میرعسکرعلی عاقلخان رازی (1108ق) شاعر، نویسنده، مورخ و صاحبمنصب فارسیزبان هند، در اورنگآباد دکن متولد شد. او مثنوی شمع و پروانه را که به پَدْماوَت و سوزوگداز نیز شهرت دارد و از منظومههای عاشقانهای است که به ستینامهها معروفاند، در سال ۱۰۶۹ق سروده است. در این مق چکیده کامل
میرعسکرعلی عاقلخان رازی (1108ق) شاعر، نویسنده، مورخ و صاحبمنصب فارسیزبان هند، در اورنگآباد دکن متولد شد. او مثنوی شمع و پروانه را که به پَدْماوَت و سوزوگداز نیز شهرت دارد و از منظومههای عاشقانهای است که به ستینامهها معروفاند، در سال ۱۰۶۹ق سروده است. در این مقاله، عاقلخان رازی و تنها نسخۀ خطی موجود در ایران از مثنوی او که دومین ترجمه به زبان فارسی از پَدْماوَت ملکمحمد جائسی است، معرفی و بررسی شده است. روش پژوهش در این مقاله، توصیفیتحلیلی است. این مثنوی در ۲۳ عنوان تنظیم شده و تلمیحات قرآنی، عربی، ایرانی، کنایههای فارسی و تکرار آن‎ها در منظومه قابل توجه است. تأثیرپذیری عاقلخان رازی از عاشقانه‎های نظامی، از یافته‎های تحقیق ‎است. این اثر تاکنون در ایران چاپ نشده و شش نسخه از آن در کتابخانههای هند و یک نسخه در کتابخانۀ آستان قدس رضوی موجود است.
پرونده مقاله
نسخههای خطی گنجینههای ارزشمندی است که از جایگاه ویژهای در معرفی و حفظ فرهنگ و تمدن هر کشوری برخوردار است؛ زیرا این نسخ بهطور مستقیم نشاندهندۀ اندیشه و دیدگاه حاکم بر یک ملت و قوم در ابعاد مختلف است. یکی از این گنجینهها نسخۀ خطی مجمعالشعرا اثر امیر رستم خوریانی مت چکیده کامل
نسخههای خطی گنجینههای ارزشمندی است که از جایگاه ویژهای در معرفی و حفظ فرهنگ و تمدن هر کشوری برخوردار است؛ زیرا این نسخ بهطور مستقیم نشاندهندۀ اندیشه و دیدگاه حاکم بر یک ملت و قوم در ابعاد مختلف است. یکی از این گنجینهها نسخۀ خطی مجمعالشعرا اثر امیر رستم خوریانی متعلق به قرن نهم هجری است و شامل 25800 بیت از شعر شعرا بر اساس حروف الفباست و بهصورت تکنسخه در کتابخانۀ مجلس به شمارۀ نسخۀ 530 نگهداری میشود. این نسخه بهصورت جُنگ بوده و دربردارندۀ اشعار بسیاری از شاعران شناختهشده و ناشناختۀ ادب فارسی است. در مجمعالشعرا که در دورۀ تیموری کتابت شده، از بیش از ۴۴ شاعر، اشعاری آورده شده است. برخی از این شاعران همچون ناصرخسرو، کمالالدین اسماعیل، خاقانی، عطار، مولانا، سعدی، حافظ، خواجوی کرمانی و... کاملاً شناخته شدهاند و دیوان اشعار آنها تصحیح شده و برخی همچون ناصر بخاری، کاتبی، بساطی، خیالی، مغربی و... کمتر شناخته شدهاند که دیوان عدهای از آنها تصحیح شده و از دیوان برخی دیگر از شاعران، اشعاری بهصورت پراکنده باقی مانده است. در نهایت برخی همچون کمال هاشمی و قانی کاملاً ناشناخته ماندهاند که ظاهراً دیوان اشعار هیچکدامشان تصحیح نشده است. بنابراین، تصحیح این نسخه از جهت شناخت شاعران کمترشناختهشده یا شاعران ناشناخته، بسیار حائز اهمیت است.
پرونده مقاله
هرچند پژوهشگران حوزۀ زبان و ادبیات فارسی، از دیرباز به تصحیح متون کهن ادب فارسی توجه ویژه ای داشته اند، برخی از این متون با گذشت قرن ها، هنوز احیا و تصحیح نشده اند. کتاب غررِ درر، اثر ابوالبرکات حسینی سمرقندی، یکی از همین متون اخلاقی است که با وجود دارا بودن حکایات آموز چکیده کامل
هرچند پژوهشگران حوزۀ زبان و ادبیات فارسی، از دیرباز به تصحیح متون کهن ادب فارسی توجه ویژه ای داشته اند، برخی از این متون با گذشت قرن ها، هنوز احیا و تصحیح نشده اند. کتاب غررِ درر، اثر ابوالبرکات حسینی سمرقندی، یکی از همین متون اخلاقی است که با وجود دارا بودن حکایات آموزنده از صدر اسلام و گفتار بزرگان دین از پیامبر و صحابه و امامان گرفته تا اولیا و مشایخ، متأسفانه با گذشت قرنها از نگارش آن، تاکنون تصحیح و چاپ نشده است. نگارندگان در این پژوهش در پی پاسخ به این پرسشها هستند: غرر درر چگونه کتابی و دارای چه محتوا و نسخههایی است؟ مؤلف آن، چه کسی با چه ویژگیهای مذهبی و کلامی است؟ در آغاز این پژوهش، دربارۀ نویسنده و محتوای کتابش سخن به میان آمده و در ادامه، به معرفی نسخههای موجود از غررِ درر پرداخته شده است. این پژوهش با بررسی ویژگیهای رسمالخطی و املاییِ نسخۀ پایه پایان میپذیرد. پژوهش حاضر با روش تحقیقِ توصیفیتحلیلی انجام شده و از نظر ابزار نیز کتابخانهای است. از طریق بررسی سلسلهسندهای احادیث و اقوال کتاب و شناسایی مشایخ و استادان ابوالبرکات و شخصیت هایی که در کتاب از آنها یاد شده است چون صوفیان و محدثان، پی برده شد که نویسندۀ غررِ درر در قرن پنجم هجری به دنیا آمده است. از نظر اعتقادی و کلامی، می توان حسینی سمرقندی را صوفیِ سنی مذهبِ ماتُریدی دانست که ارادت خاصی نیز به اهل بیت پیامبر(ع) داشته است. نگارندگان با بررسی غرر درر به این نتیجه رسیدند که کتاب از لحاظ ساختار و محتوا به سبک تنبیه الغافلین ابواللیث سمرقندی تدوین شده است.
پرونده مقاله
نسخههای خطی، میراث گرانبهای فرهنگی است که تصحیح و احیای آنها به حفظ و ارتقای علوم و معارف اسلامیایرانی کمک فراوانی می کند. بسیاری از آثار عارفان بهصورت نسخۀ خطی در کتابخانههای مختلف موجود است که از آن میان میتوان به رسالههای خواجه احمد کاسانی اشاره کرد. خواجه اح چکیده کامل
نسخههای خطی، میراث گرانبهای فرهنگی است که تصحیح و احیای آنها به حفظ و ارتقای علوم و معارف اسلامیایرانی کمک فراوانی می کند. بسیاری از آثار عارفان بهصورت نسخۀ خطی در کتابخانههای مختلف موجود است که از آن میان میتوان به رسالههای خواجه احمد کاسانی اشاره کرد. خواجه احمد کاسانی از عارفان قرن دهم و پیرو طریقۀ نقشبندیه است. وی در مقام یک پیر طریقت، در زمینۀ سیروسلوک عرفانی بیش از سی رساله تألیف کرده است. این رسالهها بهصورت نسخههای خطی در کتابخانههای مختلف پراکنده است و تاکنون مجموعه رسائل وی بهصورت کتاب به چاپ نرسیده است. در این مقاله، نسخههای خطی این رسالهها بههمراه ویژگیهای سبکی آنها معرفی شده است. از آنجا که رسالههای کاسانی به قصد تعلیم مریدان نوشته شده، دارای مضامین تکراری است و همین امر تصحیح برخی از رسالهها را دشوار میکند؛ زیرا تعدد رسالهها و پراکندگی آنها، گاهی کاتب را دچار اشتباه و سردرگمی کرده و در حین نوشتن، مطالب چند رساله را بهدلیل مشابهت ادغام کرده است.
پرونده مقاله
رسالۀ التوحید من نفس الرحمن یکی از برجستهترین تهلیلیههای عرفانی موجود در میان انبوه میراث مکتوب عرفانی و ادبی این سرزمین است که بیاغراق احیا و معرفی آن، گشایش دریچهای نو و منظری متفاوت بر این گونه از ادبیات عرفانی است. این پژوهش ضمن تصحیح و تعلیق یک اثر عرفانی، منت چکیده کامل
رسالۀ التوحید من نفس الرحمن یکی از برجستهترین تهلیلیههای عرفانی موجود در میان انبوه میراث مکتوب عرفانی و ادبی این سرزمین است که بیاغراق احیا و معرفی آن، گشایش دریچهای نو و منظری متفاوت بر این گونه از ادبیات عرفانی است. این پژوهش ضمن تصحیح و تعلیق یک اثر عرفانی، منتج به شناخت وجهۀ نامکشوف از ابعاد شخصیت مؤلف آن شده است. شرفالدین علی یزدی تاکنون بهعنوان مورخی شهیر، شاعر، منشی، منجم، ریاضیدان، موسیقیدان، لغوی و حروفی قرن نهم، زبانزد خاص و عام بوده، لیکن وجهۀ عرفانی این دانشمند، مغفول مانده است. متن رسالۀ حاضر، شامل دو بخش است: اول براهین عقلی و نقلی در اثبات توحید و دوم تفسیر عرفانی باب التهلیل از کتاب فتوحات المکیه ابنعربی. این رساله در هر دو بخش حاوی ویژگیهای خاص عرفانی و ادبی است؛ استفاده از نثر فنی، ارجاع مکرر به آیات و احادیث، اثبات توحید به روش احصایی، تقسیمبندی توحید بر اساس ۳۶ آیۀ تهلیل، تبیین آرا و اندیشههای عرفانی مؤلف و از بُعد تاریخی، اثبات ارتباط شرفالدین با حکومت قراقویونلوها از نتایج این پژوهش به شمار میرود. این رساله بر اساس سه نسخۀ موجود و بهشیوۀ نسخۀ اساس تصحیح شده است.
پرونده مقاله
نسخههای خطی، میراث فرهنگی ملتها و نشاندهندۀ تلاش مردم یک کشور در گردآوری و حفظ دستاوردهای فکری علمی و تاریخی آن سرزمین هستند. این پژوهش به معرفی نسخۀ خطی اصول الفصول فیحصول الوصول، اثر رضاقلی خان هدایت (1215ـ1288ق) اختصاص دارد. این اثر تاکنون تصحیح و چاپ نشده است. چکیده کامل
نسخههای خطی، میراث فرهنگی ملتها و نشاندهندۀ تلاش مردم یک کشور در گردآوری و حفظ دستاوردهای فکری علمی و تاریخی آن سرزمین هستند. این پژوهش به معرفی نسخۀ خطی اصول الفصول فیحصول الوصول، اثر رضاقلی خان هدایت (1215ـ1288ق) اختصاص دارد. این اثر تاکنون تصحیح و چاپ نشده است. کتاب یک دایرةالمعارف عرفانی است که نویسنده در آن به سیر عرفان از گذشته تا روزگار خود پرداخته است. تاکنون دو نسخه از این کتاب در کتابخانههای مجلس و دانشگاه بوعلی همدان معرفی شده است. هدایت این کتاب را در هجده فصل نگاشته و توجه به اصول هجدهگانۀ کتاب، اسّ و اساس تصوف عصر قاجار را به نمایش میگذارد. مؤلف در ابتدا به معرفی سلسلههای عرفانی پرداخته و سپس سلسلۀ نعمتاللهی و زندگی شاه نعمتالله ولی را معرفی کرده است. از دیدگاه ساختار زبانی، هدایت در اثر خود کوشیده است از زبان گذشتگان و رویۀ زبانی آنان بهره جوید تا اثر خویش را مقبول طبع عام کند؛ ازاینرو از کاربردهای قدیم زبان، بسیار استفاده کرده است. با توجه به اهمیت تاریخی و ادبی این اثر، نویسنده در این پژوهش با روش توصیفی و با کمک منابع کتابخانهای درصدد آن است تا به معرفی نسخۀ اصول الفصول و بررسی و عناصر و مؤلفههای سبکی، بیان ویژگیهای زبانی، ارزش ادبی، دینی و عرفانی و تاریخی آن بپردازد. معرفی این اثر علاوه بر نشان دادن جایگاه ادبی آن در تبیین گسترۀ عرفان و تصوف نیز مؤثر خواهد بود.
پرونده مقاله