از سوی ائمه معصومین (علیهم السلام) مطرح شد، هر دو نظریه جبر و تفویض را باطل و حقیقتی میان آن دو را اثبات می کند، باید دید بالاخره نقش انسان در افعال خودش چیست؟ حقیقت امر بین الامرین چیست؟ فیلسوفان ما قبل صدرایی در طول تاریخ هر کدام به چکیده کامل

نظریه أمر بین الامرین که نخستین بار از سوی ائمه معصومین (علیهم السلام) مطرح شد، هر دو نظریه جبر و تفویض را باطل و حقیقتی میان آن دو را اثبات می کند، باید دید بالاخره نقش انسان در افعال خودش چیست؟ حقیقت امر بین الامرین چیست؟ فیلسوفان ما قبل صدرایی در طول تاریخ هر کدام به نحوی متفاوت از یکدیگر، مانند رابطه مجازگونه و بالتسبیب فعل انسان(ابن رشد)؛ فاعل مباشر بودن انسان و فاعل بعید بودن خداوند (خواجه طوسی)؛ نقش انتخاب کردن برای انسان(ابن سینا)موضوع را تفسیر نموده اند، اما این تفاسیر از سوی فیلسوفان مکتب صدرایی و خود صدر مورد نقد واقع شد. صدرا و پیروان مکتب ایشان تفسیر متفاوتی از فلاسفه قبل ارائه کرده اند که اشکالات تفاسیر قبل را ندارد و با توحید افعالی سازگار می باشد.صدر المتألهین، با تبیین صحیحی از رابطه علیت و ارجاع آن به تشأن وجود تعلقی و ربطی داشتن وجود ممکن، ثابت کرد که علل متوسط، چون خودشان معلول خدای متعال هستند، هیچگونه استقلالی ندارند، پس خالقیت حقیقی و استقلالی منحصر به خدای متعال است و همه موجودات در همه شئون خودشان و در همه احوال و ازمنه نیازمند به وی می باشند و محال است که موجودی در یکی از شئون هستیش بی نیاز از وی گردد و بتواند مستقلاً کاری را انجام دهد. پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

8 - تبیین مبانی کلامی امام رضا(ع) و نقد دیگرفرقه ها و نحله های کلامی عصر رضوی

امام رضا(ع) از استوانه های پایدارکلام شیعی بوده و روایات و منصوصات به جای مانده ازآن حضرت، قدرت کلام شیعه و استحکام استدلال های امامیه را به خوبی نمایان می سازد. دوران امام رضا (ع) را می توان عصر ظهور و بروز ادیان ، فرقه ها و نحله های فکری و مکاتب کلامی نامید. این مکاتب چکیده کامل

امام رضا(ع) از استوانه های پایدارکلام شیعی بوده و روایات و منصوصات به جای مانده ازآن حضرت، قدرت کلام شیعه و استحکام استدلال های امامیه را به خوبی نمایان می سازد. دوران امام رضا (ع) را می توان عصر ظهور و بروز ادیان ، فرقه ها و نحله های فکری و مکاتب کلامی نامید. این مکاتب کلامی در دو سطح برون اسلامی و درون اسلامی به تئوریزه کردن عقاید و تبلیغ باورهایشان مشغول بودند ، در این راستا امام رضا(ع) نیزمهمترین وجهه همت خود را ارائه واقعی مبانی کلامی امامیه ،مقابله و مبارزه با ادیان ، فرقه ها و نحله های فکری منحرف مصروف داشتند.این پژوهش با روش توصیفی-تحلیلی ضمن تبیین مبانی کلامی امام(ع) ، در صدد نقد نحله های فکری و مکاتب کلامی عصر رضوی است. یافته های پژوهش نشان می دهد که تاکید براصول اساسی دین، تاکید بر نصوص اسلامی و جایگاه استدلال های عقلی، دفاع از حقانیت ولایت ائمه علیهم السلام و بهره گیری از قرآن وتفسیر صحیح آیات قرآن از مهمترین مبانی کلامی امام رضا(ع) می باشد. پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

9 - گزارشی از اعتقادات فلاسفه غرب به مساله شر

مسأله شر از مسائل مهمی است که اندیشه بشر را از دیر باز به خود مشغول داشته است. نگاهی به تاریخچه این مسأله اعتراف به این مطلب دارد که همیشه ذهن بشریت در این مورد مشغولیت داشته و سعی در بیان راه حلی برای آن داشته است. در این میان فلاسفه غرب به دلیل کمرنگ بودن وجود خداوند چکیده کامل

مسأله شر از مسائل مهمی است که اندیشه بشر را از دیر باز به خود مشغول داشته است. نگاهی به تاریخچه این مسأله اعتراف به این مطلب دارد که همیشه ذهن بشریت در این مورد مشغولیت داشته و سعی در بیان راه حلی برای آن داشته است. در این میان فلاسفه غرب به دلیل کمرنگ بودن وجود خداوند در فلسفه آنها، کمتر به پاسخگویی نسبت به تصادم شر با وجود و صفات خداوند پرداخته اند. نوشتار حاضر به بیان دیدگاه فلاسفه غرب درباره این مسأله می پردازد و ارتباط آن را با وجود خداوند یا صفات او بیان می نماید. پرونده مقاله

XML

فهرست مقالات