چالش ها و موانع جرم انگاری و کیفر جنایات ناقض حقوق بشردوستانه

محورهای موضوعی : تحقیقات حقوقی بین المللی

سید میلاد علیزاده جواهری ¹ , عباس شیخ الاسلامی ² , جعفر کوشا ³

1 - گروه حقوق جزا و جرم‌شناسی، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران. رایانامه: [e-mail]
2 - گروه حقوق جزا و جرم‌شناسی، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران؛ و دانشیار گروه حقوق جزا و جرمشناسی، واحد مشهد، دانشگاه آزاد اسلامی، مشهد، ایران (نویسنده مسئول). رایانامه: [e-mail]
3 - گروه حقوق جزا و جرم‌شناسی، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران؛ و دانشیار گروه حقوق جزا و جرم‌شناسی، دانشکده حقوق، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران. رایانامه: [e-mail]

تاریخ دریافت : 1401/03/22 تاریخ پذیرش : 1401/06/01 تاریخ انتشار : 1401/06/01

کلید واژه: حقوق بشردوستانه, حمایت کیفری از زنان, حمایت کیفری از کودکان, جنایات ناقض حقوق بشر,

چکیده مقاله :

زمینه و هدف: حقوق بشردوستانه مجموعه‌ای از قواعد عرفی بین‌المللی است که ناظر بر رفتار قوای متخاصم در منازعات مسلحانه می‌باشد و به نوعی جایگزین مفهوم حقوق جنگ گردیده است. رعایت حقوق بشردوستانه بدون در نظر گرفتن رنگ، نژاد، زبان و مذهب از یک‌سو این شاخه حقوقی را دارای ماهیت حقوق بشری می‌گرداند و از دیگر سو با انعقاد کنوانسیون‌های مختلف ماهیت حقوق بین‌المللی خواهد داشت. هدف از پژوهش حاضر بررسی چالش‌ها و موانع جرم‌انگاری و کیفر جنایات ناقض حقوق بشردوستانه در قلمرو نظام کیفری ایران است.روش: پژوهش حاضر با روش توصیفی- تحلیلی و با استفاده از منابع کتابخانه‌ای انجام شده است.یافته‌ها و نتایج: یافته‌های پژوهش حاکی از آن است که در مسیر فرآیند یکسان‌سازی حقوقی نظام‌های داخلی و بین‌المللی، برخی چالش‌ها در حوزه جرم‌انگاری جنایات ناقض حقوق بشردوستانه و پاسخ‌های کیفری در ابعاد خارجی و داخلی و در محورهای تقنینی، قضایی و اجرایی موجود است. چالش‌ها عمدتاً ریشه در ابعاد سیاسی، مبنایی، عقیدتی، حقوقی و ساختاری دارند که گاهاً با یکدیگر تقابل پیدا نموده و فرایند ادغام قواعد بین‌المللی را در نظام حقوقی داخلی دشوار می‌سازند. احصاء جرایم و تدوین حقوق کیفری بشردوستانه، تدوین قانونی خاص در جهت حمایت از زنان و کودکان در هنگام صلح و جنگ و تدوین پاسخ‌های کیفری متناسب و عادلانه با بهره‌گیری از اجتهاد پویا در فقه شیعه توأم با توجه به ‌قاعده حرمت تنفیر از دین و همچنین اصلاح ساختارهای قضایی از جمله راهکارهای اساسی در جهت برون‌رفت از چالش‌ها می‌باشد.

چکیده انگلیسی:

Field and Aims: Humanitarian law is a set of international customary rules that govern the behavior of hostile forces in armed conflicts and has somehow replaced the concept of the law of war. Observance of humanitarian rights regardless of color, race, language and religion, on the one hand, makes this branch of law have the nature of human rights And on the other hand, by concluding various conventions, it will have the nature of international law. The aim of the current research is to investigate the challenges and obstacles of criminalization and punishment of crimes that violate humanitarian rights in the territory of Iran's criminal system.Method: The present research was done with descriptive and analytical method and using library resources.Finding and Conclusion: The findings of the research indicate that in the process of legal unification of domestic and international systems, some challenges in the field of criminalization of crimes that violate humanitarian rights and criminal responses in external and internal dimensions and in legislative axes. , judicial and executive available. The challenges are mainly rooted in political, fundamental, ideological, legal and structural dimensions that sometimes conflict with each other and make the process of integrating international rules into the domestic legal system difficult. Statistics of crimes and compilation of humanitarian criminal laws, compilation of special laws to protect women and children during peace and war and compilation of appropriate and fair criminal responses by using dynamic inference in Shia jurisprudence, together with considering the rule of sanctity and rejection of religion and Also, reforming the judicial structures is one of the basic solutions to overcome the challenges.

منابع و مأخذ:

- اردبیلی، محمدعلی؛ حبیب‌زاده، محمدجعفر؛ فخربناب، حسین. (1385). نسل‌کشی و ضرورت جرم‌انگاری آن در حقوق ایران. مدرس علوم انسانی، 10(3): 26-1.

https://clr.modares.ac.ir/article-20-12313-fa.html

- افتخار جهرمی، گودرز. (1374). حاکمیت دولت‌ها و محدودیت‌های منشور ملل متحد. تحقیقات حقوقی، 1(16و17): 38-15.

https://lawresearchmagazine.sbu.ac.ir/article_56628.html

- آل بتول، سید محسن. (1389). حمایت از غیر نظامیان در جنگ از منظر اسناد بین‌المللی و حقوق اسلام.[پایان نامه کارشناسی ارشد فقه و مبانی حقوق اسلامی، مدرسه عالی شهید مطهری].

- البرزی ورکی، مسعود. (1386). حقوق بشر حقوق بشر دوستانه. حقوق اساسی، 40(8):40-21.

https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/787520

- جعفری، فریدون. (1390). دیوان کیفری بین‌المللی وجهانی‌سازی حقوق کیفری. چاپ اول. میزان. – حدادی، مهدی. (1383). نظارت دادگاه‌های ملی بر اجرای حقوق بین الملل. اندیشه‌های حقوقی، (2): 159-115.

http://ensani.ir/fa/article/421821

- خالقی، علی؛ مظاهری، امیر مسعود. (1391). عدم تمایل دولت به رسیدگی یکی از مبانی قابلیت پذیرش موضوع در دیوان کیفری بین‌المللی. حقوق خصوصی، 42(3): 176-159.

 https://jlq.ut.ac.ir/article_29955.html

- رنجبریان، امیرحسین؛ ممتاز، جمشید. (1386). حقوق بین‌المللی بشر دوستانه مخاصمات مسلحانه داخلی. چاپ دوم. میزان.

- سیاه رستمی، هاجر؛ کنعانی، محمد طاهر. (1385). حقوق بین‌الملل بشردوستانه ناظر بر حمایت از افراد در درگیری‌های مسلحانه. چاپ دوم. جمعیت هلال احمر.

- شیروی، عبدالحسین. (1384). حقوق تطبیقی. چاپ اول. سمت.

- ضیایی بیگدلی، محمدرضا. (1383). نگرشی بر مسئولیت بین‌المللی ناشی از نقض حقوق بشر و حقوق بشردوستانه. پژوهش حقوق و سیاست، 13(6): 18-5.

https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/97568

- عوده، عبدالقادر. (1390). بررسی، تطبیقی حقوق جزای اسلامی و قوانین عرفی (جرم و ارکان آن). ترجمه حسن فرهودی نیا.  چاپ اول. موسسه پژوهش و نشر یادگاران.

- فروغی، فضل الله. (1389). موانع و محدودیت‌های تعقیب داخلی جرایم بین‌المللی. مطالعات حقوقی، 2(2): 154-129.

https://www.sid.ir/fa/journal/ViewPaper.aspx?ID=173542

- فلسفی، هدایت‌الله. (1373). اجرای مقررات حقوق بین الملل. تحقیقات حقوقی. (13 و 14): 98-29.

https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/539067

- قربان‌نیا، ناصر. (1394). حقوق بشر و حقوق بشردوستانه. چاپ دوم. انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.

- قربانی، علی. (1390). اصل برائت در اندیشه فقهی و فرضی بی گناهی در اندیشه اروپایی. مطالعات فقه و حقوق اسلامی، 7(26): 152-127.

https://journals.iau.ir/article_529990.html

-کوه نورد، ابوذر. (1392). بررسی چالش‌های جرم انگاری جنایات بین‌المللی در حقوق کیفری ایران.[پایان نامه کارشناسی ارشد حقوق جزا و جرم‌شناسی، دانشگاه تبریز].

- محقق داماد، سید مصطفی. (1390). الحاق ایران به دیوان کیفری بین‌المللی از منظر قاعده نفی سبیل، جمهوری اسلامی ایران و دیوان کیفری بین‌المللی. چاپ اول. گروه پژوهش‌های بین‌المللی.

- مهرپور، حسین. (1390). بررسی موانع شرعی الحاق ایران به اساسنامه دیوان کیفری بین‌المللی، جمهوری اسلامی ایران و دیوان کیفری بین المللی. چاپ اول. گروه پژوهشهای بین المللی، پژوهشکده تحقیقات راهبردی.

- مهرپور، حسین. (1390).  نظام بین‌الملل حقوق بشر. انتشارات اطلاعات.

- میر محمدی، مصطفی. (1392). مقابله به مثل مسلحانه در اسلام و حقوق بین‌الملل بشردوستانه. در: مجموعه مقالات اسلام و حقوق بین الملل بشردوستانه. چاپ اول. میزان.

- هاشمی، حسن. (1394). بررسی فقهی حقوقی رویکرد قانون مجازات اسلامی جدید به سن رشد و مسئولیت کیفری کودکان در پرتو اسناد بین‌المللی. حقوق تطبیقی، 1(103): 74-51.

http://ensani.ir/fa/article/386317

- Cassese, A. (2003). international criminal law. first published. oxford university press.