فهرست مقالات

• دسترسی آزاد مقاله
  • صفحه چکیده
  • متن کامل
  
  1 - دیوان رسالت و نقش آن در دیوان سالاری خوارزمشاهیان
  ابراهیم باوفا
  دیوان رسالت، تنظیم کننده اسناد و مدارک دولتی و مسئول روابط دیپلماتیک مملکت خوارزم با سایر دول و از جمله دیوان‌های مهم دوره خوارزمشاهیان بود که رؤسای آن از بین دبیران و دانشمندان برجسته انتخاب می‌شدند. نامه‌ها و منشأت دبیران و رؤسای دیوان رسالت شامل: نامه‌های دیوانی، منش چکیده کامل

  دیوان رسالت، تنظیم کننده اسناد و مدارک دولتی و مسئول روابط دیپلماتیک مملکت خوارزم با سایر دول و از جمله دیوان‌های مهم دوره خوارزمشاهیان بود که رؤسای آن از بین دبیران و دانشمندان برجسته انتخاب می‌شدند. نامه‌ها و منشأت دبیران و رؤسای دیوان رسالت شامل: نامه‌های دیوانی، منشور، فتح‌نامه و سوگندنامه بود. از میان رؤسای مهم دیوانی می‌توان به رشید‌الدین وطواط اشاره کرد که علاوه بر انجام وظیفه در این سمت، از آن جا که فردی ادب ‌دوست و فضیلت طلب بود،‌ در رونق علمی و ادبی دربار می‌کوشید. هم‌چنین می‌توان از یعقوب ‌بن شیرین جندی، بهاءالدین بغدادی و نسوی نام برد که از دبیران بزرگ نظام دیوانی خوارزمشاهیان بودند. در این نوشتار، برآنیم تا دیوان رسالت و نقش آن در نظام اداری خوارزمشاهیان را مورد بررسی و تحقیق قرار دهیم. پرونده مقاله
• دسترسی آزاد مقاله
  • صفحه چکیده
  • متن کامل
  
  2 - نخستین تکاپوهای تجار سرمایه‌دار در عصر مشروطه در استقرار قانون
  سهیلا ترابی فارسانی
  ناامنی‌های اجتماعی و اقتصادی، بی‌ثباتی و متزلزل بودن شرایط حقوقی، وجود احکام ناسخ و منسوخ، بی‌قانونی، امکان مصادره اموال، وجود روابط خویشاوندی و هجوم سرمایه‌های بیگانه، زمینه‌های نارضایتی تجار را در عصر قاجار فراهم کرد. لزوم ایجاد این تغییرات سیاسی جهت آَشنایی تجار با غ چکیده کامل

  ناامنی‌های اجتماعی و اقتصادی، بی‌ثباتی و متزلزل بودن شرایط حقوقی، وجود احکام ناسخ و منسوخ، بی‌قانونی، امکان مصادره اموال، وجود روابط خویشاوندی و هجوم سرمایه‌های بیگانه، زمینه‌های نارضایتی تجار را در عصر قاجار فراهم کرد. لزوم ایجاد این تغییرات سیاسی جهت آَشنایی تجار با غرب و ارائه مبانی نظری آن توسط روشنفکران و از طریق روزنامه‌ها ارائه شد. استقرار دولت مدرن که در آن محور اصلی قانون و ضابطه‌مندی است، سلطه قانون و تشکیل نهادها و سازمان‌هایی که خدمات معینی ارائه دهد، حق شهروندی و مداخله در امور سیاسی و نظارت بر کارهای دولت همه از مواردی بود که تجار با مشارکت در جنبش مشروطیت و حضور در مجلس اول و وضع مصوبه‌های آن در برپایی آن تلاش کردند. پرونده مقاله
• دسترسی آزاد مقاله
  • صفحه چکیده
  • متن کامل
  
  3 - خاستگاه و پیشینه تاریخی اسب ایرانی یا عرب
  محمد زمان خدائی
  اسب جانوری آریائی است، که نام آن در منابع کهن ایرانی چون اوستا و منابع باستانی و مذهبی هند چون وداها و پوراناها آمده است. در نزد ملل باستانی ایران و هند ارزنده‌ترین قربانی در نزد خداوند اشوامدا یا قربانی اسب ذکر شده است. منابع تاریخی ایران از قربانی کردن ماهانه اسبی بر چکیده کامل

  اسب جانوری آریائی است، که نام آن در منابع کهن ایرانی چون اوستا و منابع باستانی و مذهبی هند چون وداها و پوراناها آمده است. در نزد ملل باستانی ایران و هند ارزنده‌ترین قربانی در نزد خداوند اشوامدا یا قربانی اسب ذکر شده است. منابع تاریخی ایران از قربانی کردن ماهانه اسبی بر گور کورش بزرگ گزارش می‌دهند. اسب همراه با کاسی‌ها که بین‌النهرین را در قرن هجدهم پیش از میلاد تصرف نمودند، به آن سرزمین وارد و این مقدمه اشتهار اسب در سرزمینی شد، که در قرون آتی و به ویژه پس از سقوط ساسانیان به عنوان سرزمینی عربی شناخته شد. سقوط دولت ساسانی و عدم اجازه استفاده از اسب توسط ایرانیان از سوی خلفای اموی و عباسی باعث گردید، که پرورش اسب در ایران دچار رکود گردیده و به تدریج اسب ایرانی به عنوان اسب عربی شناخته شود. به ویژه که از آن پس بسیاری از سرزمین‌هایی که اسب در آن پرورش می یافت، در زمره سرزمین های مفتوحه عربی شناخته می‌شد. پرونده مقاله
• دسترسی آزاد مقاله
  • صفحه چکیده
  • متن کامل
  
  4 - روابط سلجوقیان و عباسیان (ملکشاه و المقتدی)
  ابوالحسن شهواری
  پس از فروکش کردن آخرین مقاومت‌های وابسته به نظام ساسانی، کشور ایران جزئی از بخش شرقی سرزمین‌های خلافت گردید. در ابتدا برای اداره هربخش از سرزمین‌های شرقی خلافت، عاملانی از طرف خلیفه مسلمین اعزام می‌گردید. این عاملان به عنوان نمایندگان تام‌الاختیار خلیفه عمل می‌کردند. از چکیده کامل

  پس از فروکش کردن آخرین مقاومت‌های وابسته به نظام ساسانی، کشور ایران جزئی از بخش شرقی سرزمین‌های خلافت گردید. در ابتدا برای اداره هربخش از سرزمین‌های شرقی خلافت، عاملانی از طرف خلیفه مسلمین اعزام می‌گردید. این عاملان به عنوان نمایندگان تام‌الاختیار خلیفه عمل می‌کردند. از زمان طاهریان رابطه خلیفه با امرای مستقل آغاز گردید و در دوران یعقوب لیث، امارت استکفاء تبدیل به امارت استیلا شد، و امرا از چنان قدرتی برخوردار گردیدند که می‌توانستند خلفا را تعویض، وخود جانشینی را تعیین کنند. از دوره آل بویه، سلطنت وخلافت با هم آشتی کردند. آل بویه با وجودی که شیعه بودند خلفا را به رسمیت شناختند و در مقابل خلفا آل بویه را پذیرفتند. در دوره سلاجقه این رابطه به هم نزدیکتر گردید و خلیفه و سلطان به عنوان مکمل یکدیگر عمل می‌نمودند. در تحقیق حاضر سعی شده است تا روابط ملکشاه سلجوقی، بزرگترین سلطان سلجوقی که به دستیاری خواجه نظام‌الملک بر تخت سلطنت نشسته بود و خلیفه المقتدی به تصویر کشیده شود. این روابط به صورت کامل و یک دست (از ابتدای سلطنت 465ﻫ.ق تا مرگ ملکشاه485 ﻫ. ق) در هیچ متنی نیامده است. لذا با مراجعه به مراجع واشارات پراکنده آنها سعی شده است تا موضوع به روشنی تبیین و تحلیل شود. پرونده مقاله
• دسترسی آزاد مقاله
  • صفحه چکیده
  • متن کامل
  
  5 - دین سالاری؛ کانون اندیشه و تمدن در ایلام باستان
  حسنعلی عرب کوثر شریفی نسب
  تمدن ایلام از لحاظ جغرافیایی، منطقه جنوب غرب ایران را شامل می‌شود. این تمدن در مدتهای مدید در برابر تهاجمات بی‌پایان ملل بین‌النهرین ایستادگی کرد و در نهایت به دست آشور بانیپال فرمانروای آشوری از بین رفت. در این مقاله سعی بر آنست تا با توجه به آثار و شواهد باستان‌شناختی چکیده کامل

  تمدن ایلام از لحاظ جغرافیایی، منطقه جنوب غرب ایران را شامل می‌شود. این تمدن در مدتهای مدید در برابر تهاجمات بی‌پایان ملل بین‌النهرین ایستادگی کرد و در نهایت به دست آشور بانیپال فرمانروای آشوری از بین رفت. در این مقاله سعی بر آنست تا با توجه به آثار و شواهد باستان‌شناختی که از این تمدن باقی مانده، به بررسی تاثیرات دین، در روند تحول هنر و فرهنگ ایلامی پرداخته شود و به نوعی حضور و سیطره دین در ذایقه و ذوق ایلامیان، روشن گردد. در ابتدا به بررسی دین در ایلام پرداخته می‌شود تا مشاهدات همسو با اندیشه ایلامیان بازسازی و ارزیابی شود. همچنین نکاتی در مورد آیین، مراسم و باورهای مذهبی ایلامیان آورده می‌شود تا درک آثار و شواهد باستان‌شناختی روشن‌تر گردد. به شماری از مراکز عمده مذهبی ایلامیان اشاره شده است و به تاثیر مذهب ایلام در رشد و تحول هنرهای مختلفی همچون موسیقی، پیکره سازی، معماری، نقش برجسته و مهر سازی پرداخته می‌شود. لذا مذهب به عنوان بخش مهمی از زندگی ایلامیان تاثیرات مستقیمی در شکل گیری و رشد فرهنگ ایلامی داشته است؛ و شاید بدون توجه به مذهب، تمدن ایلام هیچ گاه به چنین پایه‌ای از پیشرفت نمی‌رسید. پرونده مقاله
• دسترسی آزاد مقاله
  • صفحه چکیده
  • متن کامل
  
  6 - علل رویکرد آل زبیر، همسران و موالی ایشان به نقل احادیث و روایات در صدر اسلام
  محمدرضا غضنفری
  زبیر بن عَوّام ـ از اصحاب پیامبر (ص) ـ فرزندان، همسران و موالی ایشان احادیث نبوی و اطلاعات تاریخی رویدادهای صدر اسلام را روایت کرده‌اند. آگاهی‌های حدیثی و تاریخی آنان از این جهت اهمیت دارد که نه تنها مأخوذ از کسانی است که خود شاهد و دخیل در رویدادهای مذکور بودند بلکه به چکیده کامل

  زبیر بن عَوّام ـ از اصحاب پیامبر (ص) ـ فرزندان، همسران و موالی ایشان احادیث نبوی و اطلاعات تاریخی رویدادهای صدر اسلام را روایت کرده‌اند. آگاهی‌های حدیثی و تاریخی آنان از این جهت اهمیت دارد که نه تنها مأخوذ از کسانی است که خود شاهد و دخیل در رویدادهای مذکور بودند بلکه به عنوان حافظان اطلاعات اختصاصی خاندان، آنها را به نسل‌های بعدی و موالی خود انتقال دادند تا با بکارگیری روش‌های خاصی که به مرور زمان شکل گرفته، از منابع احادیث و اخبار صدر اسلام بشمار آیند. اگرچه ابعاد سیاسی ـ نظامی آل زبیر در تاریخ اسلام برجسته تر به نظر می‌رسد، ولی ابعاد علمی ـ فرهنگی این خاندان نیز قابل توجه و تأمل است و نباید از نظرها دور بماند؛ بویژه این که علل و انگیزه‌های رویکرد آنان به نقل احادیث و اخبار جای توجه و دقت نظر دارد. بدین منظور بررسی این عوامل موضوع مقاله حاضر است. پرونده مقاله
• دسترسی آزاد مقاله
  • صفحه چکیده
  • متن کامل
  
  7 - دلایل و چگونگی تصرف خوارزم توسط غزنویان
  ابوالحسن مبین
  حکومت غزنویان در دوره پادشاهی سی و دو ساله سلطان محمود (421-387ﻫ/ 1030-997م) با روحیه نظامی‌گری و توسعه طلبی، ضمن گسترش قلمروی ارضی از یکسو، و از طریق انجام فتوحات و کشورگشایی تحت عنوان غزوه و جهاد، از سوی دیگر، به غنائم و منافع مادی فراوانی دست یافت. این امر زمینه افزا چکیده کامل

  حکومت غزنویان در دوره پادشاهی سی و دو ساله سلطان محمود (421-387ﻫ/ 1030-997م) با روحیه نظامی‌گری و توسعه طلبی، ضمن گسترش قلمروی ارضی از یکسو، و از طریق انجام فتوحات و کشورگشایی تحت عنوان غزوه و جهاد، از سوی دیگر، به غنائم و منافع مادی فراوانی دست یافت. این امر زمینه افزایش قدرت و شهرت و اعتبار این حکومت را فراهم آورد و آن را به وسیع‌ترین امپراتوری شرق قلمروی خلافت اسلامی مبدل ساخت. یکی از نواحی مهم در سرحدات خراسان بزرگ که زمینه توسعه قلمرو و ثروت را برای غزنویان و به خصوص سلطان محمود غزنوی مهیا نمود، ولایت ثروتمند و پرمنفعت خوارزم بود که در این زمان در دست یکی از افراد خاندان آل مامون قرار داشت. این ناحیه با استفاده از موقعیت و در فرصت مناسب توسط قوای نظامی در سال 408ﻫ/1017م به تصرف دولت غزنوی درآمد. از آن جایی که تصرف ولایت خوارزم یکی از مهمترین رویدادهای سالهای میانه پادشاهی سلطان محمود محسوب می‌شود، مقاله حاضر براساس منابع اصلی آن دوره، به بررسی دلایل سیاسی و اقتصادی محمود از این اقدام و چگونگی تهیه مقدمات برای انجام این کار و نحوه ضمیمه نمودن ولایت خوارزم به حکومت غزنوی و نتایج آن می پردازد. پرونده مقاله
• دسترسی آزاد مقاله
  • صفحه چکیده
  • متن کامل
  
  8 - نقش فقها و متکلمین قرن چهارم هجری در گسترش تشیع
  سید مرتضی موسوی جاجرمی
  قرن چهارم هجری، به علت ظهور فقها و متکلمین بزرگ شیعی و نیز روی کار آمدن دولتهای شیعی چند و هم کاهش اقتدار خلافت عباسی – بزرگترین حامی جهان تسنن – یکی از ادوار درخشان و مشعشع تاریخ تشیع به شمار می‌رود. قبل از این عصر، مذهب تسنن، بر جهان اسلام غلبیت داشت. اما چکیده کامل

  قرن چهارم هجری، به علت ظهور فقها و متکلمین بزرگ شیعی و نیز روی کار آمدن دولتهای شیعی چند و هم کاهش اقتدار خلافت عباسی – بزرگترین حامی جهان تسنن – یکی از ادوار درخشان و مشعشع تاریخ تشیع به شمار می‌رود. قبل از این عصر، مذهب تسنن، بر جهان اسلام غلبیت داشت. اما در قرن چهارم با پیدایش دولتهای شیعی: آل بویه، مصر، حمدانیان زیدیه یمن، علویان طبرستان و. .. جریان به سود مذهب تشیع ورق خورد که بر اثر آن نفوذ شیعه در همه جا فراگیر گردید. پیدایش دولتهای شیعی ونیز تلاش و کوشش بی‌وقفه علماء شیعی، دو عامل مهم و اساسی در گسترش و توسعه تشیع در این برهه از زمان به شمار می‌رود. فعالیتهای فقها و متکلمین شیعه به اشکال مختلف به صورت:‌ جمع‌آوری احادیث، تربیت شاگردان، تدوین فقه و کلام، مبارزه با بدعت‌ها و انحرافات فکری، تأسیس حوزه‌ها و مراکز علمی، بهره‌برداری از امکانات دولتی، تأسیس مساجد و برگزاری مراسم شیعی. .. خود نمایی نمود. نظر به اهمیت این موضوع، پژوهش حاضر بر آن است تا نقش و جایگاه متکلمین و فقها را در این رابطه، مورد بررسی و مطالعه قرار دهد. پرونده مقاله