بررسی محتوا و بسامد واژگان در ضرب المثل ها و چیستان های عامیانهٔ دوسیران
محورهای موضوعی : زبان، گویش ها و ادبیات مناطق مرکزی (اصفهان، فارس، تهران، سمنان و غیره))
راضیه موسوی خو
1
*
,
عهدیه رئیسی
2
1 - دکترای فرهنگ و زبان‌های باستانی، واحد علوم و تحقیقات تهران، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.
2 - کارشناس ارشد زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه ولایت ایرانشهر، ایرانشهر، ایران
کلید واژه: ضرب‌المثل, چیستان, فرهنگ عامه, روستای دوسیران, ادب محلی.,
چکیده مقاله :
ضرب‌المثل‌ها سخنان کوتاهی هستند که دربردارندهٔ پندهای اخلاقی و اجتماعی‌اند و برای تأکید و تأثیر بیشتر سخن استفاده می‌شوند. مردم دوسیران نیز، گاهی در گفته‌های خود برای تأکید و تأثیر بیشتر و زیبایی سخن، از ضرب‌المثل‌ها استفاده می‌کنند. روستای دوسیران در 50 کیلومتری شمال غرب کازرون در بخش کوهمرهٔ فارس قرار دارد. در این پژوهش، ضرب‌المثل‌ها و چیستان‌های عامیانهٔ دوسیران، از منظر محتوا و بسامد اصطلاحات و واژگان، بررسی شده‌اند تا به این پرسش‌ها پاسخ داده شود: فراوانی اصطلاحات و واژگان در ضرب‌المثل‌ها و چیستان‌های دوسیران چگونه است؟ بیشترین و کمترین فراوانی مربوط به کدام واژگان است و نشان‌دهندهٔ چیست؟ محتوای کلی ضرب‌المثل‌ها و چیستان‌های دوسیران چیست؟ داده‌های این پژوهش با تحقیقات میدانی جمع‌آوری شده است. ضرب‌المثل‌ها و چیستان‌های دوسیرانی، دو دسته‌اند: مَثَل‌ها و چیستان‌های فارسی که به گویش دوسیرانی بیان می‌شوند؛ و آن‌هایی که خاص منطقهٔ دوسیران‌اند. محتوای مَثل‌ها، که بیانی استعاری و گاه کنایی دارند، تعلیمی و اندرزی است. بیشترین فراوانی واژگان به ترتیب مربوط به واژگان مرتبط با عناصر طبیعت، اعضای بدن و حیوانات است که از تأثیر شیوهٔ معیشتی، دامداری و زیست‌بوم جغرافیایی این روستا در شکل‌گیری عناصر فرهنگ عامه نشان دارد. صعب‌العبور بودن این روستا سبب شده که کم‌بسامدترین واژگان، نام اقوام و شهرها و مشاغل باشد.
Proverbs are short words that contain moral and social advice and are used to emphasize and make the speech more effective. The people of Dusiran also sometimes use proverbs in their statements for more emphasis and effect and for the beauty of speech. Dusiran is located 50 kilometers northwest of Kazerun in the Fars district of Kohmareh. In this research, folk proverbs and riddles of Dusiran have been examined, from the point of view of the content and frequency of terms and words, in order to answer these questions: How is the frequency of terms in proverbs and riddles of Dusiran? Which words have the highest and lowest frequency and what does it represent? What is the general content of Dusirani proverbs And riddles? The data has been collected through the interviews. Proverbs and riddles of Dusiran are of two categories: Persian proverbs and riddles that are expressed in Dusirani dialect; And Which is specific to Dusiran region, The content of proverbs, which have a metaphorical and sometimes ironic expression, is educational and instructive. The highest frequency of words are respectively related to the elements of nature, body parts and animals, which shows the influence of livelihood, animal husbandry and geographical ecosystem of this village in the formation of elements of popular culture. The difficult-to-pass of this village have caused the least frequent words to be the names of tribes, cities, and occupations.
آرمان، علیرضا، علوی‌مقدم، مهیار، تسنیمی، علی، و الیاسی، محمود (1398). نگاشت‌های استعاره‌ای حیوانات در ضرب‌المثل‌های برآمده از متون ادب فارسی. فرهنگ و ادبیات عامه، 7(26)، 207-240. doi: 20.1001.1.23454466.1398.7.26.10.8
استریناتی، دومینیک (1380). مقدمه‌ای بر نظریۀ فرهنگ عامه. ترجمه ثریا پاک‌نظر. تهران: گام نو.
پراپ، ولادیمیر (1368). ریخت‌شناسی قصه‌های پریان. ترجمۀ فریدون بدره‌ای. تهران: توس.
جهانشاهی، ایرج (1377). چیستان‌ها. تهران: ناظمی.
دهخدا، علی‌اکبر (1377). لغت‌نامه. تهران: مؤسسه انتشارات و چاپ دانشگاه تهران.
دهخدا، علی‌اکبر (1388). امثال و حکم.تهران: امیرکبیر.
ذوالفقاری، حسن (1384). داستان‌های امثال. تهران: مازیار.
رزم‌آرا، حسینعلی (1330). فرهنگ جغرافیایی ایران. جلد هفتم، تهران: چاپخانه ارتش.
شکورزاده بلوری، ابراهیم (۱۳۷۲). ده هزار مثل فارسی و پنج هزار معادل آن‌ها. مشهد: آستان قدس رضوی.
شمیسا، سیروس (۱۳۷۰). انواع ادبی، تهران: باغ آینه.
شهبازی، عبدالله (1366). ایل ناشناخته (پژوهشی در کوه‌نشینان سرخی فارس). تهران: نشر نی.
مظفری، مسلم، و رستمی ابوسعیدی، علی اصغر (۱۳۹۷). بررسی ضرب‌المثل‌های ادبیات محلی شهرستان جیرفت. ادبیات و زبان‌های محلی ایران‌زمین، 8(۴)، 129-148. doi: 20.1001.1.2345217.1397.8.4.6.4