پژوهش های نقد ادبی و سبک شناسی: 4 (17)

دسترسی آزاد مقاله

1 - زمان روایی در رمان جزیره سرگردانی
شمس الحاجیه اردلانی

روایت‌شناسی، شیوه های گوناگون نگارش و تحلیل ادبیات روایی را مورد مطالعه قرار می دهد. با توجه به اطلاعات عمیق سیمین دانشور در زمینۀ روایت، نمایاندن ابعاد روایت‌گری وی، هدف این پژوهش بوده است، لذا برای آشنایی و فهمیدن لایه های زیرین این رمان، با استناد، به شواهد استخراج ش چکیده کامل

روایت‌شناسی، شیوه های گوناگون نگارش و تحلیل ادبیات روایی را مورد مطالعه قرار می دهد. با توجه به اطلاعات عمیق سیمین دانشور در زمینۀ روایت، نمایاندن ابعاد روایت‌گری وی، هدف این پژوهش بوده است، لذا برای آشنایی و فهمیدن لایه های زیرین این رمان، با استناد، به شواهد استخراج شده، زمان، در رمان جزیره سرگردانی، به شیوۀ توصیفی تحلیلی مورد سنجش قرار گرفته، درمیان شاکله های مبحث روایی، عامل زمان در "جزیرة سرگردانی"، دراولویت قرار دارد، تلاقی لایه های متنوع زمان در بطن روایت، موجد پیچیدگی رمان گشته، تکنیک رجعت به گذشته وجه غالب روایت این رمان است، روایت گاه به شکل آینده نگر، با کارکرد تعلیق وجذب مخاطب به پیش بینی وقایع می پردازد؛ امّا از چهارچوب دنیای بازنمایی شدة داستان، فاصله نمی گیرد. نخستین زمان در میان زمان های درهم تنیدة، متعلق به رویدادهای اصلی است که بر اساس زمان گاه‌نامه‌ای تداومی ده ماهه دارد، دانشور مفهوم ذهنی خویش را در زمان درونی رمان، با تمسک به رویدادهای تاریخی فراهم آورده، بسامد منفرد وجه غالب روایت را تشکیل می‌دهد. پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

2 - تحلیل زمان در روایت‌های شعری مهدی اخوان‌ثالث (با تکیه بر مجموعه اشعار از این اوستا

روایت پردازی یکی از عناصر برجستۀ اشعار مهدی اخوان ثالث، شاعر نوپرداز معاصر است. این مقاله براساس نظریۀ زمان در روایت، به بررسی زمان در برجسته ترین اشعار روایی اخوان می پردازد. منظور اصلی نظریۀ زمان در روایت بحث زمان بندی روایت است که بر اساس نظریۀ ژرار ژنت در سه محور نظ چکیده کامل

روایت پردازی یکی از عناصر برجستۀ اشعار مهدی اخوان ثالث، شاعر نوپرداز معاصر است. این مقاله براساس نظریۀ زمان در روایت، به بررسی زمان در برجسته ترین اشعار روایی اخوان می پردازد. منظور اصلی نظریۀ زمان در روایت بحث زمان بندی روایت است که بر اساس نظریۀ ژرار ژنت در سه محور نظم، سرعت روایت و بسامد شکل می گیرد. نتایج این تحقیق نشان می دهد درنگ (گسترش روایت)، گذشته نگری، آینده نگری و بسامد مکرر از مهم ترین شگردهای زمانی است که شاعر به آن پرداخته است. گسترش روایت در اشعار اخوان با توصیفات بسیار عینی صورت گرفته است. این امر همسو با هدف شاعر از روایت پردازی است که قصد بالابردن روایت را تا سطح شعر داشته است. از سوی دیگر بهره گیری از شگردهای مذکور با محتوای روایت ها نیز هم خوانی دارد. ارائۀ با درنگ در روایت هایی به چشم می خورد که محتوای آن ها نشان گر تکرار تاریخ و جبر آن و نومیدی انسان از تغییر آن است. هم چنین بسامد مکرر را در روایت‌هایی با محتوای سوررئالیستی می توان مشاهده کرد. گاهی نیز شاعر با استفاده از بسامد مکرر نمادپردازی کرده است. بنابراین کارکرد شگردهای زمانی روایت در شعر اخوان متنوع و همسو با ساختار و محتوای آ ن هاست. پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

3 - نشانه‌های رشد و تباهی در شعر سیمین بهبهانی بر اساس نظریة اریک فروم

ادبیات، حاصل روان ناخودآگاه فردی و جمعی است که به‌وسیلة روان خودآگاه فردی و اجتماعی (قرار‌دادهای فرهنگی) کنترل می‌شود. بنابراین می‌توان با جستجو در اثر ادبی به زوایای روانی فرد و اجتماع دسترسی پیدا کرد. مسألة اساسی پژوهش حاضر این است که نمود‌های رشد و تباهی که اریک فروم چکیده کامل

ادبیات، حاصل روان ناخودآگاه فردی و جمعی است که به‌وسیلة روان خودآگاه فردی و اجتماعی (قرار‌دادهای فرهنگی) کنترل می‌شود. بنابراین می‌توان با جستجو در اثر ادبی به زوایای روانی فرد و اجتماع دسترسی پیدا کرد. مسألة اساسی پژوهش حاضر این است که نمود‌های رشد و تباهی که اریک فروم مطرح کرده است، چگونه می‌تواند در زبان نمادین شعر نمود پیدا کند. بنابراین پرسش، هدف مقاله یافتن نمود‌های رشد (عشق به زندگی، عشق به انسان، آزادی از مادر مثالی) و تقابل آن با نمود‌های تباهی (عشق به مرگ، خودشیفتگی، بازگشت به زهدان مادر) در دیوان سیمین بهبهانی می‌باشد. روش تحقیق کتابخانه‌ای است که بین ادبیات و روان‌شناسی به بررسی نماد‌های شعری پرداخته است. فرد به عنوان شخصیت داستان‌واره‌ها و اجتماع به‌عنوان بستر زندگی فردی، در شعر سیمین نمود‌های رشد و تباهی را به نمایش گذاشته‌اند و شاعر به توصیف دقیق آن پرداخته است. این مقاله با روان‌کاوی شعر سیمین بهبهانی و بررسی نماد، مختصات رشد و تباهی متبلور در روان ناخودآگاه فردی و جمعی دیوان وی را برجسته کرده است. کشف نمود‌های صور خشونت، میل به برخورداری از حمایت‌ مادر ـمادر مثالی یونگ ـ و میل به آزادی، خودشیفتگی‌های فردی و اجتماعی، در شعر سیمین از یافته‌های این پژوهش می‌باشد. پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

4 - مأخذشناسی برخی حکایت‌های "آداب‌الحرب و‌الشجاعه"

کتاب "آداب‌الحرب والشجاعه"، تألیف فخر مدبّر، از آثار نثر پارسی در سدة ششم و هفتم به شمار می رود که دربردارندة اطلاعات گسترده ای نسبت به روزگار حیات نویسنده و قبل از آن است. باب اول کتاب (اندر کرم و حلم و عفو پادشاهان)، حاوی داستان های متعددی از امامان، پادشاهان، خلفاء و چکیده کامل

کتاب "آداب‌الحرب والشجاعه"، تألیف فخر مدبّر، از آثار نثر پارسی در سدة ششم و هفتم به شمار می رود که دربردارندة اطلاعات گسترده ای نسبت به روزگار حیات نویسنده و قبل از آن است. باب اول کتاب (اندر کرم و حلم و عفو پادشاهان)، حاوی داستان های متعددی از امامان، پادشاهان، خلفاء و حاکمان ایرانی و عربی است. نویسنده با تسلطی که به زبان عربی داشته است، به طرز هنرمندانه ای از حکایت های عربی و فارسی در جهت بیان معنای کرم و بخشش استفاده کرده است. این پژوهش پس از معرفی اثر و نویسنده و سبک وی در داستان پردازی، به بررسی سرچشمه ها و منابع هر یک از حکایت ها پرداخته است. نتیجه این‌که با توجه به ترتیب زمانی منابع، مؤلف در پرداختن به این حکایت ها بیشتر به منابع عربی قدیم (قرن سوم و چهارم هجری) عنایت داشته است و غالباً آن ها را با دخل و تصرف بیان کرده است. نکته دیگر این است که اغلب حکایت‌های این باب در کتاب "جوامع الحکایات و لوامع‌الروایات" عوفی (630 ق) آمده است و با توجه به این که هر دو اثر مربوط به نیمه اول قرن هفتم می‌باشند، به نظر می رسد که هر دو از منابعی تقریباً مشترک برای بیان حکایات استفاده کرده اند و این احتمال که هر دو کتاب از هم متأثر بودند، نیز وجود دارد. پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

5 - هنجارگریزی معنایی در شعر مولوی و ابن‌فارض

هنر شاعران در این است که با استفاده از شگرد هنجارگریزی که از جمله وجوه "رستاخیز واژگان" است به کلمات جان بخشیده و علاوه بر ایجاد زیبایی در کلام خود باعث لذت ادبی مخاطب ‌شوند. ماهیت فرامنطقی، عقلی و عرفی معانی و حقایق عرفانی از یک سو و محدودیت حوزه کارآیی زبان از سوی دیگ چکیده کامل

هنر شاعران در این است که با استفاده از شگرد هنجارگریزی که از جمله وجوه "رستاخیز واژگان" است به کلمات جان بخشیده و علاوه بر ایجاد زیبایی در کلام خود باعث لذت ادبی مخاطب ‌شوند. ماهیت فرامنطقی، عقلی و عرفی معانی و حقایق عرفانی از یک سو و محدودیت حوزه کارآیی زبان از سوی دیگر باعث شده است که عارفانی هم‌چون ابن‌فارض و مولوی از زبان و بیانی هنجارگریخته استفاده نمایند. در این جستار با استفاده از روش توصیفی- تحلیلی به نقد و بررسی هنجارگریزی معنایی در سروده های "مولوی" و "ابن فارض" پرداخته‌ایم. با واکاوی در سروده‌های این دو شاعر درمی‌یابیم که بنیادی‌ترین دلیل وجود هنجارگریزی، ویژگی بیان‌ناپذیری تجربة عرفانی است. هنجارگریزی در سروده‌های مولوی بیشتر است، چرا که وی بسیار آگاهانه‌تر از "ابن‌فارض" با تناقض بازی در سطح زبان می‌کوشد زبانی تازه بیافریند. تشبیهات حسی به حسی در سروده‌های او با توجه به مشرب عرفانی و معنویش بسامد معناداری را به خود اختصاص داده است. هرچند مولوی بر‌خلاف ابن‌فارض یک واژه را با علاقه‌های گوناگون در معانی مختلف بکار می‌گیرد و اقتصاد زبانی زیبایی عرضه می نماید، لیکن هنجارگریزی ناشی از حس آمیزی انتزاعی و استعاره های مکنیه در سروده‌های ابن‌فارض زیباتر است پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

6 - تحلیل گفتمان شعر طنز مشروطه (نگاهی به قطب‌بندی‌های اشعار مشهورترین شاعران این دوره)

نهضت مشروطه پیش از آن که صرفاً یک خیز سیاسی باشد، مولود یک جنبش تمام عیار اجتماعی در ایران است. در این دوره است که به تدریج ارتباط هرچه بیشتر ایرانیان با تمدّن غرب افزایش‌ می‌یابد و این ارتباطات خطّ فکری روشن‌فکران ایرانی را به سوی غرب متمایل می سازد. در خلال این تحول، چکیده کامل

نهضت مشروطه پیش از آن که صرفاً یک خیز سیاسی باشد، مولود یک جنبش تمام عیار اجتماعی در ایران است. در این دوره است که به تدریج ارتباط هرچه بیشتر ایرانیان با تمدّن غرب افزایش‌ می‌یابد و این ارتباطات خطّ فکری روشن‌فکران ایرانی را به سوی غرب متمایل می سازد. در خلال این تحول، ادبیّات و علی الخصوص شعر، به مَحملی برای تبیین نظرات مردم، اندیش‌مندان و روشن‌فکران جامعه می شود. در این مقاله، با عنایت به روش‌های تحلیل گفتمانِ نورمن فرکلاف، با واکاوی "قطب بندی" های حاکم بر این اشعار مورد نظر، بر مبنای نظریه ی تحلیل گفتمان، با روش "تبیین" و در سطح "تحلیل روابط بین فرآیندهای گفتمانی و فرآیندهای گوناگون اجتماعی" به بررسی این نمونه ها پرداخته شد و این نکته به دست آمد که قطب بندی های شاعران مورد نظر، علی رغم تفاوت های عمدة اعتقادی و حتّی دانشی، بسیار نزدیک و شبیه به هم است. پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

7 - نقد شعر رهی‌معیری از منظر روان‌شناسی لوشر

در آزمایش لوشر، رنگ به هشت گروه تقسیم می شود و آن چه در این آزمایش اهمیت می یابد، اولویت در انتخاب یا طرد رنگ هاست، زیرا لوشر این ویژگی را منبعث از شخصیت و اندیشۀ فرد می داند. در نگرش های ادبی نیز ترکیبات رنگی یکی از ارکان تصویرسازی هستند که شاعر با استفاده از آن ها آثا چکیده کامل

در آزمایش لوشر، رنگ به هشت گروه تقسیم می شود و آن چه در این آزمایش اهمیت می یابد، اولویت در انتخاب یا طرد رنگ هاست، زیرا لوشر این ویژگی را منبعث از شخصیت و اندیشۀ فرد می داند. در نگرش های ادبی نیز ترکیبات رنگی یکی از ارکان تصویرسازی هستند که شاعر با استفاده از آن ها آثار خویش را خلق می کند. طیف رنگی اشعار رهی نیز متأثر از این شگرد تصویرسازی است، چرا که رنگ در اشعار معیری، گاه در توصیفات عاشقانه یا نگرش های عرفانی – اجتماعی، و گاه در ترکیب های ادبی به کار رفته است. این مقاله، با هدف بررسی ارزش هنری و روانی رنگ در اشعار رهی، می کوشد تا ترکیبات رنگی اشعار وی را نشان دهد، چرا که بیش تر رنگ های رهی جنبۀ نمادین دارند و الگوهای رنگین در عناوین و ترکیبات او نیز به کار رفته اند. رهی از رنگ هم در معنای اصلی و هم در معنای مجازی استفاده کرده است، اما آن چه در این بررسی اهمیت می یابد، این است که شگردهای رهی در خلق تصاویر رنگی تنها متأثر از شخصیت او نیست و عوامل هنری و ادبی نیز در خلق این تصاویر نقش به سزایی داشته اند. پرونده مقاله

XML

فهرست مقالات