-
دسترسی آزاد مقاله
1 - بررسی تطبیقی کارکردهای اسطورۀ ققنوس در منطقالطیر عطار نیشابوری و اشعار ادونیس
آسیه بهبودی امیراسماعیل آذر حمیدرضا اردستانیحیوانات از هنگام شکلگیری جوامع بشری، نقش عمدهای را در زندگی اجتماعی انسان برعهده داشتهاند. حیوانات مهمترین پروراننده، یاریگر و دشمن انسانها بوده و بشر از گذشته تا کنون در فرهنگ، اسطوره، حماسه و تمام ژانرهای ادبی خود از آنان بهره گرفته است. مرغان اسطورهای از مهمتری چکیده کاملحیوانات از هنگام شکلگیری جوامع بشری، نقش عمدهای را در زندگی اجتماعی انسان برعهده داشتهاند. حیوانات مهمترین پروراننده، یاریگر و دشمن انسانها بوده و بشر از گذشته تا کنون در فرهنگ، اسطوره، حماسه و تمام ژانرهای ادبی خود از آنان بهره گرفته است. مرغان اسطورهای از مهمترین حیوانات اساطیری و ققنوس یکی از شاخصترین پرندگان اساطیری است. مرغان اسطورهای از مهمترین حیوانات اساطیری هستند که در شعر فارسی و عربی حضوریافتهاند و ققنوس یکی از شاخصترین پرندگان اساطیری است که به سبب صفات برجستهای که در وجود این پرنده نهفته است، امکانات تأویلی بالقوه و متعددی را در اختیار ادبیات و شعر فارسی و عربی گذاشته است . نتایج تحقیق نشان میدهد که کارکردهای خاستگاه، خاکستر و زاده شدن، آوای ققنوس و میرایی از مهمترین کارکردهای اسطورۀ ققنوس در منطقالطیر عطار است. از مهمترین کارکردهای ققنوس در اشعار ادونیس نیز میتوان به نگرش شخصی در ابتدای راه به این اسطوره، درآمیختن و دگردیسی اسطورۀ ققنوس و بخشیدن جنبۀ اجتماعی به آن است. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
2 - بررسی تطبیقی توصیف یگانگی ازمنظرپیرهرات وعطار نیشابوری
لیلا موسوی سیاوش مرادی حسین آریانچکیده:توحید به عنوان یکی ازاصلی ترین تعالیم شرع مقدس اسلام، اولین شعار پیامبر بزرگوار اسلام بود. تا توحید تحقق نیابد دیگر ارکان شرع نیز عملی نخواهد شد. توحید مهمترین بحث عقیدتی مسلمانان است و به همین جهت عرفا بر این اصل فراوان تکیه کردهاند و عارفانی چون جنید بغدادی،مو چکیده کاملچکیده:توحید به عنوان یکی ازاصلی ترین تعالیم شرع مقدس اسلام، اولین شعار پیامبر بزرگوار اسلام بود. تا توحید تحقق نیابد دیگر ارکان شرع نیز عملی نخواهد شد. توحید مهمترین بحث عقیدتی مسلمانان است و به همین جهت عرفا بر این اصل فراوان تکیه کردهاند و عارفانی چون جنید بغدادی،مولانا برترین مجالس را نشستن و تفکر کردن در میدان توحید میداند.هرفرد نگرش خاصی به مقوله ی ویگانگی توحید دارد وخودرادرمسیری قرار میدهد که بدان برسد .سکوت ذهنی وتفکر در آفاق وانفس از دید عرفا یکی از بهترین راهها برای درک توحید ویگانگی می باشد. خواجه عبدالله انصاری به عنوان یکی از بزرگترین مفسران و عارفان شریعتمدار، به توحید در تمام آثار خویش نگاهی داشته است وآثارعطار نیشابوری ،زیباترین ودل انگیزترین منظومه های عرفانی است که در آنهاعطار در نهایت زیبایی آموزه های توحیدی ویگانگی رابیان میکند .عطار نیشابوری(متوفی618 ه.ق)از عارفان شاعری است که بطور دقیق وموشکافانه ای به مسأله یگانگی وتوحید بشکل زیبایی می پردازد .پژوهش حاضر در پی آن است تا نگاهی تطبیقی به مقوله توحید در آثارعطاروخواجه عبدالله انصاری بیندازد و نمونههایی را کاوش کند و به تحلیل وبررسی آن بپردازد. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
3 - نوستالژی فلسفی در شعر ابوالعلاء معرّی و عطار نیشابوری
مهدی ممتحن مسلم رجبی"نوستالژی" یا غم غربت همان حس دلتنگی شاعر ی ا نویسنده است ، در فقدانچیزهایی که در موقعیت کنونی برای او دور از دسترس است. تغییر و تحول اوضاع واحوال سیاسی و اجتماعی در برانگیختن این حس غریب غربت بسیار مؤثر است. یکیاز انواع نوستالژی شامل نگرش بدبینانه و پوچانگارانه به جهان چکیده کامل"نوستالژی" یا غم غربت همان حس دلتنگی شاعر ی ا نویسنده است ، در فقدانچیزهایی که در موقعیت کنونی برای او دور از دسترس است. تغییر و تحول اوضاع واحوال سیاسی و اجتماعی در برانگیختن این حس غریب غربت بسیار مؤثر است. یکیاز انواع نوستالژی شامل نگرش بدبینانه و پوچانگارانه به جهان هست ، و به طور کلیاندوه مرگ و فناپذیری انسان است که از آن به "نوستالژی فلسفی" تعبیر می شود . دراین مقاله با پژوهش در اشعار ابوالعلاء معرّی و عطار نیشابور ، ی غم مرگ و فناپذیریو نگاه بدبینانه آنان به جهان مورد بررسی تطبیقی قرار گرفته است. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
4 - از وحدتِ عددی تا وحدتِ احدی تحلیل دیدگاهِ عطار نیشابوری در بابِ حقیقتِ توحید
حمیدرضا شیرعلی ملک محمد فرخ زادنخستین اصلِ کلامی، فلسفی و عرفانیِ موردِ اجماعِ قاطبهی مسلمانان و جملهی پیروانِ ادیانِ ابراهیمی، اصلِ توحید است که بیگمان، باور به این اصلِ خدشهناپذیر، محصولِ حقیقتِ وحدت است که بر سراسرِ هستی، حکمرانی میکند؛ لکن این مسأله را نمیتوان نادیده گرفت که حصولِ معرفتِ تا چکیده کاملنخستین اصلِ کلامی، فلسفی و عرفانیِ موردِ اجماعِ قاطبهی مسلمانان و جملهی پیروانِ ادیانِ ابراهیمی، اصلِ توحید است که بیگمان، باور به این اصلِ خدشهناپذیر، محصولِ حقیقتِ وحدت است که بر سراسرِ هستی، حکمرانی میکند؛ لکن این مسأله را نمیتوان نادیده گرفت که حصولِ معرفتِ تامّ نسبت به این قاعدهی متقن و بنیانِ مستحکم، امری بهمراتب، صعبالوصول و دیریاب است و به گواهیِ عقل و نقل، تنها، بهرهی اوحدیِّ از اولیای الهی گشته است؛ و به بیانِ دقیقتر و مطابق با فرمودهی عرفای شامخِ ممالکِ اسلامی و مناطقِ ایمانی، وجهِ اتمّ و صورتِ اصحِّ توحید، در یدِ اختیار و حدِّ اقتدارِ انسانِ کاملِ اکمل، یعنی جنابِ ختمیمرتبت است. به باورِ اندیشمندانِ اسلامی، شناختِ مرزِ میانِ وحدتِ احدی با وحدتِ عددی، از عهدهی غالبِ آحادِ بشر خارج است؛ و آنچه که اربابِ معرفت از آن با عنوانِ فناء فی الله یاد میکنند، در واقعِ امر، استغراق در اقیانوسِ ناپیداکرانِ وحدتِ احدی است؛ وحدتی که خدای واحدش، به هیچ وجهِ من الوجوه، قبولِ ثانی نمیکند. مقاله ی حاضر، عهدهدارِ بررسیِ موضوعِ مذکور در آثارِ فریدالدین محمّد عطار نیشابوری است. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
5 - بررسی مینیمالیسم و مؤلّفههای آن در تذکرۀ الاولیاء عطار نیشابوری
حسین آریان فریبا همتی زکیه رشیدآبادیمینی‎مالیسم یا کمینهگراییگونه‎ای نو در داستان است که بر حذف عناصر غیرضروری و ایجاز بیش از حد تأکید دارد و همین عامل، سبب سادگی و دوری از پیچیدگی در داستان‎ها می‎شود. اگرچه این‎گونه در ادب غرب پدیده‎ای نوظهور است، ولی نمونه‎های آن در آثار کهن چکیده کاملمینی‎مالیسم یا کمینهگراییگونه‎ای نو در داستان است که بر حذف عناصر غیرضروری و ایجاز بیش از حد تأکید دارد و همین عامل، سبب سادگی و دوری از پیچیدگی در داستان‎ها می‎شود. اگرچه این‎گونه در ادب غرب پدیده‎ای نوظهور است، ولی نمونه‎های آن در آثار کهن ایرانی به وفور یافت می‎شود. تذکره‎الاولیاء عطار نیشابوری شاعر قرن هفتم هجری از این دسته از آثار است. برهمین مبنا نگارندۀ پژوهش حاضر برآن است با بررسی مینی‎مالیسم در اثر یاد شده، میزان مؤلّفه‎های آن را تحلیل نمایند. برای رسیدن به این منظور، پس از بررسی کتاب تذکره‎الاولیا و استخراج حکایات و داستان‎های کوتاه مینی‎مالیستی، ویژگی‎های مختلف آن بررسی و تحلیل شد. این پژوهش که به شیوۀ کتابخانه‎ای و بر مبنای توصیف و تحلیل انجام گرفته، این نتایج را در برداشته که حکایت‎های کوتاه تذکره‎الاولیاء با توجه به برخورداری از حجم کم، سادگی زبان، پیرنگ ساده، گفتگو، شخصیّت‎های محدود و محدودیت صحنه‎پردازی در زمرۀ داستان‎های مینی‎مالیستی قرار می‎گیرد و عطار در این زمینه بسیار موفّق و الگویی برای دیگر نویسندگان بوده است. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
6 - بررسی و تحلیل کارکردهای اخلاقی تمثیل در اسرارنامۀ عطار نیشابوری
سید حسین سیدی حسین قاسمی فردتمثیل یکی از شگردهای ادبی مؤثر در بازگویی و تشریح عمده ترین مسائل اخلاقی و تعلیمی است؛ زیرا با ساده کردن موضوعات پیچیده، قدرت درک و تحلیل مخاطب عامی افزایش می یابد. از آن جا که هدف اصلی شاعران اخلاق گرا از سرودن شعر، افزایش سطح معرفت و جهان بینی مردم است، از ابزارهایی چ چکیده کاملتمثیل یکی از شگردهای ادبی مؤثر در بازگویی و تشریح عمده ترین مسائل اخلاقی و تعلیمی است؛ زیرا با ساده کردن موضوعات پیچیده، قدرت درک و تحلیل مخاطب عامی افزایش می یابد. از آن جا که هدف اصلی شاعران اخلاق گرا از سرودن شعر، افزایش سطح معرفت و جهان بینی مردم است، از ابزارهایی چون تمثیل برای پیشبرد و تحقق اهداف تعلیمی مورد نظر خود استفاده می کنند. عطار نیشابوری در اسرارنامه، با تکیه بر این بخش از قابلیت های تمثیل، به تبیین و تشریح مسائل گوناگون اخلاقی، دینی و عرفانی پرداخته است. به این اعتبار، در مقالۀ حاضر، با تکیه بر روش توصیفی- تحلیلی، کارکردهای اخلاقی تمثیل بررسی شده است. به نظر می رسد شاعر از رهگذر بهره مندی از شگرد مذکور به توضیح موضوعاتی چون: دنیاستیزی؛ فنا شدن از خودِ انسانی؛ نفس ستیزی؛ توجه به عشق ورزی الهی و معنوی؛ پرهیر از آزمندی و مال دوستی؛ دوری گزینی از غفلت ورزی؛ نکوهش ظاهرپرستی؛ بی اعتباری عمر آدمی و تناسب میان ظرفیت های انسانی و هدف برگزیده پرداخته است. شاعر برای جلوگیری از اختلال در فرآیند درک مخاطبان عام خود، از تمثیل های عمدتاً ساده و زودیاب استفاده کرده است. این تمثیل ها در عینیت بخشی به عمده ترین مسائل اخلاقی که غالباً انتزاعی و نامحسوس هستند، اثرگذار بوده است. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
7 - ابلیس در شعر اقبال لاهوری و عطار نیشابوری
پروین دخت مشهورابلیس، یکی از چهرههای سرشناس تاریخ آفرینش است که در متون دینی و ادبی ـ به ویژه ادبیات تعلیمی و عرفانی ـ به او توجه شده است. شاعران و عارفان نامداری چون احمد غزالی، عین القضاة، سنایی، عطار و مولانا، با نگرشی عارفانه، گناهش را توجیه نموده و آن را برخاسته از عشق توحیدی ا چکیده کاملابلیس، یکی از چهرههای سرشناس تاریخ آفرینش است که در متون دینی و ادبی ـ به ویژه ادبیات تعلیمی و عرفانی ـ به او توجه شده است. شاعران و عارفان نامداری چون احمد غزالی، عین القضاة، سنایی، عطار و مولانا، با نگرشی عارفانه، گناهش را توجیه نموده و آن را برخاسته از عشق توحیدی او به پروردگارش دانسته اند. اقبال لاهوری، شاعر پارسیگو و فیلسوف آشتی جوی مسلمان، ابلیس را به گونهای متفاوت در اشعارش مطرح نموده است. در این مقاله، نگارنده به معرفی دو چهره ی متفاوت ابلیس در اشعار اقبال لاهوری و عطار نیشابوری پرداخته است. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
8 - جدال بی امان روح با شش فرزند خویش در الهی نامۀ عطار نیشابوری
ناهید جعفریشیخ فریدالدین عطار، پیر نیشابور، شاعری عارف و عارفی شاعر و شوریدهایی معنیآفرین است؛ البته مهارت او تنها به فن گویندگی خلاصه نمیشود؛ چراکه وی در میدان نویسندگی نیز گامی بس استوار دارد. عظمت اندیشۀ عطار تا بدان جاست که پردههایی از حقیقت وجود آدمی بر میدارد و خوانن چکیده کاملشیخ فریدالدین عطار، پیر نیشابور، شاعری عارف و عارفی شاعر و شوریدهایی معنیآفرین است؛ البته مهارت او تنها به فن گویندگی خلاصه نمیشود؛ چراکه وی در میدان نویسندگی نیز گامی بس استوار دارد. عظمت اندیشۀ عطار تا بدان جاست که پردههایی از حقیقت وجود آدمی بر میدارد و خواننده را از خویشتنِ خویش رها میکند و به افق بیکران اندیشههای الهی میکشاند. عطار صاحب آثاری است که اغلب آنها نتیجۀ ژرفنگریهای عرفانی و ادبی اوست که از آن جمله است: مثنوی «الهینامه». این سروده که عطار خود آن را «گنج الهی» معرفی مینماید و سخنانش را درآن «توحید پاک» میداند، منظومهای است روحانی و عرفانی و در عین حال رمزی، که در برگیرندۀ حکایات و قصههای فراوانی است و از آنجاییکه در سخنان عطار همواره احوال روح را باید جست، این اثر نیز نمایانگر جدال بیامان روح است، روحی که طایر عالم ملکوت است و تعلق بدین جهان خاکی ندارد و عطار درصدد آن است که با همت والای خویش این ودیعۀ افلاکی را پاک و بیآلایش به موطن حقیقی خود برساند؛ پس روح که در این منظومه نقش خلیفه و صاحب شش فرزند است با هر عامل بازدارندهای به مبارزه میپردازد. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
9 - «انسان آرمانی در اندیشه عطار نیشابوری با رویکرد به عرفان اسلامی»
شهین قاسمیدر آثار عارفان بزرگ ، هدف نهایی از ارائه داستان ها و تمثیلات چیزی جز بیان و توجیه صفات ارزشمند انسان کامل نیست . عارفان بزرگ به درستی انسان را «عالم اکبر» می دانند، عالمی که خداوند در سرنوشت او استعداد های شگفت به ودیعت نهاده است . انسان می تواند به مدد اراده و کوشش خوی چکیده کاملدر آثار عارفان بزرگ ، هدف نهایی از ارائه داستان ها و تمثیلات چیزی جز بیان و توجیه صفات ارزشمند انسان کامل نیست . عارفان بزرگ به درستی انسان را «عالم اکبر» می دانند، عالمی که خداوند در سرنوشت او استعداد های شگفت به ودیعت نهاده است . انسان می تواند به مدد اراده و کوشش خویش راه تکامل وعروج معنوی را طی کند .عطّار به عنوان یکی از قلّه های رفیع عرفان اسلامی، محور آثار خویش را انسان و سعادت او قرار داده و همواره در سراسر مثنوی هایش سیر ترقی انسان را تا مرتبه کمال و رسیدن به مرحله انسان کامل به تصویر کشیده است.آثارعطار همانند بسیاری از شعرای پارسی گوی دیگر سرشار از مضامینی است که می توان سیمای انسان آرمانی را از طریق آن ترسیم نمود . بررسی اشعار عطار نشان می دهد که آثار او آکنده از مفاهیم مذهبی و عرفانی است که می توان با بررسی آن مفاهیم دیدگاه عطار در باره انسان آرمانی را استنباط کرد.در این مقاله بر آنیم با بررسی مفهوم انسان آرمانی و جایگاه آن در اشعار و اندیشه های شبه آن پی ببریم. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
10 - بیان رمزی عطار نیشابوری در شرح نکات و دقائق عرفانی داستان رابعه و بکتاش
ناهید جعفریداستان دلدادگی «رابعه و بکتاش» در «الهی نامه» یکی از شورانگیزترین داستان های منظوم عاشقانه و عارفانۀ کهن ادب پارسی است که نغمه گر نوای دلنشین و جان افزای آن، شیخ فریدالدین عطار نیشابوری، شاعرنامی و پر آوازۀ قرن ششم هجری قمری است. او از مفاخر و نامآوران بزرگ ادبی چکیده کاملداستان دلدادگی «رابعه و بکتاش» در «الهی نامه» یکی از شورانگیزترین داستان های منظوم عاشقانه و عارفانۀ کهن ادب پارسی است که نغمه گر نوای دلنشین و جان افزای آن، شیخ فریدالدین عطار نیشابوری، شاعرنامی و پر آوازۀ قرن ششم هجری قمری است. او از مفاخر و نامآوران بزرگ ادبیات عرفانی و مثنوی های عاشقانه است که نه تنها در بحرمعانی فرید؛ بلکه در خلق داستان های ناب و دلنواز عاشقانه و عارفانه نیز بس بی بدیل است. در میان آثار عطار، مثنوی هایش به سبب وسعت دامنۀ معانی و داشتن مفاهیم گوناگون و سبک داستانی و در عین حال رمزی، در بیان نکات و دقایق عرفانی، جاذبه ایی بس شگرف دارد و از آنجایی که در سخنان عطار همواره احوال روح را باید جستجو کرد، پس به همین سبب نیزاو در مثنوی «الهی نامه» راوی داستان عارفانه و عاشقانه ایی می شود با نام «رابعه و بکتاش» که تماماً تفسیر و تصویر روح است. رابعه، قهرمان اصلی این داستان که نقش دختری عاشق و دلباخته را ایفاء میکند، نمادی از «روح» و معشوق او، «بکتاش»، رمزی از «نفس» آدمی است که شوریدۀ روزگار از آغاز تا پایان این داستان را به توصیف سیر رستگاری رابعۀ «روح» و سیر تکامل بکتاشِ «نفس» اختصاص داده است. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
11 - بررسی مبانی فلسفی و عرفانی نظریّۀ عشق و نقش آن در هستی، در آثار منظوم عرفانی عطّار
سید محمدهادی حسینیسعادتی امیر مومنی هزاوه مهدی محبتی قربان ولیئیهستیشناسی عرفانی، وجود را واجد دو رویۀ ظاهری و باطنی میداند، که پوستۀ ظاهری و محسوس آن، هویّتی خیالی بهشمارمیآید، که باید از آن عبورکرد و به باطن و گوهر آن دست یافت. در نظر عطار عشق گوهر وجود است، که در تمامی ذرّات و ارکان هستی ساری و جاری است. فقر ذاتی و نیاز دردمن چکیده کاملهستیشناسی عرفانی، وجود را واجد دو رویۀ ظاهری و باطنی میداند، که پوستۀ ظاهری و محسوس آن، هویّتی خیالی بهشمارمیآید، که باید از آن عبورکرد و به باطن و گوهر آن دست یافت. در نظر عطار عشق گوهر وجود است، که در تمامی ذرّات و ارکان هستی ساری و جاری است. فقر ذاتی و نیاز دردمندانه انگیزه، تواناییها و امکانات لازم را برای حرکت موجودات بهسوی کمال فراهم میکند. فلاسفه، غریزۀ حبّ ذات را عامل کمالگرایی موجودات میدانند، امّا عرفان، که بر مبنای نفی خودی استوار است عشق و درد را عامل آن و حیرت، سرگشتگی و فنای در محبوب را غایت آن به شمارمیآورد. فلاسفه از این نحوۀ نگرش به هستی و رویدادهای آن تعبیر به اندیشۀ نظام احسن نمودهاند. بر این مبنا خداوند، در ایصال هر ممکنی به غایت وجودیِ خود، به بهترین و کاملترین شیوه رفتار نموده است. مطالب فوق، از منظر فلسفی و عرفانی اهمیّت شایانی برای پژوهش و واکاوی دارد. در این پژوهش با روش کتابخانهای و تحلیلی – توصیفی، از دریچۀ فلسفۀ عرفان، موضوع بررسی و نتیجه شد، هرچه موجودی، از عشق و نورانیّت بیشتری برخوردار باشد، به وجود حقیقی و جهان یگانگی نزدیکتر و هرچه از عالم عشق دورتر باشد، به دنیای کثرات و تعارضات نزدیکتر و از وجود و نورانیت کمتری برخوردار است. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
12 - نشانه شناسی عناصر عرفانی- اسطورهای در منطقالطیر
مریم پرورش سیدعلیاصغر سلطانی محمدجواد حجازینشانه شناسی به بررسی نشانه هایی می پردازد که در زبان و همچنین آثار ادبی به کارگرفته شده اند. مادۀ اصلی ادبیات، زبان است و زبان ساختاری یکپارچه از نشانه هاست. شاعر یا نویسنده به حکم اینکه از زبان برای بیان اندیشه خود کمک می گیرد، با نشانه های زبانی سروکار دارد. مقالۀ حاض چکیده کاملنشانه شناسی به بررسی نشانه هایی می پردازد که در زبان و همچنین آثار ادبی به کارگرفته شده اند. مادۀ اصلی ادبیات، زبان است و زبان ساختاری یکپارچه از نشانه هاست. شاعر یا نویسنده به حکم اینکه از زبان برای بیان اندیشه خود کمک می گیرد، با نشانه های زبانی سروکار دارد. مقالۀ حاضر با شیوۀ تحلیلی- توصیفی سعی دارد نشانه شناسی عناصر عرفانی و اسطوره ای را در منظومۀ عرفانی منطق الطیر بررسی کند. بررسی حاضر به این نتیجه دست یافته است که عطار در منظومۀ خود، از پرندگان به عنوان نشانه ها و عناصری عرفانی و اسطوره ای برای بیان مفاهیم سلوک عرفان استفاده کرده است. مهم ترین این نشانه ها سیمرغ است که به عنوان پرنده ای اساطیری، در منظومۀ منطق الطیر عنصری نمادین و نشانه ای اسطوره ای در مفهوم حقیقت وجودی به کاررفته که هر سالک پس از طی مراحل سلوک عرفانی به آن دست می یابد. همچنین دیگر پرندگان نشانه هایی برای طیف راهبران راه عرفان هستند که در متن مقالۀ حاضر به تفصیل دربارۀ آن ها بحث شده است. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
13 - «دیگری» در تذکرهالاولیاء عطار
محمدرضا حاجی آقا بابایییکی از جنبه‎های مهم هر متن روایی، بررسی چگونگی حضور دیگر شخصیتها و عوامل تأثیرگذار در متن است که از آن به عنوان دیگری یادمیشود. مفهوم دیگری، مفهوم وسیعی است و شخصیتهای انسانی و عناصر غیرانسانی همچون طبیعت یا امور ماورایی را نیز دربرمیگیرد. تذکرهالاولیاء عطار از چکیده کاملیکی از جنبه‎های مهم هر متن روایی، بررسی چگونگی حضور دیگر شخصیتها و عوامل تأثیرگذار در متن است که از آن به عنوان دیگری یادمیشود. مفهوم دیگری، مفهوم وسیعی است و شخصیتهای انسانی و عناصر غیرانسانی همچون طبیعت یا امور ماورایی را نیز دربرمیگیرد. تذکرهالاولیاء عطار از برجستهترین متون عرفانی است که در آن شرح حال عارفان و تجربیات و کرامات ایشان بیان شده است. با مطالعة این کتاب از منظر مفهوم دیگری متوجه میشویم که یک عارف در سیر و سلوک عارفانة خود با عوامل گوناگون در رویارویی و تقابل قرارمیگیرد و همین امر موجب تعالی وجودی و درک بهتر از من عارف میگردد. دیگری در این اثر به صورت خداوند، دیگر عارفان، مردم عادی، شیطان و نفس خود عارف، حیوانات و اشیا ظاهرشده است که هرکدام به گونهای خاص در پی آگاهیبخشی به عارف یا آگاه کردن دیگران از جایگاه وی است. براساس یافتههای این پژوهش اگرچه دیگری در تقابل با خود عارف قرارمیگیرد، شاهد هیچ گونه ستیزه میان عارف و دیگری نیستیم، بلکه تمامی این روابط تقابلی موجب آگاهی عارف از جایگاه خویش میگردد و دیگری کارکردی هدایتگر پیدامیکند. در مواردی که شخص عارف خود را در جایگاه برتری میپندارد، بلافاصله بر اثر حادثهای متوجه این غرور و خودبینی میشود و در این جا نیز دیگری کارکردی هدایتگرمییابد که موجب شناخت بیشتر عارف از خویشتن میشود. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
14 - پیوند «ولایت»، «انوثت» و «انسان کامل» در داستان شیخ صنعان و عرفان ابنعربی
محمدرضا پاشایی سعید قاسمی پُرشکوهمنطقالطیر عطار، داستانی نمادین از زبان مرغان است که داستان شیخ صنعان در بطن این منظومه، حکایت پیری زاهد و مشتمل بر نکات عرفانی فراوان است؛ از جمله میتواند بیانگر عرفان عملی صوفیه باشد که عطار آن را در قالب تمثیل بیان کردهاست. این پژوهش به شیوۀ تحلیلی ـ توصیفی و با تک چکیده کاملمنطقالطیر عطار، داستانی نمادین از زبان مرغان است که داستان شیخ صنعان در بطن این منظومه، حکایت پیری زاهد و مشتمل بر نکات عرفانی فراوان است؛ از جمله میتواند بیانگر عرفان عملی صوفیه باشد که عطار آن را در قالب تمثیل بیان کردهاست. این پژوهش به شیوۀ تحلیلی ـ توصیفی و با تکیه بر مطالعات کتابخانهای، به سه بحث معراج، انوثت و انسان کامل در داستان شیخ صنعان و عرفان ابنعربی پرداختهاست و بدین نتیجه رسیده که شیخ صنعان نماد انسان است؛ انسانی خام و ناپخته که برای کمال خود، باید از مرتبۀ نَفْس انسانی (= دختر ترسا) درگذرد. به همین گونه، انسان کامل نیز برای رسیدن به مرتبۀ انسان کامل حقیقی و ولایت خاصه، باید از مرتبۀ انوثت بگذرد و این گذر، خود به واسطۀ انسان کامل حقیقی (پیامبر(ص)) است؛ یعنی این انسان کامل حقیقی(ص) است که به هر ولی، پیر و انسان کاملی در طول تاریخ، کمال میبخشد. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
15 - تقابل عرفان زاهدانه و عاشقانه در تذکرةالاولیای عطار نیشابوری
فاطمه باقرزاده خیاوی رضا آقایاری زاهد علی رمضانیتذکرةالاولیا عطار نیشابوری یکی از چند منبع برجسته در شناخت احوال عارفان قرون مختلف از اول هجری تا زمان تألیف(قرن هفتم) است. در آن شرح زندگانی 97 تن از مشایخ صوفیه ـ که هرکدام وابسته به یک مشرب عرفانی بوده اند ـ آمده است. بررسی احوال و اقوال این مشایخ، راهگشایی برای شناخ چکیده کاملتذکرةالاولیا عطار نیشابوری یکی از چند منبع برجسته در شناخت احوال عارفان قرون مختلف از اول هجری تا زمان تألیف(قرن هفتم) است. در آن شرح زندگانی 97 تن از مشایخ صوفیه ـ که هرکدام وابسته به یک مشرب عرفانی بوده اند ـ آمده است. بررسی احوال و اقوال این مشایخ، راهگشایی برای شناخت عقاید مختلف عرفانی است و سند قابل اعتباری در بررسی جریان شناسی عرفان می تواند باشد. در این مقاله مؤلفه های عرفان زاهدانه و عرفان عاشقانه از اقوال و روایت های تذکرةالاولیاء بررسی شده است، عطار دسته بندی خاصی در گرایش های فکری اولیاء انجام نداده و به دیده احترام احوال و اقوال هرکدام را ذکرکرده است. اما بررسی تقابل های عرفان عاشقانه و زاهدانه در زندگی آن ها نشان می دهد، اولیا درمقابل عقاید همدیگر واکنش نشان می دهند؛ شریعت، کرامت و سماع، سه موضوع اصلی تقابل اولیاست؛ در اقوال اولیای زاهد، پای بندی به شریعت اصل است و مؤلفه های عرفان عاشقانه دیده نمی شود. اما در اقوال اولیای عاشق، اولیا با عبور از عرفان زاهدانه، گاه اعمال غیرشرعی انجام می دهند، دلسوزی برای ابلیس، شطحیات کفرگونه، اعتقاد به سماع، نفی کرامت ظاهری در ذکر اولیای عاشق آمده که در احوال اولیای زاهد نیست، موضوع مشترک در اقوال اولیا در عرفان زاهدانه و عاشقانه، دنیاستیزی است که در ذکر تمامی آن ها بیان آمده است، خود عطار در گروه عرفان عاشقانه است و این گرایش فکری را در تذکره نیز نشان داده است. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
16 - بررسی و تحلیل محتوایی مناجاتهای الهینامه عطار نیشابوری
محمد مصطفی رسالت پناهی مژگان محمدیمناجات یکی از نیازهای فطری بشری است و در آثار عارفان و شاعران نمود بیشتری دارد. شیخ فرید الدین عطار نیشابوری از سردمداران شعر عرفانی فارسی در جای جای آثار خود در صدد فرو نشاندن عطش ناشی از عشق به خداوند است. وی در آثار خود گاهی به مناجات مستقیم با خدا و گاه از زبان قهرم چکیده کاملمناجات یکی از نیازهای فطری بشری است و در آثار عارفان و شاعران نمود بیشتری دارد. شیخ فرید الدین عطار نیشابوری از سردمداران شعر عرفانی فارسی در جای جای آثار خود در صدد فرو نشاندن عطش ناشی از عشق به خداوند است. وی در آثار خود گاهی به مناجات مستقیم با خدا و گاه از زبان قهرمانان داستانهایش با پروردگار به راز و نیاز پرداخته است. مناجاتهای موجود در منظومههای او گاه به منظور ستایش محض خداوند، گاه برای رفع نیاز خود یا دیگری و گاه به جهت شکایت و اعتراض صورت گرفته است. یکی از ویژگیهای انحصاری عطار در سرودن مناجات، آوردن مناجات پس از نقل حکایت است به گونهای که مضمون مناجات مشابه با مضمون حکایت است و عطار از مضمون حکایت الهام میگیرد و خود را به شخصیت داستانی مانند میکند و با این روش عرض نیاز میکند. الهینامه پر مناجاتترین اثر عطار است که مناجات اولین آن ستایش محض خداست و از همان آغاز تقاضا و عرض نیاز مطرح است و عطار خواهان رحمت و بخشایش خداوند است. بیشتر مناجاتهای غیر مستقیم عطار در این منظومه به صورت مناظره میان شخصیت داستانی حکایت با خداوند یا جبرئیل، هاتف و یا ندای غیبی است. این پژوهش به بررسی و تحلیل محتوایی مناجاتهای عطار در این منظومه میپردازد. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
17 - مقایسۀ مراحل سیر و سلوک و سفر عرفانی در آثار عطار و امام خمینی
دکتر فرهاد کاکه رش دکتر سبحان شافعیانعارفان دردوره های زمانی مختلف در باب چگونگی سلوک، سخن گفته اند. معروف ترین وادی های عرفانی به هفت وادی عطارشهرت دارد که تاامروز هم برعرفان وعارفان تأثیرفراوانی داشته است. نگارنده این مقاله به بررسی تطبیقی دیدگاه های عطار نیشابوری و امام خمینی، در باب سفر و مراحل سیر و س چکیده کاملعارفان دردوره های زمانی مختلف در باب چگونگی سلوک، سخن گفته اند. معروف ترین وادی های عرفانی به هفت وادی عطارشهرت دارد که تاامروز هم برعرفان وعارفان تأثیرفراوانی داشته است. نگارنده این مقاله به بررسی تطبیقی دیدگاه های عطار نیشابوری و امام خمینی، در باب سفر و مراحل سیر و سلوک پرداخته است. در این پژوهش با روش توصیفی - تحلیلی، مراحل سیر و سلوک و سفر عرفانی در آثار و سرودههای عطار و امام خمینی مقایسه و بررسیشده و مفاهیم، الفاظ مشترک و متباین در این دو، مشخص گردیده است. هر دو عارف برای مراحل سیر و سلوک مراتبی قائل هستند؛ گرچه در باب شرح و تبیین آن اختلافنظرهایی بین آنها دیده میشود. نکته ی مهم این است که هر دو عارف در جهت هدف مشترکی کوشیدهاند و آن بیان عرفان به زبانی درخور فهم مردم عادی است؛ زیرا بهزعم هر دو عارف، عرفان ضرورت حیات انسان در تمام اعصار است و قدم گذاردن در این وادی تمامی جوانب حیات انسان را در برمیگیرد، لذا باید آن را از دشواریها و پیچیدگیهای خاص علمی مبرا ساخت تا بتواند کل جامعه بشری را فراگیرد. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
18 - بررسی و مقایسه جنبه های تعلیمی دو مفهوم انصاف و عشق در تذکره الاولیا و منطق الطیر عطار
سیده مریم روضاتیان فاطمه السادات مدنیتردید نیست که بخش قابل توجهی از آثار عرفانی با اهداف تعلیمی شکل گرفته اند و پدیدآورندگان این آثار، هریک از منظری خاص به عرفان و مباحث پیرامون آن نگریسته اند. بعضی با به کاربستن زبانی دشوار تنها خواص را مخاطب خویش قرار داده اند و برخی دیگر با به کارگیری زبانی ساده و روشن چکیده کاملتردید نیست که بخش قابل توجهی از آثار عرفانی با اهداف تعلیمی شکل گرفته اند و پدیدآورندگان این آثار، هریک از منظری خاص به عرفان و مباحث پیرامون آن نگریسته اند. بعضی با به کاربستن زبانی دشوار تنها خواص را مخاطب خویش قرار داده اند و برخی دیگر با به کارگیری زبانی ساده و روشن، گسترۀ مخاطبان خویش را وسعت داده اند. عطار نیشابوری در زمرۀ شاعران و نویسندگانی قرار دارد که روش دوم را برای انتقال اندیشه های خویش برگزیدند. اگرچه آثار بسیاری را به وی نسبت داده اند اما مجموع آثار قطعی او از هفت اثر فراتر نمی رود. به کارگیری تمثیل و حکایات متعدد، شیوۀ مورد علاقۀ عطار است؛ از این رو بدون شک می توان در میان مثنوی های وی و تذکره الاولیا که مبتنی بر حکایات است، مفاهیم و حکایات مشترکی را مشاهده نمود. از میان آثار عطار، دو اثر تذکره الاولیا و منطق الطیر را مبنای پژوهش کنونی خویش قرار دادیم تا به بررسی حکایات مشترک این دو اثر با محوریت دو مفهوم تعلیم انصاف و تفاوت عشق ظاهری و حقیقی بپردازیم. هدف آن است که شیوۀ عطار در بیان مفاهیم ذکر شده، در دو اثر متفاوت مورد مقایسه قرار گیرد و دامنۀ تغییرات اعمال شده از سوی وی مشخص گردد تا دریابیم کدام یک از شیوه های به کارگرفته شده در بیان حکایات، از قدرت تأثیرگذاری بیشتری برخوردار است. عطار در گزینش شیوۀ بیان خود، اقتضای ساختار اثر و اهدافی که به دنبال تحقق آن است را در نظر داشته و برای تعلیم یک مفهوم، آگاهانه شیوۀ بیان خود را دگرگون ساخته است. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
19 - تحلیل محتوای منطقالطیر بر اساس ساحت های ششگانه تربیتی
ناصر ناصری تازه شهری سینا ترکاشوند فرامرز محمدی پویاپژوهش حاضر با هدف تحلیل محتوای منطقالطیر عطار بر اساس ساحتهای تربیتی در سند تحول بنیادین آموزش و پرورش و به روش تحلیل محتوای کیفی و مفهومی صورت پذیرفته است. بدین منظور، ابتدا مؤلفههای سند تحول بنیادین در هر یک از ساحتهای تربیتی تبیین شده است؛ بدین صورت که برای ساحت چکیده کاملپژوهش حاضر با هدف تحلیل محتوای منطقالطیر عطار بر اساس ساحتهای تربیتی در سند تحول بنیادین آموزش و پرورش و به روش تحلیل محتوای کیفی و مفهومی صورت پذیرفته است. بدین منظور، ابتدا مؤلفههای سند تحول بنیادین در هر یک از ساحتهای تربیتی تبیین شده است؛ بدین صورت که برای ساحت تربیت اعتقادی- عبادی 43 مؤلفه، برای ساحت تربیت اجتماعی و سیاسی 15 مؤلفه، برای ساحت تربیت زیستی و بدنی 4 مؤلفه، برای ساحت تربیت زیباییشناختی و هنری 7 مؤلفه، برای ساحت تربیت اقتصادی و حرفهای 7 مؤلفه و برای ساحت تربیت علمی و فناوری 6 مؤلفه تبیین شد و سپس منطقالطیر عطار نیشابوری بر اساس این مؤلفهها تحلیل شد. یافتهها نشان داد که ارتباط زیادی بین ساحتهای تربیتی در سند تحول بنیادین آموزش و پرورش و منطقالطیر عطار، بهعنوان یکی از ارزشمندترین متون اسلامی- عرفانی، وجود دارد و منطقالطیر سرشار از مباحثی است که کل وجود انسان را مورد خطاب قرار داده است و تربیت همه جانبه انسان را شامل میشود و هیچ جنبهای از وجود انسانی را فروگذار نکرده است؛ پس منبعی این چنین ارزشمند باید در بطن فرایند تعلیم و تربیت و بالأخص اسناد بنیادی نظام تعلیم و تربیت که زمینهساز تحولی عظیم در کل جامعه است، گنجانده شود و از رهنمودهای آن برای پر ثمر نمودن تحولات آموزشی بهره برده شود. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
20 - بازتاب قرآن و روایات در منطق الطیر عطار نیشابوری در باب نفس
سیده پرگل شمسی علی اکبر افراسیاب پور علی فتح الهییکی از مسائل مورد توجه مکاتب الهی و بشری، معرفت نفس بوده است؛ زیرا با شناخت ویژگی های انسان، می توان برنامه ای متناسب با نیازهای او، برایش تدارک دید. از جمله ابعاد شناخت نفس، آگاهی از جنبه های منفی آن است. شناخت ضعف ها و کمبود ها، راهی را برای مبارزه و رفع این کمبود ها، چکیده کاملیکی از مسائل مورد توجه مکاتب الهی و بشری، معرفت نفس بوده است؛ زیرا با شناخت ویژگی های انسان، می توان برنامه ای متناسب با نیازهای او، برایش تدارک دید. از جمله ابعاد شناخت نفس، آگاهی از جنبه های منفی آن است. شناخت ضعف ها و کمبود ها، راهی را برای مبارزه و رفع این کمبود ها، پیش پای انسان می گذارد و متون وحیانی، بهترین شناخت را در مورد انسان، ارائه می دهند. عرفای مسلمان تلاش وافری را جهت شناختن و شناساندن نفس،به منصه ی ظهور، گذاشته اند و جهت غنی و استوار نمودن نظرات خود،از قرآن کریم و بیانات معصومین علیهم السلام، که متصل به منبع عظیم وحی بوده اند،استفاده کرده اند. هدف از انجام این پژوهش،بررسی واژه ی نفس، از دیدگاه عطار نیشابوری در منطق الطیر و میزان تاثیرپذیری وی از قرآن کریم و روایات معصومین علیهم السلام، در این زمینه، مشخص است. بر اساس نتایج پژوهش، تصور عطار از نفس، در منطق الطیر، اغلب تصوری منفی است و با نفس امّاره در قرآن کریم،همخوانی دارد. وی برای بیان ویژگی های نفس، به کرّات،از آیات و روایات استفاده نموده است.گاهی قسمتی از آیه یا حدیث را به کار برده و گاهی نیز،از مفهوم آن استفاده کرده است. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
21 - مصادیق ریاضت حقیقی (مشروع) در جهانبینی عطار نیشابوری
هادی دینی میر جلیل اکرمیریاضت شرعی، اهتمام ورزیدن بیشتر به ورع، پرهیزکاری و رسیدن به عبودیّت واقعی است. ریاضت در عرفان اسلامی هرگز از چهارچوب شریعت خارج نمیشود. بررسی ریاضت از دیدگاه عطار به عنوان یکی از سه قلّۀ بلند ادبیات عرفانی، برای مشخص کردن چهارچوب و حدود ریاضت شرعی در عرفان، حائز اهمیت چکیده کاملریاضت شرعی، اهتمام ورزیدن بیشتر به ورع، پرهیزکاری و رسیدن به عبودیّت واقعی است. ریاضت در عرفان اسلامی هرگز از چهارچوب شریعت خارج نمیشود. بررسی ریاضت از دیدگاه عطار به عنوان یکی از سه قلّۀ بلند ادبیات عرفانی، برای مشخص کردن چهارچوب و حدود ریاضت شرعی در عرفان، حائز اهمیت است. هدف پژوهش این است که به روش تحلیلی، نمایههای ریاضت حقیقی و مشروع را در مثنویهای عطار نیشابوری بیان کند. عطار در مثنویهای خود به چلهنشینی، شب زندهداری، سکوت، چالاکی، صبر و اسیر کردن شهوت به عنوان جلوههای مهم ریاضت تأکید میکند و آنها را بهترین راه برای پیوستن به حقّ میداند. یادکرد بسیار از طرق مختلف ریاضت در مثنویهای عطار، نتیجۀ مستقیم پریشانی اوضاع سیاسی و اجتماعی روزگار وی است. بسامد ریاضتهای جسمانی در مثنویهای عطار بیشتر است؛ زیرا این نوع ریاضتها مقدمه و ابزاری برای تزکیۀ نفس به شمار میرود. ریاضت حقیقی یا جهاد اکبر از نظر او غلبه بر خواستههای نفس امّاره است. به عقیدۀ شیخ، آن زمان که سالک به کمک ریاضت، وجود خود را شکست، نور ذات احدیّت تمامی اجزای وجودش را فرا میگیرد و قوتهای نفسانی وی در نور حقّ، مستهلک و ناچیز میگردد. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
22 - نقد اسطورهشناختی حکایت شیخ صنعان در منطقالطیر عطار نیشابوری بر مبنای نظریه مناسکگذار
مسعود حسنی فرهاد درودگریان علی پدرام میرزایی ایوب مرادیمناسکگذار به آیینهایی نظیر تولد، بلوغ، تشرّف، مرگ و... در جوامع کهن اطلاق میشود که ساختاری اسطورهای دارند. نظریهپردازان مناسکگذار بر این باورند که ساختار اسطورهای این مناسک از الگویی واحد پیروی میکند. هدف این پژوهش بررسی میزان مطابقت ساختار اسطورهای مناسکگذار چکیده کاملمناسکگذار به آیینهایی نظیر تولد، بلوغ، تشرّف، مرگ و... در جوامع کهن اطلاق میشود که ساختاری اسطورهای دارند. نظریهپردازان مناسکگذار بر این باورند که ساختار اسطورهای این مناسک از الگویی واحد پیروی میکند. هدف این پژوهش بررسی میزان مطابقت ساختار اسطورهای مناسکگذار با سیر و سلوک صوفیانة شیخ صنعان در منطقالطیر عطار با روش تحلیلی ـ توصیفی است. پژوهش حاضر با تأکید بر ماهیت آئینی تصوف، ضمن تأویل روانکاوانة هر یک از مراحل گذار عرفانی شیخ صنعان، نشان میدهد ساختار روایی حکایت با الگوی چهار مرحلهای نظریة مناسکگذار (گسست، بحران، جبران و پیوند دوباره) همخوانی دارد. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
23 - بررسی لحن پایدارانۀ تقابل عطار با صاحب منصبان دنیوی، در آینۀ منطقالطیر
زهرا خاکباز مهدی حیدریلحن، نحوۀ خواندن کلمات و جملات در قالب فضای متن است؛ منشأ آن باورهای فردی، جمعی و ویژگیهای اخلاقی، روحی و روانی افراد است که با ویژگیهای سبکی، فرم و ساختار شعر ترکیب میشود. عنصر لحن به عنوان یکی از مهمترین عناصر فضاسازی و تاثیر بر مخاطب همواره مورد توجه بوده است؛ زی چکیده کامللحن، نحوۀ خواندن کلمات و جملات در قالب فضای متن است؛ منشأ آن باورهای فردی، جمعی و ویژگیهای اخلاقی، روحی و روانی افراد است که با ویژگیهای سبکی، فرم و ساختار شعر ترکیب میشود. عنصر لحن به عنوان یکی از مهمترین عناصر فضاسازی و تاثیر بر مخاطب همواره مورد توجه بوده است؛ زیرا بیانکنندۀ درونیات و عواطف نویسنده است و نویسنده باید بتواند طبق موضوع منتخب و به دور از تصنع، لحنی متناسب با نوشتۀ خود را انتخاب کند. این پژوهش با شیوۀ توصیفی ـ تحلیلی، ضمن معرفی لحن، انواع و نحوۀ شکلگیری آن، در نظر دارد لحن کلی عطار در تقابل با مقامات دنیوی را در آینۀ منطقالطیر بررسی و گونههای مختلف آن را معرفی کند. نتایج به دست آمده از این پژوهش نشان میدهد که حکایتها به سبب گفتگومحوری، از مهمترین عرصههای بروز لحن هستند؛ همچنین لحن آثار مختلف، متفاوت است. ممکن است لحن در دل یک اثر، تغییراتی داشته باشد. شاعر در سرودن منطقالطیر (یکی از مهمترین آثار منظوم عرفانی) لحنهای متفاوتی را خلق کرده است، لیکن به طور کلی لحن اعتراضی، بهویژه اعتراض علیه حکام و سلاطین در آثار عطار بیشتر از سایر الحان مطمح نظر است. عطار در برابر اصحاب قدرت از انواع لحن اعتراضی، واعظانه، تحذیری و... استفاده کرده است که هر کدام از الحان به تفکیک تشریح خواهد شد. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
24 - تحلیل و تطبیق «منطقالطیر» عطار نیشابوری و رمان «کتاب سیاه» از اورهان پاموک
سمیرا جمالی قطلو ناصر علیزاده خیاط آرش مشفقیاورهان پاموک، داستاننویس صاحبنام ترکیه، برخی آثار خود را تحت تأثیر ادبیات ایران و مطابق الگوهای موجود در شاهکارهای ادب کلاسیک فارسی خلق کرده است. کتاب سیاه یکی از رمانهای پاموک است که در آن، شیوههای نوین و مدرن داستاننویسی در غرب، با قصهها و حکایات کهن ادبیات چکیده کاملاورهان پاموک، داستاننویس صاحبنام ترکیه، برخی آثار خود را تحت تأثیر ادبیات ایران و مطابق الگوهای موجود در شاهکارهای ادب کلاسیک فارسی خلق کرده است. کتاب سیاه یکی از رمانهای پاموک است که در آن، شیوههای نوین و مدرن داستاننویسی در غرب، با قصهها و حکایات کهن ادبیات شرق، از جمله ادب فارسی، نزدیکی و خویشاوندی یافته است. پاموک در این رمان، توجه ویژهای به عطار نیشابوری و منظومۀ منطقالطیر نشان داده و تلاش نموده است کار خود را با الگوی نمادین موجود در منطقالطیر مطابقت دهد. او از منطقالطیر به صورت پشتوانهای محتوایی و ساختاری بهره برده و با ایجاد موقعیتهای داستانی ویژه، در صدد بازنمایی وادیهای طریقت در متن رمان خود برآمده است. این گفتار، با روش تحلیلی ـ تطبیقی، شیوة بهرهمندی پاموک از اندیشههای عطار و چگونگی تأثیرپذیری او از منطقالطیر را بررسی کرده است. یافتههای پژوهش نشان میدهد ظرفیتهای عرفانی، تمثیلی و داستانی منظومۀ منطقالطیر و رمان کتاب سیاه از جهات مختلف همانندی دارد. در این رمان، ضمن بازنمایی معنایی مفاهیم عرفانی منطقالطیر، اشاراتی مستقیم به قصههای منطقالطیر و فرازهایی از داستان سفر مرغان به کوه قاف، به چشم میخورد؛ همچنین ذکر برخی نامها به روشنی نشان میدهد که وجه بینامتنی ژرف و فراگیری میان رمان کتاب سیاه و منطقالطیر وجود دارد. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
25 - ساختار معنایی الهینامه عطار
فاطمه امامیتفکر اصلی عطار در الهینامه در قالب پیرنگی منعکس شده است که در آن روح به عنوان پدر همراه با اطوارش به صورت شش پسر، در قالب بیست و دو مقاله و صد و هشتاد و دو حکایت، هفت شهر عشق را میپیماید و مراحل تکامل را پشت سر میگذارد. این پژوهش تلاش دارد تا الگوهای مورد نظر عطار را چکیده کاملتفکر اصلی عطار در الهینامه در قالب پیرنگی منعکس شده است که در آن روح به عنوان پدر همراه با اطوارش به صورت شش پسر، در قالب بیست و دو مقاله و صد و هشتاد و دو حکایت، هفت شهر عشق را میپیماید و مراحل تکامل را پشت سر میگذارد. این پژوهش تلاش دارد تا الگوهای مورد نظر عطار را در شیوة ساختارمند اثر در ارتباط دقیق لفظ و معنا، با بهدست دادن شواهدی از متن ذکر کند؛ قوانینی که در چهار سطح کلی به صورت یک شبکة منسجم لفظی ـ معنایی، منطق درونی اثر را مشخص میسازند. با یک نگاه محققانه میتوان دریافت که عطار در سراسر اثر به این الگوها پایبند است؛ گویا این شیوه برای بیان تفکر اصلی او در الهینامه به صورت خط یا رشتهای در خلال اثر کشیده شده است و موقعیتهای مهم داستان را به هم پیوند میدهد. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
26 - خرقهسوزی در شعر حافظ
خدیجه حاجیان سعید بزرگ بیگدلیخرقهپوشی از جمله آیینها و رسوم رایج تصوف است که گاه آدابی دیگر همچون خرقه انداختن یا تخریق خرقه، خرقه از سر به درآوردن و خرقه از سر برکشیدن را به همراه داشته است؛ تخریق خرقه بیشتر به هنگام وجد به ویژه در مراسم سماع صوفیانه رخ میداده است؛ خرقه از سر به درآوردن گاه ا چکیده کاملخرقهپوشی از جمله آیینها و رسوم رایج تصوف است که گاه آدابی دیگر همچون خرقه انداختن یا تخریق خرقه، خرقه از سر به درآوردن و خرقه از سر برکشیدن را به همراه داشته است؛ تخریق خرقه بیشتر به هنگام وجد به ویژه در مراسم سماع صوفیانه رخ میداده است؛ خرقه از سر به درآوردن گاه از سر وجد بوده است و گاه برای زدودن کدورت میان دو صوفی، و خرقه از سر برکشیدن برای تنبیه صوفی خاطی در خانقاه ها رایج بوده است. به نظر میرسد خرقه سوزی نیز از جمله آدابی بوده که با خرقهپوشی ارتباط داشته است. اگرچه در منابع اصلی صوفیه و نیز پژوهش هایی که تاکنون در این زمینه انجام گرفته است، مطلبی قابل استناد به دست نیامده است، این اصطلاح در شعر عرفانی فارسی، از جمله اشعار عطار، سعدی، مولوی، قاسم انوار، فخرالدین عراقی و حافظ بازتابی نسبتاً گسترده دارد. در این مقاله کوشش شده است ضمن بررسی اجمالی خرقه و خرقهپوشی در اشعار عرفانی فارسی، به تحلیل و نقد خرقهسوزی به ویژه در اشعار عطار و حافظ پرداخته شود. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
27 - فرافکنی درونمایههای عرفانی در تذکرةالاولیا عطار نیشابوری
فرشته ربیع عالیه یوسف فام افشین طیبیکشف گنجینه درونی هر فرد مستلزم توجه به اعماق درون اوست. آنچه زندگی، انسان را به سمت آن سوق میدهد در راستای شناخت درون است که بزرگان دین هم بدان اشاره داشتند و به آن اهتمام ورزیدند. در عین حال آنچه عرفا و علما و اندیشمندان و حکما قرنها به اثبات آن پرداختند اینک در علم چکیده کاملکشف گنجینه درونی هر فرد مستلزم توجه به اعماق درون اوست. آنچه زندگی، انسان را به سمت آن سوق میدهد در راستای شناخت درون است که بزرگان دین هم بدان اشاره داشتند و به آن اهتمام ورزیدند. در عین حال آنچه عرفا و علما و اندیشمندان و حکما قرنها به اثبات آن پرداختند اینک در علم روانشناسی تحت عنوان فرافکنی به عنوان یکی از مکانیسمهای دفاعی روان مطرح است. خویشتنشناسی و به نوعی خودشناسی که لازمۀ آن نگاه تحلیلگرانه به احوالات درونی است حکیمان و بزرگانی چون عطار قرنها قبل از این، متوجه اهمیّت این مسئله و شاخص بودن آن در امر زندگی شدند. تحلیلهای ژرفنگرانه عطار و توجه او به جنبههای مختلف رفتار و شخصیت انسان در تذکرةالاولیاء مشهود است. در این راستا پژوهش حاضر یک تحقیق میانرشتهای است که هدف آن ردیابی انعکاس مفهوم فرافکنی به عنوان یکی از مفاهیم علم روانشناسی با استناد به شواهد متعدد در تذکرةالاولیاء است. نتایج بررسیها نشانمیدهد که در تذکرةالاولیاء تنوع موضوع باعث تنوع فرافکنی شدهاست که با صراحت و یا به صورت تلویح، مصادیق و شواهدی از مفهوم فرافکنی مشاهده میشود و تلقی عطار نیز از این مفهوم با نظر روانشناسان تفاوت بارزی نداشته است. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
28 - عناصر داستانی حکایتِ زن پارسا در الهینامه عطار
فاطمه امامیزن پارسا عنوان نخستین حکایت از نخستین مقالت از نخستین مثنوی عطار ـ الهینامه ـ است. داستانی که با سیصد و نه بیت، سومین حکایت طولانی، پس از حکایت شیخ صنعان و رابعه در مثنویهای عطار محسوب میشود. داستانی که با نقد و بررسی آن میتوان به زوایایی از هنر داستانپردازی عطار چکیده کاملزن پارسا عنوان نخستین حکایت از نخستین مقالت از نخستین مثنوی عطار ـ الهینامه ـ است. داستانی که با سیصد و نه بیت، سومین حکایت طولانی، پس از حکایت شیخ صنعان و رابعه در مثنویهای عطار محسوب میشود. داستانی که با نقد و بررسی آن میتوان به زوایایی از هنر داستانپردازی عطار دست یافت. این مقاله بر آن است تا با تحلیل عناصر داستانی حکایت زن پارسا و بررسی شگردهای آشناییزدایی در آن به بخشی از بوطیقای قصهپردازی عطار بپردازد. مهمترین نکات تحلیلی، بیان تبارشناسی داستان و بررسی عناصر داستانی چون: زاویۀ دید، شخصیت و شخصیتپردازی و طرح و پیرنگ، زبان، لحن داستان و درونمــایة داستان است کــه سبب دستیابی به نتایج مهم این پژوهش شده است. پرونده مقاله