هنجارگریزی معنایی در شعر مولوی و ابن‌فارض
محورهای موضوعی : پژوهش های نقد ادبی و سبک شناسی
کلید واژه: عرفان, مولوی, ادبیات تطبیقی, هنجارگریزی معنایی, ابن‌فارض, زبان‌شناسی,
چکیده مقاله :
هنر شاعران در این است که با استفاده از شگرد هنجارگریزی که از جمله وجوه "رستاخیز واژگان" است به کلمات جان بخشیده و علاوه بر ایجاد زیبایی در کلام خود باعث لذت ادبی مخاطب شوند. ماهیت فرامنطقی، عقلی و عرفی معانی و حقایق عرفانی از یک سو و محدودیت حوزه کارآیی زبان از سوی دیگر باعث شده است که عارفانی هم‌چون ابن‌فارض و مولوی از زبان و بیانی هنجارگریخته استفاده نمایند. در این جستار با استفاده از روش توصیفی- تحلیلی به نقد و بررسی هنجارگریزی معنایی در سروده های "مولوی" و "ابن فارض" پرداخته‌ایم. با واکاوی در سروده‌های این دو شاعر درمی‌یابیم که بنیادی‌ترین دلیل وجود هنجارگریزی، ویژگی بیان‌ناپذیری تجربة عرفانی است. هنجارگریزی در سروده‌های مولوی بیشتر است، چرا که وی بسیار آگاهانه‌تر از "ابن‌فارض" با تناقض بازی در سطح زبان می‌کوشد زبانی تازه بیافریند. تشبیهات حسی به حسی در سروده‌های او با توجه به مشرب عرفانی و معنویش بسامد معناداری را به خود اختصاص داده است. هرچند مولوی بر‌خلاف ابن‌فارض یک واژه را با علاقه‌های گوناگون در معانی مختلف بکار می‌گیرد و اقتصاد زبانی زیبایی عرضه می نماید، لیکن هنجارگریزی ناشی از حس آمیزی انتزاعی و استعاره های مکنیه در سروده‌های ابن‌فارض زیباتر است
Deviation is one aspect of “Words Revival” Based on Linguistics That Causes Literary Pleasure through Breaking the Surface of Words, Not Deep Structure. On the one hand, Ultra-logic Rational and Mystical Nature of Mystical Facts and Meaning and Limitation of Language Efficiency, Have Led Gnostics Like Molavi And Ibnfarezto Use Deviated Language And Words.The purpose of this study is to critically review semantic deviation in Molaviand IbnFarez using descriptive-analytical approach. We Find through Investigation of These Two Poet’s Poems That The Most Fundamental Reason Is Unexpressibilityof Mystical Experience. Deviation inMolavi’s Poems ismore,because He Tries to Create a New Language through Playing withAntilogy. Sensational Similes are more meaningful with regard to his Mystical and Spiritual Temper. Although Molavi In Contrast To Ibnfarez Uses A Word With Different Interests In Different Meanings And Offers A Beautiful Linguistic Economy But Deviation Raised From Abstract Synesthesia And Metaphors Is More Beautiful inIbnfarez's Poems.