نگاهی به برخی واژه‌های فرارودی در ترجمۀ قرآن موسوم به 704

محورهای موضوعی : زبان، گویش ها و ادبیات خراسان

بنفشه السادات صفوی ¹ , عطا محمد رادمنش ² , محبوبه خراسانی ³

1 - دانشجوی دکتری گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد نجف آباد، دانشگاه آزاد اسلامی، نجف آباد، ایران
2 - استاد گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد نجف آباد، دانشگاه آزاد اسلامی، نجف آباد،ایران
3 - دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد نجف آباد، دانشگاه آزاد اسلامی، نجف آباد، ایران

تاریخ دریافت : 1399/04/04 تاریخ پذیرش : 1400/03/28 تاریخ انتشار : 1400/03/01

کلید واژه: قرآن مترجم 704, برابرهای فارسی, فرارودی,

چکیده مقاله :

اوایل قرن هشتم، قرآنی با گویش فرارودی در حوزۀ ماوراءالنهر (فرارود) کتابت شده است که واژه‌ها و ترکیبات زیبایی از زبان فارسی را در خود دارد. با دقت در این گنج شایگان که به قرآن مترجم 704مشهور است، امتیازات این نسخۀ با ارزش، هر چه بیشتر شناخته شد.کاربرد واژگانی از گویش‌های محلی و منطقه‌ای مردم شرق خراسان، کهنگی زبان ترجمه را در این قرآن نشان می‌دهد و زمان دقیق تألیف آن را به قرن چهارم و پنجم هجری؛ یعنی دوران رشد و تکوین زبان فارسی دری می‌رساند. در این پژوهش، برخی از واژه‌ها و افعال برجستۀ محلی و فرارودی این مجموعه بررسی و به ادب دوستان و قرآن پژوهان معرّفی شده است. آشنایی با این واژه‌ها و دسترسی به گنجینۀ عظیم این برابرها، به ما در پژوهش‌های دستور تاریخی یاری می‌رساند و می‌تواند گره‌گشای برخی متون کهن فارسی شود.

چکیده انگلیسی:

In the early eighth century, a Quran was written in the Fararoodi dialect of the Beyond-river region, which contains beautiful Persian words and phrases. Careful look at this previous treasure of Shaygan, which is known as the 704Quran translator, the privileges of this valuable version recognized more and more. The use of words from local and regional dialects of Eastern Khorasan’s people shows the antiquity of the language used in the translation and the exact time of writing brought back to the fourth and fifth centuries AH, that is, the period of growth and development of the Dari Persian language. In this study, we intend to examine some of the prominent local and transcendental words and verbs of this collection as well as introducing ourselves to the literature of friends and Quran scholars. Familiarity with these words and access to the vast treasures of these equivalents will help us in historical order of research and it can untie some ancient Persian texts.

منابع و مأخذ:

1-  قرآن مجید. ترجمۀ محمد مهدی فولادوند، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.

2- بندر ریگی، محمد.(1362). ترجمه منجد الطلاب، چاپ چهارم، تهران: انتشارات اسلامی.

3- خرمشاهی، بهاءالدین.(1376). ترجمه توضیحات و واژه‌نامۀ قرآن کریم، چاپ سوم، تهران: نشر جامی.

4-  دهخدا، علی‌اکبر.(1347). لغت‌نامه، زیر نظر محمد معین، تهران: سیروس.

5- رواقی، علی.(1392). زبان فارسی افغانستانی(دری)، فرهنگستان زبان و ادب فارسی،تهران: نشر آثار، شمارۀ 115.

6- رواقی، علی. (1381). ذیل فرهنگ های فارسی،با همکاری مریم میرشمسی، تهران: هرمس.

7- رواقی ،علی.(1394).«گونه‌شناسی متن‌های فارسی، گونۀ فارسی فرارودی( ماوراء النهری)با نگاهی به کتاب ارشاد»، ضمیمۀ آینۀ میراث، سال سیزدهم، شمارۀ 39، صص 3-154.

8- سادات ناصری، سیدحسن؛ دانش‌پژوه، منوچهر.(1369). هزار سال تفسیر فارسی، تهران: البرز.

9- صفوی، بنفشه السادات و دیگران. (1399).معرفی نسخۀ خطی قرآن مترجم 704، مشهد: فصلنامۀ کتابداری و اطلاع رسانی آستان قدس رضوی، منتشر شده به صورت الکترونیکی  31 خرداد.

10- فکرت، محمد آصف.(1363). فهرست نسخ خطی قرآن‌های مترجم، مشهد: کتابخانۀ مرکزی آستان قدس رضوی.

11- قرآن قدس(کهن‌ترین برگردان قرآن به فارسی از نسخۀ خطی 1089).(1364). پژوهش و تصحیح علی رواقی، تهران: موسسه فرهنگی شهید محمد رواقی.

12- قرآن مترجم 704. (بی‌تا). نسخۀ خطی، مشهد: کتابخانۀ آستان قدس رضوی.

13- نسفی سمرقندی، عمربن محمد. (1362). تفسیر نسفی، به کوشش عزیزالله جوینی، تهران: بنیاد قرآن.

14- یاحقی، جعفر.(1373)، فرهنگ نامۀ قرآن (فرهنگ برابرهای فارسی قرآن  براساس142  نسخه خطی)، مشهد:گروه فرهنگ و ادب بنیاد پژوهش‌های اسلامی، آستان قدس رضوی.