تأثیر نقض فاحش کنوانسیونهای ژنو بر توسعه حقوق کیفری بین المللی با نگاهی به رویه محاکم کیفری بین المللی

محورهای موضوعی : تحقیقات حقوقی بین المللی

امیر سماواتی پیروز ¹ , شهرداد دارابی ² , مهدی چگنی ³ , مریم ولی زاده ^{4 *}

1 - استادیار گروه حقوق جزا و جرم‌شناسی، واحد کرج، دانشگاه آزاد اسلامی، کرج، ایران. رایانامه: [e-mail]
2 - دانشیار گروه حقوق جزا و جرم‌شناسی، واحد قم، دانشگاه آزاد اسلامی، قم، ایران. رایانامه: [e-mail]
3 - دانشیار گروه حقوق دانشگاه آیت الله العظمی بروجردی (ره)، بروجرد، ایران. رایانامه: [e-mail]
4 - دانشجوی دکتری حقوق جزا و جرم‌شناسی، واحد کرج، دانشگاه آزاد اسلامی، کرج، ایران. نویسنده مسئول. رایانامه: [e-mail]

تاریخ دریافت : 1404/03/17 تاریخ پذیرش : 1404/05/23 تاریخ انتشار : 1404/06/01

کلید واژه: نقض فاحش, حقوق کیفری بین المللی, کنوانسیونهای ژنو ,

چکیده مقاله :

زمینه و هدف: نقض های فاحش کنوانسیون‌های ژنو به عنوان شدیدترین تخلفات از قواعد بشردوستانه، محرک اصلی توسعه حقوق کیفری بین‌المللی بوده‌اند. این پژوهش به بررسی تأثیر این نقض‌ها بر شکل‌گیری و تحول نظام حقوقی بین‌المللی  با تمرکز بر نقش محاکم کیفری بین‌المللی در تعریف، جرم‌انگاری و پیگرد این تخلفات می پردازد.

روش: این مقاله به شیوه توصیفی- تحلیلی نگارش یافته است.

یافته ها و نتایج: یافته‌ها نشان می‌دهد که رویه قضایی محاکمی مانند دیوان‌های یوگسلاوی، رواندا و دیوان کیفری بین‌المللی، با تفسیر مفاهیمی چون مسئولیت فرماندهی، جنایت جنگی و مشارکت فعال در درگیری‌ها، معیارهای جدیدی برای مسئولیت کیفری فردی و جمعی تعیین کرده‌اند. پرونده‌های شاخصی مانند لوبانگا، کاتانگا، المهدی و اونگون مؤید این امرند که نقض‌های فاحش حتی در درگیری‌های غیربین‌المللی قابل پیگرد هستند. همچنین نتایج این تحقیق نشان می‌دهد که اگرچه نظام حقوق کیفری بین‌المللی در مسیر تحقق عدالت برای قربانیان گام‌های بلندی برداشته، چالش‌هایی مانند ضعف مکانیسم‌های اجرایی و نفوذ سیاسی همچنان پابرجاست. تقویت همکاری‌های بین‌المللی و اصلاح ساختاری نهادهای کیفری بین‌المللی می‌تواند به افزایش کارایی این نظام در مقابله با نقض‌های فاحش کمک کند.

چکیده انگلیسی:

Field and Aim: Grave breaches of the Geneva Conventions, as the most severe violations of humanitarian law, have been a key driver in the development of international criminal law. This study examines the impact of these violations on the formation and evolution of the international legal system, focusing on the role of international criminal tribunals in defining, criminalizing, and prosecuting such offenses.

Method: This article adopts a descriptive-analytical approach.

Findings and Conclusions: The findings indicate that the jurisprudence of tribunals such as the International Criminal Tribunal for the former Yugoslavia (ICTY), the International Criminal Tribunal for Rwanda (ICTR), and the International Criminal Court (ICC) has established new standards for individual and collective criminal responsibility by interpreting key concepts such as command responsibility, war crimes, and direct participation in hostilities. Landmark cases like Lubanga, Katanga, Al-Mahdi, and Dominic Ongwen confirm that grave breaches are prosecutable even in non-international armed conflicts. Furthermore, the study reveals that while international criminal law has taken significant strides toward delivering justice for victims, persistent challenges—such as weak enforcement mechanisms and political interference—remain unresolved. Strengthening international cooperation and implementing structural reforms within international criminal institutions could enhance the system’s effectiveness in addressing grave violations of humanitarian law.

منابع و مأخذ:

تختائی نژاد، سیروس؛ گل خندان، سمیرا و رجبی، اکبر. (1401). نحوه تحقیق و تعقیب در دیوان کیفری بین المللی. جامعه شناسی سیاسی ایران، 5(10)، 948-935. #
دیهیم، علیرضا. (1384). درآمدی بر حقوق کیفری بین‌المللی در پرتو اساسنامه دیوان کیفری بین‌المللی. چاپ دوم. اداره نشر وزارت امور خارجه. #
رضازاده سلطان آباد، محمد. (1403). فرآیند جرم انگاری نقض های فاحش در حقوق کیفری بین المللی. اولین کنفرانس ملی پژوهش های نوظهور در مدیریت و حقوق با رویکرد شعار سال، تهران. #
رضوانی، خدیجه. (1402). اهداف تشکیل دادگاه کیفری بین المللی برای یوگسلاوی سابق (ICTY). گفتمان حقوقی (جامعه المصطفی العالمیه)، 12(23)، 15-5. #
رئیسی، لیلا؛ صالحی، کفایت و راعی، مسعود. (1398). صلاحیت تکمیلی دیوان کیفری بین المللی. جامعه شناسی سیاسی ایران، 2(7)، 451-424. #
سبحانی، محمدرضا. (1399). چالشهای دیوان بین المللی کیفری در رسیدگی به وضعیت جهموری دموکراتیک کنگو. فصلنامه حقوق بین المللی کیفری، (1)، 125-110. #
سلیمی، صادق؛ شاملو، سوده و فرهادی، فروه. (1402). تأملی بر جنبه های نظری و عملی همکاری دولت های ثالث با دیوان بین المللی کیفری. پژوهشهای حقوقی، 22(54)، 68-41. #
سلیمی، صادق؛ شیری، مرتضی؛ رستم زاد، حسینقلی. (1403). تعامل حقوق بین الملل بشردوستانه و حقوق بشر با تأکید بر رویه دادگاه های کیفری بین المللی(مقاله علمی وزارت علوم). پژوهشنامه حقوق کیفری، 151 (29)، 132-117. #
سیدی، مهرداد. (1373). دیوان بین المللی برای یوگسلاوی سابق. حقوقی بین المللی، 13(18 و 19)، 414-381. #
شریفی طرازکوهی، حسین. (1390). حقوق بشردوستانه بین المللی. چاپ اول. انتشارات میزان. #
ضیایی بیگدلی، محمد رضا. (1392). حقوق بین الملل بشردوستانه. چاپ دوم. انتشارات گنج دانش. #
طباطبایی، سید احمد. (1384). دادگاه کیفری بین‌المللی رواندا. حقوق خصوصی، 3(9)، 66-35. #
نژندی منش، هیبت الله؛ زحمتکش، مجید؛ حسینی آزاد، سید علی. (1399). تأملی در امکان‌سنجی اعمال صلاحیت دیوان بین‌المللی کیفری نسبت به جرایم زیست‌محیطی. پژوهشنامه حقوق کیفری، 11(22)، 270-243. #
نمایان، پیمان؛ عیساییان، عارفه. (1402). شناخت کاربست قدرت نرم در مقابله با مخاصمات مسلحانه؛ از پروتکل‌های الحاقی کنوانسیون‌های 1949 ژنو تا قلمرو نظام حقوقی ایران با نگاهی به رویکرد جمهوری عربی مصر. مطالعات تطبیقی حقوق کشورهای اسلامی، 2(1)، 44-33. #
یاقوتی، ابراهیم؛ بهلولی، عزیزه. (1398). مجازات جرم نسل کشی در دیوان بین المللی کیفری و دیوان های رواندا و یوگسلاوی. فصلنامه مطالعات فقه اقتصادی، 1(1)، 155-135. #

Baxter, R. R. (1955). The Geneva Conventions of 1949 Before the United States Senate. American Journal of International Law, 49(4), 550-555. #
Blank, L.R. (2011). Understanding when and how domestic courts apply IHL. Case Western Reserve Journal of International Law, 44, 205. #
Ezeh, G. C. (2023). Critical Analysis of Suppression and Punishment for Grave Breaches of the Law of Wars. Available at SSRN 4519127. #
Clapham, A., Gaeta, P., Sassòli, M., & van der Heijden, I. (Eds.). (2015). The 1949 Geneva conventions: a commentary. Oxford University Press. #
Footer, K. H., & Rubenstein, L. S. (2013). A human rights approach to health care in conflict. International Review of the Red Cross, 95(889), 167-187. #
Moir, L. (2009). Grave breaches and internal armed conflicts. Journal of International Criminal Justice, 7(4), 763-787. #
Öberg, M. D. (2009). The absorption of grave breaches into war crimes law. International Review of the Red Cross, 91(873), 163-183. #
Pak, H. C., Son, H. R., & Jong, S. G. (2022). Analysis on the Legal Definition of Jus Cogens Provided in Article 53 of the Vienna Convention on the Law of Treaties. International Studies, 59(4), 315-335. #
Prosecutor v. Thomas Lubanga Dyilo. (2008). ICC REP, Appeal judgement, Situation in the Democratic Republic of the Congo. #
Tannenwald, N. (2017). Assessing the effects and effectiveness of the Geneva Conventions. Do the Geneva Conventions Matter, 1-34. #
Vrdoljak, A. F. (2018). Prosecutor v. Ahmad Al Faqi Al Mahdi: judgment and Sentence & Reparations Order (Int'l Crim. Ct.). International Legal Materials, 57(1), 17-79. #
Mushoriwa, L. (2024). The Prosecutor v Dominic Ongwen case before the International Criminal Court: A Twail-er’s perspective. SACJ, 1. #
The Prosecutor v. Duško Tadić. (1997). ICTY Report, International Criminal Tribunal for the Former Yugoslavia (ICTY) Trial Chamber II. #
Yang, G. (2015). The Grave Breaches Regime of the 1949 Geneva Conventions: Origins, Developments and Prospects. Historical Origins of International Criminal Law, 3, 54-90. #
Zyberi, G. (2018). Enforcement of International Humanitarian Law. In International Human Rights Institutions, Tribunals, and Courts (pp. 377-400). Springer, Singapore. #