بررسی صرف فعل در گویش قاینی

محورهای موضوعی : زبان، گویش ها و ادبیات خراسان

صدیقه سادات مقداری ¹ (استادیار زبان شناسی همگانی، دانشگاه پیام نور)
خدیجه عاملی ² (دانش آموختۀ کارشناسی ارشد زبان شناسی همگانی، دانشگاه پیام نور)

تاریخ دریافت : 1399/04/05 تاریخ پذیرش : 1399/11/26 تاریخ انتشار : 1400/10/01

کلید واژه: گویش قاینی, ساخت ارگتیو, فعل متعدی, فعل لازم, واژه بست های فاعلی, واژه بست های مفعولی,

چکیده مقاله :

در پژوهش حاضر با بررسی صرف افعال در زمان های سه گانه در گویش قاینی برآنیم تا وجود یا عدم وجود واژه بست های فاعلی و مفعولی کنایی در این گویش مشخص شود. ساخت ارگتیو از جمله ویژگی هایی است که هنوز در برخی از گویش های ایرانی (مانند کرمانجی، تالشی، تاتی، بلوچی و ...) باقی مانده است. در حالی که در برخی دیگر(مانند فارسی معاصر،کردی مرکزی و جنوبی، لری، مازندرانی،گیلکی و...) از بین رفته و جای خود را به انواع نظام های حالت دهی دیگر از جمله فاعلی- مفعولی داده است. گردآوری داده های زبانی این پژوهش، به صورت میدانی و کتابخانه ای، در شهرستان قاین صورت گرفته است. قاین از جمله شهرستان های خراسان جنوبی است و در حد فاصل 33 تا 34 درجه عرض شمالی و 38 تا 60 درجه طول شرقی واقع شده است. تحلیل داده های این پژوهش نشان داد که گویش قاینی که از گویش های ایرانی شرقی است، یک ویژگی را نشان می د هد که به نظر، نوعی ساخت شبه ارگتیو یا کنایی را از دورۀ میانه تاکنون حفظ نموده است.

چکیده انگلیسی:

This study aims to investigate verbs inflection in Ghaen dialect, and doing the same, examines the existence of ergative-absulatlive case marking system in this dialect. The ergative structure is one of the features that has survived in some Iranian dialects (such as Kermanji, Taleshi, Tati, Baluchi, etc.) while in others (such as Contemporary Farsi, Central and Southern Kurds, Lori, Mazandaran, Gilaki, etc.), they have lost their role and replaced it with other types of case-marking systems, including nominative-accusative. The research data collection was conducted in the field and in the library method in the city of Ghaen which is located in the southern Khorasan between 33 to 34 degrees north latitude and 38 to 60 degrees east longitude. The data analysis showed that this dialect as one of the Iranian north – eastern ones preserved a feature of semi-ergativity from middle era up to now.

منابع و مأخذ:

1- آموزگار، ژاله و تفضلی، احمد. ( 1382). زبان پهلوی، ادبیات و دستور آن.  تهران: انتشارات معین.

2- دانش پژوه، فاطمه. (1385). «ساخت ارگتیو در زبان کردی». پایان ­نامۀ کارشناسی ارشد زبان ­شناسی همگانی، تهران:دانشگاه پیام نور.

3- راسخ مهند، محمد. (1388). «نگاهی به رده شناختی به پی بست های ضمیری در زبان تاتی». پژوهش ­های زبان­شناسی، 1 (1). 10-1.

4- زمردیان، رضا. (1385). واژه نامۀ گویش قاین. تهران: نشر آثار.

5- زمردیان، رضا. (1368). زبان­شناسی عملی بررسی گویش قاین. چاپ اول. مشهد: انتشارات آستان قدس رضوی.

6- سبزعلیپور، جهاندوست. (1392). «شکل های فروپاشی ساخت ارگتیو در زبان های تاتی، تالشی و گیلکی». پژوهش های زبان­شناسی تطبیقی، 3 (5)، 182 - 167.

7- علیزاده، علی و تقوی گلیان، محمد. (1391). «ساخت ارگتیو و فرو پاشی آن در  گویش کرمانجی خراسان». فصلنامۀ مطالعات فرهنگی اجتماعی خراسان، 7 (1)، 76-59.

8- کشاورزی، سودابه و صیادکوه، اکبر و سیادت، عسکر. (1398). «ساختمان صرفی فعل در گویش پاپونی کوهمرۀ نودان». فصلنامۀ ادبیات و زبان­های محلی ایران زمین، 9 (2)، 104-85.

9- کلباسی، ایران (1367). «ارگتیو در گویش ­ها و زبان ­های ایرانی». مجله زبان­شناسی. 5 (2)، 87-70.

10- کلباسی، ایران. (1384). «وندهای گویشی و واژه سازی». مجموعه مقالات دومین هم اندیشی واژه گزینی و اصطلاح‌شناسی، تهران: فرهنگستان  زبان و ادب فارسی، 544-530.

  11- مقداری، صدیقه سادات و  مختاری، حسن و مختاری،اعظم. (1391). زعفرون به مثقال: مجموعه ضرب­المثل­ های قاینی. قاین: انتشارات اکبرزاده.

12- میردهقان، مهین ناز و نوریان، ژینیا. (1388). «نشان­داری حالت ارگتیو و مطابقه در  بند متعدی در گویش مرکزی زبان تالشی». اندیشه ­های ادبی، 1 (2)، 15-1.

13. ناصری، زهره و امامی، حسن. (1388). «بررسی برخی مختصات نحوی و آوایی گویش قاین». فصلنامۀ مطالعات فرهنگی اجتماعی خراسان، 4 (1)، 35-5.

   14- Comrie, B. (1978). Ergativity. In W. Lehmann (ed.), Syntactic Typology. Sussex: The Harvester PRSs.

  15- Dabir-Moghaddam, M. (2012). Linguistic Typology: An Iranian Perspective. Journal of Universal Language. 13(1): 31-70.

16- Dixon, R. M. W . (1994). Ergativity. Cambridge: Cambridge University PRSs.

17- Gholami, S., & Göttingen. (2009). Ergativity in Bactrian. Orientalia Suecana. 58: 132–141.

18- Korn, A. (2009). Marking of arguments in Balochi ergative and mixed constructions. In Simin Karimi, VIda Samiian & Donald Stilo (eds.) Aspects of Iranian Linguistics. 249-276. Newcastle upon Tyne (UK): Cambridge Scholars Publishing.

19- Tallerman,. (2011) Understanding Syntax. 3 rd ed. London: Hodder Arnold.

20- Yarshater, E. (1996). The Taleshi of Asâlem.  StudiaIranica, Paris,Tome 25,fascicule 1,pp 83-113.